C001 v1.20

C. 1, p. 2

[Gebed]¹ [ {16511230} 30 Desember 1651]

O Barmhertige Goedertieren Godt ende Hemelsche Vader, Nadien het uwe Goddelijcke Maijesteijt geliefft heefft ons te beroepen over ‘t bestier der saacken van de Generale Vereenighde Nederlantse g’octroijeerde Oost Indische Compe. alhier aen Cabo de Boa Esperance ende wij ten dien eijnde met onsen bijhebbenden Raedt in uwen H. name vergadert sijn: omme met advijs van deselve sodanige besluijten te maecken, waermede den meesten dienst van de opgemelte Compe. gevoirdert, de Justitie gehanthaefft, ende onder dese wilde brutale menschen (mogelijck sijnde)² uwe ware gereformeerde Christelijcke Leere mettertijt mochte voortgeplant ende verbreijt worden, tot uwes H. Naemes loff ende Eere, ende welstant onser Hren. Principalen, waertoe wij sonder dijne genadige hulpe ‘t alderminste en vermogen. Soo bidden wij U derhalven O aldergenadighste Vader, dat gij ons met uwe Vaderlijcke wijsheijt wilt bijwoonen, ende in dese onse vergaderinge presiderende, onse herten sulx verlichten dat alle verkeerde passien, misverstanden ende andere diergelijcke gebreecken van ons mogen geweer[t] blijven, ten eijnde onse herten van alle menschelijcke affecten reijn, ende onse gemoederen soo gestelt sijnde wij in onse raedtslagen niet anders voornemen nochte besluijten, als ‘t gene mach strecken tot grootmaeckin[ge] ende loff van uwen alderheijlighsten naeme, ende den meesten dienst van onse Heeren ende Meesters sonder in eeniger maten op eijgen baet off particulier proffijt acht te nemen, het welcke ende wes meer ons tot uijtvoerin[ge] onser bevolen dienste ende zaligheijt nodigh sij. Wy bidden ende begeeren in den naeme uwes Wel lieven Zoons onsen Heijl[ant] ende Zaligmaker Jesu Christij, die ons heefft leeren bidden

Onse Vader &a.

C. 1, p. 3.

Zaterdach den {16511230} 30en December 1651

De wint westelijck, vrij hard aencoelende. Bevinden ‘t schip den Drommedaris soo ranck te wesen, dat wij quaelijck eenigh seijl cunnen voeren, sonder beduchtinge van groote swarigheijt, derhalven de schippers van den Reijger ende Hope aen boort ontboden hebben, ende haer in den Raedt voorgedragen de ranckheijt des schips; daerbij geroepen sijnde de scheeps-officieren, dewelcke verclaerden niet sonder prijckel geraden met ‘t schip door zee te gaen, alsoo niet mogelijck is, op een lager wal vervallende, daerboven te cunnen geraecken, noch met een bijleggen eenige smacken van grove zeen te cunnen affslaen, Soo is na goet overlegh ende rijpe deliberatien eenparigh nootshalven ten meesten dienste van d’ E. Comp. goetgevonden, dewijle doch weijnigh met bijleggen cunnen vorderen, aen d’ Engelse cust met ons drie schepen bequame haven te soecken omme ‘t schip den Drommedaris aldaer met eenige bootssteen te ballasten, ende dan gesamentlijck van daer op ‘t alderspoedighste onse gedestineerde reijse met alle mogelijcke vlijt te bevoirderen.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t schip den Drommedaris , ten dage ende jare als boven.

[Signed:] JOHAN VAN RIEBEECK, 1651.

[Signed:] DAVIT CONINCK.

[Signed:] JAN HOOCHSAET.

[Signed:] SYMEN TURVER.

[Signed:] P. v. HELM, Secrets.

³

C. 1, pp. 4-5

Zaturdagh den {16520120} 20 Januano 1652.

Alsoo wij jegenwoordigh Gode Loff met redelijcke voorspoet ende tamelijck gesont volcq sijn gecomen op de hooghte van stijff 18 1/2 graden noorder breete ende sodanige lenghte dat wij (dese voortgangh behoudende) verhopen morgen met Godt de voorste de Soute offte Cabo Verdese Eijlanden in ‘t gesight te crijgen, aen de welcke goede ververssinge ende water bequaemelijck te becomen is, Soo is de oppercoopman Jan van Riebeecq te rade geworden eer wij deselve verbij geraecken, den Breeden Raedt en de opperhooffden van de schepen Rejjger ende Hope aen boort te laten comen omme noch bij tijdts te vernemen off oock ijmandt van de selve op hare schepen met eenigh sieck volcq beladen ware, ende dierhalven nodigh ende geraden mochte sijn eenige van dese eijlanden aen te doen: om ‘t volcq aldaer met ‘t minste verlet wat te verversschen, want dese verversschplaetse verbijseijlende geen andere sonder groot verleth meer aen te comen sullen sijn, ende tot Cabo Boa Esperance latende voortstaen, ‘t volcq door outheijt van spijse wel sodanigh mochten verswacken dat quaelijck machtigh souden wesen, den vereijsschenden arbeijt aen de te maecken fortresse &a. te doen, Ende daeromme aen de Caep comende wel nodigh mogen wesen eerst eenige dagen aldaer stil te leggen omme deselve alvoren wat te verversschen eer sijl. machtigh wierden aen den arbeijt te gaen, die nochtans ten eersten aenvangh dient te nemen, ‘t welck nu (vermits de outheijt noch geen wortel in ‘t volcq heefft) misschien soude cunnen met 2 a 4 dagens leggens⁴ ende ververssens sonder merckelijck versuijm aen dese eijlanden voorgecomen, ende dan alsoo fris aen de Caep comende, ten eersten met ‘t wercken aengevangen worden: mitsgaders de schepen Drommedaris ende Reijger te eerder na Batavia geraecken, want hoe cloecker ende gesonder volcq dat wij aen de Caep brengen, hoe eerder ende beter dat ons te doene werck aldaer sal cunnen affgedaen worden.

Dese, ende meer andere nodige consideratien in bedencken geleijt ende vernomen sijnde, dat alle het volcq van de drie schepen noch fris cloeck ende gesont waeren, Is, na rijpe deliberatien ende conferentien van alles dat bedenckelijck was met goet overlegh bij eenparigheijt van stemmen verstaen, de gemelte eijlanden verbij te lopen ende ons beste te doen om op ‘t spoedighste onse gedestineerde reijse na Cabo de Boa Esperance te bevoirderen, sonder eenigh ander landt offte haven (mogelijck sijnde) te doen soecken, op hope d’ Almogende ons gesont volcq laten behouden ende een voorspoedige reijse verleenen sal. Amen.

Aldus gedaen ende g’arresteert in ‘t schip den Drommedaris , ten dage ende jare uts.⁵

[Signed:] JOHAN VAN RIEBEECK. 1652.

[Signed:] DAVIT CONINCK.

[Signed:] JAN HOOCHSAET.

[Signed:] SYMEN TURVER.

[Signed:] P. v. HELM, Secrets.

C. 1, p. 6

Vrijdagh den {16520329} 29en Martio anno 1652.

Dewijle haer die van den Reijger ende Hope eenige dagen herwaerts vrij te louffwaert om de suijdt van ons affgieren, ende alhier op de Drommedaris (in 3 a 4 dagen geen vaste hooghte hebbende cunnen becomen) na gissinge gemeent wordt, zuijer breete genoegh te hebben om met een Oosten cours de Caep aen te doen,

Soo is den oppercoopman Riebeeck te rade geworden de schippers ende stuijrln. van de voorsz scheepen aen boort te laten comen omme te vernemen nae de differentien in de breete ende langhte onder deselve wesende, ende bij middel van overeencominge met gemeijn advijs van Rade een vast besluijt te maecken ende sodanige cours te beramen waerop de Caep gesamenderhandt sal mogen aengedaen worden, opdat men nu in ‘t laetste niet van malcanderen comen te geraecken.

Gemelte schippers ende stuijrl. van de Reijger en de Hope ten dien eijnde dan aen boort gecomen wesende: mitsgaders deselve hare dese middagh noch laest bevonden hooghte metten anderen meest schaers op 34 gr. zuijer breete accorderende ende de middellanghte van alle de schippers ende stuijrl. gemiddeleert op stijff 22 1/2 gr., Is verstaen ende eenpaerigh vast gestelt alle mogelijcke debvoiren aen te wenden om op de zuijer breete van 34 gr. 20 min, te geraecken, ende op die hooghte (5 a 6 minuten onbegrepen) in Godes naeme ‘t landt van Cabo de Boa Esperance gecombineert aen te doen waer toe den Almogende ons sijn H. geleijde ende goede voorspoet wil verleenen. Amen.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t schip den Drommedaris ten dage ende jare als boven.⁶

[Signed:] JOHAN VAN RIEBEECK. 1652.

[Signed:] DAVIT CONINCK.

[Signed:] JAN HOOCHSAET.

[Signed:] SYMEN TURVER.

[Signed:] P. v. HELM, Secrets.

C. 1, pp. 7-10.

Maendagh den {16520408} 8 April anno 1652.

Jegenwoordigh door des Heeren geleijde met de sch[e]pen Drommedaris , Reijger ende Goede Hoope God[e] loff wel ende behouden ter rheede aen de Cabo de Bona Esperance in de Taeffelbaij op den 6en ende 7en deser successivelijck geluckigh g’arriveert wesende, omme alhier na den last van onse Heeren Principalen de Bewinthebberen van de Generale Nederlantsche g’octroijeerde Oost Indische Compe. voor haer Ed. een generael rendevous te begrijpen⁷ ende tot dien eynde op de bequaemste plaatse een deffensijff fortresse offte sterckte op te werpen: omme onder ‘t faveur van dien sodanige landerijen vorders in possessie te nemen als tot cultivatie ende aenfockinge van allerhande vee ende ververssinge voor Comps. respective heen ende weder navigerende schepen dienstigh wesen, ende derselver verderen dienst vereijsschen mochte, waer toe de materialen in de voorn. schepen geladen, ende deselve g’ordonneert sijn hare vermogende hulpe te contribueren, Soo is om alles met goede ordre te beginnen bij den Raedt (door den oppercoopman Jan van Riebeecq beroepen sijnde) na rijpe deliberatie ende goet overlegh eenparigh goet gevonden ende vast gestelt:

Dat gemelten Riebeecq sich ten eersten met de schippers Davit Coningh, Johan Hooghsaet ende Sijmon Turver, nevens eenige g’armeerde soldaten na lant vervoegen sal omme wat nader inspectie ende affmetinge te nemen, als gister provisioneel gedaen hebben, van de bequaempste plaetse tot de te maecken fortresse nodigh ende die gevonden ende uijtgecosen hebbende datelijck af te steecken om in alderijl aen ‘t werck te comen, ende geen tijt verloren te laten gaen, ten eijnde metter haest in deffentie geraecken, ende Comps. schepen te eerder hare reijse voorts na Batavia mogen vervorderen.

Ende opdat alles met goede ordre op ‘t spoedighste mochte toegaen, is oock goet [ge]vonden de schepen Drommedaris ende Reijger elck versien ende bewaert te laten met 36 coppen: omme dagelix de matrialen te lossen, water ende ballast te halen

&a.-sijnde te samen	72 coppen.
ende 't jachtjen met	11 coppen.
wesende in alles	83 coppen.

&a.-sijnde te samen	72 coppen.
ende 't jachtjen met	11 coppen.
wesende in alles	83 coppen.

die oock gebruijckt sullen worden, om bij goede gelegentheijt ende bequaem weer elck met sijn eijgen zegen te visschen, op dat ‘t volcq te lande te beter aen ‘t werck mogen blijven, ende sal den opulenten den soberen vanger na discretie mede deelen.

Ende om aen lant te arbeijden van den Drommedaris	50
Van den Reijger	39
Ende van 't jacht de Goede Hope	5
Die te samen maken (cocx ende timmerluijden ingereeckent) aenlant	100	coppen, behalven d' officieren, adsistenten, opperbarbiers &a.

Ende om aen lant te arbeijden van den Drommedaris	50
Van den Reijger	39
Ende van 't jacht de Goede Hope	5
Die te samen maken (cocx ende timmerluijden ingereeckent) aenlant	100	coppen, behalven d' officieren, adsistenten, opperbarbiers &a.

Ende om alle ‘t werck gelijck ende op ‘t spoedighste te laten voortgaen, is oock verstaen, dat alle de timmerluijden van de gemelte 3 schepen voorts aen lant sullen gesonden worden om ten eersten aen een bequaem woon ende pachuijs binnen ‘t parck van ‘t aff te steecken fort arbeijt te beginnen, na de mate haer te geven.

Ende aengaende ‘t schaffen, is g’arresteert dat ijder daertoe een cock off sijn maet sal aen lant senden om voor sijn volcq va[n] des selffs victualie 2 mael daeghs te laten schaffen ende alle dagh elck man 3 halff mutsjens wijn tot rantsoen te geven opdat alle ‘t volcq over eene cam mochte geschoren worden, ende te minder murmeratie onder de selve vallen.

Ende dewijle oock goede wacht moet gehouden sijn, wort verstaen dat de selve sal ront ende equael gaen, soo wel bij dage als bij nachte onder matrosen ende soldaten tot timmerluijden incluijs, sonder uijtneminge van jemanden, op dat hem niemant op ‘t een of ‘t ander van minder of meerder ende swaerder arbeijt te doen, ende hebbe te beclagen offte exipieren, ten welcken eijnde tot wapeninge der matrosen aen lant bestelt sal worden van den Drommedaris 8 ende van den Reijger 6 scheepsmusquets ende houwers, met haer toebehoren omde⁸ schiltwachten mede waer te nemen ende de soldaten op haer eijgen geweer te laten.

Tot onderhoudinge van welck een ende ander oock geresolveert is seecker geconcipieert placcaet na genomen resumptie den volcke op alle de schepen ende aen lant tot ijders narightinge te pronunchieren ende ter behoorlijcke plaetse te affigeren, gelijck onder dato deses in ons placcaetboeck can na gelesen worden.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t schip den Drommedaris ten dage ende jare als voren.

[Signed:] JOHAN VAN RIEBEECK. 1652.

[Signed:] DAVIT CONINCK.

[Signed:] JAN HOOCHSAET.

[Signed:] SYMEN TURVER.

[Signed:] P. v. HELM, Secrets.

C. 1, p. 11.

Vrijdagh den {16520419} 19en April 1652.

Alsoo ons d’ opperhooffden van het retourschip den Salmander (15en deser van Batavia hier aengecomen), gewaerschout hebben jegenwoordigh gereet sijn omme met den eersten goeden wint in de Naem des Heeren weder ‘t seijl te gaen tot vervorderinge haerder reijse over St. Helena na ‘t lieve vaderlant, waertoe onse brieven ende annexe pampieren aen d’ Ed. Heeren Bewinthebberen gereet ende vaerdigh leggen, soo is bij onsen Raedt deselve gelesen ende geteijckent wesende, verstaen die⁹ aen opperhooffden des gemelte retourschips t’ intregeren om aen onse Heeren Meesters in ‘t Patria te bestellen, als mede de versteecken personen van den Salmander genaemt Frederick Verburgh, adsistent, mitsgaders de jongens Jan Willemsz Bobbel van Delff, ende Cornelis Cornelissen van Rotterdam, na d’ ordre van d’ Ed. Heere Generael ende Raden van Ind[ia], over te nemen ende voor eerst aen lant te gebruijcken bij ‘t werck volcq aen de fortificatie.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Schip den Drommedaris ten dage ende jare als boven.

[Signed:] JOHAN VAN RIEBEECK. 1652.

[Signed:] DAVIT CONINCK.

[Signed:] JAN HOOCHSAET.

[Signed:] SIJMEN PIETER W. TURVER.

[Signed:] P. V. HELM, Secrets.

¹⁰

C. 1, pp. 12-14.

Saterdagh den {16520511} 11en Maij 1652.

Gemerckt hier aen lant tot het maecken ende voltrecken van de geprojecteerde fortificatie dagelijckx niet meer als 60 mannen van de schepen Drommedaris , Reijger ende Hope sijn arbeij[de]nde, waermede ‘t selve wat soberen voortgangh neemt, ende langentijt¹¹ aenlopen sall eer wij hier te degen in deffentie sullen cunnen geraecken, alsoo wij met vertreck der voorgen. schepen van deselve al eenige noch soude moeten missen: om die niet al te sober versien met volck na Batavia te laten varen, ende jegenwoordigh de schepen Walvis ende Oliphant den 7en passo. hier aengecomen met vele siecken beladen waervan eenighe aen lant gebracht sijnom¹² wat te ververschen ende te reconvaliseren, Soo is bij den Breeden Raet goet gevonden uijt de swackste ende soberste van dien hier aen lant te laten verblijven ende met de volgende schepen uijt Patria te laten navolgen namentlijck van den

Walvis	30
Van den Oliphant	20
Samen[^13]	50	coppen.

Walvis	30
Van den Oliphant	20
Samen[^14]	50	coppen.

Nevens victualie tot de selve voor 3 maenden omme als wat beginnen op de been te comen, neffens de weijnige die hier van den Drommedaris ende Reijger blijven aen de fortificatie mede wat te helpen wercken ende met der selver hulpe te spoediger in defentie te geraecken, ende op dat na ordre voor d’ een als d’ ander soude mogen geschafft ende de victualie voor de Caep van Hollant mede gegeven wat gestreckt ende niet alte schielijck bij soo veel meerder volcq geconsumeert worden, Soo is verstaen, dat den Walvis voor sijn 30 eeters aen lant sal laten comen

1400 lb. broot, 1 vat vleijs, 1 do. speck, 1/2 aem olij, 1/2 aem asijn, 1 partjie sout,¹⁵ 270 can wijn, 3 vaten gort of erten ende partije stockvis,voor 3 maenden.¹⁶

Ende den Oliphant voor 20 man:

1000 lb. broot, 1 vat vleijs, 1 vat speck, 1/2 aem olij, 1/2 aem asijn, partije sout, 180 can wijn, partije stockvis, 2 vaten gort off erten, voor 3 maenden.

Waervan den oppercoopman Riebeeck de respective opperhooffden der voorgemelte schepen behoorlijcke recepisse sal passeren omme hun daermede op Batavia te cunnen verantwoorden.

Ende onder voorhaelde 20 man van den Oliphant mede gereeckent worden den onderbarbier Leendert Leendertsz bij den Raet gestelt op ‘t schip den Drommedaris omme daer mede na Batavia te varen.

Gelijck mede van ‘t schip den Reijger op ‘t jacht de Goede Hope over g’ordonneert is den bossr. Sijmon Cornelisz van Amsterdam omme op do. jacht sijn dienst als seijlmaker waer te nemen ten welcken eijnde bij desen verbetert is van 10 tot op 14 gl. per maent waervoor sijn verbonden tijt sal uijtdienen.

Aldus geresolveert ende g’arresteert in ‘t sc[h]ip den Drommedaris ter rhede in de Tafelbaij aen Cabo de Boa Esperance, ten dage ende jare als boven.

[Signed:] JOHAN VAN RIEBEECK. 1652.

[Signed:] DAVIT CONINCK.

[Signed:] REIJNIER EGBERTS.

[Signed:] DANIEL DE BUCQUOY.

[Signed:] ABRAH. WILLEBRANTS.

[Signed:] CLAES JANSZ BOTH.

[Signed:] JAN HOOCHSAET.

[Signed:] SYMEN PIETER W. TURVER.

[Signed:] P. v. HELM, Secrets.

¹⁷

C. 1, pp. 15-16.

Dinghsdagh den {16520813} 13en Augustus 1652.

Nademael de schepen van wegen d’ E. Compe. in ‘t voorjaer uijt ‘t Patria vertrocken, nae onse hope door Godes hulpe nu alle dagen apparent (altoos eenighe van dien) hier te paresseren staen, ende wij van ‘t volck derselver dewijle hier ter rheede sullen leggen, sonder verhinderinge hunner gedestineerde voijagie empassandt vrij veel cunnen geholpen worden, in ‘t vorder volmaecken deser fortresse, tot groten dienst van d’ E. Compe. ende ondersteuninge onser weijnige gesonde menschen, jegenwoordigh in den continueelen arbeijt hebbende, ende daervan al vrij vermoijt sijnde, Soo is bij onsen Raedt nae rijpe deliberatie verstaen, d’ opperhooffden van dien op hare aencomste, ter eerster instantie sulcx voor te stellen ende ernstich te vermanen daeromme tot ‘t selve staende haer verblijf alhie[r] sooveel volckx terstont aen lant te laten comen ende blijven, als sonder verleth van hun water halen &a. bequamelijck sullen cunnen ofte mogen missen, ten eijnde door sulck middel Comps. fortresse &a. te eerder voltrocken, mitsgaders de walvis vangst ende meer andere nodige saecken tot profijt van d’ E. Compe. ende soulaes haerder supporterende gastos streckende, te spoediger ende vroeger bijderhandt mochte genomen worden, waer toe ander[s] met dit luttel volck noch langh ende verdrietigh werck souden hebben, ten ware meerder voor eenigen tijt hier aen lant namen dat niet nodigh is, ende genoeghsaem door middel van sodanige hulpe empassant als aengevoert can g’excuseert ende¹⁸ even spoedigh alle nodige saecken in esse gebracht, mitsgaders te minder guarnisoen hier gehouden maer noch wel eenige van ons jegenwoordige volck van hier gemist ende naer Batavia gelargeert worden, gelijck sulckx tot dienst ende proffijt van de E. Compe. bij desen oock goet vinden ende geresolveert sijn met d’ eerste gelegentheijt te doen, als mede omme van de voorn. schepen noch te vorderen enige saecken ons alhier tot effectueringh van ‘t een ende ‘t ander ten hoogsten nodigh, ende uijt de voorsz schepen sonder hun verleth genoeghsaem becomelijck, insgelijckx wat touwerck ofte rijtuijgh voor ‘t jacht (hier vrij dangreux ter reede leggende), ende weijnige victualie voor ‘t volck, hier continuelijck swaer ende lastich arbeijdende daerom oock te meerder dienende den buijck gevult, ende in cas van refuijs ofte weijgeringe der gemelte opperhooffden tegen deselve billicq te protesteren, van alle costen, schaden, hinder ende ongerieff bij d’ E. Compe. door hunne onwillicheijt ofte traecheijt in desen consequentelijck te lijden, ende wes meer tot dienst onser Heeren Principaelen nodigh vinden mogen.

Aldus gedaen ende geresolveert aen Cabo de Boa Esperance in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jare als boven.

[Signed:] JOHAN VAN RIEBEECK. 1652.

[Signed:] SYMEN TURVER.

[Signed:] GERRIT ABELSEN.

[Signed:] JOOST VAN DER LAECK.

[Signed:] P. v. HELM, Secrets.

¹⁹

C. 1, pp. 17-18.

Woonsdagh den {16520904} 4en September 1652.

Alsoo Joost van der Laeck corprael van de soldaten door sijne quaede comportementen ende begane oppositie &a. bij onsen Raedt is in apprehensie gestelt, ende dienvolgens sijn bedienende plaets openstaet, welcke dierhalven nodigh is met een ander bequaem persoon werdt versien: ten eijnde de wachten ende alle goede ordre, onder de soldaten bij nacht ende dage vooral mogen onder houden blijven, Soo hebben daer toe den persoon Paulus Petkouw van Dansicq adelborst, welcke d’ E. Compe. langhe jaren voor desen in India gedient ende staende ons aenwesen alhier de ronden ende wachten ‘s nachts provisionelijck als corporael heeft waergenomen, in die plaetse bij provisie gestelt, ende in volcomen fatsoen ende authoriteijt als den voorige geweest is, om als provisione[e]l sargiant de soldaten te commanderen, ten welcken eijnde oock goet gevonden is, den selven bij eerste occasie het helbaert²⁰ over te geven, ende voor ‘t volcq in sijne aen te vangen bedieningh provisionelijck te authoriseeren: mitsgaders Willem Muller adelborst alhier mede bescheijden, ende oock een fraij nuchter persoon wesende, de provisionele corporaelsplaets in de steede van voornoemde Poulus Petkauw te defereren, opdat in de goede ordre ende dissipline soowel onder soldaten als matrosen geen inbreucke ofte nadeel comen²¹ te geschieden, ende alsoo onsen Raedt vrij onsterck is: om daer uijt gedelegeerde rechteren te committeren, welcke de saecken souden verhandelen, die noch ongedecideert hangen, tusschen den E. Johan van Riebeeck ende Joost van der Laeck voornt. ter cause van oppositie ende injurieuse vilipendie, tot groot disrespect ende vercleijninge sijner authoriteijt, ende gesagh, streckende, geperpetreert, Soo is g’arresteert tot gedelegeerde rechteren te gebruijcken ende door de selve voorhaelde saecken te laten decideeren, dese navolgende vier persoonen namentlijck den schipper van ‘t jacht Sijmon Turver als presis, Gerrit Abelsz stuijrman van ‘t jacht, Poulus Petkou ende Jan van Gulijck, provisionele corporaels,

aen wien als gedelegeerde rechters voorn. Riebeecq sijn actie door den adsistent Pieter van den Helm bij desen gestelt als provisione[e]l fiscael in de saecken tegens den corporael Joost van der Laeck sal intenteren: omme recht over gesproocken te worden als na behoren.

Aldus gedaen ende geresolveert aen Cabo de Boa Esperance in ‘t Fort de Goede Hoope ten daghe ende jare als boven.

[Signed:] JOHAN VAN RIEBEECK.

[Signed:] SYMEN PIETER W. TURVER.

[Signed:] GERRIT ABELSEN.

[Signed:] P. v. HELM, Secrets.

C. 1, pp. 19-21.

Dingsdagh desen {16520924} 24en September ao. 1652.

Door Godes hulpe soo verde met de wercken aen Comps. fortificatie g’arbeijt hebbende, dat jegenwoordigh al redelijck in deffentie sijn geraeckt voor aen val van dese lants natie, ende dienthalven begint tijt te worden om uijt te sien nae eenige profijten voor onse Hren. Mrs. tot soulagement haerder hier supporteerende ende noch te lijden onkosten, waer toe ‘t jacht de Goede Hoope (‘t welck hier met sijn volck doch stil leght ende weijnigh dienst van getrocken wort) een bequaem vaertuijgh is, ende jegenwoordigh sonder verleth wel can gemist worden om te varen nae ‘t Eijlant Elisabeth dat vol robben ende dassen is bequaem tot pelterijen ende om traen te branden, omtrent 7 a 8 mijlen noortwaerts van hier, ende wijders nae de baijen van St. Helena ²² op 32 2/3. gradenZ. breeteende Saldanha omtrent op 33 3/4²³ grden. leggende, tot nader ontdeckinge van deselve, ende de custen tusschen hier ende daer gelegen, mitsgaders oock ten principalen omme te ondersoecken off aldaer eenigen handel voor de Compe. mochte vallen, alsoo ons bij extract van missive uijt Wingurla ²⁴ gesz door schipper Davit Claesz ao. 1651 per den Reijger in ‘t vaderlant gecomen, is gecommuniceert dat seecker Portugeese hurcke eenige jaren geleden aen voorsz baija der Saldanha empassant soude sijn aengeweest, ende voor oudt cooper geruijlt hebben, gout, ambergrij²⁵ , ende oliphantstanden, oock van d’ Hr. generael van Lijn tot Amsterdam dat verleden jaer een Frans Scheepjen bij hem aen St. Helena was geweest welck omtrent voorhaelde plaetsen hadde gehaelt een ladinge bestaende in pelterijen ende traen (soo had cunnen vernemen) wel van ongevaer een tonne gouts waerdigh, gelijck schipper Turver mede kennelijck is, Item oock dat bij de Journalen van Joris Spilbergen vernemen deselve ao. 1601 in de maent van November daer geweest veele vuijren in ‘t lant hebben sien branden, daer uijt seecker is, datter volcq sal te vinden wesen, ende apparent bij deselve mede cevet off muscus,²⁶ ende oliphantstanden, alsoo wij ‘t sommige Hottentoos ofte wilden hier om den hals hebben sien dragen, ende van Herrij die wat gebroocken Engels spreeckt genoeghsaem cunnen verstaen, dat die van Saldanha met de specie als oock oliphantstanden redelijck abondant soude versien sijn, Item bij gemelte Spilbergens Journael, dat het voorsz Eijlant Elisabeth vol robben is, bequaem om menichte traen van te branden, ende de huijden van dien na informatie van eenige luijden in ‘t vaderlant voorsz schipper bekent, ‘t stuck wel een rijxdaelder off 3 gl. waerdigh soude sijn, als oock dat de dassen daer in meenichte wesende fraije ende costelijcke vellekens hebben, waerdoor de reijse alleen genoughsaem soude connen goetgemaeckt worden, alwaer ‘t schoon datter geen handel ergens gevonden wert, Soo is nae goet overlegh van saecken ten meesten dienste ende voordeel van d’ E. Compe. goetgevonden ende g’arresteert ‘t jacht ten dien eijnde met ampele instructie op ‘t een ende ‘t ander tegen ‘t begin van de toecomende maent in den Name des Hren. aff te vaerdigen met soo veel vaten om ‘t speck van de robben in te bergen als van hier sullen cunnen missen, ende een Hottentoos jongen met bewillinge van sijn ouders mede te laten gaen, om ondertusschen onse tale te doen leeren, ende alsoo metter tijt tot tolk te mogen gebruijcken, Item tot meerder verseeckeringe ende defentie noch te versien met 2 cloecke soldaten, op hope den Almogenden ‘t voorgenomen werck tot dienst ende proffijt van onse Hren. Mrs. sal zegenen amen.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jare als voren.

[Signed:] JOHAN VAN RIEBEECK, 1652.

[Signed:] SYMEN PIETER W. TURVER.

[Signed:] GERRIT ABELSEN.

[Signed:] P. v. HELM, Secrets.

C. 1, pp. 22-24.

Woonsdagh den {16521002} 2en October 1652.

Alsoo Pieter Brackenier bossr. eenige malen g’examineert sijnde over de woorden bij hem gesproocken in discours van de weghgelopen personen, dat het ancker al wegh was ende de cabel wel haest soude volgen, gansch geen bekentenisse wil doen, ende in ‘t recolleren van de daerover beleijde attestatie, de attestanten verclaren niet gesien maer aen de stem gehoort hebben, die woorden bij den selven gesproocken souden wesen daer seer qualijck op vast te staen is, ende ten aensien van des selffs ontkenninge geen verdere openinge nochte informatie becomen connen anders als dat voorsz Brackenier belijt geseijt te hebben ick wense wel bij de weghgelopen personen te wesen, Edoch nae sijn seggen jockswijse, ende sonder meninge, soo is verstaen denselven van sijne detentie te ontslaen, ende gemerckt al vrij een vuijlen pratert ende niet geheel suijver is, drie mael van de rheede te laten vallen nevens hondert slagen met het natte gat voor de mast als breeder bij de sententie op dato gevelt,

Ende omme hem voortaen de gelegentheijt te benemen hier aen lant onder ‘t volck meerder op ruijinge te maecken, is oock goet gevonden den selven op ‘t jacht de Goede Hope voortaen sijn dienst te laten waernemen.

Insgelijckx de 4 wech gelopen personen hare ledigh gelaten kisten met weijnigh rommelingh ‘t goet daer al uijt bevonden sijnde te vercopen, ende hare reeck. te sluijten, mitsgaders derselver te goet hebbende saldos op d’ E. Compe. als geconfisqueert aff te schrijven, alsoo hare maentgelden bij desen voor de E. Compe. geconfisqueert ende hunl. personen als schelmen jegens eer ende eedt uijt den dienst verlopen²⁷ verclaren.

Is wijders g’arresteert metten eersten de traenketels op te stellen bij de Soute revier : omme hier van den stanck over ‘t fort niet becommert te wesen, tot voorcomingh van de daer uijt te resulteren ongesontheden onder ‘t volck, ende tot verseeckeringe van do. ketels ende gereetschappen op seecker hooge duijn even in de mont der voorgemelte revier aen dese sijde leggende, een cleijn redoutjen van drie roeden in ‘t viercant met sooden ophalen nevens twee vierponders stuckjen[s] daer op: om bij de walvisvangers ende traencokers beseth ende bewaert te worden, dat boven dien niet alleen sal strecken tot nodige bewaringe van do. ketels ende andere materialen, maer oock tot meerder versterckinge ende verseeckeringe deser Tafelbaij ende revieren die daermede overal met ons canon sullen cunnen defenderen, soodanigh dat qualijck eenige boots tegen onse wil sullen cunnen landen, ende onse sloepen onder ‘t faveur van dien in de revier fraij bewaert ende gemackelijck bergen cunnen, veel beter als hier voor ‘t fort, daer met harde N. weste winden altemet in de gront raecken, ende als men se op ‘t lant halen heel verstaven ende do. rondoutje sonder eenige onkosten maer van sooden sterck ende permanent cunnen gemaeckt worden.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jare als boven.

[Signed:] JOHAN VAN RIEBEECK. 1652.

[Signed:] SUMEN PIETER W. TURVER.

[Signed:] GERRIT ABELSEN.

[Signed:] P. v. HELM, Secrets.

C. 1, p. 25.

Woonsdagh den {16521009} 9en October 1652.

Alsoo de gevangene persoonen, Jan Blanx, Jan van Leijen²⁸ , Willem Huijtjens ende Gerrit Dircksz nu 3 malen bij den gerechte deser fortresse ter examinatie sijn gestelt: mitsgaders ten vierden male op interrogatorium noch nader ondervraecht, ende de waarheijt in alles affgevordert, ende deselve verclaren niet meer te weten, als rede hebben beleden, Soo is verstaen hun saecken morgen bij sententie vorders aff te handelen, ende derselver wel verdiende straffe te laten ontfangen, soodanich met overlegh van saecken bij den gerechte deser fortresse sal verstaen worden tot voorcomingh van meerder of swaerder onheijlen ende tot affschricke van andere ten meesten dienst ende gerusticheijt voor d’ E. Compe. te behooren, mitsgaders den onderchirurgijn Cornelis Hansz Maijerp, sich met eede te laten purgeren wegen ‘t geene hem van de gevangens wort te last geleijt &a.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jare als boven.

[Signed:] JOHAN VAN RIEBEECK. 1652.

[Signed:] SUMEN PIETER W. TURVER.

[Signed:] GERRIT ABELSEN.

[Signed:] P. v. HELM, Secrets.

C. 1, p. 26.

Donderdagh den {16521010} 10en October 1652.

De gevangene personen Jan Blanx, Jan van Leijden, Willem Huijtjens, ende Gerrit Dircksz door den gerechte ende Chrijsraet²⁹ deser fortresse de Goede Hope wel ende ten rechten bij sententie gecondemneert sijnde: omme namentlijck Jan van Leijden de kogel over ‘t hooft geschoten, ende Jan Planx gekielt ende met 100 slagen voor de mast gelaerst te worden, nevens een bannissement van elckx twee jaren langh in de kettingh voor den Heere aen de gemeene wercken te arbeijden, mitsgaders Willem Huijtjens ende Gerrit Dircksz elckx oock twee jaren aen de gemeene wercken in de kettingh te arbeijden, ter saecke dat met den anderen op den 24en passo. uijt haren besworen dienst trouwelooslijck waren verlopen met meeninghe om op Mosambique te reijsen, een onser vijanden plaetse, ende dat Jan Blanx uijt sijn mont had laten gaen d’ E. Compe. alle affbreuck wilde doen waer hij conde ofte mochte, mitsgaders Jan van Leijden den eersten was die van deurte³⁰ gaen gesproocken, ende d’ andere personen namentlijck Willem Huijtjens ende Gerrit Dircksz daer toe bewogen had, Soo is verstaen deselve sententie op morgen ter executie te doen stellen, ende met de straffe voort te varen, mitsgaders den opperchirurgijn Adriaen de Jager nevens den onderchirurgijn Cornelis Hansz Maijerp, alsoo geen suffisante preuve connen becomen over ‘t geene hun van de gevangens was te last geleijt, te absolveren, ende Mr. Cornelis uijt sijne detentie te ontslaen.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jare als boven.

[Signed:] JOHAN VAN RIEBEECK. 1652.

[Signed:] SIJMEN PIETER W. TURVER.

[Signed:] GERRIT ABELSEN.

[Signed:] PAULUS PETKAUW.

[Signed:] P. v. HELM, Secrets.

[Signed:] Dit merck vanx JAN VAN GULIJCK.

[Signed:] WILHEM MULLER.

³¹

C. 1, pp. 27-28.

Dinsdagh den {16521015} 15en October 1652.

Alhoewel wij gaerne na den bevele van onse Heeren Mrs. ende onse van tijt tot tijt daer toe gegeven ordre ende gedane iterative vermaningen ‘t incomen van dese Taeffelbaij hadden affgediept, ende teijckens gestelt tot narichtinge van Comps. schepen in ‘t aendoen deser reede, respective uijt Patria ende India hier te arriveren, Soo is ‘t dewijle sich ‘t weder jegenwoordigh daer toe niet bequaem genoech is verthoonende, ende ‘t jacht t’ eenemael gereedt light: omme comform onse resolutie van den 24en passo. van hier te verseijlen nae de baijen van St. Helena , Saldania ende d’ eijlanden daer omtrent, tot ontdeckinge van deselve ende ondersoeck van handel, dat wij goetgevonden hebben do. jacht op morgen echter sijn despesche te geven: omme voor eerst van hier den hoeck om zuijtwaerts achter den Tafelbergh te verseijlen nae de baij aldaer verleden overlant bij de boeckhouders van den Helm ende Verburgh eerst ontdeckt ende naderhant in compe. van deselve, bij den stuijrman van ‘t jacht mede bevonden ende g’oordeelt een seer fraije baije te wesen, om voor alle winden meest beschut te cunnen leggen, veel fraijer ende gemackelijcker als dese Taeffelbaij , ende op 2 streecken nae t’ eenemael besloten, waer omtrent 5 1/2 duijsent treden van ‘t strant seer schoone sware houtwercken over een gladde wegh soude te crijgen wesen, ende misschienwel³² somwijlen een particulier Mosambiqsvaerder mochte geattrappeert worden; alle welckers situatie ende bequaemheijt, diepte, groote ende gronden altemalen voor ‘t leegh leggen bij d’ opperhooffden van ‘t jacht (doenlijck sijnde) g’ordonneert is voorts aff te speculeren, ende nevens de gelegentheijt van de bosschagie &a. pertinent in een caerte aff te teijckenen, ende ons hier te brengen, waer toe 3 dagen daer (bequame scheepsberginge vindende) sal mogen deur gebracht, ende dan wederom hier in de Taffelbaij ten ancker gecomen worden omme ons raport te brengen, ende wijders ‘t incomen van dese baije met bequaem weder ten eijnde voorsz aff te diepen, ende als dan nae ‘t verrichten van dien vorders de reijse na de baijen van St. Helena ende Saldania nae onse ordre tusschen ‘t Robbeneijlant ende de vaste cust deur te vervolgen. Waer toe d’ instructie ende annexe pampieren nevens de mede te geven coopmansschappen langh hebben gereedt gelegen, ende bij desen aen d’ opperhooffden van do. jacht onder behoorlijcke facture ende cognoissement sijn overhandight.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jare als boven.

[Signed:] JOHAN VAN RIEBEECK. 1652.

[Signed:] SYMEN PIETER W. TURVER.

[Signed:] P. v. HELM, Secrets.

C. 1, pp. 29-30.

Dinghsdagh den {16521126} 26en November 1652.

Dewijle het Godt de Heere heeft geliefft ons door naerstigh ondersoeck cundigh te maecken, de seer schoone gelegentheijt omme groote quantite robbenvellen op de eijlanden bij ende omtrent de baija Saldanha gelegen voor onse Heeren Meesters te becomen, gelijck te bespeuren is aen de ongeloofflijcke abondantie der robben aldaer ende de 2700 do. vellen van seecker eijlandeken in voorsz baije fraij gedrooght gevonden ende hier gebracht, die vrij dight ende vol van schoone fijne wol sijn, waer aen apparent groote profijten voor d’ E. Compe. hangen, ‘t welck te meer geloven ten aensien van de sware verre oostelijcke equipagies ende groote moeijten aen de gevonden gereedtschappen bespeurt bij de Francen daeromme gedaen te sijn, Soo is ‘t dat wij tot nader ervaringe van ‘t een ende ‘t ander hebben goetgevonden ‘t jacht de Goede Hoope (14en passo. van daer met voorhaelde partije vellen hier geretoerneert) andermael (gemant met 25 coppen) weder derwerts te senden: omme noch voor de comste der retourvloote uijt India een goede quantite tot retour voor ‘t Patria in voorraedt te becomen, ende dat van ‘t eijlandeken in de mont der Saldanhase baij leggende, om ‘t volck altijt bij de hant te mogen hebben, dewijl daer alsoo veel robben als op ‘t eijlant Elisabeth te becomen sijn, ende voor eerst noch geen meer volck uijt ons nodige werck alhier van lant mogen missen, om ‘t Dasseneijlant mede te besetten, Sullende doorgaens om de robben te vangen ende villen, 16 man op do. eijlandeken blijven ende 9 man op ‘t jacht, om aff ende aen lant te varen, ende beneffens dien met eenen oock wat nader ondersoeck te doen na negotie ofte handelinge in de voorgemelte baije tot ‘t welcke g’emploieert sal worden, het cargasoentjen voor dato onder behoorlijcke facture ende cognoissement d’ opperhooffden des gemelten jaghts mede gegeven ende noch inhanden hebbende, invoegen do. jacht jegenwoordigh ten dien fine t’ eenemael weder gereedt ende versien sijnde, met meerder volck ende gereetschappen tot uijtvoeringe der voorgemelte saecken &a. verstaen is do. opperhooffden op morgen haer despesche te geven: omme metten eersten goeden wint die Godt verlenen sal, andermael derwaerts te navigeren, op hope door des Heeren genade weder met zegen sullen retourneren amen.

Aldus gedaen ende g’arresteert in ‘t Fort de Goede Hope ten dage ende jare als boven.

[Signed:] JOHAN VAN RIEBEECK. 1652.

[Signed:] SIJMEN PIETER W. TURVER.

[Signed:] Fr. V.BURGH.

³³

[Signed:] P. v. HELM, Secrets.

C. 1, pp. 31-32.

Donderdagh den {16521205} 5en December 1652.

Niet jegenstaende onse dagelijxe iterative waerschouwinge ende aen verscheijde personen gestatueerde exempelen, noch bemercken de diverijen, schelmstucken ende andere vuijle moetwilligheijt onder den gemeenen volcke sodanigh toenemen ende aengroeijen, dat jegenwoordigh niets van Comps. off ander particulier goet ‘t sij van wat natuijre het oock mach wesen, selffs onder opsight van de schiltwachten en mogen vertrouwen die ter contrarie nochtans plichts-wegen schuldigh ende gehouden sijn alle vile moetwilligheijt ende diverijen (op hun wachten vernemende), te weeren, ende hun overigheijt volgens eer ende eedt naer luijt van den generalen articulbrieff bekent te maecken: maer in plaetse van dien alle sulckx selffs bij hunl. dagelijx meer ende meer gepleeght ende gehanthaeft wort, Invoegen hooghnodig tijt sij daerinnetevoorsien³⁴ , Soo is ‘t dat wij tot meerder preventie van dien ende oock om onder ‘t volck te meerder vrese ende ontsagh te brengen: nae rijpe deliberatien ende tot Comps. meeste gerustigheijt ende verseeckeringe deser fortresse goet gevonden hebben een geweldiger te stellen: omme oock de Justisie met eenen bij voorvallende occasie als scherprechter te bedienen, te meer alsoo jegenwoordigh aen den persoon Jan Pietersz. Soenwater in apprehensie sittende, nootsaeckelijck capitael exempel dient gestatueert, overdat sich niet ontsien noch geschroomt heeft tegen onse dagelijckxe iterative waerschouwinge ende g’emaneerde placcaten op ‘t schiltwacht staende Comps. coper(onder sijn bewaringe vertrout synde)³⁵ met desselffs geweer ofte halff pieck van de cruijwagens aff te breecken, ende dieffachtigh te stelen, omme aen d’ inwoonders van Saldanha voor struijseijren, worteltjens ende andere vodderijen te verruijien, Waerdoor Comps. handel van koebeesten ende schapen als andersins (vermits veele voor de gemelte lomperijen geven) bedurven ende te niet gemaeckt wort, Soo hebben daer toe dan tot voorcominge van meerder diverijen ende moetwilligheijt aengenomen den persoon Michiel Gleve van Straelsont, een bequaem man tot do. ampt wesende, ende uijt eijgen vrije ende onbedwongen wille aengenomen ende belooft hebbende deselve bedieninge ten meesten dienst van d’ E. Compe. ende al wat van sijn overigheijt concernerende de Justitie gelast wort uijt te voeren, ten welcken eijnde dan van 9 tot op 15 gl. per maent bij desen verbetert wort, nevens d’ emolumenten volgens de Statuijten van India daer toe staende, waer voren gehouden sal sijn desselffs verbant aen d’ E. Compe. te voldoen.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jare als boven.

[Signed:] JOHAN VAN RIEBEECK. 1652.

[Signed:] PAULUS PETKAUW.

[Signed:] WILLEM MULLER.

[Signed:] P. v. HELM, Secrets.

C. 1, pp. 33-34.

Maendagh den {16521209} 9en December 1652.

Alhoewel Martyn de Haes uijt de Lier adelborst in dienst van d’ E. Compe. alhier bescheijden, sich niet ontsien noch geschroomt heeft boven onse meenichmael gedane iterative waerschouwinge ende g’emaneerde placcaten, tusschen 4 ende 5en deser³⁶ des nachts van sijn schiltwacht aff in Comps.tuijnen³⁷ te lopen ende aldaer menichte rapen te stelen, Insgelijckx ‘s anderen-daeghs smorgens (apparent uijt vrese van wel verdiende straffe) ‘t bosswaert in: ende daerenboven noch snachts daer nae geclommen in ‘t timmerhuijs even buijten ‘t fort staende, alwaer 3 a 4 timmerluijdens kisten met gewelt opgebroocken, ende meest alles ‘t goet daer uijt gestolen: mitsgaders voordesen meermalen in diverse diverijen sigh verlopen heeft, waer over ten aensien van des selffs vrome ouders telckens met seer civile straffe is gecorrigeert, ende jegenwoordigh wederom in ‘t fort gecomen wesende ter examinatie gestelt: mitsgaders sijne misdaden voorgeleijt sijnde, alle deselve opentlijck ende sonder eenigh tegenspreecken bekent, uijt puijre disperaetheijt, ende omdat dagelix op ‘t werck voor een dieff gescholden wiert gedaen had,³⁸ ‘t welcke echter altemalen saecken sijnde van seer quaden gevolge, die niet behoren geleden maer ten affschricke van anderen op ‘t rigoreuste sonder simulatie gestraft te worden, Soo is echter goetgevonden ende verstaen dewijl onsen Raet alhier (vermits ‘t jachts vertreck na de baij van Saldanha ) seer onsterck is, ende ‘t selve een sware saecke sij om voor ons alleen aff te handelen, denselven in d’ ijsers te houden tot d’ aencomste der respective retourvloote uijt India over 8 a 9 weecken apparent te paresseren omme hen als dan in handen van den Commandeur der selver en de bij hebbenden Raedt over te leveren.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jare als boven.

[Signed:] JOHAN VAN RIEBEECK. 1652.

[Signed:] PAULUS PETKAUW.

[Signed:] P. v. HELM, Secrets.

C. 1, pp. 35-36.

Sondagh den {16530119} 19 Januario 1653.

Op gisteren uijt ‘t Patria hier expres aengecomen sijnde ‘t galjot de Swarte Vos , met advisen ende advertissementen van den oorloge tusschen onsen Nederlantschen Staet ende de nieuwe republicque van Engelant , nevens ordre omme do. advisen ten eersten te laten nae Batavia gaen, Soo is ‘t dat nae rijpe deliberatie ende overlegh van saecken ten meesten dienst van d’ E. Compe. goet gevonden is, om de advisen op Batavia te brengen, ‘t jacht de Goede Hope met 15 coppen te depesscheren, met de coopmansschappen uijt ‘t galjot voor India, alsoo ‘t jacht beter tegen de zee ende de jegenwoordige hard waijende winden mogen sal, ende do. galjot hier te houden, te meer dewijle ‘t jacht in India tot den oorloge meerder dienst³⁹ als ‘t galjot sal cunnen doen, ende hier meerder gerieff van ‘t galjot sullen cunnen trecken in ‘t aff ende aen deeylanden⁴⁰ om robbenvellen te varen &a., behalven dat voorsz jacht nergens nae soo bequaem als het galjot is om d’ aencomende scheepen in te botsen, ende daerenboven hier in de baij oock doorgaens met 15 a 16 man moeten beseth laten daer anders geen dienst van te trecken is, ende op ‘t galjot wel met 8 coppen sal cunnen affgesien worden,⁴¹ mitsgaders de reste tot meerder spoet in den arbeijt aen de fortificatie t’ onser nodige deffentie gebruijcken, Welcken volgende dan d’ opperhooffden des voorgemelten jachts geordonneert syn hun claer te maecken om tegen Woonsdagh aenstaende Godes weer ende wint toelatende ten eijnde voormelt nevens onse advisen van hier in allerijl nae Batavia te vertrecken, gevictualieert voor 3 maenden, Soo is oock verstaen, dewijle door de soberheijt⁴² van de Hollantse victualie ‘t volck hier aen lant in den nodigen arbeijt nergens nae haer becomste can gegeven worden, ende vermits der Saldanhars vertreck geen vee meer te becomen sijnde, van ‘t selve oock niet en dient geschaft op dat te meer voor deretour vlote⁴³ t’ haerder nodige ververssinge mochte overblijven, ende nochtans cloeckelijck met alle man ende macht dient g’arbeijt om ‘t fort in vorder deffentie te brengen, op dat in dese tijden noch wat bloot leggende bijsonderlijck van de Engelse niet mochten overompelt⁴⁴ worden, dat men aen ‘t volck om daer toe echter te meer te animeren ende couragieren, souden beloven elck een maent gagie op hun reecq. te vereeren, soo haest ‘t fort in volcomen deffentie sullen gebracht hebben, ende wijders ‘t galjot sijn goederen voor India in ‘t jacht overgescheept hebbende nae ‘t Robbeneijlant te laten gaen om wat peguijns ende jonge robben in te souten tot spijsinge van ‘t volck hier aen lant in plaetse van Hollantse victualie, die geen veertien dagen langher duijren can, Soo is oock goet gevonden den stuijrman Gerrit Abelsz ‘t vaerwater alhier door experientie bekent, van ‘t jacht de Hoope op voorsz galjot te laten over gaen, ende daertegen den opperstuijrman van ‘t galjot op gemelte jacht, om met ‘t selve nae Batavia te varen.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hope ten dage ende jare als boven.

[Signed:] JOHAN VAN RIEBEECK. 1653.

[Signed:] SYMEN PIETER W. TURVER.

[Signed:] TUENIS AIJSEN.

⁴⁵

[Signed:] Fr. V.BURGH, Secrets.

C. 1, pp. 37-38.

Vrijdagh den {16530221} 21 Februarij 1653.

Den Raedt deser fortresse de Goede Hoope heden aengedient: mitsgaders bij eijgen genomen inspectie ende veelvoudige openbare getuijgenissen, ende vrijwillige confessien der personen Pieter Martensz van Tonningen, oppasser op de coebeesten, Jan Blanx van Mechelen, gewesen fugitijff ende door beloffte van goede comportementen vrijgelaten uijt de kettingh daer tot straffe in gebannen was geweest, Jan Glijsteen oppasser van de schapen, mitsgaders den jongen Davit Jansz voor desen, ende Hans Willemsen van Antwerpen nu jegenwoordigh op de coebeesten mede passende, claer ende evident gebleecken sijnde dat deselve nevens Willem Huijtjens ende Gerrit Dircksz van Maestright beijde oock met Jan Blanx, gewesene fugitiven, ende Roeloff Hendricksz mede oppasser van de schapen,⁴⁶ gesamentlijck verscheijden malen van Comps. coebeesten ende schapen hadden genomen, geslacht ende gegeten, die dan voor verloren, verslonden ende gestorven hadden aengebracht: mitsgaders oock somtijts jongen van de schapen in ‘t velt geworpen sijnde, sulcx verborgen ende daer tegen oude schapen geslagen hadden daer se hun getal mede wisten vol te houden, Waer over als saecken sijnde van seer schadelijcken ende schandelijcken gevolge voor eerst sijn in⁴⁷ hechtenisse genomen ende om bijtijts daerinne te voorsien, wel behoorden ter versser daet rigoreuselijck andere ten affschricke gestrafft te worden, maer gemerckt ons volck meest swack op de beenen ende sieckelijck van ‘t water den loop ende andere ongesontheden: ende dese bovengemelte persoonen wel de cloeckste in den arbeijt sijn, door welckers vermissinge groot achterdeel souden lijden aen de wercken onser fortificatie die vermits den Engelsen oorloge met alle cracht wel dienen volbracht te worden, Soo is nochtans met goet overlegh verstaen, vermits alle dagen de vloote uijt India verwachten, die saecken soo langh op te houden: omme aen den Commandr. der gemelte retourvlote te communiceren, ende als dan (vermits onsen Raet wat onsterck is), met hulpe van dien ende desselffs Breden Raet de saecken vorders te laten decideren, ende ondertusschen om van de gemelte personen den nodigen dienst in de wercken noch aen de fortificatie &a. te mogen trecken, deselve op hanttastinge tot die tijt toe uijt hare apprehentie te ontslaen: Ende als dan als geseijt weder aengetast ende de Justitie overgelevert te worden omme recht over te laten geschieden als nae behoren.

Aldus secretelijck gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jare als boven.

[Signed:] JOHAN VAN RIEBEECK, 1653.

[Signed:] TUENIS AIJSEN.

[Signed:] JOOST VAN DER LAECK.

[Signed:] FR. V.BURGH, Secrets.

⁴⁸

C. 1, pp. 39-40.

Dinghsdagh den {16530603} 3en Junij 1653.

‘t Langh verwachte galjot de Roode Vos van de Camer Hoorn 19 September ao. passado in zee geloopen en op gisteren boven alle hoope, Gode loff, hier wel ter rhede aengecomen wesende, met de dubbelde advijsen ende advertissementen van den Engelsen oorlooge &a. nevens ordre (als per de Swarte Vos 18 Jannuarij ende ‘t jacht de Haes 26 Martio passo. oock becomen) omme een van dese 2 galjots met do. advijsen na Gamron in Persia off Suratte voorts te senden,Soo⁴⁹ is bij den Raet deser fortresse de Goede Hoope versterckt met de schippers en stuijrluijden der vernoemde 2 galjots na verscheijden deliberatien eenstemmigh verstaen, alhoewel door ‘t langh onderwegen blijven des gemelten galjots de Roode Vos , verhaelde tijdinge wel mochte van Batavia of elders te lande over Aleppo en Constantinopolen door onse Heeren Meesters over 3 verscheijden wegen volgens der selver advijs in dato 24 Julij gesonden, reede langh voor dit galjots arrive aldaer gecomen sijn, echter omme onse principalen hare ordre te volgen, de gemelte advijsen na de voorsz quartieren met ‘t galjot de Swarte Vos ten eersten voort te senden, ende de Roode Vos ten dienste van de E. Compe. in de plaetse hier te houden.

Wijders door de E. van Riebeecq den Raet in bedenckinge gegeven sijnde, off men nu 2 galjots hebbende, ende daerdoor te deffensiver sijnde omme gesamentlijck eenige plaetsen aen te mogen doen en op te soecken; niet bequaemelijck soude cunnen empassant van hier met een off alle beijde galjots besoecken, de revieren van Os Montos d’ Ouro omtrent 220 mijlen desen hoeck om op de cust van Africa op stijff 28 1/2 gr., Rios dos Reijos op stijff 25 1/2 gr., Rio de Cuamo ende de St. Jorgo op 18 en 19 1/2 great Z.breeten leggende,⁵⁰ omme te ondersoeken⁵¹ off aldaer sodanigen handel in gout, oliphantstanden, ebbenhout, ende slaven &a. gelijck ons door den hoogh Duijtschen padre Martinus Martinij⁵² g’informeert is te vinden ware, is eijntlijck door de schippers en stuijrluijden geremonstreert sijnde dat het te veel in de reijse na Parsia off Suratta souden beletten, vermits om de gemelten plaetsen aen te doen, binnen Madagascar heen souden moeten, en anders om te degen Oost te crijgen nootsaeckelijck boven do. eijlant dienen te seijlen, daerop vastgestelt die saecke te staecken en in surcheane te houden tot de nader en speciale ordre [van] onse Heeren Meesters uijt vaderlant, die der per de laetste retourscheepen over geschreven hebben.

Derhalven dan g’arresteert blijfft de Swarte Vos als vooren allen voor gevictualieert⁵³ te despescheeren omme sijne reijse na d’ ordre voorsz na gemelte plaetsen te nemen.⁵⁴

Aldus gedaen ende ger[es]olveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jare als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1653.

[Signed:] GERRIT ABELSEN.

[Signed:] ELBERT CORNELESZ KES.

[Signed:] JAN SIJMESEN.

[Signed:] KRIJN JANZEN SWART.

[Signed:] FR. V. BURGH, Secrets.

⁵⁵

C. 1, pp. 41-43.

Donderdagh den {16530605} 5 Junij 1653.

D’ E. van Riebeecq de schippers ende de stierluijden van beijde de hier ter rhede leggende galjots aen lant hebbende laten comen ende met deselve in de kaerten schadtkamer ende verscheyden beschreven journalen, speculerende ende daerbij bevindende dat de passagie tusschen Madagascar ende dese vaste custe van Africa deur apparent de naeste en de beste wel moghte wesen om met ‘t galjot de Swarte Vos de reijse van hier nae Parsia of Suratta op ‘t spoedighste te winnen, ende dienvolgende andermael als eergister porponeerende⁵⁶ off dan empassant met beyde de galjots wel g’armeert ende beneffens ‘t bootsvolcq oock soldaten mitsgaders gecargeert met eenige weijnige Hollantse victualien van wijn, caes, boter &a. ende Indische deden, de custen van Sofala niet soude cunnen aendoen, beneffens de daeromtrendt gout uijtgevende revieren, in onse resolutie van eergister genoempt, te meer in verscheijden journalen bevinden deselve inderdaet bijsonder rijcke plaetsen van gout ende oliphantstanden &a. sijn, behalven dat te vertrouwen is de Portugesen (daer so veel niet wesende) selffs wel gragh⁵⁷ mochten syn tegen eenige Hollantsen waren ende provisien (weijnigh uijt ‘t Portugael over Goa ende Mossambique becomende) met ons te handelen, cunnende ‘t eene galjot empassant als geseijt de voorhaelde plaetse aendoende sijne reijse echter sonder weijnigh verhindering gevouchelijck na Persia off Suratta vervolgen, ende ‘t ander in de maent van Augusto hier wederom comen met rapport als wanneer oock eerst tijt wort om de robbenvanghst weder bijderhant te nemen, invougen dubbelt werck met dit galjot desen jare soude cunnen gedaen worden.

Op t’ welcke gemerckt de Portugesen (hoe weijnigh daer sijn) niet vertrouwen mogen ende dierhalven wel eenige swarigheijt mochte overcomen, wijders alles overwogen ende oock geconsidereert dat tot sulckx noch geen speciale ordre van onse principalen hebben, is eijntelijck vastgestelt bij onse vorige resolutievan⁵⁸ eergisteren desen aengaende te persisteren ende tot de speciale ordre van onse Hren. Meesters uijt ‘t Patria, de saecke uijt te stellen mitsgaders ‘t galjot de Swarte Vos alleen Maendagh aenstaende syn affscheijdt te geven ende laten vertrecken, met d’ advijsen aen d’ opperhooffden in Persia off Suratte , na ‘t selve Godes weer ende wint sal comen te geleijden.

Onderstusschen den provisionelen schipper ende stierman met ‘t galjot de Roode Vos nochte rechte ende salvo uijt ‘t Patria hier g’arriveert wesende, onaengesien haeren schipper ende opperstierman overlange op de reijse overleden waren, ende dienvolgende versouckende omme behoorlijk verbeteringe van gagie ende confirmatie in de bedienende qualiteijten daerinne bij versterff versz sijn gesuccedeert ende haer wel hebben gequeten, Is by den Raedt verstaen, namentlijck Elbert Cornelisz Kes van Westerblocker met gemelte galjot voor onderstierman uijt gevaren ende eerst door versterff van de schipper by successie van den opperstierman in schippersplaetse tot opperstiermansbedieninge geclommen ende naderhant door ‘t overlyden van den selven vorders in ‘t schippersampt geraeckt, toe te leggen de halve gagie van den opperstierman ende de halve gagie van den schipper maeckende samen 50 gl. per maent met de formele qualite van schipper ende den in manieren als vooren gesuccedeerden stierman Crijn Jansz Swart van Hoorn voor bossr. a 14 gl. met do. galjot uijtgevaren ende als vooren door goede comportementen ende diensten provisionelijck opgeclommen, te confirmeren ende absolutelijck te stellen in de qualite van onderstierman met 26 gl. ter maent, beijde ingaende den 18en Desember ao passo., dat den eenen ‘t schippers ende d’ ander ‘t stuijrmans ampt als geseyt tot genoegen hebben waergenomen volgens acte elck in ‘t bijsonder daervan verleent.

Ende dewijle de schippers van beijde galjots elck even graegh na Persia wilden om van de Caep verlost te sijn, is verstaen omme niet te laten blijcken wie ‘t beste hert mochte toegedragen worden, onder hun beyden, met trecken van brieffkens daeromme te laten looten, gelijck geschied is, vallende de reijse na Persia te beurte den provisionelen schipper van ‘t galjot de Swarte Vos Gerrit Abelsen. Invougen oock verstaen is den stierman van dien (dese custen ervaren)⁵⁹ over te laten gaen tegen die van de Roode Vos om op ijder galjot ervaren personen te houden tot elcks te doene reijsen.

Sijnde wijders goet gevonden aen wedersijde eenige nodigheden van doen hebbende over te geven op dat elck tot ‘t sijne mochte sonder verhinderinge ten dienste van d’ E. Compe. soo veel mogelijck g’accommodeert blijven.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fordt de Goede Hoop ten dage ende jare als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1653.

[Signed:] GERRIT ABELSEN.

[Signed:] JOOST VAN DER LAECK.

[Signed:] JANN SIJMESEN.

[Signed:] FR. V.BURGH, Secrets.

C. 1, p. 44.

Vrijdagh den {16530606} 6 Junius 1653.

Den provisionelen⁶⁰ schipper Gerrit Abelsen van Amsterdam, jegenwoordigh staende als bij resolutie van gistren te vertrecken met ‘t galjot⁶¹ de Swarte Vos na Persia ende Suratta omme aldaer te brengen d’ advisen ende advertissementen van den Engelsen oorloge ons per de Roode Vos den 2en deser uijt ‘t Patria toegecomen, In Rade versouckende volgens toeseggingh hem gedaen van d’ E. Hr. Demmers⁶² Ordinaris Raedt van India ende Commandeur over de laeste⁶³ van hier vertrocken retourvlote, de confirmatie van schippers qualite ende gagie, wort derhalven by desen vermits do. ampt. op ‘t galjot de Swarte Vos sedert den 15 April passd. in de plaetse van den daer mede uytgekomen schipper Theunis Aijssen⁶⁴ (met gemelte retourvlote na ‘t Patria vertrocken), heeft waergenomen ende te voren op do. galjot by geseijden Theunis Aijssen oock het opperstiermansampt, toegeleijt de halve opperstiermansgagie ende de helfft van voorn. vertrocken schipperstractement,⁶⁵ samen wesende 50 gl. ‘s maents, met de absolute qualite van schipper, waer vooren sijn verbonden tijt aen d’ E. Compe. sal gehouden blijven uyt te dienen, Ingaenden den 15en April versz dat den schipper Theunis Aijssen van voorn. galjot aff gegaen, ende do. ampt als geseijt in desselffs plaetse heefft becleedt.

Aldus geresolveert ende g’arresteert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jare als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1653.

[Signed:] ELBERT CORNELESZ KES.

[Signed:] JOOST VAN DER LAECK.

[Signed:] JAN SIJMESEN.

[Signed:] FR. V. BURGH, Secrets.

C. 1, pp. 45-46.

Vrijdagh den {16530725} 25en July 1653.

Dewijle door de westelijcke winden nu vrij een lange wijl sijn belet gebleven: om na onse al overlang genomen resolutie ende gegeven ordre, door ‘t galjot de Roode Vos van ‘t Robbeneijlant noch wat schelpen te laten halen, tot de kalckoven, ende ondertusschen bevonden hebben hier in de baij langhs strant redelijc[k] schelpen genoegh te crygen sullen wesen; waer toe vermits nu meest aen ‘t werck van de fortificatie gedaen hebben ‘t volcq beter als voor desen sullen mogen gebruijcken, Soo heeft d’ E. van Riebeecq den Raet in consideratie gebraght, off men den bequamen tyt (die vast dapper deur loopt) niet behoorden waer te nemen: om noch bevoren de tijt van derobbenvanghst⁶⁶ aencompt, met gemelte galjot het Houtbaeijken achter den Taeffelbergh te gaen besoucken ‘t welcke eerst tot 3 distincte malen overlant ondeckt⁶⁷ ende den 11en deser passo. door den schipper ende stierman des galjots met de sloep noch nader afgespeculeert ende gediept, mitsgaders bevonden is, een goede bay ende haven voor gemelte galjot te wesen: om tusschen wijlen noch wat nader ooghmerck te nemen, off men uijt de daer sijnde schoone bosschagien de bequame houtwercken wat facil soude cunnen van daer crijgen ende wes meer tot dienst van d’ E. Compe. mochte uijtgevonden ende op gedaen worden, Is eijntelijck na goet overlegh van alles dat bedenckelijck was eenstemmigh goetgevonden, ende vast gestelt, de reyse na ‘t Robbeneijlant om schelpen te staecken ende met den eersten goeden wint die Godt verleenen sal, gemelte galjot na ‘t voors Houtbaijken (omtrent 5 mijlen⁶⁸ over zee achter den Taeffelbergh ende 7 a 8 mijlen overlant te gaen wesende), te laten verseijlen, met ordre soo haest daer sal gearriveert wesen, ons ‘t selve overlant te laten weten, op dat sigh d’ E. van Riebeecq oock te paerde off te voete overlant derwaerts moghte vervougen: om met d’ opperhooffden des selven galjots ter degen inspectie van alles te helpen nemen, alsoo ‘t hout hier om trent 1 1/2 mijl vandaen uijt ‘t bos voor dato gehaelt ende met de wagen te crijgen sijnde geweest, soo vermindert dat van daer qualyck meer te becomen is, ende dierhalven nodigh ondersocht dient, hoe ‘t ginder te crijgen wesen sal, cunnende empassant ‘t galjot oock vol branthout (dight op strant te crijgen sijnde) geladen worden, tot de kalckoven hier ten hooghsten nodigh hebbende, ende daeromme alleene wel te pijne waert wesende de reijse te laten doen voor ‘t leegh leggen, alsoo doch anders geen dienst hier van ‘t galjot (op groote costen van d’ E. Compe. leggende) can getrocken worden.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fordt de Goede Hoope ten dage ende jare als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1653.

[Signed:] ELBERT CORNELESZ KES.

[Signed:] JOOST VAN DER LAECK.

[Signed:] JANN SIJMESEN.

[Signed:] FR. V. BURGH, Secrets.

C. 1, pp. 47-48.

Dinghsdagh den {16530819} 19en Augusto 1653.

Den Commandeur deser fortresse de Goede Hoope met geen andere personen van qualiteijt aen lant versien wesende als eenlijck een sargeant ende 2 adsistenten (jonge borsten sijnde) op de welcke bij desselffs absentie offte overlijden de reegeringe⁶⁹ offte ijts van belangh en soude mogen vertrout worden ende dierhalven in soodanigen cas te beduchten dat de goede begonnen saecken alhier daerdoor wel in disordre mochten geraecken waer bij d’ E. Compe. geen cleijnen intrest soude comen te lijden, ende volgens dien nodigh is, dat beneffens hem een persoon van goet beleijt ende oordeel werde bij gevoeght, niet alleen tot desselffs adsistentie maer insonderheijt om bij sijne absentie offte overlijden het commandement deser plaetse in goede ordre te conserveeren ende Compes. te verrichten saecken op te vatten ende vervolgens waer te nemen, soo is bij den Raet versterck⁷⁰ door den schipper en de coopman van ‘t schip den Phoenix , gesien de bequaemheijt en de genegentheijt van de persoon Jacob Reijniersz. ondercoopman op gemelte Phoenix , na goet overlegh ten meesten dienste ende gerustheijt van d’ E. Compe. verstaen den selven ondercoopman van gemelte schip ten dien eijnde dan aen lant te laten comen: omme d’ E. van Riebeecq als 2e persoon bij te wonen ende bij des selffs absentie offte overlijden (dat Godt verhoede) het commandement in sijne plaetse waer te nemen ter tijt ende wijle uijt Patria offte India anders geordonneert mochte worden alsoo voor jegenwoordigh verstaen wort den dienst van d’ E. Compe. tot meeste gerustheijt deser plaetse daeraen ten hooghsten gelegen te sijn, te meer dewijle de saecken alhier reede in goede ordre sijn gebraght, soodanigh dat alle Compes. aencomende schepen van bequame ververssinge (door goeden ijver aengefocqt) doorgaens cunnen werden g’accommodeert ende dierhalven jammer soude wesen in cas voorsz door mancquement van bequame personen ‘t selve verloren gingh.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jare als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1653.

[Signed:] DOUWE AUCKES.

⁷¹

[Signed:] ELBERT CORNELESZ KES.

[Signed:] JACOB REIJNIERSZ.

⁷²

[Signed:] FR. V.BURGH, Secrets.

C. 1, p. 49.

Saterdagh den {16530830} 30en Augusto aá. 1653.

Adolphus ten Bengevoort van Amsterdam bootsman, jonghman, ende Janneken Willemsz van Amsterdam, jonge dochter, beijde gader op de fluijt de Coningh Davit varende na India ende versoeckende met den anderen in den H. huwelijcke staet te mogen treden vermits op den schepe malcander beloofft hebben, Is bij den Raet, gesterckt met d’ opperhooffden van voorsz schip, ondervraeght off oock met ijmant ijts uijts[t]aende hadden, op der selver verclaringe van neen, toegestaen met d’ eerste gelegentheijt te mogen trouwen, ende ten dien eijnde op morgen twe affcondingen te laten gaen, mitsgaders Maendagh aenstaende de derde: omme als dan voor den Raet deser fortresse de Goede Hoope de vordere solemnisatie te laten geschieden ‘t welcke dus haestigh verstaen wort te laten voortgaen, op dat ‘t schip daeromme niet soude werden opgehouden.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jare als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1653.

[Signed:] PIETER JANSEN DE VRIES.

⁷³

[Signed:] JACOB REIJNIERSZ.

[Signed:] FR. V.BURGH, Secrets.

C. 1, pp. 50-52.

Woonsdagh den {16531001} pmo. October ao. 1653.

Dewijle ‘t regenmousson noch niet ten ende is: maer dagelix noch al even nat weer blijfft, waer door de robbenvanghst noch voor eerst niet sal cunnen bij der hant genomen worden vermits die vellen met droogh weer moeten gedrooght ende opgegadert sijn, Ende jegenwoordigh de tijt van der Saldanhars compste herwaerts begint te naecken, dierhalven te presumeren sij de selve nu omtrent de baija van Saldanha met haer vee wel mochten wesen, sulcx dat daer ter plaetse ondertusschen wel eenigen handel soowel als hier soude cunnen gedaen ende door de onse (daer te senden) g’animeert: mitsgaders wat vroegh hier gelockt ende aengemaent mogen worden om wat veel oliphants-tanden ende ander coopmanschappen nevens haer vee met eenen mede aff te brengen, Soo is niet tegenstaende noch wel een galjot vol hout tot de kalckovens uijt Houtbaijken van noden hadden, nae goet overlegh (op ‘t een ende ‘t ander genomen) ten dienste van d’ E. Comp., goet gevonden ‘t galjot de Rode Vos (met 15 personen gemant ende behoorlijck voor 3 maenden ten behoeve van 25 eeters gevictualieert) Vrijdagh⁷⁴ aenstaende na de baija van Saldanha ten eijnde voormelt aff te vaerdigen: omme als voorhaelt (de Saldanjers daer vindende) met deselve aldaer sooveel handels te doen als mogelijck sal wesen: omme alsoo jaerlijx op twee plaetsen den handel te exereren⁷⁵ ende waer te nemen: mitsgaders met eenen ende empassant oock soo veel vis (daer seer overvloedigh wesende) met do. galjotsvolcq te laten vangen ende insouten tot spijsinge van ‘t hier ende op ‘t galjot leggende volcq, als doenlijck sij, waer toe Caeps sout van hier mede gegeven sal worden sulx alles genoeghsaem waer te nemen is, vermits doch geduijrende den regentijt aen ‘t vangen ende villen van robben als voorsz niet can gevordert worden, ende nootsaeckelijck moet vis gevangen ende ingesouten sijn voor ‘t volcq hier aen lant noch dagelijckx vrij swaer aen de fortificatie ende thuijnen &a. arbeijdende, ende d’ opperhooffden met eenen oock indachtigh blijvende ons eenige monsters van de haijevellen (daer vallende ende apparent oock gelt waerdigh wesende) mede te brengen: omme bij ons te mogen sien off oock sulcke soorte is als in Japan getrocken worden als breeder bij instructie deselve ter hant te stellen.⁷⁶

Ende dewijle ‘t fort nu genoegsaem in deffentie ende bijna t’ eenemael voltoijt is, Soo is oock mede verstaen dat men conform de resolutie van den 19en Januarij passo. specialijck genomen, het volcq hier aen landt voor haren swaren gedanen arbeijt op hun reecq. sullen doen crediteren elck voor een maent gagie, gelijck deselve namentlijck die ‘t van den beginnen hebben helpen maecken op de becomen tijdinge van den Engelsen oorloge om ‘t fort metter haest in deffentie te brengen is beloofft, als onder voorsz datum nader is te speculeren.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jaere als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1653.

[Signed:] JACOB REYNIERSZ.

[Signed:] ELBERT CORNELESZ KES.

[Signed:] FR. V.BURGH, Secrets.

C. 1, p. 53.

Vrijdagh den {16531003} 3en October ao. 1653.

‘t Galjot de Roode Vos gereet leggende ende wij besigh sijnde om ‘t selve desen voormiddach noch na de baije van Saldanha aff te senden, compt ons den tolcq Herrij seggen datter 2 Saldanise inwoonders soo even aengecomen waren, met rapport dat in de baije van Saldanha een groot schip lagh, die daer aen de eijlanden eenige robben doot sloegh, ende met de Saldanhars handelden; niet recht wetende te beduijden wat voor een schip het sij, Is na goet overlegh bij den Raet deser fortresse cortelijck besloten dat men met genoemde galjot noch sullen mede latengaen⁷⁷ den ondercoopman Jacob Reijniersz: omme te sien ende vernemen wat voor volcq ende ten welcke eijnde daer gecomen sijn, Ende in cas deselve geen Hollants: maer een Frans of ander schip ware, ‘t selve sien te bewegen om hier te comen, ende wijdersmet advijs van radete doen ‘t geene ten meesten dienste van de E. Compe. sullen bevinden te behoren, latende oock tot meerder versterckinge medegaen6 cloecke soldaten, daeronder een lanspassaet.⁷⁸

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jare als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1653.

[Signed:] JACOB REYNIERSZ.

[Signed:] ELBERT CORNELESZ [KE5].

[Signed:] FR. V.BURGH, Secrets.

C. 1, pp. 54-57.

Saterdagh s’avonts den {16531011} 11en October 1653.

Den ondercoopman Jacob Reijniersz met sijn achten desen avont uijt de bay van Saldanha overlant hier aen ‘t fort gecomen wesende, ende ons beneffens sijne schrijftelijck bescheijden⁷⁹ (onder dato deser in ons daghregister g’insereert) oock mondelingh gerapporteert hebbende, dat ‘t volcq van ‘t aldaer gevonden Frans schip altoos veele van dien hun genegen hadden getoont, ende d’ onse oock hertelijck gebeden dat se in Compes. dienst souden mogen worden aengenomen, vermits van hare opperhooffden niet t’ eeten cregen, anders als robbenvleijs, peguijns ende ander vijl⁸⁰ wilt: dagelijx ten dien eijnde selffs vangende, sonder daertoe een beetjen broot off eijts ter werelt⁸¹ te crijgen, nevens belofften van hun in alle saecken sodanigh te quijten, dat wij daeraen genoeghsaem souden genoeghen hebben, ende ons wijders van alles informeren dat sij wisten &a. waerop hij, Reijniers, aen den boeckhouder Verburgh provisionelijck voor sijn vertreck uijt de baijal last had gelaten om de sulcke⁸² vast aen te nemen als menende daer geen quaet, maer de Comp. dienst bij soude cunnen gedaen worden, gelijck wij de saeck wat nader insiende ‘t selve oock alsoo begrijpen, Ten aensien dat door die middel den Fransman wel van sijne thuijsreijse mochte versteecken worden ende machtigh verlegen vallen; mitsgaders ingevolge de saecke soo verde met hem wel mochte comen, dat genootsaeckt soude worden: omme van selffs sijn schip ende geladen d’ E. Compe. hier te coop aen te bieden; offte ten minstenonse⁸³ hulpe t’ sijner groote obligatie souden moeten comen versoecken, ende ingevolge des selffs meesters in toecomende (dat subject vresende) de smaeck offte lust vergaen om weder hier te comen, behalven den schonen dienst welcke ons die Francen souden cunnen doen in de robbenvanghst waer door oock volcomen kennisse ende onderright souden becomen hoe men met die vellen omgaet; mitsgaders op wat maniere ende hoedanigh derselver equipagie ende reijsen doorgaens genomen worden, Item oock off ‘t om dese robbenvellen ende traen alleen is dan offer ijts anders hier bij offte omtrent meer te haelen, vangen ende negotieren valt, ende wes meer bedenckelijck mochte wesen t’ ondersoecken.

Allen ‘t welcke bij ons wel ingesien ende met goede aendaght overwogen wesende, dat oock sodanige aenneemingh van ‘t volcq vermits haer eijgen versoeck ende lammenteren genoegsaem op mededogentheijt ende compassie soude cunnen ende mogen metgoet⁸⁴ recht gefondeert ende g’excuseert worden, ende wes meer bij uijtval van saecken mochte vereijschen, Is nae goede deliberatien ten dienste van d’ E. Compe. eijndelijck verstaen ende vastgestelt, dat men vier man expres overlant weder na de baij van Saldanha sal affsenden, met aenschrijvens ende volcomen last aen d’ opperhooffden van Compes. galjot, de Rode Vos , dat deselve alle hare diligentie ende naerstigheijt sullen aenwenden: omme niet alleen de geene welcke haer van selffs uijt den Francen dienst presenteren in Compes. dienst aen te nemen maer oock Soo veele meer boven de selve overlant met d’ onse herwaerts te locken, als sullen cunnen bewegen: omme als voorhaelt den Fransman in sijne te doene thuijsreijse sooveel hinders mitsgaders der selver principaelen sooveel onlust tot nader equipagie ende vervolgingh deser negotie te causeren als mogelijck sij, ende insonderheijt oock om den dienst die wij in de robbenvanghst &a. van de Francen (dat werck gewent ende volcomen volleert sijnde) sullen comen te genieten &a., sonder oock in allen gevalle te versuijmen: om de drie banditen (door d’ opperhooffden des voorhaelden Frans schip op een van de eijlantjens gebannen) te lichten, ende mede te nemen, daer niemant tegen hebben can, als sijnde werck van compassie, ende ao. 1642 d’ onse (om hare misdaet van ‘t schip Rotterdam door d’ Hr. Caron⁸⁵ op ‘t Robbeneijlant gebannen) van d’ Engelse oock (noch vrunden wesende) wel gelight, ende voor onse retourvlote door de selve Engelse over Engelant in ‘t Patria geholpen, hoedanigh met de gemelte drie banditen door ons uijt medelijden oock wel m[och]te⁸⁶ gedaen worden.

Wijders gemerckt de presentatie van den Francen capiteijn omme brieven voor ons mede te nemen, Is verstaen onse advijsen aen d’ Heeren Meesters in ‘t vaderlant tegen morgen cortelijck vaerdigh te maecken (alsoo ons bekent gemaeckt heefft tegen den 25en deser na huijs te keeren) ende die pampieren met de gemelte vier man overlant na de baije van Saldanha te beschicken aen d’ opperhooffden onses galijots de Rode Vos : omme door de selve aen den Fransman behandight ende de welbestellingh gerecommandeert: mitsgaders wijders g’animeert ende, mogelijck sijnde, bewogen te mogen worden met sijn schip hier in de baij te comen met schoone woorden ende belofften van goede tractementen &a., Omme daer op hier comende (‘t welck nochtans niet wel dencken) als dan metter selven te procederen, soo de saecken ende tijt ten meesten dienste van d’ E. Compe. ons mochte comen aen te wijsen, ende vereijsschen.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jare als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1653.

[Signed:] JACOB REIJNIERSZ.

[Signed:] FR. V.BURGH, Secrts.

C. 1, pp. 58-60.

Dinghsdagh den {16531021} 21en October 1653.

Tot groot leetweesen ende boven alle vermoeden het ongeluck Godt betert getroffen hebbende van dat ons al des Compes. koebeesten tot 44 stx. incluijs verleden Sondagh onder ‘t sermoen sijn wegh gehaelt ende ontvoert door de Stantloopers (Watermans genaempt) niet jegenstaende de selve van de uijr onses aencompste alhier onder onse hoede gewoont ende dagelijckx veele vruntschappen sijn gedaen, insonderheijt den tot tolcq aengenomen hottento Herrij, die doorgaens van onse taeffel als een groot vrunt alle dagen is gespijst, met Hollantse cleederen gecleet ende copere kettings, stocken ende platen verciert⁸⁷ ) mitsgaders alle d’ andere ingelijcx oock altijt hunne magere ende hongeringe⁸⁸ buijcken gevult waer door soo vlijtigh waren geworden met water ende branthout halen, mitsgaders ‘t melcken van de koijen ende waernemen der jonge calffjens &a.dat niet anders scheen of waren ons⁸⁹ als eijgen lantsluijden genegen, edoch, doort⁹⁰ dit schelmachtigh werck ‘t contrarie gebleecken ende buijten eenige de minste bedenckinge ons t’ eenemael in de selve bedrogen vindende ende ons gemeene volcqjen (als daer bij mede veele missende) om die hunne particuliere consideratien seer op dese lants natie verbittert ende genegen sijnde dat leet te wreecken, mitsgaders beneffens dien oock wel overleijt ende gedelibreert dat hier van wraecke te nemen offte dese natie te vervolgen groote irritatie soude baren, ende daerdoor geheel ende voor altijt wel mochten versteecken blijven van de handelinge met de Saldanhars, ‘t welcke nochtans de principale intentie onser Heeren Meesters hier ter plaetse sij, die wij duchten, echter vooreerst nochal sullen beschroomt blijven met haer vee hier aen ‘t fort te comen, apparent uijt vreese van dat sij sullen meenenwij⁹¹ onse revengie op haer souden soecken, soo hebben goetgevonden ende besloten niet jegenstaende de moort aen den jongen Davit Jansz (op de beesten hebbende gepast) boven hare roverije aen ‘t vee noch gedaen, dewijle op de heeter daet de gemelte schelmen niet hebben cunnen achterhalen, onsen volcqe bij placcate te waerschouwen ende interdiceren niemant van dese inwoonders ‘t sij Sa[l]danhars of Strantloopers die onse beesten gestoolen hebben bij ‘t fort verschijnende offte op de wegen ontmoetende, ja selffs niet den gewesen tolcq Herrij (apparent d’ eenige oorsaecke van dit schelmstuck sijnde) eenigh ‘t minste leet te doen, maer in tegen deel⁹² al soo veele, jaeer⁹³ meer dan min vruntschap als voor desen te bewijsen om, mogelijck sijnde, de Saldanhars hare vreese daer door te verdrijven mitsgaders de selve in hunne genegentheijt tot ons meer ende meer te voeden ende doen aengroijen, alsoock⁹⁴ om te doen blijcken dat wij emmers gaer⁹⁵ niet genegen sijn eenigh leet te wreecken veel min ijmant ter weerelt sonder oorsaecke schade off hinder te doen, als ons soo veele aen de wraecke over een deel schelmse Strantlopers niet gelegen latende, dat onsen nodigen handel met de Saldanhars daer door soude moeten achter blijven, aen ‘t welcke d’ E. Compe. te veel gelegen is, ende wij soo wel den onrechten als dan rechtschuldigen souden cunnen aentreffen wanneer de laeste dwalinge erger dan d’ eerste soude sijn.

Ende omme oock te veijliger de wegen na ‘t bos om hout &a. te mogen gebruijcken, is verstaen ‘t volcq in ‘t bos met haer thienen ende ses houthaelders met de wagen altijt g’armeert te laten gaen, item oock om ‘t volcq binnen ‘t fort in vier corporaelschappen te verdelen ende elck ordre stellen waer hun bij eenigh alarm offte ongelegentheijt op de wallen ende punten sullen te vervougen hebben, als mede ‘t volcq voor de constabel ende ‘t geschut &a., mitsgaders de wachten buijten ende binnen te verdubbelen.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jare als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1653.

[Signed:] JACOB REYNIERSZ.

[Signed:] JAN VAN HARDENBERCH. 1653.

⁹⁶

[Signed:] FR. V.BURGH, secrts.

C. 1, pp. 61-64.

Donderdagh ‘s avonts den {16531023} 23 October ao. 1653.

Soo even drie van de musquettiers⁹⁷ die op de timmerluijden ende houthackers in ‘t bospassen, seer haastigh aen ‘t fort comende met tijdinge dat haer eenige Saldanhars hadden comen seggen (daer onder seecker capiteijn van den welcken wij vergangen jaer veele beesten hebben geruijlt, die ons doen ter tijt oock de trouwicheijt eens had gedaen dat hij een van onse beesten van ons weghgelopen ende onder de sijne geraeckt, na twee dagen had wederom gebracht) dat onsen gewesen tolcq Herrij met de weghgestolen beesten in de Baij Falsa lagh ende versocht had om bij haer Saldanhars te mogen bij wonen, ‘t welcke sijluijden hadden geweijgert niet willende met hem te doen hebben als wel wetende die beesten van de Hollanders gestolen ende trouwlooslijck weghgevoert hadden, gelijck voorschreven Saldanhasen capiteijn Saterdagh ‘s avonts verleden bij ons geweest ende wel getracteert sijnde de beesten noch selffs gesien had, beduijdende aen onse timmerluijden dat meer volcq met schietgeweer souden halen; hij wilde haer daer bij brengen, ende soo veel in hem was de beesten helpen wederom crijgen, alle welcke tijdinge aenhoorende ende considererende dat d’onse in voortijden ‘t quaet haer toegecomen altijt door de Strantloopers Herrijs consoorten (Watermans genaempt) is aengedaen, ende ter contrarie van de Saldanhars doorgaens niet dan alle vruntschap genoten: welcke noijt anders gesocht hebben als met ons in vruntschap te handelen, soo verleden jaere mede genoeghsaem ervaren hebben. Item oock dat de Saldanhars (soo bemercken conden) liever sonder als met Herrij, wilden handelen, ende Herrij sigh oock noijt als in compe. van ons heefft onder de Saldanhars derven vertrouwen, excepto eenen trop die wel eenighsints Herrijs vrunden schenen te weesen, echter soodanigh noch niet, dat hem Herrij ende veel min sijn consoorten haer heel onbeschroomt daeronder dorsten begeven, vluchtende altijt wegh alsser maer eenige Saldanhars hier omtrent quamen behalven Herrij die onder onse Save Guarde bij ‘t fort bleeff woonen, Invougen aen allen ‘t selve genoegsaem, offte altoos ten minsten eenighsints te mercken ende bespeuren sij gelijck oock t’ eenemael ‘t gevoelen is van alle de geene die oijt aen de Caep geweest sijn, ende hier met de verongelucte scheepen Mauritius ende Haerlem gelegen hebben (soo ons eenige daervan hier bij ons wonende mede weten t’ affirmeren) dat de Saldanhars ende Watermans altijt vijandigh tegen den anderen ende de Watermans de beletters van de handelinge tusschen ons ende de Saldanhars dickwils sijn geweest, dienvolgens wel niet vrempt mochte wesen dat wij de Saldanhars groote vruntschap souden doen met ‘t vervolgen van Herrij en consoorten,⁹⁸ soo sij oock dagelix aen ons wel plachten te wijsen, dat men Herrij ende Waterman maer souden dootslaen: om te gerustiger met ons temogen⁹⁹ handelen, gelijck desen (voorgemelten capiteijn aen onse timmerluijden oock hadde weten te beduijden) sulx nu niet hoeffden om haer Saldanhar[s] wil alleen te doen: maer Herrij met den sijnen ons nu selffs wel oorsaecke genoegh gegeven hadden haer om derselver moort ende ‘t roven onser beesten te ruijneren &a. Is eijntelijck na verscheijden deliberatien ende op vele saecken genomen consideratien verstaen, een trop van 17 cloecke soldaten noch desen avont voor 4 a 5 dagen gevictualieert derwaerts aff te senden, onder den corporael Jan van Haerwaerden, een persoon van goet ende voorsichtich beleijt ende naersticheijt, met ordre noch desen avont bij onse timmerluijden in ‘t bos te gaen ende aldaer tot tegen den dagh te vernachten: omme als dan de saecken veijligh bevindende, met gemelten Saldanhasen captn. off wel sonder den selven sigh op wegh te begeven na de Baij Falsa offte daer Herrij met onse beesten mochte leggen, ende bij ontmoetinge van deselve de koebeesten sien te becomen: mitsgaders Herrij ende sijn volcq mogelijck werdende op te brengen met minne offte onminne soo best cunnen; altijt op hoede blijvende om soo weijnich van d’ een als d’ ander verleijt, bedrogen offte om den hals gebracht te worden.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope datum ut ante.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1653.

[Signed:] JACOB REIJNIERSZ.

[Signed:] JAN VAN HARDENBERGH. 1653.

[Signed:] FR. V.BURGH, Secrts.

C. 1, pp. 65-66.

Saterdagh den {16531108} 8en November 1653.

Den ondercoopman Jacob Reijniers van Amsterdam, jonghman alhier bescheijden als tweede persoon deser fortresse de Goede Hoope, sigh in trouwbeloffte hebbende begeven met d’ eerbare jonge dochter Elisabet van Opdorp geboortigh van Charloos , nichte ende onder vooghdije sijnde van den Commandeur Jan van Riebeecq, Ende dierhalven versoeckende om haar metten den anderen wettelijck in den huwelijcken staet te mogen laten bevestigen, Soo is bij den Raet, niet anders hebbende cunnen vernemen als dat beijde liber ende vrije personen waren, welcke met niemant ter werelt volgens eygen verclaringe ende goede getuijgenisse, ijtwes diesaengaende uijtstaende hadden, verstaen deselve jongeluijden haer billick versoeck toe te staen; mitsgaders ten dien eijnde op morgen haer eerste affcundinge te laten doen,¹⁰⁰ omme na ‘t publiceren van de derde affroepinge ende ‘t eijndigen des Sondaeghse Christelijcke oeffeninge offte lesinge des sermoens (geen wettelijck oorsaecke van verhinderinge voorcomende)door den bouchouder Fredrick Verburgh, Secrts. van onsen Raedt,voor deselve ende alle den volcqe de solemnisatie wettelijckin openen raetcamerete laeten geschieden ende met de trouw publ[i]quelijck voor te varen.¹⁰¹

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jaere als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1653.

[Signed:] ELBERT CORNELESZ KES.

[Signed:] FR. V.BURGH, Secrets.

C. 1, pp. 67-68.

Maendagh den {16531117} 17 November ao. 1653.

Gesien de verclaringe van de vier France matrosen op haer eijgen versoeck per ons galijot uijt de baij van Saldanha hier gebracht, dat se door haren capiteijn op een eijlant in die baij gebannen waren, ende niet merckten oijt te sullen cunnen verlost worden: waeromme aen d’ onse oock seer ernstelijck hadden gebeden om op ‘t galijot te mogen comen, sulckx haer d’ opperhooffden van dien op onse over lant gesonden ordre uijt medelijden hadden toegestaen (vermits do. capiteijn haer doch niethadde willen¹⁰² verseeckeren of hun oijt wilde verlossen offte niet), Soo is bij den Commandeur ende Raedt deser fortresse de Goede Hoope (achtnemende op den dienst welcke d ‘E. Compe. in ‘t accommoderen der robbenvellen van de selve staet te genieten, als mede op d’ ervarentheijt van den eenen wegen de custen ende handelinge op Madagascar &a.) na rijpe deliberatie verstaen de gemelte vier France matrosen uijt puijre medogentheijt ende compassie in Comps. dienst aen te nemen, als te weten: Nicola Rain een cloeck ende ervaren man op de custe van Madagascar ende handelinge aldaer &a. voor bosschieter 14 gl., Martin Cordie voor bossr. à 13 gl., Louijs Raine ende Daniel Mulot voor bootgesellen¹⁰³ à 2 gl. ‘s maents onder een verbant van drie jaren ingaende beijde van den 22en October passo. dat op ‘t galijot sijn gecomen ende haren dienst na behoren hebben waergenomen, als breeder per acte ijder specialijck daervan verleent.

Sijnde wijders oock goetgevonden ‘t gemelte galijot van sijn inhebbende vis ende schelpen voor de calckovens te doen ontladen ende in der haeste sigh weeder van branthout ende water te versien: omme de wijle de eijlanden van robben noch wat cael sijn, met den eersten in allerijl noch een ladingh hout voor de calckoven uijt ‘t Houtbaijken achter den Taeffelbergh vandaen te halen, op hoope ondertusschen de schouwheijt van de robben aen d’ eijlanden vergaen, ende in abondantie wat weeder aengroeijen sullen.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope datum ut supra.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1653.

[Signed:] JACOB REIJNIERSZ.

[Signed:] ELBERT CORNELESZ. KES.

[Signed:] FR. V.BURGH, Secrts.

C. 1, p. 69.

Sondagh den {16531123} 23en November 1653.

Na ‘t lesen des sermoens desen voormiddagh sonder enige de minste verhinderinge volgens Christelijck gebruijck, de derde affcundinge sijnde gepasseert van de ondertroude persoonen Jacob Reijniersz van Amsterdam, ondercoopman ende tweede persoon deser fortresse de Goede Hoope, ende Elisabeth van Opdorp, jonge dochter geboortigh van Charloos , ter deser plaetse mede woonachtigh, wijders ons niet voorgecomen wesende waer door deselve in haer voornemen souden cunnen offte mogen werden geretardeert offte beleth, soo is bij den Raet deselve toegestaen achtervolgende onse resolutie van den 8en passo., de vordere solemnisatie van de trouw in den name des Heren te laten voortgaen, Ende ten dien eijnde oock goetgevonden opdat alles wettelijck met goede ordre ende tot Godes meeste eere mochte toegaen de gemelte solemnisatie (alsoo geen predicant hebben) door den boechouder Fredrick Verburgh, gesubstitueert Secretaris van onsen Raedt, voor deselve ende alle den volcqe in openen raetcamere te laten bedienen, gelijck dan sulcx op dato na ‘t eijndigen van de Sondaeghse Christelijcke lesinge des sermoens in denname des Heeren¹⁰⁴ openbaer wettelijck geschiet ende g’effectueert is.

Aldus gedaen in ‘t Fort de Goede Hoope datum uts.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1653.

[Signed:] ELBERT CORNELESZ KES.

[Signed:] FR. V.BURGH, Secrets.

C. 1, p. 70.

Vrijdagh den {16531128} 28en November ao. 1653.

Marcus Robelijaert, corporael, ende Jan Matijse, quartiermeester,¹⁰⁵ door den gerechte deser fortresse de Goede Hoope bij interlocutoire ende diffinitive sententien wel ende ten rechten van haere qualiteijten gedeporteert sijnde, namentlijck Marcus Robelijaert tot op adelborst met 10 gulden ‘s maents over dat droncken sijnde, sigh in de wachten (des ‘s nachts hem vertrout) vrij onordentlijck gecomporteert ende den adelborst Sijmon Huijbrechtsz dwers door ‘t dicke van sijn been ontschuldigh met den deegen gequest ende meer rasernijen ende onbehoorlijcheden gepleeght had, nevens een amende van 3 maenden gagie ten behoeve van gemelte adelborst voor de smert van sijn onnosel gecregen quetsure, Ende Jan Matijsz tot sleght matroos a 9 gl. met 100 slagen voor de pael, ter saecke dat daeghs voor eergister nacht droncken sijnde, tegen den corporael van de wacht Willem Muller hadde g’opposeert ende soo als hem denselven gelaste na de coije te gaen, om geen geraes meer te maecken, oock ‘t mes op hem hadde getrocken daer hem apparent mede soude doorstooten hebben, ingevalle door den schiltwacht ende ronde t’ allen gelucke niet subijtelijck had gestut geworden, alsoo den corporael voorsz d’ eerste steek van ‘t mes ontwijckende achterover gevallen ende hij, quartiermeester, besigh was hem de tweedesteeck(op sijn lijff gesprongen wesende) te brengen, Soo is tot maintenue ende onderhoudinge van goede ordre ende dissiplinemitsgaderstot gerustigheijt der fortresse verstaen, de selve sententien op morgen ter executie te doen stellen omme nootsaecklijck exempel te statueren.¹⁰⁶

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jaere als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1653.

[Signed:] JACOB REIJNIERSZ.

[Signed:] ELBERT CORNELESZ KES.

[Signed:] JAN VAN HARDENBERCH. 1653.

[Signed:] FR. V.BURGH, Secrts.

C. 1, p. 71.

Woonsdagh {16531203} 3en December ao. 1653.

Op heden¹⁰⁷ bij den gerechte deser fortresse de Goede Hoope wel ende ten rechten gecondemneert sijnde namentlijck Cornelis Ulricxs.¹⁰⁸ onderbarbier op ‘t galijot de Roode Vos , bescheijden tot suspence in desselffs qualiteijt voor ses maenden ende met 50 slagen gelaerst te worden: mitsgaders oock omme de Justitie als oock den schipper ende stuijrman om vergiffenisse te bidden ende der selver eere te repareren, over dat onder ‘t volcq veele vuijle logenachtige achterclapperijen hadden gevoert van den selven schipper ende stuijrman sijne respective opperhooffden tot vrij groote quetsinge ende krenckinge in derselver goede naem ende faeme waer door al eenige oproer onder ‘t volcq ende beginselen van ongehoorsaemheijt begonden te reijsen &a.

Item den bottelier Roeloff Dirckxs. met 50 slagen mede gelaerst te worden nevens reparatie van eere ende biddinge om vergiffenisse als voren, over dat sulcke logenachtige achterclapperijen (van gemelten barbier gehoort), niet alleen onder den volcque hadde gedivulgeert: maer oock sigh niet geschroomt in hevigen moede den schipper te verwijten datter waren die hem voor een ringen dieff hielden, ende wes meer tot vilipendie ende cleijnachtinge sijner gemelten opperhooffden streckende, Soo is na wel genomen deliberatie ende goet overlegh eenstemmigh verstaen gemelte sententie op morgen te doen pronuncheren ende executeren, op dat alles in goede ordre geconserveert ende ijder onder behoorlijcke dissipline ende gehoorsaemheijt van sijne respective opperhooffden gehouden mochte blijven.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope datum ut ante.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1653.

[Signed:] JACOB REYNIERSZ.

[Signed:] JAN VAN HARDENBERCH. 1653.

[Signed:] FR. V.BURGH, Secrt.

C. 1, pp. 72-73.

Saterdagh den {16531206} 6en December 1653.

Onaengesien dat na ‘t rapport van de opperhooffden des galijots de Roode Vos aen ‘t Dassen ende andere eijlanden in ende omtrent de baij van Saldanha door de Francen de robben vrij cael opgevangenwaren¹⁰⁹ ende als, doen noch weijnich gelegentheijt scheen om voor eerst weder eenige te vinden, Nochtans gemerckt na d’ opinie van de vier medegebrachte Francenuijt de versz baij ende onse ondervindinge van vergangen saijsoen¹¹⁰ dat om dees tijt ‘s jaers d’ oude robben haer jongen werpen, oock dat wel mochte gebeuren de Saldanhars (uijt vreese niet dervende hier comen) haer in ende omtrent voorsz baij onthielden: mitsgaders de Francen misschien oock wel enige vellen (die apparent niet sullen hebben cunnen medenemen) daer gelaten hadden, Soo is bij den Raet goetgevonden d’ opperhooffden van ‘t galijot de Rode Vos jegenwoordigh nevens de grote boot fraij opgeboeijt ende te samen teneemaal¹¹¹ ten dien eijnde gereet gemaeckt ende seijlvaerdigh leggende: mitsgaders voor de selve oock rijckelijck branthout ende water hebbende laten haelen ende in nemen, beneffens de provisien &a. voor drie maenden ten behoeve van 29 eeters &a., tegen Maendagh aenstaende (sijnde overmorgen)haer¹¹² despesche te geven, nevens ordre om de groote boot met 14 man op ‘t Dassen of andre eijlanden aen de robbenvanghst te stellen, ende sijluijden met ‘t galijot d’ inwoonders vernemende den handel in de voorsz baij waer te nemen, ende van de Francen haer vellen vindende, voor d’ E. Compe. hier te brengen; maer in cas dat geen handel noch vellen van de Francen vinden, datelijck met galijot recht deur sonder dese rheede aen te doen, na ‘t Houtbaijken achter den Taeffelbergh te verseijlen: om noch een ladingh groff branthout tot d’ ander te maecken calckoven te haelen.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jaere als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1653.

[Signed:] JACOB REYNIERSZ. 1653.

[Signed:] ELBERT CORNELESZ KES.

[Signed:] FR. V.BURGH, Secrt.

C. 1, pp. 74-75.

Saterdagh den {16540110} 10 Januario 1654, ‘s morgens vroegh.

Op gister den Commandeur ende eenigen uijt den Raet van dese fortresse de Goede Hoope aen ‘t schip de Vreede sijnde geweest: omme wat nader informatie te nemen van de moeijten ende oneenicheden &a. aldaer onder de opperhooffden ende principaele scheepsofficieren wesende, mitsgaders onder anderen door de gecommitteerde raetspersoonen der gemelte fortresse Jacob Reijniersz, ondercoopman ende tweede persoon van dese plaetse, ende Elbert Cornelisz Kes, schipper van ‘t galijot, de gesamentlijcke officieren desselven schips, namentlijck van den opperstuijrman tot den lanspassaet incluijs gevraeght ende affgevordert sijnde getuijgenisse te geven off sigh den schipper Cornelis Noortstrant oock doorgaens offte oijt op de reijse sodanigh met droncken drincken verloopen had dat onbequaem is offte was geweest sijn bevolen dienst vermogens desselffs ampt waer te nemen, ende daerop bij deselve officieren niet en is willen g’antwoort worden: maer t’ eenemael halsterrigh gebleven om daer van na behooren getuijgenisse te geven, Ja oock selffs niet als haer naderhant sulcx van den Commandeur Riebeecq persoonelijck mede aff gevordert ende met soete minnelijcke reden vermaent is geworden ‘t selve gehouden waren te seggen op dat Sijn E. en de Raet mochte letten off den selven schipper het voorsz schip oock vorders toe te vertrouwen soude sijn om weder mede in zee te gaen &a., Soo is de saecke wat nader bij ons ingesien ende overwogen de swaricheden uijt ‘t een ende ‘t ander te vreesen, Item oock dat sigh ijder schijnt de meester te arrogeren &a., met eenparigheijt van stemmen bij onsen Raet verstaen desen dach nochmael haer de voorsz getuijgenisse aff te vorderen, ende daer toe te committeren Elbert Cornelisz Kes, schipper op ‘t Galijot de Roode Vos, ¹¹³ ende Jan van Hardenbergh, sargeant van dese fortresse: omme na becomen raport als dan vorders in de saecke te delibereren als den meesten dienst van de E. Compe. tot behoudenisse van gemelte schip, dempinge der geresene moijten, ende herstellinge van de goede ordre sal bevonden worden te behooren.

Aldus gedaen ende ge[re]solveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten daege ende jaere als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1654.

[Signed:] JACOB REIJNIERSZ.

[Signed:] ELBERT CORNELESZ KES.

[Signed:] JAN VAN HARDENBERCH. 1654.

[Signed:] JANN SIJMESEN.

[Signed:] FR. V.BURGH, Secrets.

C. 1, p. 76.

Maendagh den {16540112} 12 Januarij 1654.

‘t Sedert gister ons noch eenige verclaringen van verscheijden personen wegen de opgeresene moeijten van ‘t schip de Vrede voorgecomen ende ons door den ondercoopman Willem Born do. schip oock ter hant gestelt wesende seecker requeste daerbij seer demoedighlijck is versoeckende omme cort recht over sijne saecken (hem ende den geledeerden¹¹⁴ sieckentrooster aengaende) gesproocken te mogen worden, Soo is bij den Raet verstaen eerst alle de stucken door de op gister gecommitteerde raetspersonen te laten recolleren, ende dan vorders bij interrogatorium op alle poincten ons noch wat nader ende dinstinctelijck¹¹⁵ te informeren: omme na grondige ende oprechte bevindinge van saecken, als dan vorders te procederen, als na behooren; alsoo doch vermits de vele siecke luijden op dat schip ‘t selve (om die wat tot reconvalisatie door ververssinge te brengen) noch vooreerst niet can claer worden te vertrecken, Ende dat ‘t swaerste weeght nootsaeckelijck de gront ende oorspronck: mitsgaders de roervincken van alle de geresene moeijten dienen te hebben: omme sodanige ordre ende redres in alle reglementen ende scheepsregeringe te s[t]ellen als tot behoudenisse van dat costelijck schip ten meesten dienste van d’ E. Compe. sal bevonden werden te vereijsschen.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope datum ut supra.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1654.

[Signed:] JACOB REYNIERSZ.

[Signed:] JANN SIJMESEN.

[Signed:] ELBERT CORNELESZ KES.

[Signed:] JAN VAN HARDENBERCH. 1654.

[Signed:] FREDRICK VERBURGH, Secrt.

¹¹⁶

C. 1, pp. 77-78.

Donderdagh den {16540115} 15 Januario 1654.

Achtervolgende onse resolutie van den 12en deser door gecommitteerde uijt onsen Raet alle de stucken wegen de geresene questien, timulten ende moeijten op ‘t schip de Vrede behoorlijcken gerecolleert sijnde: mitsgaders als dan bij deselve resolutie dato voorsz oock met enen goetgevonden: omme ons noch vorders ende nader articulariter t’ informeren bij interrogatorium &a. waerinne door dese 2 verleden dagen hard weer t’ eenemael ende vrij sijn belet gebleven ijts te vorderen, sulcx hier alle dagen meer te verwachten ende vreesen is, ende wij de saecken ondertusschen sulcx in sien, dat aen de verder enqueste der gemelte krackelen noch al veel werck sal wesen ende ingevolge gemelte schip tot grooten intrest van d’ E. Compe. daer na vrij alte langh soude moeten opgehouden worden, Soo is na verscheijden deliberatien met goet overlegh verstaen, niet jegenstaende onse resolutie als voren, d’ interrogatorien na te laeten, dewijle vernemen alsoo vele blijcken hebben als vooreerst becomen sullen, ende tot de reste alte langh werck soude vallen, ende dierhalven jegenwoordigh niet anders te doen als door gemelte onse gecommitteerdens, partijen te laten ondervragen off elck oock ijts meer tot ijmants laste offte eijgen verdedinge ende verschooninge in te brengen heefft, alsoo den Raet geresolveert is de saecken cort te maecken, ende na desen finalijck te besluijten wat tot redres van de verwarde saecken, behoudenisse van Compes. schip ende goet, sal bevonden werden noodigh te conveneren, ten eijnde do. schip daer door in sijn vorder te vervolgen reijse niet all te veele geretardeert en worde; blijvende met eenen de gecommitteerdens gemelt oock bevoolen te laten onderteijckenen seecker memoriael bij de scheepsofficieren apart gehouden ende hun in haer vertoogh aen refereerende.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope den 15 Januario 1654.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1654.

[Signed:] JACOB REIJNIERSZ.

[Signed:] ELBERT CORNELESZ KES. 1654.

[Signed:] JAN VAN HARDENBERCH. 1654.

[Signed:] JANN SIJMESEN.

[Signed:] FR. V.BURGH, Secrets.

C. 1, pp. 79-80.

Vrijdag den {16540116} 16 Januario 1654.

Niet jegenstaende op gister hadden geresolveert tot geen interrogatorien te treden: maer eenlijckdoor gecommitteerdens¹¹⁷ partijen te laten vragen wat noch meer tot elckanders laste offte verschooningen in te brengen hadden, gelijck geschiet is, ende door de selve gecommitteerde ondervonden sij, dat niemant qualijck ter degen bescheijt heefft willen geven, d’ een vrij tegen d’ ander staende, ende sommige hun excuserende van alle de overgegeven schrifften geen kennissete hebben¹¹⁸ &a., Item oock den sieckentrooster insgelijcx gevraeght sijnde, wegen de moeijten particulierlijck hem ende den ondercoopman concernerende, niets anders hadde willen antwoorden, als dat sigh op Batavia met wijser wilde beraden, daer mede bethonende den Raet alhier niet suffichant genoegh te kennen omme sulckx hier te decerneren, Invoegen langhs soo meer bevinden nodigh te wesen de saecken hier affgehandelt, de schuldige gestrafft, ende d’ onschuldige mitsgaders die ‘t behoort in haer gesagh gemainteneert worden; Soo is na goet overlegh goetgevonden alle de scheeps-officieren terstont aen lant te laten comen: omme deselve voor den Raet deser fortresse onder eede te verhooren op ijder articul van haer gehouden memoriael offte dagelijxe aenteijckeninge ende overgelevert verthoogh, dat sigh daer aen refereert, ende tot laste van den schipper bijsonderlijck ende ten principaelen meer als den ondercoopman is streckende, als bij de inleijdinge ende beginselen van de selve insonderheijt is te bespeuren.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jaere als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1654.

[Signed:] JACOB REYNIERSZ.

[Signed:] ELBERT CORNELESZ KES. 1654.

[Signed:] JAN VAN HARDENBERCH. 1654.

[Signed:] JANN SIJMESEN.

[Signed:] FR. V. BURGH, Secrets.

C. 1, pp. 81-85.

Saterdagh den {16540117} 17en Januario 1654.

Op gisteren voor ons hebbende aenlant laeten comen alle de scheepsofficieren van ‘t schip de Vreede , die op ijder articul van seecker door den sargeant gehouden memoriael (bij haer soogenaempt) dinstinctelijck vraeghpointswijse, als oock noch andermael op hun overgelevert ende geteijckent verthoogh onder eede sijn verhoort, ende daer uijt als de mondelinge verclaringen van ijder een, meer ende meer bemerckende de seer groote disordres ende irreglementen op dat schip principaelijck onder de hoofftofficieren wesende, waerinne nootsaeckelijck redres vereijchst wort, ende nochtans vermits de cortheijt des tijts vrij langh werck staet te vallen: omme al de questien en de opgeresene onlusten na behooren finalijck aff te handelen, de wijle Compes. soo costelijcken retourschip daer door tot alte grooten schade van d’ E. Compe. souden moeten ophouden, vermits hier dagelijckx veel quaet weer hebben te verwachten, als wanneer niet ter werelt can uijtgereght worden, soo aen de verleden 2 dagen quaet weer genoeghsaem gebleecken ende ons bij ervaringe volcomentlijck bekent is, Ende jegenwoordigh de siecken van ‘t gemelte schip dagelijckx vrij reconvaliseren, mitsgaders ‘t scheurbuijck heeltemalen¹¹⁹ door de cool ende moescruijden uijt den thuijn crijgende, van ‘t volcq als t’ eenemael uijt lijff wegh gevaeght wort, Invougen den schipper verclaert binnen 3 à 4 dagen genoeghsaem sal cunnen vaerdigh wesen te vertrecken, Soo is na verscheijden deliberatien verstaen, de vordere proceduren te staecken, ende alle de stucken ende decumenten¹²⁰ onder couverte van onse missive d’ Ed. Hr. Generael ende Raden van India tot Batavia toe te steuijren¹²¹ omme aldaer op derselver ordre bij den Raet van Justitie offte andersints verder geprocedeert te worden als na behooren.

Ende omme echter te versorgen dat gemelte schip (noch vol onrust ende misschien wel eenige bedeckte conspiratie wesende, insonderheijt onder de hoofftofficieren) evenwel des niet te min met ruste ende in goede ordre door Godes geleijde behouden mochte over comen, ende niet gelijck ‘t schip West Vrieslant door onordentlijcke regeringe van sijne te doene reijse versteecken te blijven, nochte oock tot sodanige ongelucken uijt de gemelte oneenicheden te geraecken gelijck (geen ander als de jegenwoordigh noch sijnde ordre gestelt wordende) te vresen soude wesen, Is na goet overlegh ten meesten dienste ende gerustigheijt van de opgemelte Compe. mede goetgevonden, den opperstuijrman, sargeant, onderstuijrman ende constabel als de principaele uijt crachte deses provisionelijck van hier tot Batavia buijten haere bedienende ampten te stellen: omme sonder eenigh gesagh over te varen. Insgelijcx oock den ondercoopman Willem Born, de wijle uijt de moeijten tusschen hem ende den sieckentrooster den uijtbarst van alle oneenicheden sigh principalijck g’openbaert hebben, nevens oock privatie van de caijuijt ende der selver slaepplaetsen die soodanigh sullen verordonneert wordendat des nachts¹²² ende bij ontijde altijt van den anderen mogen gesepareert blijven, ten welcken eijnde sigh den Commandeur deser fortresse Maendagh aenstaende met Godes toelatinge sal aen boort vervoegen: omme daerinne de vereijsschende ordre te stellen, op welcke separatie als voorsz geduijrende de voijagie oock bijsonderlijck sal gelet worden, gelijck mede den opperchirurgijn Wollevens om sijn inobediente bejegeninge aen desselffs overicheijt doorgaens gepleeght, oock van sijn eetplaetse aen de caijuijtstaeffel gepriveert sal blijven maer voor hem, vrouw ende kinderen in sijn camertjen eeten ende drincken beschafft als na behooren.

Ende dewijle oock t’ eenemael ende genoeghsaem bemercken datter nochal veel sijn die ‘t meer met de gemelte provisioneel buijten bedieningh gestelt wordende personen houden als met hunnen regerenden schipper invougen oock al vrij te duchten sij, daer uijt (van dese rheede na Batavia scheijende) ‘t voorige vuijr van oneenicheijt wel weder mochte ontfoncken, ende eenige tegen haren schipper anderwerff revolteren, ende dienvolgens ten laeste wel gaen als Godt betert door quade toeversight noch jonghst exempel hebben aen ‘t meergem. schip West Frieslant , soo dat de laetste dwalingewel¹²³ erger mochte vallen als d’ eerste tot geen cleijne schaede ende intrest van d’ E. Compe., soo is tot voorcominge van alle sulcx, ende onderhoudinge van goede ordre, als oock omme den schipper in sijn ampt ende toevertrouwt gesagh (al eenighsints ontroofft sijnde geweest) te helpen maineteneren, de quaetwillige in toom ende onder dwangh te houden, verstaen, den oppercoopman Jacob Reijniers. onsen jegenwoordigen 2en persoon deser fortresse daerop ‘t oppergesagh te bevelen, met absolute macht ende authoriteijt: om oock als formeel opperhoofft te regeren, in alle raetspleginge te presideren, Justitie te administreren ende wijders te doen sulckx tot meeste ruste ende eenigheijt op dat schip tot behoudenisse van ‘t selve sal bevonden te behooren.

Ende omme ten dien eijnde dan oock te meer ontsagh voor ‘t volcq te mogen hebben wert denselven ter discretie ende approbatie van d’ Hr. Generael ende Raden van India bij desen oock toegevoeght de qualite van coopman met 54 gl. ‘s maents heden ingaende.

Ende in de plaetse van den als vooren provisionelijck gedechargeerden opperstuijrman, den schipper (van ‘t hier ter rheede leggende galijot de Rode Vos ) Elbert Cornelis. Kes op gemelte schip de Vreede gestelt: omme aldaer als tweede schipper geduijrende de reijse den opperstuijrmans plaetse te becleeden: mitsgaders den noch in wesen blijvende derdewaeck¹²⁴ in d’ onderstuijrmans stede, ende den seijlmaecker Pieter Jacobs. van Amsterdam in des derdewaecks plaetse, als daer toe bij voorgaende examinatie bequaem bevonden sijnde, onder belooninge van 24 gl. ‘s maents, op dat oock de wachten doorgaens bij vertroude persoonen geduijrende dese reijse souden mogen na behooren waergenomen ende alle misleijdingh: mitsgaders Compes schip en goet door Godes geleijde ende hulpe doch met ruste ende in goede ordre behouden op Batavia gebracht worden, waertoe den selven Alvermogende sijnen genadigen zeegen, hulpe ende bijstant wil verleenen, Amen.

Ende de wijle datter oock nootsaeckelijck een hoofftofficier over de soldaten vereijscht, soo wort den Corporael Harman Verwer dat gesagh in des provisionele gedechargeerden sargeants plaetse gedefereert, ende om te meer gesagh te hebben sijn eetplaetse oock in de caijuijt verordonneert, alles ter discretie ende approbatie van d’E. Generael ende Raeden India als voor haelt.

Wijders gemerckt op ‘t hier ter rheede blijvende galijot de Roode Vos met ‘t oversetten van den schipper Elbert Cornelis Kes voorsz niemant anders blijfft als eenlijck den onderstuijrman Jan Sijmons omme daer ‘t schippersampt bij provisie te becleden, Soo is na voorgaende examinatie ende bequaem vindinge goetgevonden den schieman¹²⁵ Cornelis Jansz van Holsteijn van ‘t gemelte schip de Vreede op do. galijot voor onderstuijrman over te laten gaen ende die plaetse te laten waernemen onder een belooninge van 30 guldens ‘s maents heden ingaende.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jare als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1654.

[Signed:] ELBERT CORNELESZ KES.

[Signed:] JAN VAN HARDENBERCH. 1654.

[Signed:] JANN SIJMESEN.

[Signed:] FR. V.BURGH, Secrets.

C. 1, p. 86.

Saterdagh den {16540228} ulto Februario ao. 1654.

Den Raet deser fortresse de Goede Hoope versterckt met de schippers van de hier ter rheede leggende scheepen Draeck ende ‘t Kalff op der selver versoeck vergadert, ende door hun voorgedragen wordende, seeckere persoonen welcke bij haer provisionelijck op de reijse waren gesurrogeert in eenige overleden ende qualijck gecomporteerde persoonen hunne plaetsen, ende bedieningen, sonder daervoor noch eenige verbeteringe genoten te hebben, soo sijn de selve op de goede getuijgenisse van der selver weldragentheijt na luijt van den generalen articulbrieff mits desen in haere provisionele bedienende qualiteijten geconfirmeert, ende tot beloningh van dien bij halveringe toegeleijt als te weten:

Meijndert Harmens. van Amsterdam voor derdewaeck à 26 gul. ‘s maents uijtgevaren ende bescheijden sijnde op ‘t schip den Draeck in d’ onderstuijrmans qualite met 29 gul. ‘s maents, in plaetse van JanClaesz¹²⁶ Poon die van den Draeck op ‘t Kalff tegen den gedeporteerden opperstuijrman Lieve Lieves van den Draeck ¹²⁷ was overgegaen.

Jacob Buij van Baert voor constabelsmaat à 14 gl. ‘s maents op do. schip mede bescheijden, ende uijtgevaren, in boven gemelte gewesen derdewaecks plaetse, met 20 gul. ‘s maents.

Pieter van Delfft, bootsman op ‘t Kalff , a 8 gul. ‘s maents in den overleden cocxmaets plaetse van ‘t selve schip met 11 gul. per maent, ende

Gerrit Hans. van Swol, bossr., a 12 gul. op do. Kalff tot constabelsmaet met 13 gl. in de plaetse van den overleden Sijmon Corn, van Offanen, alle ingaende op morgen den eersten Maert als breeder per acte ijder specialijck daer van verleent.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jare als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1654.

[Signed:] ARIS JANSZ DUL.

[Signed:] CORNELIS EWOUDTSZ JUYST.

[Signed:] JANN SIJMESEN.

[Signed:] FREDRICK VERBURGH, Secrets.

¹²⁸

C. 1, pp. 87-88.

Woonsdagh den {16540318} 18en Martio 1654.

Dewijle van tijt tot tijt meer ende meer bemercken, dat de schapen hier in de Taeffelvaleij vermits ‘t overvloedige water, veele meerder, door de gellicheijt uijt die vochticheijt (daer se niet wel van aff te houden sijn) causerende, comen te sterven, als aen te teelen, Item oock seer qualijck als met groote wachten, van de tijgers ende ander wilt gedierte (die se in ‘t aensien van d’ onse uijt de troupen menighmael halen ende verscheuren) en cunnen bewaert noch beschermpt worden; wijders gemerckt dat de selve aen ‘t Robbeneijlant (geen water maer een levendige santachtige gront vol groente ende gras bewassen sijnde) in den tijt van 5 a 6 maendenvan 6 stx.(die der op geset hebben) tot 11 stx. sijn aengeteelt: mitsgaders aldaer de minste noot van wiltgedierte te vreesen sij, Soo is verstaen van onse schapen (jegenwoordigh jongh ende out 29 in ‘t getal hier aen ‘t fort hebbende) alle de oijen op gemelte Robbeneijlant te stellen, ende de rammen om te slaghten voor de scheepen &a. alleen hier te houden; ten welcken eijnde dan mede goetgevonden is, ‘t galijot de Roode Vos met den eersten bequamen wint derwaerts te senden, geladen met partije boshout ende riet: om aldaer een bequaeme loots optestellen, daer de schapen haer ‘s nachts voor den regen in verschuijlen mochten, ende met eenen empassant van de weijnigh robben daerop comende, soo veel vellen te versamelen als doenlijck sij: mitsgaders eenige aerde bequaem te maecken: om met wortelen ende ander groentetebesaijen, ende tendieneijnde aldaer te laeten verblijven 4 a 5¹²⁹ man, edoch expres ende principael omme wacht te houden datter niemant van de retour of andere scheepen met haere boots bij nacht mochten aencomen: omme de schapen bedectelijck daer aff te halen, gelijck sommige (discrete ongeprejudiceert) haer niet schromen souden, volgens de dreijgementen ons meer als eens voorgecomen; in welcken cas de gemelte 4 a 5¹³⁰ wachters dan gelast sijn, de sulcke met haer schrijvens ons bekent te maecken, ende ten dien eijnde oock verstaen, ten minsten alle weecke eens, de opgeboeijde boot derwaerts te stuijren, omme dan de geene die haer daerinne pexeeren, onse Heeren Principaelen offte d’ Ed. Hren. Gouverneur Genl. ende Raden van India met ons schrijvens daerover te beclagen, op dat tegen de sulcke dan mochte geprocedeert worden, als de selve haer Ed. ten meesten dienste van d’ E. Compe. mogen goetvinden te behooren. Ende omme alles ende principael de robbenvanghst in ordre te brengen, is den boeckhouder Fredrick Verburgh mondelingh gelast, mede te gaen, ende den schipper van ‘t galijot oock g’ordonneert, soo tot graven van een put (daer 3 leggers toe mede geven) ende andere nodige saecken alle behoorlijcke hulpe te contribueren ende niet eer te retourneren, bevoren alles heefft helpenvolbrengen.¹³¹

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jare als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1654.

[Signed:] JAN SIJMESEN

[Signed:] FR. V.BURGH, Secrets.

C. 1, pp. 89-90.

Donderdagh den {16540402} 2en April ao. 1654.

Alhoewel bij onse laeste resolutie van den 18en passo. geresolveert hadden niet anders dan d’ oijen op ‘t Robbeneijlant te stellen ende de rammen hier te houden om te slaghten als ‘t noot waere, soo is ‘t nochtans gemerckt de schapen aldaer wel driemael soo vet ende swaer worden als hier, dat wij dierhalven jegenwoordigh oock goetgevonden hebben de 9 stx. rammen, hier bij ons noch sijnde ende nergens na halff soowel in wasdom ende vettigheijt groeijende, daer mede bij te brengen: om oock soo vet ende groff te laten worden, gelijck wij mercken dat soo wel de rammen als de oijen op dat eijlantdoen¹³² ende t’ eenemael onse schaepsweijd[e] aldaer te houden, als sijnde apparent, soo der maer eenigen handel van schapen noch bij kompt om daer binnen 1 a 2 jaeren 2 a 3000 stx. schapen te hebben, die daer ordinairis wel soo groot worden, als een cloeck jarigh calff, soo dat aen de selve, alsser nochwat¹³³ wil bijcomen, in corten tijt door aenteelinge wel soo veele souden hebben, als dubbelt over voor de scheepen tot ververssinge ende t’ onser spijsinge doorgaens van node sal wesen, alsoo hier een van do. eijlant gebracht ende gewogen sijnde 170 lb. swaer bevonden hebben, ‘t welck noch boven 11 maenden niet out was, ende waren van 4 oijen binnen de 10 maenden tijts thien jongen geworpen, dat voorwaer treffelijck ende gewenst is: mitsgaders wel meriteert: om aldaer met eenigh volcq tot bewaringe van dat vee, besettinge te houden, sulcx rheede met 4 man begonnen hebben als per onse voorige resolutie te sien sij, Is oock verstaen onse conijnen (alhier in hocken hebbende) daermede te planten, op hoope dat vermits de santgronden bequame plaetse ende voetsel vinden: mitsgaders mede wel aenteelen sullen, alsoo der hier doch niet van voor compt, ende tot dees tijt veele vergeeffse moeijten in de hocken mede gehadt hebben.

Blijvende wijders den schipper van ‘t galijot de Rode Vos (ten dien eijnde per d’ opgeboeijde boot met d’ eerste bequaeme wint door Godes toelatinge sullende derwaerts vertrecken) g’ordonneert, met partije gedrooght robbenvleys, peguijns ende vuijle eijeren (daer overvloedigh sijnde) te retourneren: om te proberen off hier de verckens mede sullen cunnen voeden, de wijle doch van de scheepen soo sober van erten of gort cunnen versien worden, datter ons volcq alleen op ‘t tiendedeel niet mede spijsen cunnen, ende nootsaeckelijck van de vruchten uijt den thuijn den mont moeten open gehouden worden, om dat ons verleden jaer geen rijs¹³⁴ van Batavia is gesonden geweest, ende soo ons dit jaer met de noch te verwachten retourvlote geen rijs toecomt, sullen nootsaeckelijck selffs¹³⁵ daer om uijtsien moeten ‘t sij na Madagascar of elders, alsoo op ‘t rantsoen broot ende de vleijs dagen, sonder ander potspijs ‘t volcq den honger niet can verdreven, nochte oock aen soo swaren arbeijt gehouden worden, als de selve hier dagelijcx in diversse saecken doen moeten, ende noch voor eerst als sijnde een nieuwe plaetse niet staet af te nemen.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jaere als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1654.

[Signed:] JANN SIJMESEN.

[Signed:] FR. V.BURGH, Secrets.

C. 1, pp. 91-92.

Maendagh den {16540406} 6 April 1654.

Hedenal onse victualienader oversien ende bevonden hebbende¹³⁶ namentlijck rijs gort, boonen, ende cadjangh t’ eenemael door ‘t lange achterblijven van de retourvlote geconsumeertte¹³⁷ sijn behalven broot dat noch omtrent voor 2 maenden, nevens vleijs ende speck voor 7 a 8 maenden hebben, ende dierhalven gansch ontbloot sijn: omme de luijden in haren noch dagelix doende swaren arbeijt den hongerigen buijck met eenige dagelixe toespijs te vullen, Is op dato goetgevonden ‘t galijot nevens de opgeboeijde boot na de baije van Saldanha te senden: omme aldaer van de eijlanden eenige vogels, peguijns ende vis te halen ende in te souten tot spijsinge van de selve, alsoo al seer beginnen te verhongeren; want op ‘t rantsoen broot ende vleijs niet cunnen leven ende dierhalven om den buijck te vullen genootdruckt sijn haer te eeten te geven wat wij becomen cunnen namentlijck peguijns off andere vogels, daer anders qualijck de mont aensetten willen, ende op dat wij vooreerst vast wat mochten hebben om den tijt van ‘t galijots daer toe te doene reijse te mogen inwachten, is den schipper gelast d’ eerste gelegentheijt waer te nemen om in der haest met de gemelte boot eerst een tochjen na ‘t Robbeneijlant te doen nevens 4 a 5 vaten omme die van daer vol peguijns te halen, alsoo wel cool genoegh hebben, maer door de lange continuatie te veel geconsumeert wort, ende soodoende wel te weijnich voor de retourvloote overblijven mochte, souden oock wel met vleijs ende speck 2 a 3 mael daeghs te schaffen de luijden cunnen voeden: maer alsoo dat voor d’ E. Compe. te costelijck valt, vermits de groote consumtie daer door in die durable victualie te veroorsaecken, hebben liever als voorseijt geresolveert tot de dagelijcxe cost offte toespijs peguijns te laten halen: om driemael daeghs van te schaffen, ende den honger wat uijt ‘t volcq te houden, op dat men se dienthalven niet en behoefft van ‘t nodige werck te excuseren ende ledigh te laten gaen.

Soo is den schipper voormelt oock g’ordonneert de 5 schapen in de gemelte baij van Saldanha op seecker eijlant gelaten, met eenen van daer te haelen ende in sijn herwaerts offte wederom reijse, de selve empassant mede op ‘t Robbeneijlant bij d’ andere schaepen te stellen.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope datum ut supra.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1654.

[Signed:] JAN SIJMESEN.

[Signed:] R. DE MAN, Secrets. 1654.

¹³⁸

C. 1, pp. 93-94.

Maendagh den {16540427} 27 April ao. 1654.

Aengesien wij jegenwoordigh mits ‘t verbij loopen van de retourvloote boven hoope ons vrij schaers ende meest t’ eenemael gansch ontbloot bevinden van dagelijcxe victualie als namentlijck gort, erten, bonen, rijs offte diergelijcke: omme ‘t volcq hier aenlant 2 a 3 maels daegh[s] van te schaffen ende dat ‘t gevogelte ‘t welck nu gehaelt hebben op de eijlanden oock al vrij opgevangen, ende schuw gemaeckt sijn, waer door te vreesen is, dat men altijt na onsen wil qualijck meer sal cunnen crijgen offte vasten staet op de selve mogen maecken, ende noch langen tijt voorhanden is eer wij uijt India van rijs, cadjangh, bonen of aracq eenigh secours te verhope[n] hebben, gelijck mede van de uijt ‘t Patria te verwachten scheepen, die doorgaens soo sober van erten offte gort hier aencomende ons cunnen¹³⁹ accommoderen dat men der qualijck ons aenteelende hoenders, ende gansen mede voeden mogen, Item geconsidereert de wijn tot rantsoen voor ‘t volcq te lighten uijtte vaderlantse schepen machtigh costelijck voor de Compe. vallen, ende India daer door oock niet min grotelix ontriefft soude worden; Soo is ‘t dat wij na verscheijden deliberatien in dese occurrentie ons selven moetende redden nootshalven hebben geresolveert, ende goetgevonden omme niet in den uijttersten noot van honger te vervallen, ‘t galjot de Rode Vos (heden uijt de Saldanhabaij hier geretourneert) ten alder eersten na Madagascar te senden: omme ons van daer sooveel rijs, bonen, cadjangh, ende aracq te halen als bequamelijck sal cunnen overvoeren, Ende alsoo wij om ‘t selve te negotieren van geene coopmanschappen na vereijsch versiensijn,is verstaen te ondersoecken offer wat onder ‘tvolcq¹⁴⁰ noch mochte schuijlen, van de lijwaten &a. aen deselve verleden jare op reecq. verstreckt: omme hun dan per contant offte op reeck. weder goet te doen, als na behooren.

Ende dewijle ‘t gemelte galjot omme so[d]anigen reijse te doen nootsaeckelijck eerst sal dienen wat schoon gemaeckt, ‘t welck hier niet bequaemelijck nochte na behooren geschieden can, soo is oock goetgevonden ‘t selve ten dien eijnde eerst na de baij van Saldanha te senden, daer men ‘t fraij droogh can laten bevallen omme doch ter degen schoon gemaeckt te worden ende van daer weder herwaerts te laten keeren ende sijn instructie ende cargasoenen &a. voorgem. voijagie te halen &a.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jaere als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1654.

[Signed:] JAN SIJMESEN.

[Signed:] R. DE MAN, Secrets. 1654.

C. 1, pp. 95-96.

Maendagh den {16540504} 4 Maij ao. 1654.

Gesien het Godt de Heere niet geliefft de wint (aen ‘t westen blijvende) te laten dienen: omme ‘t galjot de Roode Vos na de baij van Saldanha te senden ende aldaer schoon te maecken, harpuijsen &a., ende dat ondertusschen den tijt vast dapper deurloopt ende de victualie alhier heel sober sijnde, machtigh vermindert, als cunnende qualijck langer de hoenders ende eenden voeden, welcke derhalven tegen onsen danck van cant aen moeten op eeten, late staen ‘t volcq, die met peguijns ende moescruijden uijt den thuijn spijsen: vermits niet een corl rijs, nochte oock maer weijnich gort meer hebben, Soo is verstaen ‘t galjot hier ter rheede te krengen, ende met schrapers ende loeten¹⁴¹ soo veele schoon te maecken als mogelijck is: omme ‘t selve op ‘t spoedighste vaerdigh te hebben ende metten aldereersten goeden wint gevictualieert voor 4 maenden, conform onse resolutie van den 27en April passo. in den name des Heeren na Madagascar om rijs ende andere provisien aff te vaerdigen: mitsgaders tot meerder deffentie te mannen met 19 off 20 coppen.

Ende alsoo hier niemant hebben die daer oijt geweest is, als een Fransman, welcke wij niet derven vertrouwen, dierhalven wat onbekent daer comen souden, niet wetende hoe ende op wat maniere, ende waer voor de handelinge daer te doen mochte wesen, ‘t sij met d’ inwoonders offte Francen, welcke daerop sommige plaetsen gestabileert ende vrij sterck sijn, soo is na overlegh van saecken verstaen gemelte galjot eerst ‘t eijlant Mauritius te laten aendoen, dat sonder merckelijck verlet doch genoeghsaem geschieden can: omme aldaer van den Commandeur ende opperhooffden sodanige informatie, ende oock nodigh sijnde eenige coopmanschappen beneffens ‘t gene mede senden meer te halen, als de selve tot de handelinge om rijs &a. noch souden mogen nodigh vinden te vereijsschen, waer toe wij de selve per onse missive met eenen oock dienstelijck sullen versoecken &a.ende mede¹⁴² geven soo veele hier hebben cunnen bij den anderen raepen, als per factura d’ opperhooffden te overhandigen.

Alsoo, Jan Wouters. van Middelburgh in India gecomen met ‘t schip Orangie ao. 1644 voor adsistent a 12 gl. ‘s maents naderhant verbetert geweest tot 24 guldens, ende jegenwoordigh uijt India hier gecomen per ‘t schip de Provintie ao. passo. in qualite van adelborst met 12 gl. ‘s maents (noch winnende) welcke sedert dien tijt sigh hier wel gecomporteert ende de boucken van ‘t galjot de Roode Vos gehouden: maer insonderheijt beneffens ende oock in de plaetse van den boechouder Fredrick Verburgh bij sijn absentie op ‘t Dasseneijlant d’ opsighte¹⁴³ over de robbenvanghst waergenomen heefft &a., wort ten dien aensien op des selffs versoeck ende bequaemheijt bij desen in de qualite van adsistent weder gerestaureert ende herstelt met 20 gl. ‘s maents mits gehouden blijvende d’ E. Compe. van nu af noch 3 jaren daer voor te dienen.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten daege ende jaere als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1654.

[Signed:] JANN SIJMESEN.

[Signed:] JAN VAN HARDENBERCH. 1654.

[Signed:] CORNEELS JANSEN.

¹⁴⁴

[Signed:] R. DE MAN, Secrets. 1654.

C. 1, pp. 97-101.

Donderdagh den {16540618} 18en Juny 1654.

Alsoo wij met de 2 1/2 lasten rijs per ‘t galijot de Tulp nu laest becomen uijt de retourvloote van St. Helena ten alderhoochsten niet boven 2 maenden sullen cunnen strecken, mitsgaders de cool en de andere moescruijden in de thuijnen oock soo haest niet voortcomen, als men voor al ‘t volcq dagelicx wel geconsumeert, hoe mesnageant het oock aengeleijt wort, ende om meer vogels van d’ eijlanden te haelen ende in te souten te weijnich soudt hebben, dat vermits de regentijt jegenwoordich oock niet meer te becomen is, dierhalven ‘t galijot de Tulp nodich ende pleijn soude dienen gebruijckt, om over ende weder, telckens versse vogels ende peguijns te haelen, offte liever gesonden na Madagascar om rijs, gelyck ‘t galijot de Rode Vos , off misschien (dat Godt verhoede) ‘t eene ongeluck overquam wij op ‘t ander noch eenige hope mochten hebben, want ons op schepen uijt vaderlandt te verlaeten van tijt tot tijt meer ende meer bevinden te hasardeurs¹⁴⁵ te wesen, vermits veele de Caap niet genegen sijn aen te soucken, maer willens verby loopen, waer door wij t’ elckens in groote soberheijt blyven sitten, hebbende jegenwoordich niet boven noch 2 weecken broot, ende cunnen oock d’ aencomende schepen uijt ‘t Patria van gordt, of erten niets missen, in vougen of wy al met broot gesecondeert wierden, echter nodich potspijs om 3 mael daeghs te schaffen, van node hebben, waer toe niet bequamer als rijs soude wesen, met ‘t welcke oock ‘t broot met eenen can gespaert worden, soo in India overal gebruijckelijck, ende ons hiermede op ‘t hoochste nodich is.

Wijders gemerckt dat wy aen dit galyot de Tulp een snedich ende wel beseylt vaertuijch hebben, seer bequaem om eenige vreemde plaetsen op te doen insonderheijt desen houck om, ende dat genouchsaem empassant sonder veel verlet in de reijse na Madagascar voorsz om welcken houck soo by verscheijden journalen van cust, landt, zee, ende cours beschrijvinge vernemen: mitsgaders door ‘t mondelingh raport van den Spaensen hooch Duijtsen padre Martinus Martinij (per den Oliphant ao. passo. uijt India hier geweest, oock accorderende met de verhaelde beschryvingen) g’informeert sijn, veele schoone havenen, baijen, revieren ende inhammen leggen, in dewelcke door hem g’affirmeert, ende by gemelte beschryvingen oock niet min gedeclareert wordt, daer handel van goudt, ambergrijs, oliphandtstanden, ebbenhoudt ende slaven sal gevonden worden, principalijck van Rio Piscaria ende Rio d’ Infante (daer omtrent 30 mijlen de revier op een stadt genaemt Cortada , volgens de landt caerten soude legghen) tot de custe van Coffala ende Cuama incluijs, van waer de Portugesen van Mosambicque haer goudt met cleyn vaertuijch langhs de custe gaen handelen, meest ende principael uijt het Coninghrijck van Monopatapa ende Butua (onder ende oock bewesten den tropicus Capricorny leggende aen dese zijde van Coffala ) van den Monopatapaten uijt Simbaos (een stadt in ‘t landt daer beschreven wordt, dat veel tijts den Coningh woont) ende Butua den gemelten Portugesen toegebracht wordende, welcke Monopatapaten, ende die van Butua misschien mede wel souden mogen bewogen worden, ons in de revieren van Christofora offte de baijen van Os Medaos d’ Auro ende Rio des Reys (hun wel soo nae als Coffala of der Portugesen plaetsen gelegen) haer goudt ende ander coopmanschappen toe te brengen, bijsonderlijck als vernamen dat wij daer doorgaens met onse schepen in vruntschap quamen om te handelen, te meer dewijle doch na Linschotens beschryvinge d’ inwoonders van Coffala (den Portugesen onderdanich) haer den Monopatapaer (hunnen wettigen heer) niet en willen subjecteren, waer door (sulcx noch soo wesende) als dan wel mochte gebeuren dat wij in de voorsz Baijen Os Medaos d’ Auro of Rio dos Reijs met die van Monopatapa een goet contract troffen, omme aldaer handel te stabileren, ende mettertijt soo verde te comen, dat men hun soude cunnen of mogen belooven met Comps. macht, niet alleene haere rebellige ondersaeten van Coffala tot sijn gehoorsaemheijt te helpen: nemaer oock wel de Portughesen metter tijt van daer te helpen, ofte uijt ‘t nest te jaegen, ende wes meer bij tijt ende wijle practicabel wesen mochte, Dat oock aldaer sal handel te vinden sijn, is te meer apparent, ende verhopen, vermits bij veelen g’affirmeert wordt dat het goudt uijt de minen van Monopatapa ende Butua wel in Angola gebracht wordt, oock somtijts wel inwoonders van Angola heel tot Coffala overlandt aengecomen souden wesen, ende met haer gehandelt hebben, waer aen blyckt dat deselve soo wel met andere als de Portugesen, sullen genegen gevonden worden te handelen.¹⁴⁶

Allen ‘t welcke in Raede geproponeert, ende bij den Raedt wijders geleth ende geconsidereert, mitsgaders geconfereert ende overwoghen, als oock gesien onse soberheijt van victualie waer door gedrongen sijn, nootshalven, de reijse nae Madagascar om redenen voorsz te ondernemen, ende dat d’ ondersoeckinge der gemelte plaetse empassant sonder verleth met eenen mede bequamelijck sal cunnen geschieden, te meer vermits ‘t saijsoen jegenwoordich daer toe op sijn bequaemste is ende by langer retardement ‘t selve verloopen, ende dierhalven als dan oock noch een gansch jaer souden gefrustreert blijven, eenige ondersouckinghe na de gemelte plaetsen te doen, oock dat tegen de wederom compste des galyots, mede eerst de drooge ende bequame tyt sall aencomen om de robbenvanghst (nu mits de regentijt moetende stil staen) bijderhandt te vatten ende andere redenen meer in Rade voorgehouden ende geconsidereert, Is eyntelijck ten meesten dienste van d’ E. Compe. na wel rype deliberatien geresolveert ende vast gestelt, ‘t galyot de Tulp in der haeste claer, ende seylvaerdich te maecken, omme syn reijse uyt dese baij desen houck om te nemen, ende alle de plaetsen, havenen, baeijen, ende revieren mogelijck sijnde aen te doen, ende ontdecken, van Rio Dolce tot Rio dos Reys incluijs, ende na gedaen ondersouck, van daer dan vorders over te steecken nae Madagascar : omme het overhoudende van haer cargasoentjen aldaer t’ onser hoochnodige provisie als dan in rys te besteeden, ende met eenen oock te vernemen, wat aldaer mede in handel off andersints voor de E. Compe. wijders mochte te doen off te verhopen wesen, ten waere aen de voorsz plaetsen desen houck om rijs off andere noodighe provisie genouchsaem hadden becomen, ende hun cargasoen verhandelt, als wanneer maer regel recht weder herwaerts retourneren sullen.

Ende alsoo aen onsen 2en persoon, den ondercoopman Fredrick Verburgh ervaren hebben een naerstich ende nauw ondersouckent borst te sijn, waerop men sich vertrouwen mach, soo is verstaen den selven mede te laeten gaen, omme den handel over al t’ exerceren ende van alles goede reecq. reliqua ende bewys te doen, ende wes meer met advys van Rade sullen bevinden tot Comps. proffijt ende dienst, op de reijse ende over al te behooren, ende op dat ‘t gemelte galyot te eerder soude mogen vaerdich wesen, sal men met al ‘t volcq van ‘t fort ten eersten sijn branthout beschicken: op dat die voyagie ten eersten moghte aengevangen: mitsgaders de voorgemelte ondersoeckinge desen jarenoch¹⁴⁷ volbracht worden, ten eynde wij d’ Ed. Heeren Meesters per d’ eerste hier aencomende retourvloote daer van wat seeckers souden moghen adviseren: omme bij deselve als dan nader op gedelibereert, ende geresolveert: mitsgaders ingevolghe g’ordonneert te worden, sulcx ende soo haer opgemelte Ed. nae becomen advijs ter selver meesten dienste ende proffijt sullen goet vinden te behooren.

Dit alles niet jegenstaende als verhaelt, ‘t galyot hier ten hoochsten noodich hebben om peguijns tot spysinge als oock houdt ende schelpen van d’ eylanden te haelen, om calck te branden &a., op hoope Godt de Heere ons ondertusschen by d’ een off d’ ander occasie wel secours sal laeten toecomen ‘t sy met ‘t galijot de Rode Vosch van Madagascar dat bij behouden varen over 6 a 7 weecken verwachten, off per eenige schepen uijt ‘t vaderlandt, ende in allen gevalle soo ‘t een of ‘t ander (sulcx Godt verhoede) quame te gebreecken, hebben altoos noch een goede wijck op de vruchten van de thuijn om ter nauwer noot ‘t leven by te houden, die verhoopen over 3 a 4 maenden vrij abondant, ende daer tegen oock dit galijot de Tulp bij behouden varen wederom te hebben, derhalven niet hebben cunnen goet vinden dese schoone tyt ende saijsoen tot ondersouck van de gemelte plaetsen te versuijmen: omme niet weder een gansch jaer daer van gefrustreert te blyven, maer ‘t selve om redenen voorsz in den Name des Heeren te meer vast gestelt, op hoope Godt de Heere ons wat goets voor d’E. Compe. sal laeten op vinden amen.

Ende alsoo den adsistent Caspar van Weede synen dienst presenteert, ende versouckt, dit tochtjen mede te helpen doen, principalyck om van alle plaetsen, havenen, revieren ende bayen &a. pertinente afteyckeningen, ende kaertjens te maecken waer toe hier ter comptoire veeltijts oock gebruijct is, ende bevonden sy goede kennisse van te hebben, soo is hem ‘t selve toegestaen ende g’ordonneert met eenen de bouckjens van ‘t galijot te houden.

Ende op dat dito galijot te deffensiver soude mogen weesen, is oock goet gevonden ‘t selve te verstercken tot op 23 coppen, daer onder 4 of 6 cloecke soldaten, mitsgaders vorders te victualieren ten behoeve van deselve voor vier maenden.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten daghe ende jare als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1654.

[Signed:] FR. VERBURGH. 1654.

[Signed:] SAMUEL VOLCKERTSZ.

¹⁴⁸

[Signed:] TYMEN EGBERTSZ.

¹⁴⁹

[Signed:] R. DE MAN, Secrets. 1654.

C. 1, p. 102.

Maendach den {16540622} 22en Juny 1654.

Op dato by Sententie wel ende ten rechten gecondemneert synde den persoon Jan Danielsz van Veurne, bossr. in de wandelingh toegenaemt doctor: omme aen ‘t galijot de Tulp gekielt ende met 100 slagen gelaerst: mitsgaders voor 6 maenden sonder gagie aen de gemeene wercken t’ arbeijden, in de kettingh gebannen te worden, nevens confiscatie van drie maenden soldye t’ appliceren naer uso, over dat 2 messen op den Commandeur van ‘t fort gedragen ende geseyt had, dat die op den selven pasten, mitsgaders oock boven dien gedreijcht een off twee meer op ‘t oor te stooten, ende wes meer van seer dangireusen gevolge synde, soo is g’arresteert op morgen voorhaelde sententie ter executie te stellen.¹⁵⁰

Wyders gesien ‘t billick versouck om de qualite van adsistent per requeste gedaen by den persoon Roeloff de Man hier te lande gecomen met ‘t jacht Naerden ao. passo. voor adelborst, welcke sedert dien tyt bij mancquement van bequame stoff hier ter comptoire aen ‘t schryven gebruijckt is, ende staende d’ absentie van den ondercoopman Verburgh de soldyeboucken deser fortresse wel ende nae behooren waergenomen, daer vermits ‘t aenstaende vertreck van den selven Verburgh noch sal moeten aenblyven, hebbende oock met eenen den Raedt bedient als Secretaris, ende in verscheyden als oock de bovenstaende saecken van Jan Danielsz van Veurne vermits syne kennisse in de practycq als fiscael, wort derhalven op syn versouck ende bequaemheijt, als desselffs presterende debvoiren, ende bysonder goet comportement by desen in de qualite van adsistent (sedert den tyt als boven provisioneel becleet) geconfirmeert ende toegeleyt een tractement van twintich gl. per maent heden ingaende, mits verbonden blyvende syn vyfjarich verbandt daer voor aen d’ E. Compe. te voldoen.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jare als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1654.

[Signed:] FR. VERBURGH.

[Signed:] JAN VAN HARDENBERCH. 1654.

C. 1, pp. 103-104.

Donderdach den {16540716} 16en July 1654.

Heden wel ende ten rechten by den Raedt deser fortresse de Goede Hoope by sententie gecondemneert synde eenen Jan Pietersz Soenwater, matroos hier ter plaetse bescheyden, omme met roeden wel strengelijck gegeesselt ende voor een jaer langh in de kettingh gebannen te worden, over dat de zael daer ‘t sermoen ende gebedt gedaen wort, ende een kist daerin staende, toebehoorende den schaepenwachter op ‘t Robbeneijlandt , Pieter Borghers, opgebroocken, ende daer uijt veele ende verscheijden goet gestoolen had, Soo is verstaen do. Sententie op morghen ter executie te stellen, ende den gecondemneerden echter gagie te laeten winnen, omme den bestoolen tot syn guarandt daeruijt te doen comen, ten welcken eynde oock goetgevonden is voor ‘t bedragen van dien den voorsz Soenwaeter op syn reecqe. aen Pieter Borghers voorsz te belasten.

Wyders gesien dat de cruijtkelder op de redout Duijnhoop verganghen Sondach opgebroocken, ende daer uijt gestoolen is omtrent 1/2 ancker brandewijn, toebehoorende den capn. des armes Jan van Harwaerden die ‘t commando over de gemelte redout bevolen is, ende sijn brandewijn daerinne om welbewaert te wesen geborghen had, ende dat te selver tyt niemant anders als eenen Willem Huijtjens op de gemelte redout is geweest, die oock ‘s avonts heel beschoncken is geworden, waer uijt gesustineert wort hy de gemelte dieverye moet hebben gepleecht, te meer dewyle daer over van gemelten Harwarden aengesproocken wesende geantwoort hadde, soo hem dien dach eenighe schade aen syn goet was geschiet, dat het alles betalen wilde, sonder dat hy nochtans wil tot bekentenisse comen van ‘t faut, Soo is ‘t dewyle tot deselve geen volcomen preuve cunnen becomen, ende gesien desselffs presentatie tot vergoedinghe van de schade, dat goetgevonden is, den voorsz Huijtjens voor desen dach wechgeloopen ende genouchsame dieff geweest, met steelen van Comps. koebeesten ende schaepen ao. passado, met hondert slaeghen door den geweldigher te doen laerssen, ende voor de schade van de brandewyn hem op syn reecqe. aen de voorn. van Harwaerden te doen belasten.

Aldus gedaen, ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jare als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1654.

[Signed:] SIJMON SIJMONSZ.

[Signed:] PIETER MARTENSZ ABEK[E]RK.

[Signed:] JAN VAN HARDENBERCH. 1654.

[Signed:] R. DE MAN, Secrets. 1654.

¹⁵¹

C. 1, pp. 105-106.

Saterdach den {16540808} 8en Augusto 1654.

Heden door den Chryghsraet¹⁵² versterckt met de schippers van de Goudtsblom , Haes , Botterblom , ende Caepvogel &a., wel ende ten rechten by sententie gecondemneert synde den persoon Harman Willemsz van Edenburgh, soldaet bescheijden op voorsz schip de Goudtsblom , omme driemael van de rhede te vallen, ende met hondert slaghen gelaerst te worden, over dat sich geduijrende de uytreyse vry inobedient ende fors tegen syne opperhooffden hadde aengestelt, mitsgaders gedreycht eenige ter neder te stooten, ende dan selffs over boort te springen &a., Soo is verstaen do. sententje op overmorgen (synde Maendach den 10en deser) op voorn. Goudtsblom ter executie te stellen.

Wijders gesien ‘t billicq versouck van Pieter Martensz Abbekerck uyt gevaren voor onderstuijrman per ‘t schip de Goudtsblom a 32 gl. ‘s maents, ende hier te lande gecomen met ‘t veroverde Engels jachtjen, by ons vernaempt de Caepvoghel ¹⁵³ voor provisioneel schipper (daerop gestelt, by den Scheepsraet van gedachte Goutsblom sonder verbeteringe) wert ten dien aensien op syn versouck ende bequaemheyt by desen in de absolute qualite van schipper geconfirmeert ende toegeleyt een tractemen[t] van 54 gls. maendelicx onder verbandt van 3 jaren heden ingaende.

Ende alsoo Lieve Lievesz van Bolswaert uijt gevaren per de pinas ‘t Calff voor opperstuijrman a 50 gls. ‘s maends, ende hier g’arriveert met schip den Draeck buyten bedieninghe ende gedeporteert synde geweest, over particuliere questien, quarellen ende gegeven quetsure aen den onderstuijrman van ‘t Calff , sich sedert hier aen lant wel ende stil gedragen heeft, mitsgaders jegenwoordich benoodicht syn, om een goet stuyrman op ‘t Engels jachtjen by ons vernaemt de Caepvogel sedert den 14en July passo. provisionelijck als stuijrman door gebreck van stoffe daerop gebruyckt, Soo wort den selven op syn versouck ende bequaemheyt, als oock vermits syn verbetert comportement als vooren, by desen in syn voorighe qualiteyt van opperstuyrman ende tractement herstelt, daervoor gehouden sal blyven syn verbonden tijt aen d’ E. Compe. te voldoen, ingaende de gagie den 14en July passado dat als vooren op gemelte jachtjen is g’ordonneert dienst te doen.

Jan van Herwaerden van Zeventer,¹⁵⁴ hier te lande gecomen met ‘t schip den Salmander ao. passado, den 10en Augusty voor corporael a 14 gl. ‘s maents, welcke sedert vermits syne kennisse van de wercken aen de fortificatie als werckbaes, ende principael opsicht over deselve, als oock alle andere gemeene wercken als steenbackerye &a. is gebruijckt geworden, wort derhalven, vermits synen bysonderen goeden yver ten overvloedigen contentemente in alles bethoont, by desen op syn versouck ende vereyste bequaemheyt tot vergeldinge ende recompense van dien gebeneficeert met de qualite van capn. des armes¹⁵⁵ onder een belooninghe van 20 gl. ‘s maends, ingaende van dato als boven, dat ten eynde voormelt hier aen landt is geordonneert, ende synen dienst als verhaelt tot volcomen genoegen heeft waergenomen, mits gehouden blyvende daervoor syn vyff jarich verbandt aen d’ E. Compe. te voldoen ende voortaen d’ oppas, als baes over alle de gemene wercken van de fortificatie steenbackerije &a., te blyven waernemen.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jare als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1654.

[Signed:] SIJMON SIJMONSZ.

[Signed:] SANDER GERRITSZ VAN OSSEN.

[Signed:] PIETER LAMNISHTSZ BERCKHOUT.

[Signed:] R. DE MAN, Secrets. 1654.

¹⁵⁶

C. 1, p. 107.

Saterdach den {16540815} 15en Augusty 1654.

Alsoo ‘t schip de Angelier op gister hier gearriveert, met eenige siecken ende scheurbuyckige omme dewelcke na behooren te verversschen, ballast ende water te haelen &a., apparent wel een halve maent noch sal aenloopen eer van hier sal comen te vertrecken om syn reyse voorts na Batavia te vervolgen, Soo is by den Commandr. van ‘t fort de Goede Hope aen de Goudtsblom gevaren wesende omme met ‘t aen lant ontbieden van de schippers de seylreet leggende schepen daerdoor niet te retarderen nochte op te houden, den Raedt aldaer (versterckt met alle de schippers van de gemelte Goudtsblom , Haes , Aengeliers , Botterblom ende Caepvogel ) beroepen, ende by deselve na wel genomen delibera[ti]e geresolveert, de brieven aen d’ Ed. Heeren Gouverneur Generael ende Raden van India met de gemelte Angelier hier gecomen d’ opperhooffden van ‘t schip de Goudtsblom jegenwoordich met ‘t ancker op ende neer neffens de Haes ende Botterblom , seylreet leggende, te laeten over geven: omme haer gedachte Ed. tot Batavia daermede off ‘t welcke by van haer drien in zee bevinden de best beseylt te wesen, soo veel te eerder do. advysen te laten toecomen, alsoo misschien aen de spoedige bestellingh van dien voor d’E. Compe. wel veele mochte gelegen wesen, waeromme oock verstaen is, dat beseijlst bevindende schip niet te binden aen ‘t geselschap houden met de andere twee: maer dat als dan in dien gevalle syn beste sal doen om do. advysen spoedich op Batavia te brengen.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t schip de Goudtsblom seylreet leggende in de Taeffelbay , datum uts.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1654.

[Signed:] SIJMON SIJMONSZ.

[Signed:] SANDER VAN OSSEN.

[Signed:] CLAES JANSZEN REEPS.

[Signed:] PIETER BARCKHOUT.

[Signed:] PIETER ABBEKERK.

[Signed:] R. DE MAN, Secrets. 1654.

¹⁵⁷

C. 1, pp. 108-110.

Saterdach den {16540905} 5en September 1654.

By d’ onderstaende resolutie 20e May passado genomen by den Scheepsraedt van ‘t galyot de Rode Vos op hare reyse van hier nae Madagascar gesien hebbende dat deselve haren hoochbootsman Baltes Jansz om syn onbequaemheyt ende andere pregnante redenen meer hadden affgeseth ende in die plaetse wederom gesurrogeert eenen Hendrick Cloetas van Lubecq, bossr., gelyck by d’ onderstaende copie te sien is, luijdende woorde te woorde als volcht:

‘Op Woonsdach den 20en May 1654.’

‘Alsoo wy bemercken tot onser groot leetwesen ende dat op verscheyden malen sedert ons vertreck uyt de Taeffelbay van de Caep de Boa Esperance naer Madagascar , sich den hoochbootsman Baltes Jansz van Hoorn nae veel vermaningen ende waerschouwingh aen hem gedaen, in syn plicht aen de E. Compe. volgens syn dienst waer te nemen, gehouden is uijt te voeren, maer ter contrarie als deselve van syn overhooffden yts gelast wert scheepswerck aengaende offte ‘t volcq tot ‘t selffde te commanderen, soo is de eerste die daer tegen opposeert, en ‘t is sterck en wel genouch, en stracx sich begeeft in schuijlhoecken daer sich hoorden voor aen te presenteren, waerin wy ons op ‘t laest grootelycx souden bedroogen vinden, als nu jongst op den 18en deser een harde storm beliepen, soo dat hem als vooren gesecht wel soude toesien dat alles wel claer ende sterck synde, om in tyde van noot nae onsen wille te mogen gebruijcken, waer aen dat behoudt van ons schip ende goet gelegen was, echter door syn groot onversicht de schoothoorn van ‘t grootseyll (door mancquement dat niet wel versorcht was) in stucken brack, onse boot door ‘t hardt overhaelen gaende raeckte ende by na deselffde verlooren, oock daer door twee man deerlyck beseert wierden, mede groot perickel liepen van onse mast te verliesen door ‘t geweldich slingeren, ende als dan (dat Godt verhoede) droevich soude uijtgesien hebben ende tot grootte schade van de E. Compe. ende ‘t gemeene beste, oock is voornoemde Baltes Jansz gansch onbequaem om den dienst van hoochbootsman te becleden want gansch geen kennisse heefft om een stuck touwerck wel te orbooren, maer ‘t selffde tot grootte schade van d’ E. Compe. onser Heeren Meesters ten verderve en te leur helpt, mede geen Commando, offte ontsach onder ‘t gemene heeft, Soo is ‘t dat wy ondergeschreven opperhooffden van ‘t galyot (dat Godt beware) genaemt de Rode Vos , de saecke overwogen hebbende, tot dienst van de E. Compe. om alle vordere onheylen (soo veel doenlyck sy) voor te comen, stellen by desen in plaets van meergenoemde Baltes Jansz den persoon Hendrick Cloetas van Lubecq, bosschieter, om den hoochbootsman officie provisioneelijck te bedienen, synde een bequaem nuchteren en trouw dienaer (soo anders niet bemercken cunnen) van de E. Compe. om op alles goet opsicht, ontsach ende Commando onder ‘t volcq te hebben, dit alles gedaen synde op approbatie van den E. Commandeur Johan van Riebeecq waer aen wy ons wyders gedragen.’

‘Aldus geresolveert in ‘t galyot de Rode Vos ten dage ende jare als boven, seylende op de hoochte van …graden, …minuten ende was onderteyckent.¹⁵⁸ ‘

[Signed:] JAN SYMONSZ.

[Signed:] JAN WOUTERSZ.

[Signed:] CORNELIS JANSSEN.

[Signed:] CLAES BENSSINGH.

Soo is by onsen Raedt dese bovenstaende resolutie wel geincorporeert¹⁵⁹ ende vorders g’examineert wesende de saecke ende gemelte opperhooffden selffs eyntelyck goetgevonden de voorschreve affsettinghe ende surrogatie te approberen, ende den gedachten Hendrick Cloetas van syne verbeteringhe acte te verleenen in debita forma ende by halveringhe van gagie toe te leggen 18 gulden maentelicx, ingangh nemende van 20en May voorsz dat de hoochbootsmans bedieninge heeft beginnen te becleden.

Aldus gedaen, g’approbeert, ende geconfirmeert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jare als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1654.

[Signed:] HENDRICK VAN DE PUTTE.

[Signed:] PIETER VAN DUIJNE.

[Signed:] JACOB BACKER.

[Signed:] R. DE MAN, Secrets. 1654.

¹⁶⁰

C. 1, pp. 111-112.

Woonsdach den {16540909} 9en September 1654.

Heden door de schippers van de hier ter rhede leggende scheepen wat naeder als voor desen hebbende laeten visiteren, ‘t Engels jachtjen by ons vernaempt de Caepvoghel ende by hun volgens derselver rapport bevonden wat te swack te wesen: omme de harde stormen ende sware zeen op dese custen doorgaens vallende aff te staen, wyders oock gemerckt ‘t galyot de Roode Vos nae ‘t segghen van den (daerop synde) schipper jegenwoordich door ‘t leggen van een schegge¹⁶¹ onder aen de kiel ende steven beter beseylt ende gemanieert sy als te vooren, Item oock dat het buijten gemeen sterck ende vast gemaeckt is, mitsgaders bevonden extraordinaire suffisant te wesen, tot dit sware stormachtich vaerwaeter, Soo is by den Raedt (versterckt met de gemelte schippers ende verdere scheepsovericheyt) verstaen voorsz ‘t jachtjen de Caepvogel (by nae seylvaerdich leggende) gevictualieert voor 4 maenden ten behoeve van 20 eeters met Henriette Louyse in ‘t eerste van d’ aenstaende weecke na Batavia te laeten vertrecken ende ‘t gemelte galyot hier te houden.

Ende alsoo vermits d’ aencomende somertyt dat de Saldanhars jaerlicx plachten met haer vee herwaerts aen te comen wel mochten gebeuren jegenwoordich al eenige in ofte omtrent de baye van Saldanha verschenen waren, ende geconsidereert de nootsaeckelycheyt voor d’ E. Compe. omme derselver aencomende scheepen (veel tyts vol siecken ende ellendigh scheurbuijckich volcq wesende) met behoorlijcke verversinghe te versorghen, insonderheyt dient geleth op d’ aenteelinghe van quantite schaepen op ‘t Robbeneylandt daer se meer als ordinaire niet alleen groeyen, maer oock vry beter als hier in de Taeffelvaley voortsetten, derhalven allen doenlijcken yver behoort byder handt genomen te worden volgens oock de opinie ende wel gelaeten mondelijcke ordre van myn heere Hulft¹⁶² : omme ten voorigen fine goet deel schaepen van deselve te handelen, Soo is nae goet overlegh van saecken alles wel overwogen hebbende ten meesten dienste van d’ E. Compe. mede goet gevonden ‘t meergenoemde galyot (van syn ingehadt hebbende Mauritius timmerhoudt ontlaeden: ende weder geballast met brandthoudt ende water &a. versien, derhalven bynae oock vaerdich synde om d’ aenstaende weecke mede te cunnen vertrecken) met den eersten goeden windt ten voorsz fine na de voorn. bay van Saldanha oock aff te senden: omme aldaer soo veel schaepen te handelen, ende in syn wederom reyse op ‘t Robbeneylant te brengen als mogelyck sal cunnen doen, nevens ordre daer voor wat ryckelijck cooper ende tabacq te geven om doch aen groote quantite te geraecken.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jare als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1654.

[Signed:] HENDRICK VAN DE PUTTE.

[Signed:] PIETER ABBEKERK.

[Signed:] JANN SIJMONSEN.

[Signed:] PIETER VAN DUIJNE.

[Signed:] JACOB BACKER.

[Signed:] R. DE MAN, Secrets. 1654.

C. 1, p. 113.

Donderdach den {16540910} 10en September 1654.

Den ondercoopman Pieter van Duijne van Middelburg wedunaer wylen zaliger Anna Matysz van Tongeren, mede van Middelburg, jegenwoordich bescheyden op ‘t hier ter rhede leggende schip Henriette Louijse sich in trouwbelofte hebbende begeven met d’ eerbare jonghe dochter Sebastiana van Opdorp, geboortich van Cuylenborch, nichte ende onder voochdye synde van den Commandr. Jan van Riebeeck ende dierhalven versouckende om haer metten anderen wettelijck in den heyligen H.¹⁶³ echten staet te mogen laeten bevestigen, Soo is by den Raedt versterckt met d’ opperhooffden van de hier ter rhede leggende schepen, niet anders hebbende cunnen vernemen als dat beyde liber ende vrye persoonen waeren, welcke met niemandt ter werelt volgens oock eygen verclaringen ende suffisante getuygenisse ytwes dienaengaende uijtstaende hadden, verstaen deselve jongeluijden haer billicq versouck toe te staen, mitsgaders ten dien eynde desen avondt in ‘t gebeth hare eerste affcundinge te laten doen, ende alsoo vervolgens alle avonden soo wel te scheepe als hier aen landt, tot de derde incluijs: omme Sondach aenstaende na de laeste afroepinge ende ‘t eyndigen des Christelijcken sermoens (geen wettelijcke oorsaecke van verhinderinghe voortcomende) door den Secretaris van onsen Raedt (vermits hier geen predicant hebben)¹⁶⁴ voor alle den volcke de solemnisatie wettelijck in openen raetcamere te laeten geschieden, ende met de trouw publiquelijck voor te varen, alles dus haestelijck goet vindende, omme ‘t schip daer nae niet op te houden, ‘t welcke omtrent ‘t midden van de toecomende weecke vaerdich staet te wesen, om na Batavia t’ zeyl te gaen.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jare als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1654.

[Signed:] HENDRICK VAN DE PUTTE.

[Signed:] PIETER ABBEKERK.

[Signed:] JANN SIJMONSEN.

[Signed:] JACOB BACKER.

[Signed:] R. DE MAN, Secrets. 1654.

C. 1, p. 114.

Sondach den {16540913} 13en September 1654.

Nae ‘t lesen des sermoens desen voormiddach sonder eenige de minste verhinderinge volgens Christelijck gebruyck de derde affcundinge synde gepasseert, van de ondertrouwde persoonen Pieter van Duyne, ondercoopman geboortich van Middelburch jegenwoordich bescheyden op ‘t hier ter rhede leggende schip Henriette Louijse , Ende Sebastiana van Opdorp, geboortich van Cuylenborch ter deser plaetse woonachtich, wijders ons niet voorgecomen wesende waer door deselve in hare voornemen souden cunnen offte mogen werden geretardeert ofte beleth, Soo is by den Raedt deselve toegestaen achtervolgende onse resolutie van den 10en passado de vordere solemnisatie van de trouw in den Name des Heeren te laeten voortgaen, Ende ten dien eijnde oock goet gevonden op dat alles wettelijck met goede ordre ende tot Godes meeste eere mochte toegaen de gemelte solemnisatie (alsoo geen predicant hebben) door den bouchouder Roeloff de Man, Secrets. van onsen Raedt, voor deselve ende alle den volcke in openen raedtcamere te laeten bedienen, gelyck dan sulcx op dato nae ‘t eyndigen van de Sondaeghse Christlycke leesinghe des sermoens in den Name des Heeren openbaer wettelyck geschiet ende g’effectueert is.

Aldus gedaen in ‘t Fort de Goede Hoope datum ut supra.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1654.

[Signed:] HENDRICK VAN DE PUTTE.

[Signed:] PIETER ABBEKERK.

[Signed:] JANN SIJMONSEN.

[Signed:] JACOB BACKER.

[Signed:] R. DE MAN, Secrets.

C. 1, p. 115.

Dynsdach den {16541103} 3en November 1654.

Evert Jansz Rycke van Amsterdam, jonghman derdewaeck, oudt omtrent 23 jaren, bescheijden op ‘t hier ter rhede leggende schip de Walvis , sich in trouwbelofte hebbende begeven met d’eerbare jonge dochter Magdalena Andriesz, geboortich van Middelburch oudt 20 jaeren, dochter van Andries Arentsz van Brussel, opperstuyrman bescheyden op ‘t hier ter rhede leggende schip de Swarte Bul ende dierhalven versouckende om haer metten anderen wettelijck in den heyligen huwelijcken echten staet te mogen laeten bevestigen, Soo is by den Raedt versterckt met d’ opperhooffden van de hier ter rheede leggende schepen niet anders hebbende cunnen vernemen als dat beyde lieber, ende vrye persoonen waren, welcke met niemandt ter werelt, volgens oock eygen verclaringen, ende suffisante getuygenisse, yetwes dienaengaende uijtstaende hadden, verstaen deselve jongeluyden haer billick versouck toe te staen, mitsgaders ten dien eynde op morgen in ‘t gebeth haer eerste affcundinge te laeten doen, ende alsoo vervolgens alle avonden soo wel te schepen, als hier aen landt tot de derde incluijs, omme Sondach aenstaendeof oock wel vroeger¹⁶⁵ na de laeste affroepinge ende ‘t eyndigen des Christelijcke sermoens (geen wettelijcke oorsaecke van verhinderinghe voortcomende) door done. Marcus Masius,¹⁶⁶ predicant op ‘t meergenoemde schip de Swarte Bul , bescheyden voor alle den volcke de solemnisatie wettelijck te laten geschieden, ende met de trouw publyckelijck voort te vaeren omme de scheepen daernae niet op te houden, dewelcke tegen ‘t eerste van d’ aenstaende weecke, offte wel eerder verhoopen vaerdich te wesen, te vertrecken tot vervolghingh hunner vordere reyse na Batavia.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope, ten dage ende jare als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1654.

[Signed:] JAN J. Dsz KONING.

[Signed:] ABRAHAM ARENSZ.

[Signed:] GUILL: MOSTART.

[Signed:] R. DE MAN. Secrets.

¹⁶⁷

C. 1, pp. 116-117.

Dijnsdagh den {16550112} 12en Januarij 1655.

Heden aen ons den Commandeur ende Raedt deser fortresse de Goede Hope gecommitteert comende den ondercoopman Lucas van der Dussen, by speciale commissie van des scheepsoverigheyt van ‘t schip de Gecroonde Leeuw , ten principalen omme te versoecken dat wij souden gelieven in dese fortresse geapprehendeert over te nemen haren sargeant Lambert Steenhage ende syn huijsvrou, bij haer heden morgen achtervolgende der selver resolutie (ons gecommuniceert) gesaijseert ende in versekeringe genomen, over dat de selve geduyrende de uijtreijse van den beginne af sich seer inhorbitant ende inobedient tegen hunne overicheijt hebben gecomporteert na luijt van de blycken, daer van by de selve te exhiberen, Item dat wy oock souden gelieven na genomen informatie aen te nemen de judicatuere van de saecke op dat den voorsz Scheepsrade door hem sargeandt niet souden mogen worden gecalumineert te weten syne formele partijen ende gene neutrale rechteren &a., ende gemerckt datter gemeent wort verschreven sergeandt al wy grooten aenhangh van soldaten soude hebben, die op do. schipp stercker als de matroosen sijn, Soo is na goedt overlegh verstaen tot voorcominge van alle onheijlen ende te vreesen swarigheden, d’ opperhooffden van voorsz schip haer versouck toe te staen, ende ten dien eijnde den gedaghten sergeant versekert aen lant te halen met syn vrou mitsghaders de selvebij provisie¹⁶⁸ gesepareert te detineren, omme als dan van wedersyde soodanige vorder informatie ende examinatie van saecken te nemen als behoorlijck is, ten eynde ons blycken moge wat in den grondt van de saecke sijn &a.

Worden dier halven by desen gecommit[t]eert den schipper van ‘t galjot de Roode Vosch , Jan Simonsz, ende den corporael Willem Muller, omme door den geweldiger deser fortresse over te nemen ende aen lant te halen voornoemden sergeant ende vrouw ten fijne voormelt, ende alsoo voorsz ondercoopman uijt den name van de versz opperhooffden des gemelten schips oock versoeckt dat des sergeantscamertien op ‘t schip soude mogen worden gesloten ende versegelt ten eijnde de selve moghte gedechargeert blijven van eenige caluminen van vercortinge haerer goederen daer in staende, soo syn de versz gecommit[t]eerde oock gelast op dito cammertien te setten ‘t segel van den Commandeur voorsz haer ten dien eynde mede gegeven.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hope ten dage ende jare als voren.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1655.

[Signed:] F. VERBURGH. 1655.

[Signed:] JANN SIJMESEN.

[Signed:] JAN VAN HARDENBERCH. 1655.

¹⁶⁹

[Signed:] R. DE MAN, Secrets.

C. 1, p. 118.

Maendagh den {16550118} 18 Januario 1655.

By den Raet deser fortresse de Goede Hoope in de saecke crimeneel van Jochem Elberts van Amsterdam, schieman, ende Hans Swans van Maesterlant boots.¹⁷⁰ ‘s Hren. gevangens soo verre geprocedeert sijnde dat deselve tot diverse malen vrijwilligh buijten pijn van banden, ijser, ofte drijgementen, van dien oppentlijck al hun saecken uijt¹⁷¹ bekent hebben, wegen ‘t afflopen van ‘t galjot de Roode Vos , insonderheijt Jochem Elberts, welcke niet alleen aenrader maer oock met de verongeluc[k]t[e] persoonen Theunis Aukes ende Buysman prinsipael aenleyder is geweest omme daer toe goede occasie waer te nemen &a. ende voors. Hans Swans als mede toestemmer alles blijckende bij verscheijde t’ haren laste ende bij desen Raet wel berecolleerde attestatien, mitsgaders oock bijsonderlijck des gevangens eijgen vrijwillige belydenis niet wetende tot ijmants laste of eijgen verschooninge meerder in te brengen als eenlijck dat den Raet seer demoedelijck om gratie ende geen recht te bidden. Soo is naer goede deliberatie (wel vereijsschende tot sodanige crim[in]ele saecke) goetgevonden, dewijle het jegenwoordigh op Sententie sal aencomen, omme de opperhooffden van ‘t hier ter rhede leggende schip te versoucken dat deselve haer sullen gelieven tot versterckinge van onsen Raet tegen morgen hier aen lant mede te vervougen (omme alsoo versterckt) metten anderen over de gemelte sware delicten soodanigh vonnis te helpen wijsen, als bevonden werden sal tot Comps. meeste verseecker[t]heijt van schip, goet ende derselver vrome ende getrouwe dienaren te behooren &a.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoop ten dage ende jare als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1655.

[Signed:] FREDRICK VERBURGH.

[Signed:] JANN SIJMONSEN.

[Signed:] R. DE MAN, Secrets.

C. 1, pp. 119-120.

Donderdagh den {16550121} 21en January 1655.

In den Rade deser fortresse de Hope versterckt met d’ opperhooffden van ‘t schip den Draeck door de opperhooffden van ‘t schip de Gecroonde Leeuw overgelevert synde dese navolgende Requeste.

‘Aen d’ E Commandeur van ‘t Fort de Goede Hopeende byhebbenden Raet.¹⁷² ‘

‘Met behoorlycke eerbiedinge syn de opperhooffden van ‘t schip de Gecroonde Leeuw remonstrerende hoe dat door den tyt van 6 maenden die tusschen Patrya ende dese jegenwoordige rheede mits de slapheijt des wints ende aengenaem weder syn door gebracht alle de graeuwe ende witte erreten syn geconcuimeert die haer op de reijse waren mede gegeven ende tot potspijs voor de 340 ophebbende coppen niet meerder wert bevonden als 15 smaltonnen gort daer mede maer 20 dagen ende langer niet connen strecken, ende gemerckt van dese rheede aff gaende datelyck in couder climaet vervallen, ‘t volck des te hongerigh mitsdien ‘t gort verschaft synde genootsaeckt sullen syn dagelyckx vlees ende speck te schaffen, waerdoor de consumptie verre d’ Hrn. Mrs. mede gegeven rantsoenbrieff sal comen te excedeeren, tot groote schade van de E. Compe. als in India het speck ende vlees dienstigh ende ten hooghsten noodigh synde, weshalven sy vertho[o]nders haer sijn addresserende aen syn Ed., reverentelijck versouckende dat de gemelte E. Hr. Commandeur gelieve tot weghneminge van die vennootsaeckte groote consumptie van speq ende vlees haer lieden met gort ofte rys tot potspijs te subsidieeren. ‘t Welck doende.¹⁷³ ‘

Welck voorsz request welgeresumeert hebbende, goet gevonden is, de gemelte opperhoofden tot antwoort te dienen eerst van wegen d’ opperhoofden deser gedachter fortresse dat van ‘t selve niet can gemist worden alsoo selfs uyt de aencomende schepen moeten versorght syn insonderheijt van ‘t potspys daer ‘t hier ter plaetse van den beginne aen doorgaens dapper aen gehapert heeft, ende voor soo heel langh jegenwoordigh oock niet geprovideert is, Item oock een kleyntien dat men al moghte oversetten voor 350 man op do. schip wesende weynigh helpen can, echter evenwel dewijle na de ordere van d’ E. Hrn. Generael ende Raden van India ‘t garnisoen alhier vry sal moeten besneden worden ende dier halven al goet deel volcx sullen dienen mede na Batavia te gaen, is toe gestaen de gemelte opperhoofden daer toe met 2000 lb. rijs te secunderen uyt het forts magasyn.

Ende aengaende d’ opperhoofden van ‘t schip den Draeck verclaren gansch niet cunnen ofte mogen missen ende derhalven de scheepsvictualie op rakende ‘t ‘s lants fictualie sullen moeten aen tasten gelijck dat wel meer gebeurt.

Ende alsoo den oppersurgyn deser fortresse genaempt Matthijs Witsma remonstreert dat seker persoon, genaempt Dirck Janse Lyndrayer, van onreyne sieckte heeft gecureert ende den gewesen pasient hem daer voor belooft hadde de somme van 44 gl. welcke geen contante hebbende, versochte op den supliant reecq. mochten goet gedaen ende den anderen voor belast worden om alsoo aen rechtmatige betalinge te comen, Soo is den supliant versouck toegestaen ende den bouckhouder gelast ‘t selve in debita forme te boucken op dat alles blycken na behooren.

Aldus gedaen in ‘t Fort de Goede Hope ten dage ende jare als vooren.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1655.

[Signed:] WILHEM VOLGER.

[Signed:] PIETER ALBERTS.

[Signed:] FR. V.BURGH, 1655.

[Signed:] SAMUEL VOLCKERTSZ.

[Signed:] JANN SIJMESEN.

[Signed:] JAN VAN HARDENBERCH. 1655.

[Signed:] JAN VAN HARWARDEN.

[Signed:] R. DE MAN, Secrets.

¹⁷⁴

C. 1, p. 121.

Woonsdagh den {16550127} 27en Januarij 1655.

Alsoo de scheepen Muijden ende Weesp met de hier g’arriveerde scheepen Ter Schellingh ende Draeck te gelijck van Batavia geseijlt omme hare reijse gesamentlijck over dese plaetse na ‘t vaderlant te vervorderen tot heden noch niet verscheenen sijn maer gemeent wort dat verbij geraeckt ende na St. Helena voorts geseijlt sullen wesen omme den anderen aldaer in te wachten, sulcx dat wij weder van de inhebbende paerden ende sadels staen gefrustreert te blijven ende daerbij veele sullen commen te missen vermits ons de selve tot verscheijden saecken soo nodigh als broot in den mont sijn, principael om branthout uijt [‘t] bos met wagens te halen dat ons hier dapper schrael begint te worden ende niet weijnich te mancqueren, Soo is bij onsen Raet, versterckt met den vice Commandr. Huijbert Hugo, ende Coopman Willem Vockers, na goet overlegh goet gevonden ende verstaen ‘t galjot de Tulp ¹⁷⁵ met der Schellingh ¹⁷⁶ ende Draeck in compe.off wel wat nae¹⁷⁷ mede na Ste. Helena af te vaerdigen: omme aldaer de met Muijden ende Weesp verbij geraeckte paerden en sadels in te nemen ende weder herwaerts te voeren: mitsgaders oock alle mogelijcken ijver met behulp van ‘t volcq deser gem. retourschepen aen te wenden om oock met eenen op te vangen de paerden aldaer in den jare 1651 aengeset uijt de vloot van d’ Hr. van Teijlingen¹⁷⁸ omme oock alhier ten dienste van d’ E. Compe. gebruijckt te worden, ende op dat ‘t volcq tot het op vangen des te ijveriger mochten wesen is oock verstaen op ijder paert dat gecregen wort te stellen 6off meer¹⁷⁹ rijcxdaelders tot een vereeringe.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope datum als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1655.

[Signed:] HUBERT HUGO.

¹⁸⁰

[Signed:] WILHEM VOLGER.

[Signed:] FREDRICK VERBURGH.

[Signed:] R. DE MAN, Secrets.

C. 1, pp. 122-123.

Dinghsdagh den {16550216} 16en Februarij 1655.

Dewijle aen ‘t branden van de menighte vuijren langhs de gansche custe van hier tot de baije van Saldanha ende verder, apparent is dat daer alomme veele inwoonders sijn, soo oock de Hottentoos dagelijckx (hier bij ons sijnde) met goede affirmatie bekent maecken, ende derhalven tenderen om te vertrecken, soo ‘t schijnt: om d’ andere plaets in te ruijmen, welcke misschien veele vee van koebeesten ende schaepen bij haer hebben, Soo is verstaen ‘t galjot de Rode Vos met den aldereersten goeden wint na de gem. baij van Saldanha aff te vaerdigen, nevens partije coper ende tabacq onder administratie van den ondercoopman Fredrick Verburgh: omme van de inwoonders aldaer vindende, soo veele schaepen te handelen, als mogelijck te crijgen wesen sal,ende alsoo ginder ende hier tegelijck dien handel waer te nemen, mitsgaders de schapen¹⁸¹ die daer gehandelt worden, dan in ‘t herwaerts keeren op ‘t Robbeneylant te planten ten eijndesoodoende dat eijlandt¹⁸² metter tijt mogen soo vol crijgen dat nae ‘t koebeesten vleijs weijnich verlangen wesen mach.

Ten welcken eijnde oock goetgevonden is vrij rijckelijck coper ende tabacq voor de schaepen te geven, soo wel daer als hier.

Blijvende gem. Sr. Verburgh oock gerecommandeert in ‘t ginsch varen empassant ‘t Dasseneylant aen te doen omme eens behoorlijck visie te nemen, hoe ‘t daer met de robbenvanghst toegaet, ende wijders sodanige ordre te stellen als met advijs van Raede verstaen sal worden, ten meesten dienste van d’ E. Compe. te behooren.

Soo is oock verstaen de groote boot mede te senden: omme of daer handel gevonden wierd’ deselve dan met voorsz Verburgh ende noch 7 man bij hem daer te laten tot den gemelten veehandel, ende ‘t galjot ten eersten weder herwaerts aff te mogen senden over gemelte Dasseneijlant , tot overvoeringe van de aldaer in voorraet sijnde robben-vellen offte soodanigh anders als nae bevindinge van saecken ten meesten dienste van de Compe. soude mogen vereysschen &a.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jare als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1655.

[Signed:] FREDRICK VERBURGH. 1655.

[Signed:] JANN SIJMONSEN.

[Signed:] R. DE MAN, Secrets.

C. 1, pp. 124-125.

Maendagh den {16550301} eersten Maert ao. 1655.

Heden in den Raadt deser fortresse (versterckt met de schippers ende coopl. van de schepen Oliphant ,ende ‘t Wapen van Hollant ) voorgestelt sijnde door de opperhooffden van voorsz schip Malacca : dat sijl. vrij leck waren sulcx dat alle glasen (in zee zijnde) over de duijsent steecken hebben moeten pompen ende dierhalven swarigheijt maeckten omme van hier vorders alleen deur zee te gaen, ende nademael men niet en weet welck van d’ andere 2 schepen best bij voorsz Mallacca sonder ‘t minste verlet sal cunnen offte mogen blijven, soo is verstaen alle drie de voorhaelde schepen Sondagh aenstaende te samen in compe. te laten vertrecken: vermits ‘t heden van ‘t Wapen van Hollant noch maer den 7en, van den Oliphant den 9en, ende Malacca den 10en dagh is, dat hier g’arriveert ende daeromme al te samen noch niet gereet ende na behoren ververscht sijn.

Welcke derhalven dan oock sullen gehouden wesen bij den anderen te blijven tot Batavia incluijs: ten ware bevonden wierd’ den Oliphant offte ‘t Wapen van Hollant , een van beijde soo sober beseijlt was, dat ‘t ander met Malacca daerdoor merckelijck in’t spoedigen van de reijse soude vercort blijven, in welcken gevalle, dan van den swacksten zeijlder met overlegh van rade offte eenigh seecker seijn sal affgescheijden mogen werden, maer in allen gevalle een moeten blijven bij ‘t schip Malacca : omme ‘t selve bij overcompste van groote noot te mogen adsisteren, ten minsten tot St. Paulo off Amsterdam ¹⁸³ omme aldaer (in beter weer comende) metten anderen dan wijders t’ overleggen off van die plaetse voorts na Batavia te seijlen, Elcx mede sijn beste sonder prijckel sal cunnen offte mogen doen off niet.

Ende dewijle voorsz Mallacca beladen is met 10 kisten gelt ende den Oliphant niet meer als 2, sijnde zamen 12, soo is verstaen, om ‘t meeste capitael niet op ‘t leckste schip te laten, die 12 kisten op 2 bodems te verdeelen ende dierhalven uijt Malacca aen den Oliphant over te doen setten 4 kisten omme alsoo elck schip met 6 kisten te laten na Batavia varen, ende d’ E. Compe. te minder risico te doen lopen.

Ende nademael dan als voorsz geresolveert is de schepen om redenen gemelt tot Sondagh toecomende hier noch te laten verblijven, ende hier geen beesten off schapen sijn om ‘t volcq tot de cool en de andere moescruijden te geven, mitsgaders geconsid[e]reert dat vermits ‘t galjot de Roode Vos langh verblijff in de baij van Zaldanha apparent aldaer goeden handel van beesten ende schapen sal gevonden wesen: soo is verstaen alle drie de groote boots van de voorhaelde schepen onder ‘t gesagh van den opperstuijrman van ‘t galjot de Tulp , genaempt Tijmon Egbertsz (dit vaerwater bekent) te laten een tochjen doen na de gem. baij alsoo ons affirmeert ‘t selve in 3 a 4 dagen sal cunnen beschickt worden, omme van daer eenige beesten ende schapen te halen: ende bij missinge van dien deselve boots te laden: met soo veel verse vogels ende eijeren (daer in overvloet te becomen) als sulcx cunnen meede brengen omme ‘t scheepsvolcq tot haer meerder verversinge met de cool ende moescruijden te samen te laten schaffen, ende ten dien eijnde deselve oock desen avont noch haer affscheijt te geven, om te vroeger te mogen wederom comen.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jare als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1655.

[Signed:] ARENT DE ROBER.

[Signed:] JACOB CORNELEZ SWART.

[Signed:] PIETER DE BITTER. 1655.

[Signed:] ROELANT DE CARPENTIER.

[Signed:] JACOBUS VAN DEN KERCKHOVEN.

[Signed:] HENDRICK SCHENCKENBERGH.

[Signed:] R. DE MAN, Secrets.

¹⁸⁴

C. 1, p. 126.

Donderdagh den {16550304} 4en Martij 1655.

Den ondercoopman Jacobus van den Kerckhoven, jongman geboortigh van Amsterdam jegenwoordigh bescheijden op ‘t hier ter rheede leggende schip ‘t Wapen van Hollant , sigh in trouwbelofte hebbende begeven met d’ eerbare jongedochter Elisabeth Stadtlanders geboortigh van ‘s Hartogenbos , suster ende onder vooghdije van den predicant dmo. Petrus Musch¹⁸⁵ ende Catharina Stadtlanders, ende dierhalven versouckende om haer metten anderen wettelijck in den heijligen houwelijcken echten staet te mogen laten bevestigen, Soo is bij den Raadt versterckt met d’ opperhooffden van de hier ter rheede leggende schepen Oliphant , Malacca ende versz Wapen van Hollant (niet anders hebbende cunnen vernemen als dat beijde liber ende vrije personen waren, welcke met niemant ter werelt volgens oock eijgen verclaringe ende sufficante getuijgenissen itswes dien aengaende uijtstaende hadden) verstaen, deselve jonge luijden haer billicq versoeck toe te staen, mitsgaders heden na de predicatie haer eerste affcundinge te laten doen, ende alsoo vervolgens alle avonden, soo wel te schepe als hier aen lant, tot de derde incluijs: omme Saterdagh aenstaende naer de middagh na de laeste affroepinge ende ‘t eijndigen der predicatie (geen wettelijcke oorsaecke van verhinderinge voorcomende) door den predicant dome. Petrus Musch voor alle den volcke de solemnisatie wettelijck te laten geschieden, ende met de trouw publiquelijck voort te varen, alles dus haest goetvindende omme de schepen daerna niet op te houden, dewelcke op Sondaghoff Maendagh¹⁸⁶ aenstaende vaerdigh staen om na Batavia te vertrecken, achtervolgende onse resolutie in dato pmo. Martij lestleden daer over genomen.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jare als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. (1655).

[Signed:] ARENT DE ROBER. 1655.

[Signed:] JACOB CORNELEZ SWART.

[Signed:] PIETER DE BITTER. 1655.

[Signed:] ROELANT DE CARPENTIER.

[Signed:] HENDRICK SCHENCKENBERGH.

[Signed:] R. DE MAN, Secrets.

C. 1, p. 127.

Saterdagh den {16550306} 6en Martij 1655.

Fredrick Verburgh, jonghman geboortigh van Amsterdam, ondercoopman ende als 2e persoon bescheijden alhier in ‘t fort de Goede Hoope sigh in trouwbeloffte hebbende begeven met d’ eerbare jongedochter Meijnsgen Campen van Amersfoort, suster ende onder vooghdije sijnde van den predicant domo. Johannes Campius,¹⁸⁷ varende op ‘t schip Malacca ende dierhalven versouckende om haer metten anderen wettelijck in den heijligen houwelijcken Echten staet te mogen laten bevestigen, Soo is bij den Raadt versterckt met d’ opperhooffden van de hier ter rheede leggende schepen: Oliphant , Malacca ende ‘t Wapen van Hollant , niet anders hebbende cunnen vernemen als dat beijde liber ende vrije personen waren welcke met niemant ter werelt volgens oock eijgen verclaringe ende sufficante getuijgenissen itwes dien aengaende uijtstaende hadden, verstaen deselve jongeluijden haer billicq versoeck toe te staen mitsgaders desen avont in ‘t gebeth hare eerste affcundinge noch te laten doen, ende alsoo dan voorts alle avonden in ‘t gebeth soo wel te schepe als hier aen lant tot de derde incluijs omme Maendagh aenstaende na de laeste affroepinge ende ‘t eijndigen der predicatie (geen wettelijcke oorsaecke van verhinderinge voorcomende) door den predicant domo. Petrus Musch voor alle den volcke de solemnisatie wettelijck te laten geschieden ende met de trouw publijcqelijck voort te varen, alles dus haestelijck goetvindende omdat de schepen overmorgen seijlreet sijnde daer na niet souden mogen opgehouden worden.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jare als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1655.

[Signed:] ARENT DE ROBER.

[Signed:] JACOB CORNELEZ SWART.

[Signed:] PIETER DE BITTER. 1655.

[Signed:] ROELANT DE CARPENTIER.

[Signed:] JACOBUS VAN DEN KERCKHOVEN.

[Signed:] HENDRICK SCHENCKENBERGH.

[Signed:] R. DE MAN, Secrets.

C. 1, p. 128.

Vrijdagh den {16550312} 12en Martio 1655.

Dewijle ‘t galjot de Roode Vos van sijn inhebbende vellen weder ontladen ende die van ‘t Dasseneijlant achtervolgende hun laeste schrijvens om eenige provisien benodight sijn, soo is verstaen do. galjot met eenige nodigheden weder derwaerts te senden ende wederom te laten brengen soo veele vellen als daer in voorraet wesen sal.

Ende alsoo Claes Bensingh van Lubeecq bossr. a 14 gl. hier te lant gecomen met ‘t galjot de Swarte Vos ao. 1652, jegenwoordigh stijff 14 jaer provisionelijck de constabels ende quartiermeesters qualite tot contentement heefft becleet op ‘t galjot de Rode Vos in de plaetse van den aldaer overleden constabel, wijders dat sigh in ‘t ontsetten van ‘t galjot de Rode Vos in de baij van Saldanha ende ‘t ontdecken van die conspiratie ende verraderijen seer trouw ende vigilandt heefft gedragen,soo wort den selven¹⁸⁸ op sijn versoeck ende bequaemheijt als oock op ‘t voordragen van den schipper bij desen in de gemelte qualiteijt van constabel ende quartiermeester geconfirmeert ende toegeleijt een beloning van 22 gl. maendelijcx ingaende pmo. Zeptember 1653 dat de gemelte qualiteijten als voormelt tot genoegen heefft waergenomen.

Cornelis Michielsz van Amsterdam, bootsman a 9 gl. hier te lande gecomen met ‘t jacht de Haes ao. 1653 in Martio, welcke sedert op ‘t galjot de Rode Vos als seijlmaecker is gebruijckt wort ten dien aensien op sijn versoeck ende bequaemheijt als oock op ‘t voordragen van de schipper bij desen in de qualite van onderseijlmaecker geconfirmeert ende toegeleijt te winnen 13 gl. ‘s maents ingaende pmo. September ao. 1653 dat de seijlmaeckersplaetse waergenomen heefft.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope datum als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1655.

[Signed:] FREDRICK VERBURGH. 1655.

[Signed:] JANN SIJMONSEN.

[Signed:] R. DE MAN, Secrets.

C. 1, pp. 129-130.

Maendagh den {16550315} 15en Martio 1655.

Alsoo wij van tijt tot tijt meer ende meer bemercken, Item oock uijt sommige inwoonders in de baije van Zaldanha te verstaen gecomen sijn, dat vermits dese Herrijs g’allieerde hier altijt omtrent blijven leggen d’ andere inwoonders dieper te landewaert in niet derven als voor desen tot op 6 a 8 mijlen omtrent dese fortresse comen: als menende dat Herrijs g’allieerde met ons in sodanigh contract sijn dat wij haer voor de andere souden beschermen, Invougen alsoo off ‘t onder eenigh ander pretext deselve van hier gediverteert, ende ons ingevolge vast gefrustreert houden, met dat volcq (beter meede te handelen wesende) in nader verstant ende aliantie te comen, Soo is na rijp overlegh van saecken verstaen eens een partije van 7 soldaten (haer dienst daer toe gepresenteert hebbende) uijt te stuijren met vuijrroers ende carbijns gevictualieert voor 3 weecken ende versien met wat coper, crolen¹⁸⁹ , tabacq &a. onder ‘t gesagh van den adelborst Jan Wintervogel, gewesen capn. van de Brasilianen tot Fernambuco welck een gau ondersoecker ende bosloper is, als hebbende ‘t gemelte lant tot aen de Zuijtzee deurlopen ende meede helpen opvinden de silvermijnen van Zheira :¹⁹⁰ omme door de selve eens te laten ondersoecken off eenige andere inwoonders sullen cunnen op doen ende te bewegen wesen, hier te brengen, ten eijnde men sien mochte off niet deselve in alliantie coste getreden worden, alsoo wy aen de gemelte Herrijs g’allieerde doch niet anders vinden als dat ons gansch niet soecken te verhandelen, maer aen allen canten sleghts te bestelen, roven ende alle moetwil ende overlast de onse aen te doen die se maer cunnen off mogen: waer voor haer echter als noch geen quaet gebaer off misnoegen dient getoont op dat in haer goet vertrouwen over ons noch gevoet mogen blijven ter tijt ende wijlen ons voordeel daermeede voor d’ E. Compe. des te beter mogen waernemen.

Ende gemerckt den gem. Wintervogel oock sustineert aen eenigh hier omtrent gevonden minerael offte sighsteen dat in ‘t lant apparent rijcker off beter minerael moet leggen, Soo is oock goetgevonden den selven over al te ordonneren met eenen wel naeuw daer na te laten soecken onder beloffte van its waerdighs uijtvindende daervan behoorlijcke recompense te sullen genieten &a.

Welcken volgende dan oock geresolveert is deselve ten dien eijnde vandaegh de reijse te laten in Godes name aenvangen die van der selver uijttocht wat goets wil laten voortcomen.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jare als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1655.

[Signed:] FREDRICK VERBURGH. 1655.

[Signed:] R. DE MAN, Secrets.

¹⁹¹

C. 1, pp. 131-133.

Saterdagh den {16550515} 15en Maij ao. 1655.

Dewijle jegenwoordigh verscheijden personen hier onder genomineert ons verthonen d’ expiratie van haren verbonden tijt: ende genegentheijt omme hun de novo weder in Comps. dienst onder behoorlijcke verbeteringe te verbinden: mitsgaders oock eenige werckbasen van timmerl. ende metselaers &a. gesurrogeert in de plaetse van de vertrockene ende verstorvene basen die overleden ende eenige meede haren tijt hadden uijtgedient: Soo is bij den Raad (daer over vergadert) ten dienste van d’ E. Compe. goetgevonden omme die luijden tot meerder weldoen ‘t animeren deselve te verbeteren als te weten.

Arent van Strijlant van Amersfoort hier te lande gecomen met ‘t schip den Drommedaris ao. 1652 voor oppercuijper a 16 gl. ‘s maents jegenwoordigh over ‘t jaer het botteliersampt provisioneel tot genoegen becleet hebbende, wert vermits tijtsexpiratie op sijn versoeck ende bequaemheijt bij desen in de qualite van bottelier geconfirmeert met een tractement van 24 gl. ‘s maents, mits de novo daer voor aengenomen: ende gehouden sijnde d’ E. Compe. noch 3 jaren te dienen ingaende verbant ende gagie pmo. April passo. dat desselffs tijt g’expireert is.

Cornelis Cornelisz van Rotterdam uijt India hier te lande gecomen met ‘t schip den Salmander ao. 1652 voor hooploper a ƒ5 ter maent wert op sijn versoeck ende bequaemheijt vermits tijtsexpiratie bij desen aengenomen voor soldaet met een beloningh van 9 gl. ‘s maents onder verbant van vijff jaren ingaende pmo. April passo. 1655.

Sijmon Huijbrechtsz van Dort hier te lande gecomen per ‘t fluijtschip den Reijger ao. 1652 voor adelborst a ƒ10 ‘s mts. welcke sedert 1 1/2 jaer herwaerts de wachten als corporael bij provisie tot genoegen heefft waergenomen: wert derhalven op sijn versoeck ende bequaemheijt bij desen in de qualite van corporael geconfirmeert ende toegeleijt een maendelijckse gagie van 14 gl. aenvangh nemende den eersten Januarij passo. mits gehouden blijvende daer vooren sijn 5 jarigh verbant aen d’ E. Compe. te voldoen.

Albert Claesz van Franiker hier te lande gecomen met ‘t schip den Vogel Phenix ao. 1653 voor bossr. a 11 gl. jegenwoordighalsbaestimmermangebruij[ck]t wordende ende sijn dienst tot contentement waernemende, wort ten dien aensien op sijn versoeck ende bequaemheijt tot huijstimmerman geconfirmeert ende bij halvering van gagie volgens den generalen articulbrieff¹⁹² toegeleijt twintigh gl. maendelijcks ingaende pmo. Maij passo. dat de meergenoemde plaetse heefft beginnen te becleden waer voor gehouden blijfft sijn verbonden tijt uijt te dienen.¹⁹³

Egbert Meijndertz van Amsterdam hier te lande gecomen met ‘t schip den Phenix : ao. 1653 voor bossr. a 11 gl. ‘s maents jegenwoordigh omtrent ‘t jaer provisioneel ‘t baes metselaersampt tot contentement becleet in plaetse van den overleden baes, wert derhalven op sijn versoeck ende bequaemheijt bij desen tot baes metselaer geconfirmeert ende bij halveringe van gagie volgens den generalen articulbrieff toegeleijt een beloningh van een en twintigh en een halve gl. maendelijcks ingaende pmo. Maij passo. mits gehouden blijvende sijn verbonden tijt aen d’ E. Compe. daer voor t’ eenemael uijt te dienen.

Roeloff Sievertsz van Groningen hier te lande gecomen met ‘t schip den Walvis ao. 1654 voor bossr. a 12 gl. jegenwoordigh waernemende de plaetse van baes timmerman over de timmerl. ende houtsagers in ‘t bos, mitsgaders oock met eenen aldaer makende alle affuijten, wagens, raders ende andere nodige saecken ten dienste van d’ E. Compe. wert ten dien aensien vermits sijne goede kennis[s]e bij desen op sijn versoeck ende bequaemheijt geconfirmeert tot de qualite van timmerman omme als baes in ‘t bos sijn dienst te blijven waernemen, ende te dien eijnde bij halveringh van gagie achtervolgens den generalen articulbrieff toegeleijt een beloning vantwe- en twintigh¹⁹⁴ gl. maendelijcx ingaende pmo. Maij passado ende verbonden blijvende daer voor sijn eerste verbant aen d’ E. Compe. te voldoen.

Sijbrant Rinckes van Outriemen hier te lande gecomen met ‘t schip den Drommedaris ao. 1652: voor soldaet a ƒ9 welcke sigh nu 3 jaren langh alhier aen alle de wercken van fortificatie, wachten, tochten &a. bijsonder iverlijck¹⁹⁵ ende trou ten dienste van d’ E. Compe. heefft gequeten, wert ten dien aensien op sijn versoecken ende bequaemheijt bij desen gebenificeert met de qualite van adelborst onder een beloningh van 11 gl. maendelijcks ingaende 6 April passo. ende verbonden blijvende daer voor sijn vijffjarigh verbant hier aen de Caap uijt te dienen.

Pieter Evertsz van Amsterdam hier te lande gecomen met ‘t schip den Drommedaris ao. 1652: voor Jongen a ƒ4 per maent, welcke ‘t sedert bij den opperchirurgijn deser fortresse dienst gedaen ende daerdoor van ‘t barbieren wat kennisse gecregen heefft, wert derhalven vermits nu 3 Jaren ten vollen hier heefft gelegen bij desen op sijn versoeck ende bequaemheijt gevordert tot jongh barbier met 6 gl. ‘s maents ingaende 6 April passo. ende verbonden blijvende daer voor d’ E. Compe. noch 2 jaren te dienen.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hope ten dage ende jare als voren.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1655.

[Signed:] FREDRICK VERBURGH. 1655.

[Signed:] ROELOFF DE MAN, Secrets.

C. 1, p. 134.

Zaterdagh ‘s morgens den {16550703} 3en Julij 1655.

Door d’ opperhooffden van ‘t schip de Prins (hier onder meede geteijckent) ons voorgedragen sijnde navolgende personen om van die te mogen werden ontlast vermits het vuijle snappers, dronckaerts ende speelders sijn: doorgaens moeijten ende veele onlusten &a. veroorsaeckende onder den volcke ende in de scheepsdissipline ende niet min groote ongeregeltheden &a., waer door deselve in vreese offte beduchtinge waren van meerder onheijlen offte swarigheden sulcx dat om in ruste ende vreede op ‘t segourste te mogen overvaren instantelijck versochten als voren, dat wij deselve hier aen lant wilden nemen: ende eenige andere in de plaetse oversetten sijnde genaempt als te weten:

Waer op met rijpe deliberatie geleth ende overwogen ‘t groote prijckel dat dit schip (als alleen deur zee gaende) onderworpen is om de verseeckertheijt als voren goetgevonden sij, de gedachte opperhooffden haer billicq versoeck toe te staen, ten eijnde Comps. schip ende goet doch verseeckert mochte onder goede dissipline onser Hrn. Mrs. t’ huijs gebracht worden, ende omme de gem. ende vordere luijden op ‘t schip onder te meer devotie ende ontsagh te houden, soo is oock verstaen boven gestelde personen vooreerst hier aen lant in d’ ijsers te houden tot het schip vertrocken sij om van de selve doch wel verseeckert te mogen wesen &a.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jare als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1655.

[Signed:] FREDRICK VERBURGH.

[Signed:] PIETER JONASCHEN.

[Signed:] DAV(IDT) VERDONCK.

¹⁹⁶

[Signed:] JAN VAN HARWARDEN. 1655.

[Signed:] ROELOFF DE MAN, Secrets.

C. 1, p. 135.

Zaterdagh na den Noen den {16550703} 3en Julij 1655.

Gesien d’ aenclachten van den coopman Davidt Verdonc over den hooghbootsman¹⁹⁷ Gerrit Jansz van Hasselt mitsgaders de vordere blijcken ende eijgen vrijwillige bekentenisse van den selven namentlijck dat hij hooghbootsman over eenige fauten gerepremendeert sijnde geweest, hadde geseijt dat den bruij van¹⁹⁸ den coopman ende met hem niet te doen had, ende andere diergelijcke inobediente bejegeningen meer, waer over leetwesen thoonden, soo is bij formevan¹⁹⁹ resolutie goetgevonden om de cortheijt des tijts geen proces goetvindende daer over te maken, verstaen om alle disordre te voorcomen ende de behoorlijcke dissipline tot der overigheijts ontsagh te mainteneren, denselven te condemneren gelijck doen bij desen in een amende van 4 maenden sijner te goet hebbende maentgelden ten proffijte van d’ E. Compe. behoudens nochtans dat wij de gem. scheepsoverigheijt (soveel ons aengaet) g’aucthoriseert laten, indien den gecondemneerden, achtervolgende gedane belofften sigh wel ende na behoren blijfft comporteren in de voorhaelde mulcte sodanige mitigatie offte quijtscheldinge te doen, als deselve na gelegentheijt ende des persoons meriten sullen bevinden te behoren.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jare als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1655.

[Signed:] FREDRIK VERBURGH. 1655.

[Signed:] JAN VAN HARWARDEN. 1655.

[Signed:] ROELOFF DE MAN, Secrets.

C. 1, pp. 136-139.

Zaterdagh den {16550717} 17en Julij ao. 1655.

Door den Commandeur ende opperhooffden van ‘t fort de Goede Hoope gevisiteert sijnde ‘t galjot den Tulp (den 8en deser van St. Helena geretourneert) ende bevonden ‘t selve wel wat swack van timmeragie te wesen, maer nochtans hier met eenige knies wel fraij ende hecht te verstercken, mitsgaders oock te cunnen worden versien met een voorstenge ende boeghspriet uijt het Caepse bos: daer oock om benodight is &a. invougen genoeghsame gelegentheijt hebben om selve sulcx te verstercken en versien, dat bequaem ende suffichantsal wesen²⁰⁰ om noch een tochtjen te mogen doen na Madagascar tot nader preuve van den begonnen handel aldaer &a.

Wijders gemerckt dat oock voor als noch aen de robbenvanghst vermits de regentijt, ende dat de robben door hare jonckte noch wat cleijn vallen weijnigh voordeel can gedaen worden, ende dierhalven tot de drooge tijtdaermeede²⁰¹ dient gesupercedeert, tusschen welcken tijt voorhaelde galijot sonder versuijm genoegh een tochtjen op voorsz groot eijlant soude cunnen doen, Ende dat oock d’ Ed. Hrn. Gouverneur Generael ende Raden van India bij hare aen ons gesondene missivevan den10eFeb.²⁰² passo. menen dat onse Hrn. Mrs. in ‘t vaderlant tot die trafficque apparent wel sullen g’inclineert wesen, ‘t welcke na onse hoope soo uijtvallende, dan ten hooghsten nootsaeckelijck ware, dat men met noch een ander tochtjen desen jare dien handel ten minste noch sochte levendigh ende den Coningh te meer tot ons genegen te houden: dewijle doch den ondercoopman Verburgh ao. passo. aen den selven genoeghsame toeseggingh offte hoope heefft gegeven van onse continuatie tot die besendingh jaerlijcx ende den Coningh daer op beloffte van goede partije rijs op voorraet te laten gaderen &a.

Soo is gemerckt de nootsaeckelijckheijt van die frequentatie voor dese plaetse, met rijpheijt van rade goetgevonden ‘t gemelte galjot als voorsz na behoren te laten verstercken ende tot voorhaelde vojagie suffichant ende bequaem te maken, emmers soo veel ons hier doenelijck wesen sal, ten welcken eijnde dan oock verstaen is ‘t selve met d’ eerste goede wint te laten varen na de baij van Saldanha om aldaer ter degen schoon gemaeckt ende geharpuijst te worden; mitsgaders in sijn wederom reijse herwaerts van ‘t Dasseneijlant empassant noch meede te brengen een ladinge schulpen tot een calckoven omme daer van ontladen wesende, dan vorders te laten klaer maken ten eijnde voorsz.

Door d’ opperhooffden van ‘t gemelte galjot ons oock verthoont wesende hare gedane surrogatie over den persoon Michiel Woutersz van Dansicq, hier g’arriveert met voorsz galjot de Tulp 18 April ao. 1654 voor seijlmaecker a 13 gl., tot hooghbootsman²⁰³ in plaetse van den gewesen hooghbootsman Claes Wopkes die door d’ E. van Goens tot onderstuijrman was gestelt: vermits den schipper Samuel Volckersz op desselffs versoeck door gem. Sijn E. als passagier na ‘t vaderlant gelargeert ende den onderstuijrman in do. schippersplaetse weder g’avanceert was, soo is verstaen vermits de goede getuijgenisse van gem. opperhooffden, voorhaelde gedane surrogatie des seijlmaeckers tot bootsman t’ approberen, gelijck doen bij desen: ende beneffens dien den selven toe te leggen volgens den generalen articulbrieff bij halveringh van gagie een tractement van 17 gl. ‘s maents heden ingaende.

Ende alsoo Jonas de Laguere van Haver de Grace²⁰⁴ adelborst a 10 gl. ao. 1653 per de Salmander hier te lande gecomen, sigh sedert desselffs aenwesen alhier heefft laten gebruijcken tot wiltschut ende door sijne naerstigheijt veel wilt aengebracht tot onderhout van Comps. gemene tafel: siecken, &a., soo is dat den selven op sijn veelvoudige versoecken ende instantien, als ten aensien van sijn extraordinaire vlijt ende slijtagie aen clederen &a. bij desen tot soulagiment van ‘t een ende ‘t ander wert toegeleijt voortaen als wiltschut te winnen 15 gl. maendelijcks mits gehouden blijvende daer voor sijn verbonden tijt aen de Caap uijt te dienen: ingaende dato deser.

Ende omme goede ordre te houden in de consumptie van de provisien ende victualien soo wel te scheep als hier aen lant gedaen wort, ten eijnde alles voor d’ E. Compe. Soo oncostelijck mochte worden gemaeckt als mogelijck sij, soo is verstaen d’ opperhooffden van ‘t voorsz galijot in ‘t schaffen voor ‘t gemene galijotsvolcq haer te laten reguleren na d’onderstaende ordre offte maniere als te weten:

Hier op de rhee:

In zee.

Ende alsser ergens aen sommige plaetsen versch vleijs, vogels off vis te crijgen sij sonder versuijm van Comps. dienst, soo sal gelijck oock hier aen lant geschiet d’ andere cost insonderheijt soute vleijs ende speck daer tegen verspaert ende alsoo te scheep ende aen lant ‘t volcq over eenen cam geschoren worden, tot te minder oorsaecke van murmuratie onder deselve.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hope ten dage ende jare als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1655.

[Signed:] FREDRICK VERBURGH.

[Signed:] CORNEL(I)S JANSEN.

[Signed:] TYMEN EGBERTSZ.

[Signed:] CLAES WOPCKES.

[Signed:] ROELOFF DE MAN, Secrets.

²⁰⁵

C. 1, pp. 140-141.

Zaterdagh den {16550807} 7en Augusto 1655.

Achtervolgende onse resolutie van den 17en Julij passo. t’ galjot de Tulp jegenwoordigh met verscheijde knies in sijn rujm ende aen steven &a. versterckt: mitsgaders daer beneffens oock versien sijnde met een nieuwe gemaeckte stengh, boeghspriet, wangh ende andere nootwendigheden, dierhalven na ‘t oordeel van schipper ende stuijrluijden genoeghsaem hecht ende suffichant om de tocht op Madagascar te doen, soo is conform resolutie voorsz verstaen ten eersten in ‘t selve te schepen het cargasoen tot dien handel geprepareert, bestaende in verscheijden deden, weijnigh thin, iser, loot, ende sommige cramerijen, soo uijt Comps. magasijnen, als van particuliere bij een geraept, ende vorders te laten claer maken ende victualieren ten behoeve van 25 coppen voor 5 maenden, om in ‘t eerste van de toecomende weeck in de name des Heeren de reijse te mogen aenvangen, tot vervolgh van dien handel ende onder administratie van den ondercoopman Fredrick Verburgh, achtervolgende de instructie ten dien eijnde te concipieren ende meede te geven.

Ende alsoo omme alle cleijne rivieren ende baijkens aen voorsz eijlant te ondersoecken, ende daer overal gelijck de Francen doen den handel te exerceren, wel nodigh was een redelijck vlot gaende vaertujgh offte barck bij voorn. galjot, ‘t welck van hier niet wel derwaerts te crijgen: ende ‘t schuitjen van do. galjot daer toe oock te cleijn is, mitsgaders aen ‘t eijlant Mauritius wel te becomen soude wesen, vermits d’ opperhooffden aldaer ao. passo. op hope van een jacht tot voorsz handel uijt India te becomen, voornemens waren een bequaem vaertuijgh ten dien eijnde op stabel te stellen, ‘t welcke nu al meest sal volmaeckt, offte des neen, wel eenige van haer ander vaertuijgh daer toe bequaem bij de hant wesen, ende bij haer genoeghsaem cunnen gemist worden, dewijle daer jegenwoordig doch maer 30 Comps. dienaren door d’ Ed. Hrn. Generael ende Raden van India sijn g’ordonneert te resideren, ende daeromme tot hare visserijen, &a. soo veel vaertuijgh apparent wel niet sullen van node hebben, te meer dewijl der doch oock geen ebbenhout gehackt offte gehaelt wort: soo is meede goetgevonden ‘t voorn. galjot van hier adroicture²⁰⁶ voorsz Mauritius te laten aendoen, dewijle ‘t selve doch gansch geen beleth in de reijse na Madagascar geven can, maer genoeghsaem empassant sonder eenige verachteringe te doen sij, omme aldaer gecomen wesende, ‘t opperhoofft tot largeringe van soo een vaertuijgh te versoecken: waer toe den Commandeur deser fortresse oock een missive van versoeck aen den selven sal schrijven, ten eijnde do. opperhooffden daer toe te beter souden mogen werden gedisponeert.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jare als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1655.

[Signed:] FREDRICK VERBURGH. 1655.

[Signed:] CORNEL[I]S JANSEN.

[Signed:] TIJMEN EGBERTSZ.

[Signed:] ROELOFF DE MAN, Secrets.

C. 1, pp. 142-144.

Maendagh den {16550906} 6en Zeptember 1655.

Den tolcq Herrij gister ende oock heden ons aenseggende dat het vermits ‘t aencomende drooge mouson jegenwoordigh begint tijt te worden omme, na sijne voor desen menighmael gedane²⁰⁷ voorslagen, eens een tochtjen te doen in ‘t lant met coper, taback ende pijpen, nevens affirmatie dat van d’ inwoonders omtrent 4 a 5 dagen reijsens van hier veel bestiael ende oock wel eenige oliphantstanden &a. soude te reuijlen wesen, mitsgaders deselve te locken omme mettertijt vrij ende onbeschroompt selffs bij ons hier te comen: ten welcken eijnde oock voordroegh dat het niet vrempt soude wesen men hem eenige kloecke ficxe soldaten meede gaf om te beter kennisse met d’ inwoonders te mogen maken, waer op hem voorgestelt sijnde om te proberen of ‘t hem oock om ‘t coper te doen was, off hij alleen sonder ons volcq niet soude cunnen alsoo bequaem ‘t bestiael handelen voor de coopmanschappen hem meede te geven ende te vertrouwen als datter imant van ons volcq meede gingh, soo hadde g’antwoort datter nootsaeckelijck imant van d’ onse diende meede te gaen om als voorseijt wat nader kennisse met d’ andere inwoonders te maken: daer door deselve oock te beter g’animeert souden cunnen worden: om selffs hier te comen &a. willende onder onse hoede laten 3 van sijn beesten, ende neffens sijn ander volcq oock eenen Hottento bij ons genaempt Claas Das, die al redelijck Duijts heefft leren spreecken: om bij sijn absentie d’ E. Compe. hier aen ‘t fort als tolcq in sijn plaetse te dienen: welcke oock bedongh dat men niet versenden soude, nochte oock ijtwes op de Caep mans attenteren bevoren hij hier weder bij ons was, op dat niet hij ende ons bij hem sijnde volcq door de ontvluchtende Caepmans op den wegh noch van honck sijnde onversiens en mochten overvallen ende haer gehandelde vee eer se daermeede t’ huijs quamen, affgenomen worden.

Hem vragende off sijn ander coebeesten met vrou ende kinderen niet wilde hier laten, antwoorde dat die met hem gaen ende van de koeijen haer melck leven moesten: ende dat oock met niemant anders als sijn eijgen huijsgesin, op wegh wilde neffens de soldaten die wij souden goetvinden tot bewaringe van onse koopmanschappen meede te geven.

Allen ‘t welcke by ons dagelijcx ende insonderheijt jegenwoordigh overwogen ende ingesien sijnde, mitsgaders geconsidreert²⁰⁸ dat bij nader ondeckinge²⁰⁹ wel ijts meer als den veehandel mochte ondervonden worden: Soo is den Commandeur jegenwoordigh mits ‘t vertreck van den ondercoopman Fredricq Verburgh (na Madagascar en de absentie van de opperhooffden der hier gehorende galjots onversien sijnde van sijn ordinairis raetspersonen) te rade geworden sigh te behelpen tot sijnen Raad met sodanige als jegenwoordigh is bij hem hebbende, als namentlijck den opperstuijrman Tijmon Egbertsz hier leggende als loots, nevens den sergeant ende 2 corporaels van de soldaten, alsoo ‘t een lanttocht sijnde doch neffens de commertie &a. oock den militairen ten principalen meede concerneert.

Bij welcken extraordinaire geformeerden Raadt, op alles ten meesten dienste van d’ E. Compe. dan gedelibreert²¹⁰ sijnde, ende overwogen dat den ondercoopman Reijniersz onder sijn sevenen, en den corporael Willem Muller met sijn 4en ao. 1653 heen en weer na de baij van Saldanha dieverse malen gereijst nochte oock de 7 personen …²¹¹ verleden in gelijcke gelegentheijt als dese uijtgeweest, geen de minste overlast, maer alle vruntschap van de bejegende inwoonders hadden genoten hoe groote troupen oock waren gerescontreert, wijders gemerckt bij goet succes de passagies fraij overal sullen ondeckt ende genoeghsaem open bane gemaeckt worden: om metter tijt noch verder enqueste dieper te landewaert in te doen &a., soo is bij de selve geresolveert een troup van 9 liefhebbers offte cloecke soldaten uijt te maken onder ‘t gesagh van den corporael Willem Muller (welcke daer toe sijnen dienst is presenterende) ende deselve te versien met goede partije coper, tabackpijpen ende coralen, omme daermeede wel geprovideert van victualie ende ammunitie neffens Herrij de tocht aen te vangen op hope Godt de Heere ‘t werck zegenen ende voor d’ E. Compe. wat goets openbaer maken sal om alle welcke coopmanschappen ende victualien te dragen 2 ossen van Herrij ende 2 van d’ E. Compe. sullen meede gaen.

Blijvende den voorn. corporael wijders bevolen wel op hoede te sijn, ten eijnde hun geen overlast en geschiede nochte oock van d’ onse aen d’ inwoonders gedaen worde, maer met deselve getracht alle minne ende vruntschap te plegen, mitsgaders naeuwe acht te slaan wat ende hoedanigh d’ opvindende inwoonders genatureert, ende wat voor coopmanschappen deselve bij haer hebbende sijn &a. wijders oock te beijveren dat hare principale hooffden offte eenige van dien mogen gelockt ende g’animeert worden, hier aen ‘t fort te comen: om met haer in wat nader ende vaster alliantie ende kennisse te geraken.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jare als voren.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1655.

[Signed:] TYMEN EGBERTSZ.

[Signed:] JAN VAN HARWARDEN. 1655.

[Signed:] WILLEM MULLER.

[Signed:] SIJMON HUIJBRECHTS.

[Signed:] ROELOFF DE MAN, Secrets.

²¹²

C. 1, pp. 145-150.

Vrijdagh den {16551001} eersten October ao. 1655.

Aengesien onse Hnr. Mrs. per derselver missive van den 16en April jonghst uyt de vergaderinge der Zeventhiene aen ons geschreven ende becomen per ‘t schip Nieuw Rotterdam op den 24en Augusto verleden hier aengeweest, onder andren wel expresselijck ordonneren alle debvoiren aen te wenden tot den aenqueeck van bestiael, sulcx dat deselve haer Ed. aen d’ abondantie van dien alhier veele gelegen laten: omme insonderheijt beneffens de thuijn ende aertvruchten te dienen tot noch meerder verversinge voor de passerende schepen &a., ende gemerckt tot heden noch niet is vernomen dat uijt den handel van d’ inwoonders voor eerst soo veele sal cunnen worden becomen als ten overvloede genoeghsaem schijnt van node te wesen, sulcx dat het nootsaeckelijck wat meerder als voor dato wel geschiet is na d’ ordre voorsz sal dienen aengeleijt op d’ aentelinge, die sigh jegenwoordigh redelijck verthoont, met de koebeesten welcke d’E. Compe. hier jegenwoordigh in de 80 stx. is hebbende, maer door de sloffigheijt van de gene welcke daer doorgaens van Comps. wegen toe gestelt sijn niet na behoren waergenomen: maer genoeghsaem verwaerloost wort, sulcx dat niet alleen de calffjens (dagelijcx geworpen wordende) telckens al weder wegh sterven: maer daer door oock verloren wort de schoone melck ende boter, die de beesten redelijck geven, ende wanneer hun calffjens sterven deselve melck dan ophouden. Ende alhoewel daer toe veele moeijten worden gedaen om de luyden tot haer debvoir in desen t’ animeren, ende nochtans bemerckende saecken sulcx te sijn (dewijl men juijst daer niet altijt met de neus kan bijwesen) dat ‘t gemene volcqjen met de minste moeijten lieffst beholpen sijnde, dencken hunne gagie gaet echter haer gangh &a., Invougen volcomentlijck te speuren sij, den behoorlijcken ijver ende vlijt tot heden daer toe noch niet en is cunnen worden aengewent, dierhalven gedacht op nader middel, ‘t sij bij verpachtinge van de melck gevende koeijen off andersints, op hoope ende vertrouwen dat wanneer ‘t imant selffs particulier aengingh, het dan met de aenteelt om ‘t genot van de proffijten die der sodanige particuliere pachters mochten van te verhopen hebben wel beter gaen mochte, als sullende nootsaeckelijck op ‘t opvoeden van de calffjes haer ten hooghsten moeten gelegen laten, omdat wanneer die comen te sterven de koeijen haer melck oock stracx ophouden, ende sijl. dan haer proffijten quijt raecken souden. Wijders oock gesien dat ‘t selve, namentlijck de melck, door de pachters offte huijrders sullende mogen werden vercoght, grotelijcx ende extraordinairelijck sal strecken tot noch al meerder verversinge (Comps. principaele ooghmerck) voor de passerende Comps. dienaren soo wel cleijn als groot, mitsgaders oock tot der selver beter gerieff ende contentement: als sijnde noijt soo wel tevreden dan dat na eijgen sin ende lust voor haer gelt mogen copen wat ende waer se willen, gelijck reede genoegh bespeurt wort bij sommige die eenige thuijntjes offte parckjes lant particulier buijten Comps. thuijnen in leeninge bij provisie vergunt sijn, ende hare aentelende vruchten daeruijt aen ‘t passerende volcq vercopen, alsoo den gemenen man doch noijt degelijck genoegen neempt aen ‘t gene (al is ‘t noch soo overvloedigh) voor de selve na boort gesonden wort: als meenende doch (gelijck ‘t oock al meede gebeurt) dat ‘t beste door d’ opperhooffden doorgaens uijtgeschoten ende ‘t sleghste haer gegeven wort: item oock bij ons veeltijts wel gemerckt schoon al heele vaeten met melck voor ‘t gemeen volcq ende siecken aen de scheepen gesonden waren, dickwijls alles in de kajuijt is verslonden geworden: sonder datter imant buijten deselve ja qualijck de stuijrl. Its²¹³ van genoten die in manieren als voren, nu souden cunnen voor een cleijntjen haer eijgen gerieff tot derselver bijsonder verfrissinge ende verquickinge na genoegen cunnen ende mogen crijgen; als sullende haer meede toegestaan wesen soete ende carnemelck te copen soo wel als de hoofftofficieren tot derselver bijsonder contentement ende behagen.

Allen ‘t welcke ende wes meer ingesien sijnde, Item oock ende bijsonderlijck dat in cas voorz op ‘t opvoeden van de calffjens vrij beter als nu om redenen gemelt sal worden geleth, waer door ‘t bestiael (d’ E. Compe. eijgen blijvende) soo wel dat aengeteelt als gehandelt wort²¹⁴ vrij sal vermenighvuldigen: te meer dewijle oock noch veele behalven de jegenwoordigh melckgevende koeijen drachtigh sijn ‘t welcke apparent al redelijcke quantite boter metter tijt staet te geven: Ja sodanigh wel dat voor eerst al veele ende mettertijt wel alle de Hollantse boter voor dit guarnisoen sal cunnen offtemogen²¹⁵ verspaert: ende hier selffs geteelt worden, mitsgaders uijt de pacht apparent voor d’ E. Compe. met eenen meede soo veel wel te procederen, dat d’ oncosten van ‘t coper (voor de beesten verhandelende) sal cunnen worden gewonnen ende d’ E. Compe. de beesten soo doende genoeghsaem voor niet hebben, boven noch de gem. aenteelt ende verversinge, die de melck voor de passerende luijden tot bijsonder gerieff ende genoegen mitsgaders niet min gesontheijt sal comen te verstrecken; beneffens de beesten ende thuijnvruchten welcke dagelijcx van Comps. wegen oock aen boort geschickt wort &a.

Wijders oock dat bij verpachtinge om de proffijten als voren sommige, insonderheijt getroude personen, te meer sullen g’animeert blijven tot continuatie aen dese plaetse, die jegenwoordigh noch gaerne om datter niets altoos en valt, van hier al voort na India willen ende oock een wegh of middel tot voordeel ende conqueste sal bereijt worden; voor vrije huijsgesinnen daer d’ E. Compe. doch toe schijnt t’ inclineren &a.

Soo is na overslagh van allen ‘t selve ende wes meer ten dienste van d’ E. Compe. mochte practicabel wesen, goetgevonden, tot een preuve des Comps. melck gevende koebeesten op dato aen de getroude ministers in pacht offte huijre eens aen te bieden.

Welcken volgende dan deselve onse resolutie bekent gemaeckt ende de gem. koebeesten in pacht als voren aengeboden sijnde; mitsgaders bij voorhaelde getrouden daertegen geallegeert, dat mitsdien 6 beesten hier qualijck soo veele geven als in ‘t vaderlant een alleen wel doet, Item oock staende de gansche drooge tijt soo reede genoeghsaem bevonden is geen melck van de selve te becomen sij: ende oock ‘t prijckel van ‘t sterven der kalven, als wanneer meede haer melck t’ eenemael ophouden, dienvolgende voor eerst noch weijnigh staet op de beesten te maecken ende qualijck den halven tijt (de calffjes al blijvende leven) melck van de koeijen te becomen sij &a.

Daer tegen van Comps. wegen wederom gerepliceert sulcx als tot der selver meeste voordeel ende dienste mochte streckende ende op ‘t voorhaelde applicabel wesen; mitsgaders dat sijl., Comps. dienaars sijnde, daeruijt noch al redelijck boven haer winnende gagie apparent staen te proffitteren &a., soo is eijntelijck g’accordeert omme de gemelte Comps. melck gevende koeijen (sterck 10 stx.) in pacht aen te nemen met den hovenier Hendrick Hendricx Boom van Amsterdam,²¹⁶ welckers huijsvrou in ‘t vaderlant met boerenwerck omgegaen ende buijten Comps. fortresse²¹⁷ bij de thuijnen wonende, daer toe redelijcke gelegentheijt heefft (d’ andre getrouwde schijnende eerst aen de voorsz hoveniersvrou te willen preuve sien) welcken Hendrick Boom dan als voorhaelt des Comps. melck gevende koebeesten tot 10 stx. in pacht heefft aengenomen, ende g’accordeert tot pacht te betalen voor ijder koe 15 gl. des Jaers, ende dat op navolgende conditien namentlijck:

Dat de pacht van de gemelte 10 stx. melck gevende koeijen sal ingaen van heden desen dagh sijnde pmo. October.

Ende die na dato meer comen te calven van den dagh dat se sullen hebben geworpen; welcke calffjes bij hem pachter sullen werden opgebracht ende gevoet na behoren ende ten behoeve voor d’ E. Compe. die al d’ aentelinge eijgen sal blijven.

Ende alhoewel gelijck voorsz de koeijen hier sulcx genatureert sijn, dat se haer melck ophouden wanneer de calffjens comen te sterven, die se daerom t’elckensmoeten²¹⁸ laten suijgen ende trecken om de melck van de koeijen te crijgen, Soo sal nochtans den pachter gehouden wesen sijn belooffde pacht aen de Compe. promtelijck te voldoen: mits dat deselve koeijen sullen werden geweijt onder hoede ende beneffens Comps. andre beesten die dagelijcx tot verversinge voor d’ aencomende schepen gelevert ende bij d’ E. Compe. doch nootsaeckelijck met goede wacht voor d’ inwoonders moeten bewaert worden.

Ende omme den huijrder offte pachter voor eerst noch oock op geen al te groote oncosten offte belastinge te jagen, soo sullen de verpachte koeijen van de selve Comps. beestewachters, gelijck tot dato g’observ[ee]rt is, meede mogen worden gemolcken, waer tegen als boven geseijt hij de calffjes voor d’ E. Compe. sal opbrengen, welcke gedachte Compe. al de aentelinge gelijck voorsz sal eijgen blijven, ende altijt inobligt²¹⁹ omme de gemelte ende volgende conditien na ‘t uijtgaen des pachtes alle jaren te mogen veranderen, vermeerderen off verminderen sulcx ende sodanigh als na tijt ende saeckx gelegentheijt ten dienste van d’ opgem. Compe. sal bevonden worden te behoren.

Sal oock de gemelte pachter aen d’ E. Compe. gehouden sijn te leveren: soo voor de commandeurstafel als andersints ende ‘t geene den selven vorders mochte van node hebben, tot verversinge ende tractement van d’ opperhooffden der Comps. hier aencomende schepen respective, de boter tot 10 stuijvers ‘t pont mitsgaders: De soete melck tot 4 stuijvers²²⁰ ende de carnemelck tot 2 stuijvers de flapcan.²²¹

Waer tegen den pachter weder is toegestaen om sijn voordeel te meer te mogen soecken de reste alsdan vorders te vercopen tot sodanigen prijse ende aen alle sulcke luijden van d’ aencomende schepen als den selven sal cunnen, volgens ‘t welcke ende omme den pachter voor eerst sijn proffijten niet al te naeu te besnijden, soo sal den Commandeur oock gehouden sijn consideratie te dragen, om voor d’ E. Compe. niet na sigh te nemen alle de boter die de beesten geven, ten eijnde voor hem pachter wat meerder mochte overschieten vermits hem toegestaan ende g’accordeert is, deselve buijten dien aen ‘t volcq van de passerende schepen soo duijr te vercopen als hij can, behoudens nochtans dat van ‘t volcq hier aen de Caap bescheijden, ‘t sij in Comps. dienst offte vrije, voor de melck niet meer sal genomen worden als bedongen is de Compe. in manieren voorengemelt te leveren, maer sullen voor de boter moeten betalen 12 stuijvers ‘t pont, mits oock deselve Caepse residenten niet meer sullen mogen copen als tot der selver nootdrufft properlijck van doen hebben, opdat door haer oock niet alles opgecoght ende aen de schepen dan weder in plaetse van den pachter uijtgevent worde, ‘t welcke bij desen verstaen wort, den pachters alleene maer toegelaten te worden, mitsgaders allen anderen verboden, op pene van confiscatie ende 3 maenden gagie daerenboven voor Comps. dienaren ende vrijl. naer advenant ende exigentie van saken ende personen.

Ende dewijle den gem. pachter oock allegeert, dat hij staande den tijt wanneer der geen schepen leggen met sijn carnemelck geen wegh sal weten vermits die aen ‘t volcq deses guarnisoens (geen gelt hebbende) niet soude cunnen vercopen, soo is hem oock g’accordeert alle deselve melck ten prijse gemelt voor d’ E. Compe aff te nemen omme hier voor ‘t gemeen te schaffen ende coocken met rijs tot versnaperinge ende in plaetse van ander cost, als meede voor de siecken hier doorgaens al veele van de schepen blijvende, tot verversingh ende verquickinge van deselve &a.

Ende ‘t gene hij pachter offte huijrder aen d’ E. Compe. als verhaelt compt te leveren sal hem strecken in affcortinge ende betalinge van sijn pachte ende ‘t resterende gehouden sijn te betalen in ganghbaren gelde, voor welcken bedongen pacht hij dan sal werden in Comps. negotiebouck belast tot 15 gl. ijder melck gevende koe, samen jegenwoordigh in getal als verhaelt 10 stx. dat bedraeght 150 gl. te betalen als ‘t jaer sal wesen g’expireert: onder verbant als na reghten, hoedanigh oock sal geschieden met de koeijen die na desen meer comen te kalven, ende bij hem off andren in pacht of huijr aengenomen mochten worden.

Aldus gedaan ende geresolveert mitsgaders g’accordeert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jare als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1655.

[Signed:] TIJMEN EGBERTSZ.

[Signed:] JAN VAN HARWARDEN. 1655.

[Signed:] ROELOFF DE MAN, Secrets.

C. 1, pp. 151-152.

Zaterdagh den {16551016} 16 October 1655.

Dewijle jegenwoordigh de drooge tijt weder begint aen te comen bequaem om de robbenvellen na behoren te sullen cunnen droogen ende dat onse Hrn. Meesters per derselver jonghste schrijvens van den 16en April verleden op24 Augustij 1655²²² met ‘t schip Nieuw Rotterdam becomen, van opinie sijn dat deselve in ‘t Patria apparent meer als voor desen staen te renderen, dierhalven ordonneren om soo veele op te samelen als mogelijck sij; ende nademael wij op d’ ordre van de Hren. Generael ende Raden van India nu en dan veel volcx hebben na Batavia gesonden tot besnijdinge deses guarnisoens &a., sulcx dat wij jegenwoordigh wat soober versien sijn om die vanghst (30 man ten minsten alleen toe van noden wesende) na behoren bijder hant te vatten, ende oock met eenen ons ander werck gaende te houden, waer door al wijltijts hebben gewacht na de schepen om ons daeruijt noch wat te mogen versien, te meer dewijle jegenwoordigh mits de drooge dagen voormelt oock weder sullen dienen te vallen aen de steenbackerije daermeede wel 20 off meer man toe vereijsschen welcke alles neffens de culture, metselen, timmeren, smeen, houtsagerij in ‘t bos, mitsgaders tochten en wachten &a. om redenen voorsz onvermogen sijn, met ons weijnige volcq al teffens gaende te houden, hoewel geen van allen qualijck hinder lijden off stil blijven staen magh, vermits ‘t steenvormen, metselen, timmeren ende diergelijcke saken principalijck in ‘t drooge mouson (nu beginnende) meede moet worden waergenomen, nochtans bijsonderlijck ter herten nemende de saecken waeruijt d’ E. Compe. derselver swaer dragende oncosten mogen vinden (sijnde voornamentlijck de robbenvanghst), Soo is ‘t dat bij den Commandeur ende Raadt alles overwogen ende in deliberatie genomen sijnde, goetgevonden is de saecken daer na te stellen omme vooral de robbenvanghst met de chaloupen Robbejaght ende Peguijn vooreerst te beginnen op de eijlanden in de baij van Saldanha met 23 coppen soo tot de vanghst als bewaringe van de voorsz chaloupen, mitsgaders met de steenbackerije (onaengesien²²³ oock staende de drooge tijt moet waergenomen worden) te supercederen tot de compste van d’ eerste schepen uijt ‘t vaderlant omme ons daer uijt dan met noch weynigh volcq ende jongens (tot de steenbackerij nodigh) te versien, ende daer van oock eenige meer tot de robbenvanghst van ‘t Dasseneijlant te senden, tegen dat de robben in de Saldanhabaij sullen opgevangen wesen tot soolange dat deselve vanghst sal gedaen hebben: omme die luijden dan weder na Batavia te largeren, gelijck voor desen oock al begonnen hebben te observeren.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jare uts.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1655.

[Signed:] TYMEN EGBERTSZ.

[Signed:] JAN VAN HARWARDEN. 1655.

[Signed:] ROELOFF DE MAN, Secrets.

C. 1, p. 153.

Dijnsdagh den {16551026} 26en October anno 1655.

’s Avonts aen lant comende den schipper en de ondercoopman van ‘t schip Arnhem g’accompagneert metten schipper van ‘t galijot ‘t Nachtglas neffens alle der selver scheepstimmerluijden, ende ons aendienende dat de boeghspriet van do. schip op 2 plaetsen soodanigh gebroocken bevonden hadden, dat se vreesden daermede d’ aenstaende reijse na Batavia niet wel souden cunnen doen &a., soo is bij den Raedt deser fortresse versterckt met de voorsz opperhooffden verstaen op morgen vroegh de gem. boeghspriet in presentie van den Commandeur (daer toe aen ‘t boort te varen) eens wat nader te laten Visiteeren: niet alleen door de timmerluijden van ‘t verhaelde schip maer oock door die van ‘t lant ende voorsz galijot, welcke derhalven desen avont mede na boort varende daer toe ordre gegeven sijn.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jare als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1655.

[Signed:] MANGNUS HENDRICKSZ.

[Signed:] JAN JACOBSZ.

[Signed:] ISAAEQ TOPANDER.

[Signed:] ROELOFF DE MAN, Secrets.

²²⁴

C. 1, p. 154.

Woonsdagh den {16551027} 27en October 1655.

Den Commandeur deser fortresse na ‘t schip Arnhem aen boort gevaren sijnde; mitsgaders achtervolgende resolutie van gister avont de boeghspriet van voorhaelde schip wat nader hebbende laten visiteren niet alleen van de scheepstimmerl. maer oock door de schippers en de vordere scheepsovericheijt des gem. schips ende galijot Naghtglas , Ende door deselve bevonden sijnde dat de gem. boeghspriet met wangen ende woelen noch wel soodanigh sal cunnen worden versien, dat het tot Batavia soude cunnen uijthouden, soo is bij den voors. Commandeur ende scheepsovericheden respective na rijpe deliberatie ende goet overlegh vast gestelt ende besloten deselve boeghspriet in manieren als voren met wangen behoorlijck te laten versien: om oock te minder spillinge van tijt te causeren welcke door ‘t insetten van een nieuwe, vrij soude staen te verloopen, ende daer door de reyse na India dapper geretardeert worden, mitsgaders ingevolge wel gefrustreert blijven om desen jare weder tot een retourschip na ‘t vaderlant te dienen, daer ‘t (wat vroegh op Batavia comende) apparent wel toe mochte worden g’emploijeert, te meer dewijle d’ E. Commandeur Kemp²²⁵ met ‘t schip Amersfoort als oock de scheepen Salmander ende West Vrieslant tot heden noch niet op donderende, wel vol siecken ende dierhalven genootsaeckt sullen wesen tot ververssinge van deselve hier noch een goede wijlete²²⁶ leggen.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jare uts.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1655.

[Signed:] MANGNUS HENDRICKSZ.

[Signed:] JAN JACOBSZ.

[Signed:] ISAAEQ TOPANDER.

[Signed:] ROELOFF DE MAN, Secrets.

C. 1, pp. 155-156.

Woonsdagh ‘s avonts den {16551027} 27en October 1655.

Tegen den middagh hier ter rheede comende t’ arriveren seecker Engels schip, ende van denselven niemant desen dage aen lant verschijnende, derhalven niet wetende wat sulcx mochte beduijden waer door (selffs oock langhs de strant) wat naeuwe wacht lieten houden om off ‘t misschien een Portugees onder Engelse vlaggen was, denselven ‘t landen bij nacht mogelijck wesende te beletten, ten eijnde wij niet onversiens mochten worden overvallen

Op welcke saecke dan oock genomen hebbende wat nader insicht²²⁷ ende beneffens dien gelet op ‘t schrijven onser Heeren Meesters dato 18 Januarij passo., waer bij deselve haer Ed. ons adviseren dat in ‘t voorjaer uijt Portugael na Goa stonde te vertrecken 4 galjoenen, 2 kraken ende 2 pataches met omtrent 3000 coppen onder eenen nieuwen Viceroij genaempt Francisco Barette Demeneres welcke ‘t Recifo de Pharnambucquo heefft verovert,²²⁸ ende dat wy dierhalven souden maecken wat op hoede te wesen, om ons daer tegens te stellen in postuijre van deffentie, ende gemerckt wij hier aen ‘t fort vrij swack van volcq sijn, vermits 23 persoonen verleden hebben affgesonden na de baij van Saldanha tot de robbenvanghst dewelcke daer eerst opgevangen sijnde ende weder begonnen wordende op ‘t Dasseneijlant gelijck ao. passo. haest 10 a 12 personen meer sullen moeten worden nagesonden om groote partije op te mogen samelen, dat dees tijt van ‘t jaer moet worden waergenomen, behalven noch 14 a 15 man tot de houtsagerije &a. in ‘t bos ende die op ‘t Robbeneijlant tot bewaringe van Comps. schapen leggen, Ingevolge wij alhier niet bestandt sijn eenigen merckelijcke stoot van Europianen af te staen, Soo is bij den Commandeur versterckt metden schipper van‘t galijot Nachtglas ende²²⁹ de crijghsofficieren deser fortresse (andren hem mancquerende) na overlegh van allen ‘t welcke ten meesten dienste van d’ E. Compe. ende behoudenisse deser plaetse verstaen ‘t guarnisoen alhier noch te verstercken met 20 coppen van de swackste uijt ‘t hi[er] ter rheede leggende schip Arnhem , te meer dewijle voorhaelde Portugeese scheepen (na ‘t schrijven onser Heeren Meesters uijtgevaren wesende in ‘t voorjaer) nu alle dagen hier souden te verwachten wesen &a.,ende soo d’E. Kemp ende Herpers ondertusschen comen op te donderen sal men voorhaelde personen wat meer tot reconvalisatie geraeckt wesende weder cunnen largeren tegen die van haer schepen apparent sieck sullen wesen ende daarom wel moeten hier blijven.²³⁰

Wijders gesien ‘t versoeck van de schippers van ‘t schip Arnhem ende ‘t galjot Naghtglas van dat deselve haer opperstuijrluijden tegen den anderen souden mogen verreuijlen, soo is hun ‘t selve toegestaen ende derhalven goetgevonden sulcx door schriftelijcke ordonnantie van den Commandeur voors. te laten geschieden.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort De Goede Hoope. Datum ut supra.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1655.

[Signed:] JAN JACOBSZ.

[Signed:] JAN VAN HARWARDEN. 1655.

[Signed:] ROELOFF DE MAN, Secrets.

²³¹

C. 1, pp. 157-158.

Vrijdagh den {16551111} 11 November 1655.

Door d’ E. heer Commandeur Pieter Kemp aen ‘t schip Amersfoort ontboden sijnde den schipper Daen Pietersz Lelij met den oppertimmerman van ‘t schip ‘t Slot van Honingen , ende tot versterckinge sijnes Raets oock den Commandeur van ‘t fort de Goede Hoope, mitsgaders in ende voor deselve geproponeert-

Eerstelijck d’ ongemaniertheijt des voorhaelden schips Amersfoort met ‘t welcke qualijck op 7 a 8 streecken can cours gehouden worden,

Ende ten anderen de swackheijt van de boeghspriet die onder omtrent de benedenste woelingen een groote crack heefft gecregen,

Ende daer op in Rade geroepen wesende voorhaelde ende oock den Commandeurs opperscheepstimmerl. mitsgaders door deselve g’adviseert dattet aen ‘t roer apparent wel soude te helpen wesen met een schegge ‘t selve wat breeder: mitsgaders oock een geut daer onder in te maecken, soo is na wel genomen deliberatie, ten aensien van de gewichticheijt der saecke goet gevonden gem. roer te laten lichten omme als dan na noch vorder visie ‘t selve sulcx te laten door beyde de gemelte timmerluijden verhelpen als ten besten noch vorder sal g’oordeelt worden te vereijsschen.

Wijders door de schippers van de gem.schepen²³² oock ter degen hebbende laten visiteren de boeghspriet ende bevonden dat de selve mede hooghnodigh dient verholpen, Soo is oock geresolveert die soodanigh met wangen &a. te versien dat bastant sal mogen wesen om sonder omkijcken noch langh te mogen varen. Tot welck een ende ander door sijn gedachte E. de behoorlijcke ordre is gestelt ten eijnde ‘t selve oock sonder verlet van ‘t water halen ende ander nodigh werck sal mogen gevordert worden ende voortgaen.

Ende alsoo staende dese vergaderinge bij den Commandeur van ‘t fort de Goede Hoope, wort gecommuniceert seecker missive van de Heren Bewinthebberen uijtte vergaderinge van de 17e in Dato 6 October 1654 aen hem geschreven waerbij deselve onder andren die van voorsz fort ordonneren bij goede occasie ende mits hebbende bequaem vaertuijgh te on [t ]deckend’ eijlanden van²³³ wat aldaerte doen²³⁴ soude mogen wesen principalijck ten reguarde van bequame havens, water ende gelegentheijt tot ververssinge &a.,

Soo is dewijle na examinatie ‘t hier sijnde galijot Nachtglas volgens advijs van de opperhooffden des selffs daer toe wort g’acht bequaem te wesen, na overlegh van saecken ende genomen deliberatie mede goetgevonden do. galijot daer toe te emploijeren ende ten dien eijnde met den alder eersten vaerdich te laten maecken omme in dese somertijt ‘t selve noch te mogen laten uijtrechten, ten eijnde haer opgem. Ed. daer van met d’ aenstaende retourvlote mochten becomen behoorlijck ende seecker advijs van d’ ondervindinge, geconsid[e]reert oock dat ‘t selve na d’ ordre van de Hren. Meesters met geen minder oncosten als nu per dit galijot can gedaen worden, te meer dewijle ‘t hier voor eerst daer toe oock can worden gemist.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t schip Amersfoort g’anckert in de Taeffelbaij aen Cabo de Boa Esperance ten dage ende jare als boven.

[Signed:] PIETER KEMP.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1655.

[Signed:] HENDRIK GROTENHUIJS.

[Signed:] DAEM PIETERSZ LELY.

[Signed:] ROELOFF DE MAN, Secrets.

²³⁵

C. 1, p. 159.

Vrydach den {16560128} 28en January 1656.

Door den schipper van ‘t galijot Nachtglas ²³⁶ ons voorgedragen wordende dat ‘t selve op de reijse na Tristan de Cunha door ‘t harde weer vry leck geworden ende aen ‘t roer 2 vingerlingen gebroocken was, waer omme wel soude dienen ergens drooch geseth omme alles na behooren te verhelpen &a., ‘t welcke hier in dese Taeffelbay niet wel can geschieden, Soo is by den Raedt deser fortresse, versterckt met verhaelde Schipper ende desselffs opperstuijrman, goet gevonden do. galijot ten selven eijnde met den alder eersten na de Baij Saldanha te senden, daer fraije ende bequame gelegentheijt is om schepen droogh te setten, ende de smith te gelasten de vingerlingen ende ander ijserwerck onder tusschen in aller ijl gereet te maecken.

Wijders gesien ‘t schrijven van den adsistent Jan Woutersz om de chaloup Peguijn te gebruijcken in de gemelte baij tot de robbevanghst op d’ eijlanden aldaer vermits die aen’t Dasseneijlandt door hare schouheijt vrij sober op comen &a., Soo is oock geresolveert do. sloep (wat ontramponeert wesende) daer toe mede ten eersten vaerdich te laten maecken om in Compe. van verhaelde galijot ten eijnde voorsz mede aff te senden.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hope ten daghe ende jare als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1656.

[Signed:] JAN JACOBSZ.

[Signed:] JACOB GOMMERSBACH.

²³⁷

[Signed:] JAN VAN HARWARDEN. 1656.

[Signed:] ROELOFF DE MAN, Secrets.

C. 1, pp. 160-163.

Saterdagh den {16560129} 29en Januarij 1656.

Alsoo ‘t onse Hrn. Majores d’ Ed. Hrn. Bewinthebberen van de generaele Nederlantse g’octroijeerde Oost Indische Compe. tot derselver vrij grooten last ende costen geliefft heefft dese plaets te laten fortificeren ende in possessie te nemen, ten eijnde deselve mochte worden gebracht tot bequame culture ende aenqueeck van bestiael principalijck ende expresselijck omme ‘t volcq van Haer Ed. passerende scheepen alhier behoorlijck te laten verversen ende van water te versien, Invougen d’ opperhooffden van deselve wel expresselijck op seeckere penen hebben g’ordonneert dese plaetse ten voorsz eijnde in hare uijt ende t’ huijsreijsen aen te doen, sonder die verbij te lopen. Ende ingevolge ons oock gelast tot conservatie van voorsz harer dienaren gesontheijt alle de siecken die niet bequaem sullen bevonden worden voorts te varen van de schepen hier te houden, ter tijt deselve tot hare vorige gesontheijt sullen wesen gereconvaliseert omme dan met de volgende schepen t’ elckens weder voorts na India gesonden te worden gelijck sedert eenigen tijt herwaerts al voor ende oock op de gem. Ordre is in observance gebracht,-

Edoch na dien voor die luijden tot noch geen heele goede gelegentheijt van huijsinge was, om de siecken bequamelijck te logeren, ende dat daertoe nu een fraij sieckenhuijs met een steene muijr aen d’ een sijde buijten ‘t fort voor in ‘t hoornwerck bequaem is gemaeckt, daer deselve nu behoorlijck cunnen worden g’accommodeert van slaep en rust plaetse &a., ende dat vermits de lange reijsen van sommige schepen principael uijt ‘t vaderlant hier doorgaens veele siecken ende impotente soo matrosen als soldaten worden aengebracht, die altemalen met haer eijgen schepen t’ elckens niet wel weder voorts cunnen wegh varen, Invougen wij doorgaens wel met 60, 70 a 80 sodanige impotente ende oock altemets wel meer off min over hoop blijven belast, over welcke tot derselver behoorlijck tractement, door mancquement voorsz noch noijt de behoorlijcke nootwendige ende vereijssende ordre en is cunnen worden onderhouden:

Soo is ‘t nademael jegenwoordigh een bequame gelegentheijt off sieckenhuijs gelijck geseijt voor deselve is gemaeckt, dat wij na d’ ordre ende vaderlijcke sorge onser Hrn. Mrs. meede ter herten nemende, de nodige conservatie van sodanige scheurbuijckige ende siecke luijden voorsz na overlegh van saecken oirbaer hebben geacht daerop wat nader ordre te ramen, ten eijnde voor deselve doch de behoorlijcke sorge gedragen: ende ‘t vereijssende gemack ende gerack²³⁸ gedaen mochte worden ende derhalven goetgevonden over gemelte sieckenhuijs te stellen 3 gequalificeerde personen als regenten omme alle morgen ende avonden te doen de behoorlijcke visite als namentlijck:

Den sieckentrooster deser fortresse omme met eenen oock sijnen dienst met goede vermaningen ende de gewoonlijcke gebeden voor deselve te presteren;

Den opperchirurgijn om met eenen sijn patientjen dan oock te bedienen, ende

Den sergeant van ‘t fort hebbende d’ opsight over alle ‘t volcq van de gemene wercken, als de melitie, ende dierhalven best wetende offer eenige luije gasten mogen onder schuijlen:

Welcke voorhaelde gecommitteerde van hare doende visite alle morgen ende avonden sullen doen behoorlijck rapport aan den Commandeur deses forts op dat dese Ordre in geen versuijm en come te vervallen. Mitsgaders den cock van des Commandeurstafel oock t’ elckens laten aenseggen voor hoeveel siecken dagelijcx ijts bijsonders sal dienen claer gemaeckt die daeropdan²³⁹ sal hebben te passen soo wel als op des Commandeurstafels cost, mitsgaders den onderbarbier omme die cost voor de siecken van voorhaelde cock te halen ende na behoren om te delen, op dat die ‘t nodigh hebben haer behoorlijck deegh mach worden gedaen: ende niemant van de benodighde in ‘t alderminste te cort en geschiede.

Boven allen ‘t welcke de gem. regenten, siende of ijts bijsonders op des Commandeurstafel comen,²⁴⁰ oock sullen hebben den Commandeur (daer doch meede tafelgasten van sijn) te helpen gedencken voor de swacktste van sulcx delicaets offte andersints ijts meede mach worden versorght op dat den crancken doch te meerder verquickinge moge geschieden ende wes meer bevonden sal worden tot der siecken opcompste ende gesontheijt te vereijsschen.

Sullen derhalven boven de siecken van de schepen in voorhaelde sieckenhuijs oock gehouden sijn haer te begeven alle die van dit guarnisoen ombequaem offte swack bevonden worden om tocht wacht offte ander²⁴¹ Comps. dienst waer te nemen sonder in de corps du guardes offte elders te mogen gaen offte blijven leggen.

Doch dewijle somtijts wel eenige luije gasten onder schijn van d’ een of d’ andere sieckte om de leckernijen &a. wel meede souden in voorsz sieckenhuijs soecken te comen ende Comps. dienst alsoo verlatende aldaer haer gansche verbant uijt te leggen, soo en sal om sulcx te prevenieren niemant daerinne mogen worden g’admitteert als met consent van voorsz regenten, welcke daervan oock ‘t elckens sullen doen rapport aen den Commandeur voorsz.

Ende sullen de gem. siecken met de slaepplaetsen haer van de voorsz regenten wordende aengewesen moeten tevreden sijn sonder tegen deselve eenige d’ alderminste oppositie te thoonen op arbitrale correctie.

Welcke regenten oock sullen sorge dragen dat behoorlijcke ordre blijve in ‘t suijveren ende schoonhouden van het voorsz sieckenhuijs tot voorcom[inge]²⁴² van alle infectie door morsserije off ander vuijligheijt te ontstaen; derhalven niemant sijn watermaken offte gevoegh sal doen, als ter plaetse daer toe g’ordonneert.

Ende op dat de siecken doch haer behoorlijcke stilligheijt ende ruste souden mog[en] hebben, soo sal sigh niemant vervorderen eenigh geraes, gesingh; gespe[el], droncken drincken, vloecken, sweren, of eenigh diergelijcke aen te rechten op arbitrale correctie.

Als het teecken om t’ eeten gedaen wort, sullen de siecken hun ijder op ha[er] g’ordonneerde plaetse vervougen, als meede wanneer des morgens ende ‘s avonts door de gemelte regenten de visite sal worden gedaen, offte ooc[k] het gebedt, daer sigh niemant sal maecken van te absenteren.

Ende sullen haer aengaende spijs en dranck reguleren na d’ ordre van den chirurgijn met communicatie der voorszregenten²⁴³ te prescriberen, ende op dat sulcx te beter mach worden achtervolght, sal niemant eenigesnoeijperije²⁴⁴ of andere spijse binnen ‘t voorsz sieckenhuijs brengen, als met consent van de selve regenten, ende voor al geen stercken dranck off taback die der gansch niet gedroncken off gesogen sal mogen worden: op verbeurte van de selve ende arbitrale correctie.

Sijnde op gelijcke pene den siecken in ‘t sieckenhuijs oock verboden haer voorgestelde cost te vermorsen, wegh werpen offte andersints te misbruijcken.

Op allen ‘t welcke den voorsz Regenten gerecommandeert blijv[en] na haer uijtterste vermogen te letten op dat de siecken in hun behoeftigheden geen het minste gebreck offte discommodatie en comen te lijden:

Ende alsoo deselve bij ervarentheijt sullen ondervinden wat desen aengaende meer offte anders sal dienen gedaen, soo sullen sijl. den Commandeur sulcx dagelijcx bekent maecken om daer op dan sodanige nader off beter ordre te stellen als bevonden sal worden te behoren.

Aldus gedaen, geresolveert ende g’arresteert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jare als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1656.

[Signed:] JAN VAN HARWARDEN. 1656.

[Signed:] ROELOFF DE MAN, Secrets.

²⁴⁵

C. 1, p. 164.

Woonsdach den {16560426} 26en April ao. 1656.

Den adsistent Jan Woutersz van Middelburch jonghman jegenwoordich bescheijden in dese fortresse, sich in trouwbeloffte hebbende begeven met d’ eerbare jonge dochter Catharina Anthonis geboortich van Zalegon in Bengale , gewesene slavin van d’ E. heer Caspaer van den Boogaerden, Extraordinaeris Raedt van India ende Commandeur van dese jaerse retourvlote ende by Sijn E. alhier op haer versoucq in volle vrijdom gestelt, ende dierhalven versoeckende om haer metten anderen wettelijck in den heijligen H. echten staet te mogen laeten bevestigen, Soo is bij den Raedt deser fortresse niet anders hebbende cunnen vernemen als dat beyde liber ende vrije persoonen waren, welcke met niemant ter werelt volghens oock eijgen verclaringen ende suffisante getuijgenisse ijtwes dien aengaende uijtstaende hadden; verstaen deselve jongeluijden haer billick versoucq toe te staen, mitsgaders ten dien eijnde op Sondach eerstcomende na ‘t Cristelijck sermoen haer eerste affcundighe te laeten doen, ende alsoo vervolgens alle Sondaghen tot de derde incluijs, omme alsdan op Sondach over veertien dagen aenstaende na de laetste affroepinge ende ‘t eyndigen des Christelijcken sermoens (geen wettige oorsaecke van verhinderinghe voorcomende) door den Secretaris van onsen Raedt (vermits hier geen predicant hebben) voor alle den volcke de solemnisatie wettelijck in openen Raedtcamere te laten geschieden ende met de trouw publijckelijck voort te vaeren.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hope ten dage ende jare als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1656.

[Signed:] JAN VAN HARWARDEN. 1656.

[Signed:] WILLEM MULLER.

[Signed:] ROELOFF DE MAN, Secrets.

C. 1, pp. 166-171.

Maendagh den {16560501} Eersten May ao. 1656.

Alsoo ‘t onse Heeren Meesters geliefft heeft met ‘t jacht den Dolphin beneffens eenige coopmanschappen ende andere goederen tot den handel ende ‘t volcx verschooninghe, oock te senden een somma gelts van drie duijsent gl. omme na ‘t gebruijck van India deselve²⁴⁶ tot verlichtinghe van haer doenden arbeijt somtijts mede een maent gagie op reecqe. te verstrecken, Ende gemerckt dat de personen laest op de robbevanghst geweest, haer in dat moeijelijck morssighe ende smerighe wercq soo wel dit als ‘t voorgangen saijsoen vrij naerstich gequeten, ende dierhalven boven andere wel wat verdient hebben, Soo is ten dien insighte verstaen deselve van Comps. weghen liberalijck te vereeren elck met een maent gagie in gelt, ende daer en boven noch beneffens andre gelijcke uijtdeelinge van contanten te laeten genieten, sijnde als te weten:

Jan Woutersz van Middelburgh Adsistent ende opperhoofft van de gemelte robbevanghst voor een maent solts.[^247]	ƒ20
Gerrit Hermansz[^248] provisioneel quartiermeester van de sloup Peguijn	ƒ11
Daniel Muloth van Diepe, matroos	ƒ9
Martyn Cordie van Abbeville, bossr.	ƒ13
Louijs Baine, matroos	ƒ9
Wernaer Gerritsz van Weesp, do.	ƒ8
Adriaen van de Pavert van Arnhem, soldaet	ƒ9
Pieter Hosick van Iserlo, do.	ƒ9
Evert Jansz van Amsterdam, bossr.	ƒ11
Roeloff Jansz van Dalen, soldaet	ƒ9
Jan Barentsz van Bislicq, bossr.	ƒ10
Michiel de Bocq van Ardenb., jongen	ƒ4
Dirck Rinskes van Maseijck, matroos	ƒ9
Jan Gillisz Verpondt van Leijden, bossr.	ƒ12
Evert Barentsz van Groeningen, adelborst	ƒ10
Cornelis Jacobsz Molenaer, bossr.	ƒ10
Ertman Gleughe van Straelsond', adelborst	ƒ10
17	personen die insonderheijt desen jare aen de robbenvanghst hebben geweest ende voor elck een maent gagie tot vereeringe comt te monteren ter somma van	ƒ173

Jan Woutersz van Middelburgh Adsistent ende opperhoofft van de gemelte robbevanghst voor een maent solts.[^249]	ƒ20
Gerrit Hermansz[^250] provisioneel quartiermeester van de sloup Peguijn	ƒ11
Daniel Muloth van Diepe, matroos	ƒ9
Martyn Cordie van Abbeville, bossr.	ƒ13
Louijs Baine, matroos	ƒ9
Wernaer Gerritsz van Weesp, do.	ƒ8
Adriaen van de Pavert van Arnhem, soldaet	ƒ9
Pieter Hosick van Iserlo, do.	ƒ9
Evert Jansz van Amsterdam, bossr.	ƒ11
Roeloff Jansz van Dalen, soldaet	ƒ9
Jan Barentsz van Bislicq, bossr.	ƒ10
Michiel de Bocq van Ardenb., jongen	ƒ4
Dirck Rinskes van Maseijck, matroos	ƒ9
Jan Gillisz Verpondt van Leijden, bossr.	ƒ12
Evert Barentsz van Groeningen, adelborst	ƒ10
Cornelis Jacobsz Molenaer, bossr.	ƒ10
Ertman Gleughe van Straelsond', adelborst	ƒ10
17	personen die insonderheijt desen jare aen de robbenvanghst hebben geweest ende voor elck een maent gagie tot vereeringe comt te monteren ter somma van	ƒ173

Voor ‘t welcke ijder na behoorlijcke ontfangh in de soldijeboucken op syn reecqe. sal werden gedebiteert, ende dan weder in haer credit ontlast op dat alles blijcke na behooren.

Ende dewijle haer opgemelte Ed. bij derselver generale ende particuliere missiven ons successivelijcq blijven ordonneren omme de culture deser landen met alle doenlijck naersticheijt meer ende meer voort te setten mitsgaders ten dien eijnde te nemen preuve van alles ende uijt te kiesen plaetsen die de felle winden niet subject sijn: Om met rijs ende coorn besaeijt te cunnen werden, ten eijnde dese besettinghe daer door mettertijt in ‘t reguarde van leefftocht op haer selven soude mogen bestaen, sonder van node te sijn, daer toe (als tot heden noch moet geschieden) van Nederlandt off Batavia met expresse besendinghe tot groote costen ende last van d’ E. Compe. geprovideert te moeten worden. Ende wij ‘t selve ingenomen hebbende mitsgaders nu ende dan oock onse speculatie door naeu ondersoeck laeten gaen op de landerijen te deser plaetse ende bevonden omtrent 2 1/2 a 3 mijlen²⁵¹ van dese fortresse in de vlacke enghte tusschen ‘t geberghte van ‘t landt van Africa ende dese Caep (maeckende den vlacken hals tusschen de Baij Falco ende de Taeffelbaij ) seer fraije gronden bequaem ter voorsz culture sijn, mitsgaders de gemelte winden op verre na soo fel niet subject als hier omtrent, soo is goet gevonden met den eersten ‘t selve noch eens wat nader aff te speculeren: om oock te sien off tot bevrijdinghe van de te cultiveren landerijen oock sonder merckelijcke oncosten soude cunnen een redoutjen van aerde daer geleijt worden, om oock na ‘t wel gefondeert advijs van onse Heeren Meesters in plaetse van dese Caep deur te snijden, te strecken tot beleth van der Hottentoos libre passagie ende te meer bescherminge voor desen houck landts om onder faveur van dien oock onse beesten te mogen weijden: mitsgaders alhier te gerustiger in ‘t reguarde van de Hottentoos te mogen woonen,

Ende alsoo gemelte haer Ed.ter²⁵² vergaderinge van de Seventiene bij derselver jonghste generale missive van den 30en October ao. passado onder anderen ons oock hebben aengeschreven omme de getroude officianten &a. tot te meerder ontlastinghe van Comps. swaer dragende oncosten te stellen op costgelden, ten eijnde alsoo den last van vrouw ende kinderen: mitsgaders derselver dienaren ende dienaressen (tot nu met Comps. cost t’ haerder grooter beswaernisse onderhouden) van den hals mochten quijt worden, Ende wij na overlegh van saecken bevinden sulcx oock te strecken tot al eenighe verlichtinge van deselve haer Ed. welckers supporterende oncosten hier swaer vallen. Soo is na wel genomen deliberatie verstaen die saecke hoe eer hoe liever mede in ‘t werck te stellen, dewijle de getroude personen jegenwoordich altemaelen doch all fraij met bequame gelegentheden om koken en smoken accomodabel genouch versien sijn, ende derhalven deselve volgens costuijmen India van dato deser tot costgelt maentlijcx laeten genieten als te weten:

Den Commandeur van 't fort:	20 Ra. van 48 stuijvers ijder.[^253]
Den ondercoopman Verburch als hij hier is	6 Ra. met 4 cannen wijn.
Den sieckentrooster	6 Ra. ende 4 cannen do.
Den opperchirurghijn	6 Ra. ende 4 cannen do.
d' adsistenten elck	4 Ra. ende 1 op reecqe. tot subsidie.
Den sargeant van 't fort	4 Ra. ende 1 op reecqe. tot subsidie.
Den baes hovenier	4 Ra. vrij.
Den jongh barbier off barbarot	2 Ra. vrij.
De jongens van de getroude officianten	1 Ra. vrij.

Den Commandeur van 't fort:	20 Ra. van 48 stuijvers ijder.[^254]
Den ondercoopman Verburch als hij hier is	6 Ra. met 4 cannen wijn.
Den sieckentrooster	6 Ra. ende 4 cannen do.
Den opperchirurghijn	6 Ra. ende 4 cannen do.
d' adsistenten elck	4 Ra. ende 1 op reecqe. tot subsidie.
Den sargeant van 't fort	4 Ra. ende 1 op reecqe. tot subsidie.
Den baes hovenier	4 Ra. vrij.
Den jongh barbier off barbarot	2 Ra. vrij.
De jongens van de getroude officianten	1 Ra. vrij.

Welcke voorsz personen ende andere die ‘t oock begheeren uijt Comps. magasijn ten redelijcken prijse van alle provisien ende nootwendicheden voor haer gelt sullen worden geaccomodeert als te weten:

ende soo voorts van alles nae behoorlijcke redelijcheijt ende omme haer te beter te mogen erneren, sal yder oock vergundt worden soo veel landt in eijgendom als deselve tot hare particuliere thuijnen sullen begeren, ende dat voor d’ eerste 3 jaren vrij, doch sall na de d’ expiratie van dien tijt deselve thuijnen off landerijen soodanige belastinge onderworpen sijn, als ten dienste van de Compe. alsdan bevonden sall worden te behooren.

Ende opdat d’ ongetroude adsistenten (tot dato aen des Commandeurstaeffel tot desselfs groote onvrijicheijt mede gegeten) oock behoorlijck ende met goede ordre souden mogen voor haer costgelden werden getracteert, Soo is verstaen deselve na de maniere van Batavia aen een gemene taeffel te laeten eeten, ende dat onder opsicht van een van de getroude officianten deser fortresse, ten eijnde op haer bequame tijt 2 mael des daeghs in goede behoorlijcke ordre aldaer ter maeltijt sullen mogen comen.

Nadien opgemelte haer Ed. in voorsz hare missive oock schrijven om redenen daerin vervath, alhier oock op te stellen 1 a 2 herberghen tot tractement ende huijsvestinghe van de gaende en de comende man die hier dickwils door quaet weer off andersints vernachtende altemaelen op Comps. hals blijven ende tot groote costen van deselve uijt magasijn voor placht geschafft te worden, niet jegenstaende datter aen boort echter voor gekoockt ende op toegeleijt werd ‘t welcke als dan telckens dubbelde consumptie veroorsaeckte, soo is tot verlichtinghe van sulcx mede verstaen tot voorsz herberginge met den aldereersten bequame geleghentheijt buijten de fortresse te laeten maecken ende een goet persoon te priviligeren herbergh te houden om ijder nae sijn gelegentheijt voor haer gelt te tracteren soo wel met eeten ende drincken als behoorlijcke huijsvestinghe, alles op soo danighe redelijcke conditien ende ordre als ten meesten dienste van de E. Compe. sall bevonden worden te behooren.

Wijders oock staende dese raedtspleginge ingebracht wordende verscheijde versoucken van de navolgende persoonen, welcke eenige haren tijt trouwelijcq ende wel hebben uijtgedient ende andre in vertrocken ende overleden personen hare plaetsen provisionelijck gesurrogeert &a., soo is ten dienste van opgemelte Compe. mede goet gevonden deselve om haer tot te meer wel doen ende vigilantie te animeren met de na volgende verbeteringen te beneficeren als te weten-

Hendricq Juriaensz Hartman van Oldenburg hier te lande gecomen met ‘t jacht de Haes ao. 1653 voor slootmaecker a ƒ17 ‘s maents wert vermits tijtsexpiratie ende goede diensten sijn aenwesen alhier gedaenals mede desselfs bequaemheijt²⁵⁵ gebenificeert tot baes smith nevens een maendelijcke gagie van dertich gls. mits verbonden blijvende d’ E. Compe. noch drie jaren daer voor te dienen, gagie heden ende verbant 28en Martij passo. ingaende, dat sijn eerste verbant ten eijnde gelopen is.

Francoijs Greem van Villeneuve hier te lande gecomen met ‘t schip ‘t Wapen van Hollant ao. 1655 voor adelborst a ƒ10 ‘s mts. welcke sijn aenwesen alhier den vertrocken cocksplaetse provisioneel becleet ende tot contentement waergenomen heefft, wert op sijn versouck ende bequaemheijt tot cocq geconfirmeert nevens een maendel. gagie van 20 gl. mits verbonden blijvende sijn lopende 5 jarich verbandt daervoor uijt te dienen, gagie heden ingaende.

Aelbert Gerritsz Loots van Woerden hier te lande gecomen met ‘t schip Nieuw Rotterdam ao. 1655 voor bossr. a ƒ12 ‘s maents, ende sedert vertrecq van den buijtencocq Jan Pietersz van Sardam die plaetse tot genoegen ende contentement becleet wert op sijn versoucq ende bequaemheijt tot cocxmaet geconfirmeert nevens een maendel. gagie van 15 gl. mits verbonden blijvende sijn lopende drie jarigh verbandt daer voor uijt te dienen, gagie heden ingaende.

Pieter Teunisz Mulder van Amsterdam hier te lande gecomen met ‘t jacht Muijden den 4en Martij passo. voor constabelsmaet a 14 gl. per maent welcke sedert vertreck²⁵⁶ van den gewesene baes metselaer Egbert Meijndertsz deselve plaets provisioneel heefft becleet ende tot contentement waergenomen, wort op sijn versouck ende bequaemheijt bij desen tot baes metselaer aengenomen nevens een maendel. gagie van 22 gls. waer voor verbonden blijft sijn lopende drie jarich verbant uijt te dienen, gagie heden ingaende.

Cornelis Cornelisz van Haerlem hier te lande gecomen met ‘t schip Malacca ao. passo. voor bossr. a 12 gl. per maent welcke sijn aenwesen alhier tot timmerman is gebruijckt, wert op sijn versoucq ende bequaemheijt tot timmerman aengenomen met een maendel. gagie van 16 gl. mits verbonden blijvende sijn lopende drie jarich verbant aen d’ E. Compe. daervoor te voldoen, gagie heden ingaende.

Cristiaen Jansz van Hoesum²⁵⁷ hier te lande gecomen met ‘t schip de Goudtsblom ao. 1654 voor soldaet a ƒ9 per maent, welcke altijt gebruijckt is om op de waegens ende paerden te passen, mitsgaders oock tot ploeghen, coorn saeijen, eggen ende ander lantbouwerije, waerinne sich naerstich, vigilant ende trouw heefft gedraghen, wert ten dien insighte op sijn versoucq, bequaemheijt ende goede diensten tot adelborst geconfirmeert nevens een maendel. gagie van 12 gls. mits verbonden blijvende sijn lopende 5 jarich verbantaen gem. dienst²⁵⁸ daer voor uijt te dienen, gagie heden ingaende.

Jacob Beeckman van Wesel hier te lande gecomen met ‘t schip den Salmander ao. 1653 voor soldaet a ƒ9 per maent ende sijn aenwesen alhier de cuijpersplaetse tot genoeghen ende contentement provisionelijck becleet, wert op sijn versouck ende bequaemheijt tot cuijper geconfirmeert ende daer voor toegeleijt een maendel. gagie a 15 gl., mits gehouden blijvende sijn lopende 5 jarich verbant uijt te dienen, gagie heden ingaende.

Nathaniel West van Amsterdam hier te lande gecomen met ‘t jacht den Hector primo April passo. voor adelborst a ƒ10 per maent, ende ‘t sedert vertrecq van onsen gewesene geweldiger Adriaen Tomasz van St. Annekercken de voorsz geweldigers plaetse provisionelijcq becleet, wert op sijn versoucq ende bequaemheijt bij desen tot geweldiger geconfirmeert onder een maendelijcke gagie van ƒ15 mits oock bij voorvallende occasie de Justitie met eenen te bedienen als scherprechter, ende verbonden blijvende sijn lopende 5 jarich verbandt daer voor uijt te dienen, gagie heden ingaende.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hope ter daghe ende jare als vooren.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1656.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1656.

²⁵⁹

[Signed:] ROELOFF DE MAN, Secrets.

C. 1, pp. 172-173.

Donderdach den {16560518} 18en Maij ao. 1656.

Gesien de ernstige recommandatien ende successive ordren onser Heeren Meesters per derselver missiven aen ons doorgaens gevende: omme beneffens de culture oock den aenqueeck van bestiael met allen doenlijck ijver te vorderen, ten eijnde men voor eerst niet alleen de schepen geduijrende haer leggen alhier soude cunnen nevens de thuijnvruchten dagelix met versch vleijs accommoderen ende ververssen: maer oock voor ‘t volcq deser besettinghe in plaetse van soute vleijs ende speck versch vleijs schaffen gelijck redealle beijde²⁶⁰ fraij in train gebracht is, Ende nademael het oock al verlichtinge voor de Compe. soude geven als men van de melckkoeijen soo veel boter cost becomen, dat men van dat suijvel uijt ‘t Patria mede niet meer behoeffden geprovideert te worden, ten welcken eijnde eenige beesten primo October ao. passo. aen Hendrick Boom, Comps. hovenier offte sijn huijsvrouw Annetjen de Boerinne, waren verhuijrt offte verpacht, namentlijcq ijder koe van den dach haerder werpinghe voor 15 gl. in ‘t jaer &a., Edoch gemerckt de beesten in de drooge tijt principael van November tot Maij geduijrende gansch weijnich off wel heel geen melck en geven, niet alleen de voor die tijt gecalffde koeijen: maer oock die staende voorhaelde drooghe tijt calven vermits ‘t landt dan seer dor ende schrael van gras overal is, ende den pachters daeromme de in die tijt calvende koeijen niet willen aennemen, selfs nietvoor niet²⁶¹ met al, vermits als dan soo weijnich melcq van de beesten compt dattet te pijne waert niet is, daerom de moeijten te doen, waer door dan de calffjens (na ondervindinghe) telckens weder comen te sterven, ende den soo hooch noodighen aenqueeck in verachteringhe te blijven, soo is allen ‘t selve ingenomen synde, ende wes meer tot vorderinge van ‘t voorige mochte strecken, raedsamer geacht offte op de aanbiedinge van de voorsz boerinne tot een nader preuve goetgevonden, haer generalijck te verpachten alle de koeijen die tusschen dit ende nieuwe²⁶² jaer off Januarij aenstaende sullen mogen comen te calven, soo wel die d’ E. Compe. jegenwoordich heefft als oock welcke tusschen die tijt van d’ inwoonders noch meer mochten comen gehandelt te worden, ende dat voor de somme van hondert guldens eens: omme dan de verpachtinghe alle nieuwe jaer te vernieuwen, alles aengaende ‘t vercopen van de melck ende boter als oock ‘t opbrengen der jonghe calffjes (voor d’ E. Compe.) bij provisie ende tot voorsz tijt op soodanighe voorwaerden ende conditien als primo October ao. passado met den selven boerin haer man is gemaeckt, ende dat sij tot haren laste oock alle de calffjens, met alle doenlijcken ijver, sal trachten op te brengen, schoon in de drooge tijt eenige koeijen geen offte weijnich melck geven, op dat den aenqueeck voor d’ E. Compe. doch te meer mochte gevordert worden; Ende nademael deselve seer is clagende dat vermits met acht kinderen beladen sit op haer mans costgelt (4 Ra. sijnde) alleen gansch niet sal cunnen met al die kinderen leven vermits oock soo veel proffijt aen de beesten om redenen voorsz en vindt, derhalven dienstelijck is versoeckende dat haer mochte toegestaen worden herberge te mogen houden tot tractement ende huijsvestinge van de gaende en de comende man der passerende schepen, dewijle verstaen had’ sulcx de Heeren Meesters t’ haerder ontlastinge doch hadden toegestaen, voor degeene welcke begeerden vrij te worden, menende sij genouchsaem een vrije vrouwe te wesen ende als voorsz hooch belast met soo veel kinderen dienvolgende haer sulcx ten minsten wel mochte worden vergunt, dewijle datter sich oock noch niemant in vrijdom derfft stellen voor dat se eerst een proeff nemen hoe off waermede sij souden cunnen off mogen behouden blijven, soo is principalijck gesien op d’ ontlastinge van d’ E. Compe. &a., haer sulcx bij desen provisionelijck toegestaen, ter tijt sich ijmant om sulcx te doen in vrydom sal aenbieden; mits gehouden blijvende alle hare provisien ende dranck &a. daer toe van nooden uijt Comps. magasijn te copen, ende subject te blijven soodanighe verdere belastingen offte impositien ende ordonnantien als metter tijt ten meesten dienste van de Compe. sal bevonden worden te vereijsschen, ten eijnde in tijt ende wijle daer als oocq uijt eenige ander saecken d’ E. Compe. haer gevende cost ende maentgelden op reecqe. alhier mochten vinden, sonder van node te sijn ten dien eijnde meer contanten uijt ‘t vaderlandt te ontbeeden &a.²⁶³

Ende omme ‘t selve te beter te accresseren is oock geresolveert de Spaens ende France wijnen de herbergiers te vercoopen tot 30 stuijvers, de flapcan ende 10 stuijvers van pacht op ijder ditto can mits sijl. deselve weder sullen mogen uijttappen tot 1 gulden de pint, offte 2 gulden ‘t mingelen,²⁶⁴ edoch Comps. dienaers (officianten hier in dese fortresse bescheijden wesende) ijder ses cannen ‘s maents ten selven prijse van 30 stver. sonder pacht.²⁶⁵

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hope datum ut supra.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1656.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1656.

[Signed:] ROELOFF DE MAN, SECRETS.

C. 1, p. 174.

Sondach den {16560521} 21en Maij ao. 1656.

Na ‘t lesen des sermoens desen voormiddach sonder eenighe de minste verhinderinge volgens Christelijck gebruijck de derde affcundinge sijnde gepasseert van de ondertroude personen Jan Woutersz van Middelburgh, adsistent jegenwoordich bescheijden in dese fortresse, ende Catharina Antonis, geboortich van Zalegon in Bengale gewesene slavin van d’ E. Hr. Caspar van den Boogaerden, Extraordinaire Raedt van India ende Commandeur deser jaerse retourvlote, ende bij Sijn E. op haer versouck in vollen vrijdom gestelt, wijders ons niet voorgecomen wesende waer door de selve in hare voornemen souden cunnen offte mogen werden geretardeert offte beleth, Soo is bij den Raedt verstaen deselve²⁶⁶ achtervolgende onse resolutie van den 26en April passo. de vordere solemnisatie van de Trouw in den Name des Heeren te laten voortgaen, ende ten dien eijnde oock goetgevonden op dat alles wettelijck met goede ordre ende tot Godes meeste eere mochte toegaen de gemelte solemnisatie (alsoo geen predicant hebben) door den bouchouder Roeloff de Man, Secrets. van onsen Raedt, voor deselve ende alle den volcke in openen Raedtcamere te laten bedienen, gelijck dan sulcx op dato na ‘t eijndigen van de Sondaeghse Christelijcke leesinge des sermoens in den Name des Heeren openbaer wettelijck geschiet ende g’effectueert is.

Aldus gedaen in ‘t Fort de Goede Hope datum als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1656.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1656.

[Signed:] ROELOFF DE MAN, SECRETS.

C. 1, p. 175.

Maendach den {16560529} 29en Maij ao. 1656.

Dewijle wij hier doorgaens met veele siecken van d’ aencomende schepen beladen blijven, tot dewelcke rede wel een bequaem sieckenhuijs achter met een steenemuijr buijten in ‘t hoornwerck voor ‘t fort omtrent de Zeecant is gemaeckt,daer²⁶⁷ deselve al goet gemack ende tractement op Comps. costen worden aengedaen, nochtans nademael wij (ons oogh dagelix daer over latende gaen) oock bemercken veele soo qualijck van slaepgoet versien sijn dat sommige (niets onder off over hebbende) insonderheijt gansch ontbloot sijn van bultsacken, soo is (geconsidereert de nootsaeckeijcheijt der conservatie van ‘t volcqs gesontheijt) ten dienste van opgemelte Compe. goet gevonden te laeten maecken hondert stucx goede bultsackenende tot dek een hooftcussen²⁶⁸ van zeijldoucq op voorraet omme de benoodichde daermede t’ accommoderen ende op reecqe. te verstrecken tot een Ra. ijder sijnde omtrent soo veel doch oock niet meer als d’ E. Compe. ‘t zeijidouck comt te costen, ende principalijck gedaen wort op dat de siecken doch beneffens het goede tractement oock haer behoorlijcq gemack souden mogen genieten.

Wijders gesien wij door de laccagie der vaten bevinden wat soberder versien te sijn van traen als wel gegist hadden, vermits oock veel tot wagensmeer als andersints geconsumeert wort, Soo is oock goetgevonden ‘t Robbejachtjen ende de sloep Peguijn met d’ eerste goede wint aff te veerdigen na ‘t Dasseneijlant ende de Saldanhabaij : om aldaer van de zeeleeuwen (seer veth van speck vallende) partije traen te laeten branden, ende met eenen overal op d’ eijlanden oock te vernemen hoe ‘t met de robben staet ende off oock erghens eenighe brieven uijt France off andre schepen (van Madagascar gecomen) sullen te vinden wesen: ende daer uijt te vernemen na tijdinghe²⁶⁹ van ‘t galijot de Tulp 14en Augustij ao. passado na ditto groot eijlant vertrocken, ende tot dato boven expectatie noch uijtblijvende, neffens ordre om met eenen wat visch te vangen ende vlecken off insouten tot toespijs voor ‘t volcq deses guarnisoens waer toe south ende een bequame zeghen mede gegevensal worden²⁷⁰ ende last om oock ‘t jachtjen vol riet uijt do. baij mede hier te brenghen mitsgaders d’ opperhooffden t’ intregeeren extract van desen om haer te dienen tot instructie ende ordre &a.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hope ten daghe ende jaere als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1656.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1656.

[Signed:] ROELOFF DE MAN, Secrets.

²⁷¹

C. 1, p. 176.

Donderdach {16560601} primo Junij ao. 1656.

Gemerckt de menichvuldighe voorspraecken gedaen wordende voor de persoonen Jochum Elbertsz van Amsterdam, schieman, ende Hans Swansz van Maesterlant, bossr., geweest in Comps. dienst, ende hier gearriveert alle beijde met ‘t schip de Goudtsblom , mitsgaders ao. 1654 in de maent September mede comploicteert²⁷² hebbende om ‘t galijot de Roode Vosch aff te loopen &a., waerover volgens sententie van den 19en Januarij 1655 neffens eenige andre straffen in de kettingh gecloncken sijn, den eenen voor 12 ende d’ ander voor 6 jaeren, Is bij den Commandeur ende Raedt, vermits deselve haer sedert oock vrij ijverlijck ende naerstich in ‘t bosch aen ‘t houtsaegen ende ander swaer werck hebben gedragen, goet gevonden op voorsz veelvoudighe voorspraecken insonderheijt van des Commandrs. ende andre vrouwen mitsgaders al de officianten ende ‘t gemene volcq deser fortresse haere generale voorbiddinghen, als oock ten aensien van hunne verbeterde comportementen &a., van de voorsz kettingh ende ban te ontslaen; mitsgaders voortaen alle beijde als bossrs. te laeten winnen thien gls. ‘s maents, heden ingaende ende verbonden blijvende boven haer eerste verbant d’ E. Compe. noch drie jaren te dienen.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hope ten daghe ende jaere als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1656.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1656.

[Signed:] ROELOFF DE MAN, Secrets.

C. 1, pp. 177-178.

Saterdach den {16560617} 17en Junij ao. 1656.

Aengesien ‘t wilt gedierte namentlijck leeuwen, tijghers, wolven, lupaerts &a.,²⁷³ nu heel cort op den anderen 2 van Comps. paerden hebben schadeloos gemaeckt, den eenen doot ende d’ ander genouchsaem onbequaem om oijt meer dienst te doen, ende dat deselve oock dapper soecken te regneren onder de koebeesten en de schapen, Soo is om soo veel mogelijcq deselve op te vangen off schouw te maecken goet gevonden te stellen dese navolgende premien voor die eenich wilt gediert compt te vangen, schieten offte andersints om den hals te brengen, als namentlijck.

Voor een leeuw	6	} Ra. van 8en a 48 stuijvers.
Voor een tijger off wolff	4
Ende voor een Iupaert	3

Voor een leeuw	6	} Ra. van 8en a 48 stuijvers.
Voor een tijger off wolff	4
Ende voor een Iupaert	3

Mits deselve levendich off doot aen den Commandeur in ‘t fort verthoont worde: omme daervan de blijcken voor ooghen te sien.

Wijders oock gesien dat de bultsacken ende cussens tot accommodatie van de siecken te maecken volgens resolutie genomen op den 29en Maij passado, van ‘t nieuwe zeijldoucq te hard ende stijff souden vallen, soo is geresolveert in plaetse van dien deselve te laeten maecken van oudt zeijldouck daer wij jegenwoordich eenichsints redelijck van versien sijn ende veel sachter ende bequamer sullen vallen als van ‘t nieuwe:ende gemerckt vele soo achteloos ende leuij sijn, dat se wel ‘t enemael in hare vuijligheijt souden vergaen asser geen naeuwe acht op genomen wierd; die dan oock haer slaepgoet niet waernemende: maer latende bederven ende verrotten daervan telckens ontbloot sijn: mitsgaders de reconvaliserende hare opgenomen bultsacken mede uijt het sieckenhuijs souden wegh slepen, Soo is verstaen: om altijt versien te mogen blijven, 25 stx. te laten maken en om aen d’ E. Compe. te houden ende expres bij ‘t sieckenhuijs te laten, mitsgaders de gebesighde wanneer ijmant van sijn sieckte opstaet, weder te laten reijnigen, ten eijnde men altijt van slaepgoet voor den onnoselen ende verlegenen op voorraet souden mogen blijven geprovideert, Ende welcke bovendien enige begeren²⁷⁴ daervoor op reecqe. te laten belasten in plaetse van een Ra., maer 2 gls.

Is oock verstaen dat voortaen door des Commandeurs cock boven d’ ordinaris vleijsdagen (die met geslachte koebeesten ende schapen voor ‘t forts volcq worden gehouden) voor de siecken noch 4 mael ter weeck versch beesten offte schapenvleijs met vruchten uijtte thuijnen &a. sal gecoockt worden. Ende boven dien den Regenten van ‘t sieckenhuijs gerecommandeert met goet vinden van den opperchirurghijn voor de cranckste ende swackste soo veel eijeren, wit broot, wijn ende suijcker &a. uijt des Commandeurs huijs te laten haelen, als deselve t’ haerder voetsell ende meerder laeffenisse offte verquickinge noch daer en boven sullen mogen noodich hebben, op dat deselve doch haren behoorlijcken deegh ende tractement genieten, ende geen de minste oorsaecke van dagen hebben mogen; ten welcken eijnde boven al ‘t voorighe des niet te min evenwell noch sal gecontinueert worden, deselve oock van des Commandeurstaeffel particulier (asser ijts delicaets is) na ouder gewoonten te versien.

Ende opdat de getroude officianten ende adsistenten &a. (op haer costgelden nu moetende leven) te beter souden mogen worden g’accommodeert met behoorelijcken leefftocht, Item dat oock te minder van Comps. schapen voor haer souden behoeven geslacht te worden, ten welcken eijnde op Comps. costen een wiltschuth ende jongen doorgaens sijn gehouden, soo is tot accommodatie als vooren ende om de gemelte Comps. oncosten oock wat te goet te comen, geresolveert ‘t wiltbraet ten behoeve van de Compe. te vercoopen, als te weten.

Een fasant voor 8 stuijvers; Een pardrijs voor 6 stuijvers; Een gansch voor 6 stuijvers: Een bergheend voor 5 stuijvers; Een ordinaire eend voor 4 stuijvers; Een talinghtjen²⁷⁵ voor 2 stuijvers; Edoch voor niemant anders als die costgelden hebben; ende ‘t wiltbraet dat den wiltschut meerder schiet als deselve sullen noodich hebben, sal hij ten voorigen prijse mogen aen sich houden: omme daerop sijn proffijt te soecken, soo hij best can, op dat hij oock geanimeert mach sijn, te meer naersticheijt in ‘t vangen aen te wenden, ende alsoo ten dienste van de Compe. occasie becomen werde: om (gelijck geseijt) te min genootdruckt te wesen van Comps. vee te slachten, ten eijnde ‘t selve te overvloediger in quantite mach comen toe te nemen.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hope ten daghe ende jaere als vooren.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1656.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1656.

[Signed:] ROELOFF DE MAN, Secrets.

C. 1, pp. 179-180.

Maendach den {16560626} 26en Junij ao. 1656.

Nademael het Godt de Heere ‘t sedert 7 a 8 weecken herwaerts geliefft heefft ons alhier Vrij te besoecken met sieckten ende cranckheden onder het volcq, daer schier niemant, Ja selfs de officieren mede niet al vrij van sijn gebleven, ende datter nochal doorgaens veel in ‘t sieckenhuijs te bedde offte de coij blijven houden, sonder twijffell nerghens van daen comende als wegen onse dagelijcx pleghende sware sonden ende overtredingen sijner H. geboden, ende dat sommighe onder ons oock soo godtloos leven dattet den mensche, selffs affschrickelijck veel meer Godt de Heere, op ‘t hoochste onbehaechlijck is, waer door oock sijnen thoorne niet van ons can affgewendt worden, ten sij saecke den selven daeromme vierichlijck werde gebeden met voornemen omme oock ons leven voortaen beter aen te stellen, ende vruchten voort te brengen die Sijn Almogentheijt aengenaem ende der rechter bekeeringhe waerdich wesen mogen, Soo is ‘t dat den Commandeur ende Raedt om doch soodanige genade te mogen vercrijgen, goetgevonden hebben Donderdach aenstaende, den 29en deses maents, in te stellen ende te celebreren eenen algemeijnenvast ende²⁷⁶ bededach: omme aldaer met gemenen gebede Sijne swaer straffende handt (mogelijck sijnde) van ons aff te bidden (‘t welcke desen avondt na ‘t gebeth den volcke aengedient sal worden) neffens expres ende strickt bevel dat sich niemant op dien dach sal begeven tot eenich hantwerck off droncken drincken ende oneerlijcke tijtcortinghe op de correctien daer toe staende, waerop den geweldiger naerstich sal hebben te letten: maer dat in plaetse van dien de Christelijcke gemeente gelieve vermaent te sijn haer op voorsz bededach te ontledigen tot alle Christelijcke oeffeningen ende gebeden, ten eijnde voorsz, ende dat Godt de Heere in plaetse van sijne plaegen over ons gelieve te senden sijnen miltrijcken segen ende genade, ten eijnde de plagen ophoudende, den crancken genesen, ende de altijt gefloreert ende fraij toegenomen hebbende saecken alhier niet vervallen: maer door Sijne hulpe meer ende meer tot voordeell van ‘t gemeene beste ende sijnes H. Naems Eere toenemen moghen.

Ende gemerckt sommighe onder ons volcq soo Godloos leven dat se dickwils gelijck de swijnen aen ende van ‘t eeten gaen sonder eens den Heere voor off na te bidden off te dancken maer in plaetse alle vloeck ende onnutte woorden gebruijcken, soo worden deselve bij desen oock gerecommandeert haer daerinne beter te willen dragen ende niet te vergeeten met bidden noch dancken Godt de Heere welcke haer geschapen heefft ende noch soo genadelijck met spijs ende dranck onderhoudt ende opdat sulcx voortaen te beter soude mogen worden g’observeert, soo is den geweldiger last gegeven middach ende avont de ronde aen de gemene bacx²⁷⁷ te doen, ende daerop te letten, op pene van die na desen meer aen off van de back dus onordentlijck gaet sonder voor ende nae Godt te bidden ende dancken, dat desulcke telckens sullen verbeuren 1/4 Ra. van 8en, de tweedemael 1/2 ende de derdemael 4 dubbelt neffens arbitrale correctie daer en boven.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hope ten daghe ende jaere als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1656.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1656.

[Signed:] ROELOFF DE MAN, Secrets.

C. 1, pp. 181-182.

Donderdach den {16560706} 6en Julij ao. 1656.

Op gisteren Gode loff van St. Helena hier weder behouden geretourneert sijnde ‘t galijot Nachtglas, ‘t welcke wel nodich soude dienen hier gehouden te worden tot de nader besendingh op Madagascar &a., te meer dewijle ‘t galijot de Tulp (15 Augustij ao. passado derwaerts gesonden), boven alle vermoeden ende expectatie noch niet te voorschijn compt tot al eenige beduchtinge van bejegent disaister dat Godt wil verhoet hebben, nochtans gemerckt den schipper en de opperstuijrman van voorsz Nachtglas (tot versterckinge des Raedts over dese resolutie mede present) verclaren, dat het op sijn enckelde huijt (al wat doorgeten sijnde) niet boven noch acht maenden soude cunnen vaeren sonder verdubbelt te worden, waer toe hier aen de Caep gansch geen gelegentheijt sij, Soo is ‘t alles overwogen sijnde wat ten meesten dienste van d’ E. Çompe. mochte nuttelijxst wesen, bij den Raedt (versterckt als vooren) vast gestelt, het galijot met den alder eersten aff te vaerdigen na Batavia, doch na demael het jegenwoordich te laet is om dit saijsoen na de Noort versonden te worden, Item oock noch vroegh genoech voor innewaerts aen, Ende dat ondertusschen ‘t selve empassant Madagascar sonder heel veel verleth soude cunnen aen doen: omme eens nodich te vernemen waer offte hoe het met de Tulp gelegen offte van welcke plaetse ende op wat tijt laest vertrocken mach sijn, soo is verstaen die reijse over Madagascar ende Mauritius te laeten doen om van daer met eenen noch advijs na Batavia te brengen, edoch principalijck om over al te vernemen na voorsz galyot de Tulp , ten eijnde men misschien noch eenich tael off teijcken van ‘t selve mochte becomen, ende bij ontmoetinghe wat adsistentie doen, insonderheijt van volcq, daer²⁷⁸ (na becomen tijdinghe) uijt Francen door ‘t springen van 2 stucken elff van verlooren hebben, volgens ‘t welcke dan oock goetgevonden is ‘t Nachtglas te verstercken tot op 25 coppen: omme aen de Tulp vindende ende nodich hebbende 8 of 10 over te setten, des neen deselve mede na Batavia te voeren, als de opperhooffden per instructie hier mede accorderende breder in mandato te geven.

Wijders gesien de goede getuijgenisse van de opperhooffden des gemelte galijots over den persoon Pieter Jansz van Leeuwaerden welcke bij d’ E. Sarcerius²⁷⁹ ende desselfs onderhoorige Vlootsraet over begane faucten aen St. Helena volgens derselver missive gecondemneert is sijn tijt alhier aen de Caep in de kettingh uijt te dienen, is verstaen dewijle²⁸⁰ ons de copie sententie niet bijgesondenisdoch, principalijck om redenen voorsz ende oockten aensienvan de veelvoudige voorbiddingen &a., den selven op ‘t galijot te laten ende die executie in state tot Batavia: mitsgaders gerenvoijeert aen de discretie ende vorder goetvinden van d’ Ed. Heeren Gouverneur Generael ende Raeden van India met hope haer Ed. sulcx niet qualijck sullen gelieven te nemen.²⁸¹

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hope ten daghe ende jare als vooren.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1656.

[Signed:] JAN JACOBSZ.

[Signed:] JACOB GOMMERSBACH.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1656.

[Signed:] ROELOFF DE MAN, Secrets.

²⁸²

C. 1, p. 183.

Woonsdagh den {16560816} 16en Angustij 1656.

Den Raedt deser fortresse de Goede Hoope versterckt met de schippers ende coopluijden van de schepen, Peerl ende Henriette Louijse , heden vergadert ende geseten sijnde over de saecke van het onnosel ongeluck des nederlage gister namiddagh geschiet aen den persoon Jerasmus Teunisz van Tonsbergen in Noorwegen , door Claes de Logie van Amsterdam, bootsman, met een snaphaenroer staende geladen bij ‘t verckenschot²⁸³ buijten de combuijs voor Comps. fortresse, ende bij den selven opgevat sijnde sonder te weten dat het geladen was; mitsgaders daer mede na den voorsz Jerasmus wijsende ende onversiens affgaende voors. Jerasmus daer door achter in sijn harsenpan heefft geschoten, dat terstont is ter aerde gevallen ende een uijr of twee daer na comen te sterven, als openbaer gebleecken voor allen volcqe, &a.

Ende gemerckt dan voorsz ongeluck volgens de datelijcke vrijwillige bekenttenissevan den gevangenen²⁸⁴ ende getuijgenisse der omstanders als andere bescheijden daer van beleijt, seer onnosel sonder eenigh opset is geschiet ende den facteur²⁸⁵ groot berouw ende leetwesen met menichvuldige beclaeghreden is toonende &a., soo is bij den Raet versterckt als boven bij forme van resolutie (om ‘t haestigh vertreckt²⁸⁶ der schepen ende redenen voorsz geen proces goetvindende te maken) na wel genomen deliberatie verstaen, den gevangen (onnosel houdende ende dierhalven van de straffe des dootslaghs excuserende) ten aensien van sijne onnosele onvoorsichticheijt te condemneren om een jaer langh d’ E. Compe. hier aen lant sonder gagie te dienen.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten Dage ende jare als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1656.

[Signed:] PIETER JONASSEN.

[Signed:] CENT HAMERS.

[Signed:] R. CARPENTIER.

[Signed:] JEAN MUIJSSON.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1656.

[Signed:] ROELOFF DE MAN, Secrets.

²⁸⁷

C. 1, pp. 184-186.

Saterdach den {16560826} 26en Augustij ao. 1656.

Alsoo de navolgende persoonen voordragen d’ expiratie hares verbonden tijt ende genegentheijt omme haer alhier aen d’ E. Compe. wederom op nieuws onder billicke verbeteringe te verbinden, Soo is by den Raedt (heden daer over gehouden) goet gevonden deselve met de navolgende verbeteringen te beneficeren als te weten:

Gerrit Harmansz van Deventer bossr., hier te lande gecomen met ‘t schip den Salmander den 5en Augustij ao. 1653 a 11 gl. ‘s maents, welcke t’ sedert eenigen tijt herwaerts als quartiermeester op de sloep Peguijn (tot de robbenvangst mede gebruijckt wordende) empleo²⁸⁸ heefft gehad ende sich aldaer naerstich ende vlijtich gedragen: mitsgaders jegenwoordich als hoofft voerende de groote chaloup genaemt Robbejacht wort op zijn versoeck ende daer toe vereijssende bequaemheijt bij desen in de gemelte qualite van quartiermeester geconfirmeert ende als hooft op voorsz Robbejachtjen gecontinueert: mitsgaders daer voor de novo aengenomen noch drie jaren onder een beloninge van 18 gl. ‘s maents, heden ingaende.

Jan Reijniersz van Amsterdam bossr. a 11 gl. ‘s maents hier te lande gecomen met ‘t schip den Phenix den 16en Augustij ao. 1653 in de selve qualite ende gagie, welcke sijn aenwesen alhier in verscheijden saecken ende oock doorgaens tot seijlmaecker van de galijots ende ander hier wesende vaertuijch &a. is gebruijckt, wort ten dien aensien vermits tijtsexpiratie op sijn versoeck ende bequaemheijt de novo noch drie jaren aengenomen voor seijlmaecker onder een belooningh van 18 gl. maendelijcx heden ingaende.

Rem Courtsz van Embden bossr. a 11 gl. ‘s maents, hier te lande gecomen met ‘t schip den Salmander den 5en Augustij ao. 1653 welcke sedert is gebruijckt aen ‘t draijen, maecken ende verstellen van schoppen, spaden, cruijwagens ende meer ander diergelijcke nodige wercken, wort ten dien insichte vermits tijtsexpiratie bij desen op sijn versoeck ende vereijssende bequaemheijt de novo weder noch drie jaren in Comps. dienst aengenomen voor draijer met een belooningh van 17 gls. ter maent, verbant ende gagie heden ingaende.

Is oock goet gevonden dit navolgende placcaet te pronunchieren ende affigeren om redenen ende ter plaetse als bij ‘t selve hier onder g’insereert is te leesen:

‘JAN VAN RIEBEECK COMMANDEUR wegen d’ Ed. Heeren Mijn Heeren de Bewinthebberen van de Generale Nederlantse Geoctroijeerde Oost Indische Compe. over derselver fortresse de Goede Hope ende verderen ommeslach aen Cabo de Boa Esperance ende bijhebbende Raedt, doen te weten:’

‘Alsoo wij bevinden dat vermits ‘t wassen ende plassen van ‘t vuijl linnen alhier door ‘t volcq van de aencomende schepen geschiedende in de reviere boven strooms van de waterhaelders, het drinckwater²⁸⁹ door ‘t seepsop, looch ende andersints seer wort getrubbleert, vuijl ende onclaer gemaeckt, Soo is ‘t dat tot voorcominghe van ‘t selve, ten eijnde daer door oock genige sieckten onderwegen tusschen hier en Batavia soude mogen comen te resulteren &a. wel expresselijck geinterdiceert ende verboden wort gelijck geschiet bij desen, dat sich niemant van wat conditie hij oock is, voortaen van desen huijdigen dach af en vervordere²⁹⁰ in de voorgemelte spruijte offte reviere daer ‘t drinckwater gehaelt wort boven strooms van de waterhaelders eenich vuijl linnen nochte oock hare lichamen offte ijts ter werelt te wassen, spoelen offte andersints, hoedanich hooch de revier op, offte onder wat schijn offte pretext het oock mochte wesen; maer ten dien eijnde gebruijcken deselve spruijte beneden strooms van daer ‘t drinckwater geschept wort ende desen geaffigeert is daer plaets en gelegentheijt om te wassen overvloedich genouch sij, op pene van te verbeuren een reael d’eerste en 2 Ra. te anderen reijse voor een slecht matroos of soldaet, maer een officier dubbelt offte 2 dubbelt na denselven hooch offte leech gequalificeert is, ende op dat dit te beter achtervolcht ende opgepast mocht worden, soo blijft den geweldiger geauthoriseert den pexerende offte overtreeders van desen attrapperende datelijck in apprehentie te nemen ende soo langhe te houden tot de boete promptelijck voldaen sij, dewelcke g’appliceert sal worden d’ eene helft voor hem geweldiger ende andere hellfte voor den armen.’

‘Ende op dat sich niemandt van ignorantie en soude hebben te verschoonen, soo is desen ter behoorlijcker plaetse bij de gemelte reviere daer sal mogen gewassen ende geplast worden, aengeplackt.²⁹¹ ‘

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hope ten daghe ende jaere als vooren.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1656.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1656.

[Signed:] ROELOFF DE MAN, Secrets.

C. 1, p. 187.

Donderdach den {16560907} 7en September ao. 1656.

Gesien jegenwoordich alhier ‘t volcq vrij sober versien sijn van hemden, Item bij d’ E. Compe. oock weijnich meer op voorraet, soo is bij den Commandeur ende Raedt goet gevonden om de luijden in geen verlegentheijt te laten, eenige hemden met den alder eersten van Guinees linnen te doen maecken, namentlijcq uijt elck stucq 12 mans van 3/8 ende 3 jongens hemden van 3 ellen langh ende voor ‘t naijen van elck hemt te betalen 6 stuijvers, dat dan fraije breede ende lange volslagen hemden wesen sullen, ende ‘t volcq op reeckening cunnen verstreckt worden tot 1/2 Ra. van 51 stuijvers ijder, waer door als dan voor de Compe. op dat linnen oock noch al eenige meerder winst is, dan off het met de geheele stucken op reecqe. wert uijtgegeven, Item sulcke hemden oock vry beter ende aengenamer voor ‘t volcq als de vaderlantse die vermits hare smalte, groffte ende corticheijt bijna onbruijckbaer voor ‘t volcq sijn, Behalven dat deselve t’ haerder beswaernisse oock duijrder vallen ende aen ‘t naijen van dese hemden sommige naerstige getroude huijsgesinnen mede gelegentheijt vinden sullen om een stuijver buijten schade offte interest van d’ E. Compe. te verdienen, daer doch elck even seer aen dese plaetse noch over is clagende ende kreunende.

Ende alsoo de huijsvrouw van den ondercoopman Fredrick Verburch, d’ eerste sij die versocht heefft om die gemelte benefitie van de hemden temogennaijen,²⁹² soo is haer sulcx toegestaen, ende ten dien eijnde partije linden²⁹³ door den soldijebouchouder in handen gelanght: omme gelijck versz uijt elck stuck Guinees lijwaet 15 soodanige hemden wel genaijt wederom te leveren;

Doch deselve benefitie oock opengestelt voor alle de hier woonende getroude vrouwen die daerom sullen versoecken ende ten dien eijnde dese resolutie aen deselve mede gedivulgeert ende cundich gemaeckt: om elck die gelegentheijt offte benefitie even schoon te setten, tot voorcominghe van clachtredenen dat d’ een meer als d’ ander soude gebeneficeert offte gefavoriseert worden.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hope ten dage ende jare als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1656.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1656.

[Signed:] ROELOFF DE MAN, Secrets.

C. 1, p. 188.

Vrijdach den {16560929} 29en September ao. 1656.

Anthoni Muller van Arnhem, lanspassaet bescheijden op ‘t hier ter rhede leggende schip de Princesse Royael sich in trouwbeloffte hebbende begeven met seeckere Bengaelse dochter genaempt Domingo Elvingh per do. schip mede uijt ‘t Patria gecomen, ende dierhalven beijde versoeckende om haer metten andren wettelijck in den H. echten staet te mogen laeten bevestigen, Soo is bij den Raedt (versterckt met de opperhooffden des voorsz schips) niet anders hebbende cunnen vernemen als dat beyde liber ende vrije personen waren, welcke met niemant ter werelt volgens eijgen verclaringen uijtstaende hadden, goet gevonden de gemelte verlooffde luijden, haer versouck toe te staen, ende vermits gemelte schip op sijn vertreck leijt, de vordere solemnisatie na de behoorlijcke voorgaende 3 affcundingen bij den Raedt des voorhaelden schips op de reijse (geen wettelijcke verhinderinge tusschen wijle voorcomende) wettelijck te laeten geschieden ende met de trouw publijcquelijck voort te varen.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hope ten daghe ende jare als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1656.

[Signed:] REIJNOUT TEN HUISEN.

[Signed:] JACOMO MANRIQUE.

[Signed:] ROELOFF DE MAN, Secrets.

²⁹⁴

C. 1, p. 189.

Saterdach den {16560930} laesten September ao. 1656.

Bij de getroude Comps. dienaren alhier aen Cabo de Boa Esperance voorgedragen wordende dat hun hare costgelden wat sober om comen ende dierhalven versoecken daerinne wat tegemoet gecomen mogen worden, Soo is goet gevonden elck getrouwt huijsgesin voortaen alle maenden boven haer costgelden toe te leggen 25 lb. hardt broot, ende ‘t geene deselve meerder mochten van doen hebben te laeten betalen als voor desen ingestelt 2 stuijvers voor ijder pondt, ende de swarte suijcker tot 5 stuijvers om bier te brouwen, witte suijcker na advenant, behalven de bouckhouder ende ongetroude adsistenten welcke (bij een van de getroude huijsgesinnen aen een gemene taeffel voor haer ordinaire ransoengelt in de costgaende) vrij hart broot, gort ende bier sullen genieten, edoch na discretie ende maticheijt achtervolgens de manieren van Batavia, mits alles onderworpen blijvende soodanige veranderingen als na desen ten meesten dienste van d’ E. Compe. soude bevonden mogen worden te behooren, des dit bovenstaende oock niet verder is g’arresteert als op het nader goet vinden ende approbatie van onse Heeren Meesters in ‘t vaderlandt.

Staende dese Vergaderinghe oock voorgedragen wordende door Jannetjen Boddijs van Doesburch, huijsvrouw van den sargeant deser fortresse, dat vermits met kinderen belast is ende sich niemant noch tot vrijdom heefft begeven, haer gelijck den hoveniersvrouw de Boerin, mede mochte vergunt worden herberghe te houden tot tractement ende huijsvestinghe van den gaende en de comende man der passerende schepen: Soo is haer sulcx onder conditie als de gemelte Boerin mede toegestaen, edoch met wel expresse interdictie dat se niemant van ‘t forts volcq sullen mogen debaucheren nochte tappen bijsonderlijck op dagen ende tijden wanneer deselve haer werck ende dienst hebben waer te nemen, op pene van 6 Ra. telckens te verbeuren, ende subject te blijven soo danighe vordere ordonnantien ende keuren, als na desen bij tijt ende wijle tot instellinghe ende onderhoudinghe van goede ordre op de taperinghe &a. ten besten ende meeste gerusticheijt deser plaetse goet gevonden sal worden nodich te weesen.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hope ten daghe ende jaere als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1656.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1656.

[Signed:] ROELOFF DE MAN, SECRETS.

C. 1, pp. 190-192.

Saterdagh den {16561028} 28en October ao. 1656.

Aengesien den Raet deser fortresse de Goede Hoope vermits de lange absentie van den ondercoopman Fredrick Verburgh (15 Augustij ao. passo. na Madagascar vertrocken ende boven expectatie noch niet retournerende) vrij swack en cleijn in getalblijfft als²⁹⁵ bestaende maer in de personen Jan van Riebeecq Commandeur, ende Jan van Harwarden sargeant deses gemelten forts, ende in saken van Justitie offte Chrijghsraet, daerbij noch maer de 2 corporaels van de soldaten, soo isgeconsid[e]reert somtijts eenige²⁹⁶ voorvallende saken wel vereijsschen ‘t advijs ende oordeel van meerder stemmen, bij desen goet ende raedsaem g’acht, tot versterckinge des voorsz Raets te assumeren namentlijck in den dagelijcxen Raet Roeloff de Man houder van de soldije-boucken ende tot dato gebruijckt als fiscael ende Secretaris, ende in saken van Justitie beneffens de voorhaelde twee corporaels oocq²⁹⁷ den constabel deser fortresse, genaempt Baltus Cornelisz die oocq d’ opsichte over ‘t magazijn van equipagie &a. bevolen ende een man van onberispelijck comportement is, vermits doch veeltijts gemenghde saken soo wel den bosschieters ende matrosen als den soldaten concernerende, voorvallen; welcke voorhaelde raetspersonen dan in ordre sullen cessie nemen als te weten:

In den dagelijcxen Raet.

‘Staende dese vergaderinge is overgelevert navolgende Request door den predicant Barnardus Brochbron²⁹⁸ luijdende van woorde tot woorde als volght.’

‘Mijn versoeck van mij ondergeschreven in aller oitmoet ende demoet aen d’ E. Heer mijn Heer Johan van Riebeecq, Commandeur van ‘t Fort de Goede Hoope, als mede aen alle de leden van den Rade der selver fortresse is dese: dat ick met mijn vrouw ende kinderen hier in ‘t Fort de Goede Hoope soude mogen verblijven, tot de naeste gelegentheijt dat ick door de hulpe Godts met een ander schip mijn reijse in de vrede des Heeren sal mogen vervorderen: rede hier van: omdat ick op ‘t schip Breda van schipper ende coopman ende andere seer qualijcken geduijrende mijne reijse herwaerts ben bejegendt, tegens recht ende alle billicheijt is met mij gehandelt: Ja den ganschen Scheepsraet heefft haer tegens mij partijdigh aengestelt, in ‘t korten: men heefft schandelijck met mij geprocedeert, ‘t welcke ick moede geworden sijnde, neme mijne toevlucht tot u mijn heer Commandeur ende tot den ganschen Rade deser fortresse:waer²⁹⁹ van de redenen sijn oocq dese om dat ick vrese ende schricke langer met soodanige mannen te varen: aen de eene kant om dat hare boosheijt ende godtloosheijt groot is, aen d’ ander kant verschricken mij mede de sware dreijgementen die se tegens mij uijtgesproocken hebben, als sulcke ende diergelijcke woorden: Men set u wel eens in ‘t galijoen, Ick antwoord: sulcx wel te connen doen maer niet met recht: Ja seijden sij, sij souden mij niet een haer meerder ontsien als een sleght bootsgesel; mij oock onschuldigh condemnerende in de boete van twee maanden gagie, seijde een uijt den Rade, nu heeff[t] men u in den buijdel getast, daer nae sullen wij u aen de huijt tasten, weder een andere uijt den Rade, seijde nu heefft ‘t u goet gecost daer na sal ‘t u bloet kosten, de schipper mij mede dreijgende hij soo verre ick de sake op Batavia brochte, soude mij met mijn gat in sulcken heeckel setten, dat ick soude weten dat ick geheeckelt was, oock heefft hij geseght bij soo verre ick met de steert quame te steecken hij soude mij bruijen³⁰⁰ meerder als ick dencken soude; van hare sententien tegens mij gevelt hebben se mij, tegens recht ende billickheijt, meermaels copie geweijgert, versoecke dierhalven dat den Scheepsrade belast wierde, door mijn heer Commandeur ende de Raden deser fortresse dat se mij copie laten toecomen, dit in ‘t korte ‘t selffde voor Godt ende mijn conscientie bethuijgende waerachtich te sijn: Oirconde mijn handt huijden den 28en October 1656. Was geteijgent’

‘BERNHARDUS M. BROCHBRON.’

‘Praedicant van ‘t schip Braeda .³⁰¹ ‘

Op welck request gelet ende geconsid[e]reert den tijt niet toelaet sijn saken hier te decideren ende den selven oocq gaerne sijn appel op Batavia soude laten dienen &a., is hem sijn versoeck om die ende verscheijdene andere redenen meer toegestaen, ende dienvolgens ordonnantie verleent om met reecke. ende plunderagie beneffens vrou en kinderen aen lant te comen, tot d’ andere schepen uijt ‘t vaderlant arriveren: omme daermede dan vorders sijn reijse na Batavia te vervolgen.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jare als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1656.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1656.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] CASPAR VAN WEEDE, Secrets. 1656.

C. 1, p. 193.

Maandagh den {16561106} 6en November ao. 1656.

Alsoo wij bemercken de graegheijt ende ijver bij de getrouwde vrouwen gansch cleijn blijfft tot het naijen van Comps. hemden voor een schellingh ‘t stuck conform onse resolutie van den 7en September passo. daer op gestelt, ende dat nochtans bij ‘tselve³⁰² den gemeenen man groot gerieff staet te geschieden ende d’ E. Compe. oocq geen ondienst, maer noch al eenige meerder winningh op ‘t Guinees linnen (daer se van gemaeckt worden) toegebracht wort, Item oocq dat de selve op de gestelde maet gemaeckt vrij groot ende volslagenvallen³⁰³ sulcx die oocq noch wel eenige beswaeringe mogen lijden, Soo is goetgevonden om tot het naijen wat meerder graegheijt te maken, van nu voortaen voor ijder hemt op de gestelde maet voorsz te betalen acht stuijvers. mits ‘t garen selffs daer toe doende, ende die dan aen ‘t volcq op reecke. te verstrecken voor een daelder off 5 schellingen, dat ten aensien van hare lenghte ende wijtte noch al goet coop genoegh ende vrij civilder sijn sal, als de vaderlantse grove hemden die soo cort ende smal vallen, dat se voor ‘t volcq qualijck gebruijckelijck sijn.

Ende op datter te meerder in quantite souden mogen aengemaeckt worden, soo is oock verstaen dit naijen van de hemden niet alleen den getrouden vrouwen: maer oocq alle den volcqe (die naijen cunnen) open te stellen.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope datum ut supra.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1656.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1656.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] CASPAR VAN WEEDE, Secrets. 1656.

C. 1, pp. 194-195.

Vrijdagh den {16561124} 24en November ao. 1656.

Met de wederomcompste van ‘t Robbejachtjen uijt de Saldanhabaij den 19en passo. tijdingh becomen hebbende dat de robben aen d’ eijlanden in deselve baij weder begonnen te jongen, ende oock al veele op ‘t lanttecomen, Soo is verstaen alles tot die vanghst weder claer te laten maken: om den adsistent Jan Woutersz per gem. jachtjen ende de chaloup Peguijn met den aldereersten derwaerts te senden ende aen ‘t robbe-vangen te laten vallen, ten eijnde tegen de compste van de retourvlote weder partije voor ‘t Patria mochte opgesamelt worden, tot soulaes van Comps. swaer dragende oncosten alhier.

Ende op dat daer toe te min volcq uijt de passerende schepen soude behoeven gelicht te worden om ons guarnisoen alhier te verstercken, ‘t welck door ‘t versenden van de luijden ten eijnde voorsz vrij sal worden verswackt, alsoo daer toe nootsaeckelijck ten minsten al 28 a 30 persoonen sullen vereijsschen, soo is ommedienoch mogelijck sijnde sonder lichtinge uijtons guarnisoensvolcq ende d’ opgecomene sieckente steecken, goetgevonden, de naeste weeck het steenmaken (over de 20 man toe sijnde) te staeken, ende voor dit saijsoen maer alleen den cleijnen oven aff te backen; om eenige van de daer aen besigh wesende persoonen mede tot de robbevanghst off ander nodiger werck te emploijeeren, dewijl men ‘t doch over al met soo weijnich volcq niet can gaende houden, Ende meerder te lichten d’ Ed. Hren. Generael ende Raden van India tot Batavia onaengenaem ende d’ E. Compe. voornamentlijck costelijck vallen soude, tot oock al groote belastinge deser plaetse,. niet jegenstaande d’ E. Compe. alhier goeden dienst met de selve soude te doen wesen, bijsonderlijck in den lantbouw, &a.

Gijsbert Andriesz van Langesont hier te lande gecomen met ‘t schip den Salmander den 10en Augustij ao. 1653 voor bossr. a 11 gl. ‘s maents, welcke sedert eenigen tijt herwaerts door ‘t vertreck van den gewesenen baes in ‘t bos over de houthackers ende sagers is gebruijckt ende sijnen dienst daervoor wel waergenomen heefft, wort ten dien insichte vermits oock tijtsexpiratie bij desen als baes in ‘t bosch voorsz geconfirmeert, ende de novo noch voor 3 jaren in Comps. dienst aengenomen onder een belooninge van 16 gl. per maent, Edoch met bespreck³⁰⁴ dat soo den jegenwoordigen Commandeur deser plaetse eerder quame te vertrecken, den selven dan met de retour schepen (in ‘t voor jaer 1659 hier te comen) soude mogen sijn reijse na ‘t vaderlant off India nemen, alsoo dan maer vier maanden aen sijn tijt sal te cort schieten, ‘t welcke hem omme sich in sijnen goeden ijver g’animeert te houden is geconsenteert, mitsgaders oocq de gem. gagie van sesthien gls. maandelijcx voorsz in te gaen den 10en Augustij passo. dat sijn eerste verbant is g’expireert geweest.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hope ten dage ende jare als vooren.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1656.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1656.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] CASPAR VAN WEEDE, Secrets. 1656.

C. 1, pp. 196-198.

Saterdagh den {16561209} 9en December ao. 1656.

Dewijle de getroude vrouwen van den hovenier ende sargeant deser plaetse volgens consent onser Heeren Principalen toegestaan sijn herbergh te mogen houden tot tractement ende huijsvestinge van de gaende en de comende man der passerende schepen, Ende dat door de selve den stercken dranck van de aencomende schepen seer duijr wort ingecocht, namentlijck een ancker³⁰⁵ brandewijn ver over de 20, ja somtijts wel tot 30 rijcxdaelders, waer door ‘t gelt hier van de Caap telckens wert wegh gesleept ende d’ E. Compe. ingevolge doorgaens al genootsaeckt soude blijven dese plaetse alle jaren met merckelijcke sommen te provideren, soo is omme sulcx alle beijde voor te comen ende andre pregnantien meer, goetgevonden te statueren ende ordonneren in conformite van onser al over langh g’emaneerde ende g’affigeerde placcaten, dat voorsz gelicentieerde herbergiersters nochte oock ijmant anders voortaen geen stercken dranck altoos meer van de schepen sullen mogen copen: maer ‘t geene sij aengaende brandewijn &a. van doen hebben voor haer gelt soo wel als de Spaanse wijn met schrifftelijcke ordonnantie uijt Comps. magasijn sullen halen, ende voor ijder ancker brandewijn betalen 24 rijcxdaelders mitsgaders van pacht noch 6 daer³⁰⁶ en boven, mits voorsz herbergiersters ende niemant anders gelijck se gewoon sijn ‘t mutsjen sullen mogen uijt tappen tot 8 stuijvers. ende niet meer, ten eijnde de particulieren uijt ‘t vaderlant comende te min g’animeert mogen worden Comps. costelijcke schepen met dien stercken dranck te belemmeren, op dat oocq die proffijten aen d’ E. Compe. (van reghs-wegen alleen toecomende) mogen blijven, tot soulagement haerder swaer dragende lasten aen dese plaetse, ende datdaerbij ookmiddel gevonden worde, onse Heeren Meesters te min gelt t’ elckens uijt ‘t vaderlant behoeven herwaerts over te stuijren: om de maantlijcke costgelden uijt te reijken, ende somtijts ‘t volcq een maent gelt op reecke. te verstrecken waer toe al vrij wat van node is, ende uijt ‘t bovenstaande al tamelijck sal cunnen gevonden worden: mitsgaders de gem. herbergiersters op ijder ancker noch comen te proffiterenbij de30 gl. ende de duijrte des voorhaelden stercken drancks apparent oock staet te causeeren een minder inclinatie voor ‘t volcq tot hare genoegen debauche, waer aen om de meeste gerustheijt ende maintenue van behoorlijcke dissipline mede voornamentlijck gelegen is.³⁰⁷

Is oock staende dese vergaderingh aen den Commandr. en de Raet verthoont navolgende request van den opperchirurgij[n] Mr. Cornelis Borsselaer in substantie ende luijdende als volght.

‘Aen de wijtberoemde welwijse hooghgeachte Hr. mijn Heer Joan van Riebeeck, Opperhoofft ende Commandeur van ‘t Fort de Goede Hoope aen Cabo de Boa Esperance ende sijne bijhebbende Raet.’

Verthoont nederigh Cornelis Borsselaer, chirurgijn deser fortresse, UEd. onderdanige dienaer gecommandeert wesende bij dese gelegentheijt naer India te navigeren, ende alsoo den selven veel serviale dienst ende courtoisie heefft gepleeght aen Joris Jorisz van Oldenseel, corporael deser plaetse, in sijne geledene quellagien, waer over den selven hem heefft gunstelijck toegeleijt een remunerative van vijff en veertich gul. eens sonder meer, ende alsoo den selven de penningen sijn mancquerende, om in soo korten tijt mij de selven te suppleren, versoeckt den sup[p]liant gedienstelijck dat doch deselve penningen door ordre van UE. hem mochten werden voldaen om hem van allen nodigen behoeve (hier aen lant ende in ‘t vertrecken) te behelpen, tot soulagiement van sijne menagie ende den debiteur sijne reecke. daermede g’aggraveert, dit &a.³⁰⁸

Welcke supplicatie ingesien, endeden³⁰⁹ debiteur daer bij geroepen, mitsgaders door des selffs bekentenisse bevonden hebbende de schult deuchdelijk te weten, Soo is verstaan genoemden schuldenaer op sijn lopende reecke in de soldieboucken aen voorsz chirurgijn voor de gem. somme van 45 gl. te doen belasten, ende den mr. te crediteren³¹⁰ op dat alles blijcke na behooren tot ‘t welcke dan uijt crachte deses aen den boeckhouder deser fortresse ordre is gegeven.

Aldus gedaen in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jare als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1656.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1656.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] CASPAR VAN WEEDE, Secrets. 1656.

C. 1, pp. 200-201.

Maendagh den {16570101} eersten Januarij ao. 1657.

Alsoo op gisteren den laesten December des jaers 1656 de pacht van de melckbeesten is uijtgegaen ende Anneken de Boerin, vermits hare kennisse daer toe de bequaemste wel is, ende best gelegen compt om die aen te houden, vermits het bij haer met d’ opqueeckinge van de jonge kalven tot groten dienst van d’ E. Compe. wel bevinden, soo is haer do. pacht weder aengeboden namentlijck van nu tot Nieuw Jaer toecomende voor 200 gl., edoch daerop ingebracht hebbende dat in de somertijt wanneer de meeste, namentlijck kermis, kers ende retour schepen hier aencomen, de koeijen gansch droogh sijn en qualijck soo veel melck geven dat sij de jonge kalffjes voeden kan, invoegen wanneer se haer principale proffijten te verhoopen soude hebben geen melck van de beesten crijght ende daer op maer alleen de Maij schepen heefft, sulcx sij qualijck loon van haren arbeijt ende moeijten daer uijt siet te winnen &a., Soo is, na overlegh van saken dewijle der nu oock weijnich koeijen sijn ende de selve, vermits de drooge tijt jegenwoordigh (gelijck waer is) heel beginnen op te houden van meer melck te geven &a., goetgevonden indien der geen beesten meer gehandelt worden gelijck sich d’ apparentien daer toe oock soober verthonen, de pacht na discretie gemitigeert ende verhoogen mits sij de selve houde voor 150 gl. ende dat bij provisie, mitsgaders alles op conditien ende voorwaerden in voorleden tijden gemaeckt.

Bij den Commandeur voorgedragen wordende hoe hem ter ooren gecomen is dat sommige het gemeene volcq hare goederen (tot cledinge ende verschooninge op reeckeningh crijgende) voor halff gelt ende oock wel minder weten aff te coopen ‘t welcke een barbarische ende woeckerachtige uijtsuijperije soude sijn, soo is goetgevonden tot weeringe van ‘t selve daer tegen t’ emaneren navolgende placcaet van interdictie op de penen daerinne begreepen ende luijdende van woorde te woorde als volcht.

Alsoo ons tot leetwesen onder anderen ter ooren compt datter luijden sijn die haer niet en schroomen gansch godtlooslijck den gemeenen man alhier haer goet (op reecke. crijgende tot cledingh ende nodige verschooninge) voor halff gelt, Ja oock wel minder af te troggelen ende copen, ‘t welcke niet alleen sij een abominable woecker: nemaer oock streckende om den gemeenen volcqe gansch ende gaer uijt te suijpen ende altijts soo naeckt ende bloot te houden dat de selve nemmermeer voor de coude een cleet aen ‘t lijf souden crijgen offte behouden, soo wort tot voorcominge van dien bij desen wel expresselijck g’interdiceert ende verboden dat sich niemant voortaen en vervordere meer soodanige uijtsuijperij te plegen nochte ijtwes (van nature hier vooren aengeroert) den gemeenen man af te copen, ‘t sij voor half of heel gelt, insonderheijt oocq niet altoos over schult van stercken dranck aen te nemen, alsoo wij verstaen de herbergiersters buijten dien proffijt genoegh sijn hebbende voornamentlijck van ‘t volcq der aencomende schepen, soo wie dan desen ter contrarie bevonden wort, sal niet alleen verbeuren ‘t gecochte goet: maer daerenboven oock vervallen in een amende van 10 Ra. van 8en soo dickmaels als bevonden sal worden hier tegen gepexeert te sijn: maer soo ijmant eenige deuchdelijcke schult hadde te pretenderen, sullen ‘t selve den Commandeur ende Raet aengeven omme daerinne met discretie gedisponeert te worden naer luijt van den generalen articulbrieff, doch schult van stercken dranck offte eenige quanselerije sal geensints in consideratie genomen worden, alsoo wij sulcx tot preventie van debouche ende ten besten van ‘t gemeen alsoo ten hooghsten dienstich bevinden te behooren.

Soo is oock om suffichante redenen op pene voorsz ende verbeurte van ‘t schietgeweer mede verboden dat niemant soo wel hier van lant als oocq van de schepen meer sullen mogen in ‘t lant of ergens gaen schieten: om gevogelte of andersints alsoo daer twee wiltschutten van d’ E. Compe. gegagieert expres gehouden worden ende derhalven ijmant van de hier bescheijden Comps. ministers ijts van doen hebbende ‘t selve nae gewoonte voor haer gelt civil genoegh van d’ E. Compe. cunnen copen, op dat het wilt door soo veele schieters niet al te schouw gemaeckt worde, ende oock reden is dat d’ E. Compe. sulcx alleen toecompt vermits haer daer toe hebbende recht ende swaer dragende lasten te deser plaetse.

Om redenen ende consideratien in onse resolutie van den 9en December passo. vervaedt, wort bij desen in conformite van dien aen allen ende een ijgelijck hier aen lant wie het oock soude mogen wesen mede wel expresselijck verboden eenigen stercken dranck van de aencomende schepen te copen, reuijlen offte andersints te becomen onder wat pretext het oock mochte wesen, op pene van confiscatie ende een boete van 10 Ral. telcken reijse te verbeuren als ijmant daer op sal g’attrapeert worden, derhalven den fiscus en de geweldiger deser fortresse gelast sijn op alle het verhaelde nau reguard te nemen ten eijnde onse beveelen ten dienste van d’ E. Compe. streckende mogen werden gemainteneert, mits sullende genieten den fiscus 1/3 van de boeten, ende den geweldiger van ijder resterende reael een quart, ‘t vordere t’ appliceren voor den armen.

Ende opdat sich niemant soude hebben te verschoonen op oncunde, soo is desen publicquelijck affgelesen ende ter behoorlijcker plaetse aengeplackt.³¹¹

Aldus gedaen in ‘t Fort de Goede Hoope den primo Januario ao. 1657.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1656(sic).

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1657.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] CASPAR VAN WEEDE, Secrets. 1657.

C. 1, pp. 202-203.

Woonsdagh den {16570124} 24en Januarij ao. 1657.

Bij d’ E. Jan van Riebeecq Commandeur deser fortresse de Goede Hoope, in den Raet versterckt met de leden van den Chrijghsraet ende Justitie, verthoont sijnde twee distincte verclaringen ten versoecke van Sijn E. gedaen ende geteijkent: mitsgaders oocq wettelijck gerecolleert ende b’eedight, d’ eene bij Cornelis Borsselaer, opperchirurgijn, ende des selffs huijsvrouw Anneken Borsselaer, bescheijden geweest in de gemelte fortresse, nu vertrocken met de Vogelsangh na Batavia, ende de ander bij Johan van Kempen, adelborst, jegenwoordigh alhier noch bescheijden alle in Comps. dienst, mitsgaders geconsid[e]reert de gelooffwaerdigheijt van de gemelte verclaerders als persoonen van eeren sijnde, ende door Sijn E. verschreven den Raet affgevordert haer gevoelen of deselve verclaringen oocq voor waerachtige getuijgenissen souden cunnen opgenomen offte wel gerejecteert worden, vermits bij do. verclaringen schijnt te blijcken dat den Commandeur voornt. door den adsistent Jan Woutersz, jegenwoordigh in de Saldanhabaij besigh wesende aen de robbevanghst, seer schandaleuselijck ende gansch leugenachtigh achter rugge met veele lasterlijcke calumnien ende injurien is gedisfameert, mitsgaders daer door niet alleene in sijn eere geraeckt: nemaer oock in sijn respect ende van Comps. wegen bevolen gesagh soodanigh gekrenckt dat den selven daer bij genoeghsaem ende volcomentlijck heefft begaen crimen lese majestatis &a., behalven dat oocq blijckt voorsz adsistent geseijt heefft nu van de robbevellen sooveel te willen steelen als hij can off mach dewijle hij doch sagh den Commandeur sulcx wel dede ende het dierhalven soo gaen moste &a., allen ‘t welcke bij ons ondergesz als onpartijdige raetspersonen ingesien ende overwogen: aen d’ eene sijde considereerende de trouwe en de naersticheijt van voorgem. Sijn E. in alle saken hem van Comps. wegen bevolen, ende aen de ander cant, ‘t gedebaucheert leven van voorsz adsistent ende voornamentlijck oocksijne³¹² leugenachtige achterclapperijen tot groote cleijnachtinge, disrespect ende eerrovinge des gem. Commandeurs gesproken, mitsgaders oock van al over langh vrij gedivulgeert, sulcx dat die fame al tot in India ende Europa sal over gevlogen sijn, Soo is bij den Raet verstaen voorsz verclaringen als genoeghsame getuijgenisse van volle preuven op te nemen ende te erkennen niet alleen om den adsistent voorsz te detineren: maer daer op oocq ten aensien van sijn voorgenomen ontrou off divereij te plegen aen de robbevellen, bij de eerste occasie sijn proces door den fiscus te formeren, mitsgaders eijsch ende conclusie crimenelijck te laten instellen als nae rechten behoorende.

Actum in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jare ut supra.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1657.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] BALTE CORNELISEN.

[Signed:] JAN VAN BEMMEL.

[Signed:] Dit merck T. van JORIS JOPISZ.

[Signed:] CASPAR VAN WEEDE, Secrets. 1657.

³¹³

C. 1, pp. 204-205.

Vrijdagh den {16570126} 26en Januarij ao 1657.

Op dato den quartiermeester Gerrit Harmensz opperhoofft van ‘t Robbejachtjen (daer eergister mede uijt de Saldanhabaij vol vellen is hier gecomen) voor den Commandeur ende dagelijcxen Raet deser fortresse geroepen ende affgevraeght sijnde off wel moet soude hebben de robbevanghst in de voorsz baij ende Dasseneijlant &a. waer te nemen, ende daer op bij den selven g’antwoort sijnde van Jae, Item oock dat alover langh³¹⁴ voornemens was geweest daer na te solliciteren, als hij somtijts meenden dat den adsistent Jan Woutersz (vermits sijn tijt haest uijt was) na Batavia vertrecken soude &a., soo is (ingesien voorsz Gerrit Harmensz een flucx ende vigilant nuchter man is, welcke door sijn goet comportement tot voorsz opperhooffts-schap des gem. jachts sij geraeckt) goetgevonden den selven oock met eenen d’ opsicht over de robbevanghst te beveelen in de plaets van voorsz Jan Woutersz ende die met den aldereersten herwaerts te ontbieden, om reden te geven van sijne lasterlijcke calumnien achter rugge ende tot groote diffame van den Commandeur troulooselijck gesproocken, ende soo verde gedivulgeert dat den roep daer van al verder als dese plaetse sal gevlogen wesen, tot groot disrespect ende eerrovinge van Sijn E., doch principaelijck ende voornamentlijck omdat ons gebleecken is den selven Jan Woutersz geseght heefft het jegenwoordigh voornemens was lustigh te willen aenleggen op een steelen van Comps. beste vellen &a., dewijl ‘t (soo hij oock seijde) doch soo gaen moste ende dat den selven volgens de nu gecomen dachten de victualien hem voor ruijm drie maenden mede gegeven al binnen 1 1/2 maent geconsumeert, bijsonderlijck den aracqin 23 dagen³¹⁵ met sijn droncken drincken opgemaeckt had &a., sulcx de onnosele luijden door sijn debauche ende onordentelijcke menagie al begonnen gebreck te lijden, ende waer door tot Comps. meerder last ende costen weder ander provisie moet derwaerts gesonden worden, volgens allen ‘t welcke dan voorsz Gerrit Harmensz onder anderen mede g’ordonneert sal worden om voorsz adsistent in de Baij comende datelijck aen boort te detineren, ende alsoo gesloten over te senden, op dat hij tusschen wegen geen retardement off andersints in ‘t overvaren van ‘t jacht en come te causeren, gelijck van sulcke ontrouwe gasten doch wel te vreesen mochte wesen.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jare als vooren.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1657.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1657.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] CASPAR VAN WEEDE, Secrets. 1657.

C. 1, pp. 206-207.

Saturdagh den {16570127} 27en Januarij ao. 1657.

Door navolgende supplianten gepresenteert wordende onderstaende request luijdende van woorde als volght:

‘Aen d’ Ed. Heer Mijn Heer Joan van Riebeeck Commandeur van ‘t Fort de Goede Hoope &a. aen d’ Caep de Boa Esperance:’

‘Verthoonen met alle behoorlijcke reverentie, ende schuldige eerbiedigheijt Abraham Gabbema ende Gerrit Ralant hoe dat sij supplianten door ordre van U Ed. aen lant g’ordonneert sijn, haer diensten ter soldijecomptoire waer te nemen, doch alsoo in India gebruijckelijck is, dat de geene, die ter penne gebruijckt worden, costgelt genieten, vertrouwende ‘t selve Sijne Ed. wel bewust te sijn, ende alsoo de supplianten aen ‘t selve niet cunnen geraecken ten sij alvooren U Ed. consent daer toe te hebben, alhoewel sij supplianten als noch geene diensten hebben gedaen, diens waerdigh, maer hopende (bij aldien haer Godt de Heere gesontheijt ende leven geefft ‘t selve te verdienen), Soo is dat de supplianten haer keeren aen UEd., U. Ed. oitmoedighlijck versoeckende ende biddende dat UEd. gelieffte sij, haer te favoriseeren ende te begunstigen met ‘t voorsz costgelt toe te leggen op beloffte dat de supplianten haer soodanigh sullen comporteren, als eerlijcke personen behooren ende schuldigh sijn te doen, ‘t welck doende &a., was geteijkent, ABRAHAM GABBEMA ende GERRIT RALANT.³¹⁶ ‘

Op ‘t welcke ingesien der selver redelijceke ogde hant van schrijven &a., ende dat sijluijden door mancquement van schrijvers offte copieerders van de Princes Roijael ende Vogelsangh gelicht wesende, sedert dien tijt alhier ter soldijecomptoire als andersints sijn gebruijckt ende bevonden van goede naersticheijt &a., soo is verstaen de supplianten haer versoeck toe te staen, ende van primo Februarij toecomende volgens ‘t Indise gebruijck³¹⁷ mede te laten genieten het ordinaire adsistents-costgelt ende subsidie op vertrouwen de selve haer als eerlijcke borsten te naerstiger in hunnen dienst voor d’ E. Compe. sullen dragen.

Ende op dat niet d’ eene hier d’ ander op sijn selven ende sommige bij andere souden behoeven haer cost te soecken maer wat beter ende in fraijer ordre als tot dato noch wel is cunnen vallen voor haer costgelt mogen werden getracteert, soo is oocq goetgevonden deselve onder opsicht van den boeckhouder Roeloff de Man beneffens hem ende den adsistent Caspar van Weede na de Bataviase maniere aen een generale tafel te laten eeten, ten eijnde alles ordentelijck moge toegaen, des hun oocq tot dienst van de tafel ende keucken &a., na ‘t Indische gebruijck sal toegevought worden een van Comps. jongens en taefelgoet als nae behooren, mitsgaders al haer eeten gekoockt ende gebraden worden, van des Commandeurs kocq, die doch voor de siecken koocken moet, ende dit voor de gemelte 4 borsten van de pen sonder verleth met eenen mede wel sal cunnen waernemen.

Ende om haer boter, kaes, olij, asijn ende tafelgoet &a. te bergen ende af te sluijten sal hun een bequaem cas off kisjen beschickt mitsgaders oock eens partinente reecke. gehouden worden offer van ‘t costgelt beneffens boter en kaes &a. tot naspijs over tafel somtijts mede een dronck wijn sal cunnen overschieten tot soulaes ende behulp van ‘t welcke deselve (mede volgens de Bataviase costuijme als vooren) sal toegevought worden, vrij hard broot, gort, erten ende stockvis, omme alsoo een fraije, eerlijcke taeffel ende maeltijt te mogen houden.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jare als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1657.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1657.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] CASPAR VAN WEEDE, Secrets. 1657.

C. 1, p. 208.

Dingsdagh den {16570130} 30en Januarij ao. 1657.

Den opperchirurgijn Mr. Jan Vetteman, genesen hebbende den persoon Edmon Born van Hoorn,van³¹⁸ seeckere particuliere sieckte buijten dienst van d’ E. Compe. gecregen, ende daer op genomen de verclaringe van den patient voorsz waer bij blijckt de waerheijt van de sake,³¹⁹ namentlijck dat den selven beloofft heefft voorsz meester daer voor te betalen een somma van 40 gl. eens, welcke penningen hem ontbreeckende sijn, ende dierhalven sonder persuasie aen den Commandeur ende Raet versoeckt, deselve van sijn op des mrs. reecke. mogen werden overgeschreven, soo is gemerckt het oock daer wel aen verdient heefft ‘t selve toegestaen, ende den boeckhouder deser fortresse uijt crachte deses ordre gegeven, voorgenoemden debiteur op sijn lopende reecqe. in de soldijeboucken aen gem. chirurgijn daer voor ter somma voorsz te belasten, ende den meester te crediteren, op dat alles blijcke na behooren.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope datum ut ante.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1657.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1657.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] CASPAR VAN WEEDE, Secrets. 1657.

C. 1, pp. 209-216.

Woensdagh den {16570221} 21en Februarij ao. 1657.

Jegenwoordigh verscheijden luijden verstaen hebbende de nader ordre onser Principalen om alhier onder voordelige conditien vrijeluijden te planten, ende daer omme eenige haer tot vrijdom aenbiedende ende bij deselve oock al percelen lants na eijgen sin uijtgecosen wesende, Namentlijck eene partije onder haer vijven ‘t landt aen d’ oversijde van de verse reviere bij ons den name gegeven van den Amstel , beneden recht dwers van ‘t bos, daer onse houthackers leggen, ende bij den crommen boom, omtrent 3 mijlen van ‘t fort, over te gaen soo langh, ende breet, als sij begeeren: eenlijck sullende moeten aen d’ oversijde van de gemelte revier blijven,-

Ende noch een ander partije onder haer vieren 1 cleijn mijltien nader ‘t fort, bij ‘t ronde doorn bossien , aen dese sijde van do. revier, offte Amstel , ende dat van ‘t cleijne bos-brughetjen aff, tot aen ‘t project van het te maken redoutien, omtrent de geprojecteemde vogelcoij, welck verhaelde landt, in sijn lenghte als geseijdt, dan aen dese sijde van de revier omtrent 3/4 mijl sijn bepalinge heefft, doch niet in de breete, anders als de gemelte revier, die haer ende d’ ander partije van den andren scheijden soude, maer al de vlackte achter tegen den Taeffel ³²⁰ ende Caepse berghen leggende, soo breet sullen mogen beslaen als se cunnen ende willen,

Ende d’ eerste partije de vlacte in sijn breete na ‘t geberghte van ‘t binnenlandt van Africa, sulcx het dese 2 partijen off geselschappen meest recht in ‘t midden van den hals offte vlacte tusschen de baij Fals ende Taeffelbaij hebben begreepen, op seer schoone vette gronden, ende waerom de plaetse daer de verste offte eerste colonie is begrepen, over den Amstel genaempt is Groenevelt , daer omtrent 1/4 mijl verder de principaelste ende uijtterste redout geprojecteert is,

Ende de plaetse van d’ ander Colonie aen dese sijde van den Amstel bij ‘t ronde doorn-bosjen ten respecte voorsz ende dat do. bosjen tot een crael voor de beesten soude worden gemaeckt, ende tot dien eijnde rontom van binnen claer uijt te roijen ende met een heck aff te sluijten, genaemt den Hollantsen thuijn , daer mede een redout geprojecteert is, ende al partije Steen ende balcken toe bijgebracht wordt,

Soo is na wel genomen deliberatie ende goet overlegh (gemerckt d’ E. Compe. die saken oock gaerne hoe eer hoe liever tot een begin sagen, also Haer Ed. hun daer aen ten hooghsten gelegen laten) goet gevonden uijt de personen die haer tot vrijdom aenbieden en dese voorn. plaetsen uijt gecosen hebben de navolgende als de bequaemste ende van de beste hope wel wesende, ten eijnde voorsz in vrijicheijt te stellen namentlijck tot de landbouwe genaempt Groene velt :

Harman Remajenne van Ceulen bossr.	} te noemen Harmans Colonie die 't principael op de Coren bou meenen aen te leggen etc.
Jan Martensz de Wacht van Vreelandt do.
Jan van Passel van Geel in Brabant soldaet dat oock een goet brouwer ende brandewijnbrander is,
Warnar Cornelisz van Nunspeet bootsgesel,
Roelof Jansz van Dalen soldaet.

Harman Remajenne van Ceulen bossr.	} te noemen Harmans Colonie die 't principael op de Coren bou meenen aen te leggen etc.
Jan Martensz de Wacht van Vreelandt do.
Jan van Passel van Geel in Brabant soldaet dat oock een goet brouwer ende brandewijnbrander is,
Warnar Cornelisz van Nunspeet bootsgesel,
Roelof Jansz van Dalen soldaet.

Tot de lantdouwe genaempt den Hollantsen thuijn :

Steven Jansz van Wageningen bootsgesel, geversseert in de tabacq-planterije,	} te noemen Stevens Colonie die 't beneffens de granen oock op den tabacq meenen aen te leggen,
Hendrick Elbrechtsz van Ossenbrugge, adelborst,
Otto Jansz van Vrede soldaet,
Jacob Cornelisz van Rosendael do.,

Steven Jansz van Wageningen bootsgesel, geversseert in de tabacq-planterije,	} te noemen Stevens Colonie die 't beneffens de granen oock op den tabacq meenen aen te leggen,
Hendrick Elbrechtsz van Ossenbrugge, adelborst,
Otto Jansz van Vrede soldaet,
Jacob Cornelisz van Rosendael do.,

Item niet te min op allerleij aert ende thuijn-vruchten als mede gelijck de bovenste op den aenqueeck van bestiael, verkens, gansen, eenden, hoenders etc. waer dat se maer meenen voordeel aen te bejagen, doch ‘t principaelste ooghmerck van de selve is na Comps. intentie op den landtbou: voor eerst ende de rest metter tijt.

Ende dewijle dan bovenstaende personen ten eijnde voorsz met bijsondren ernst haer vrijdom sijn soliciterende ende de Compe. haer aen de vorderinge der culture door vrijeluijden als geseght oock veele laten gelegen sijn, ende waer toe ons haer Ed. per der selver generale ende particuliere brieven wel expresselijck ordre hebben gesonden, mitsgaders oock bevoolen den vrijeluijden in alle ‘t geene nodigh sij de handt te bieden, ten eijnde ‘t selve te eer, ende beter begin, ende voortgangh mochte nemen, soo is vermits den tijt hardt naeckt om voor de selve dit saijsoen, noch partije coren in d’ aerd te crijgen, oock goet gevonden de gemelte personen voorsz haer vrijdom te vergunnen, onder de navolgende conditien, doch alles tot nader ordre, ende approbatie van onse Heeren Principalen, meer gemelt, namentlijck:

VOOR HARMANS COLONIE OP GROENEVELT .

Dat deselve in vollen eijgendom sullen aenvaerden soo veele landt aen d’ oversijde oostwaerts van de reviere den Amstel bij den crommen boom als sij van primo Maert aenstaende met haer vijven ende soo veel meer volcq als se tot haer noch mochten crijgen ‘t sij slaven offte meer andre vrij te worden luijden, in drie jaren langh sullen cunnen beploegen, spitten offte anders ter culture bequaem maecken ende dat de gemelde 3 jaren langh vrij, sonder eenige de mi[n]ste belastinge ter werelt,

mits na ‘t eijndigen der gemelte 3 jaren de beploeghde ende bespitte offte claer gemaeckte landerijen als dan sullen onderworpen wesen soodanige verdragelijcke impositien etc. als ten meesten dienste van d’ E. Compe. ende behoudenisse der vrijeluijden sal bevonden worden te behoren,

met dien verstande nochtans dat se als boven gemelt den gemelte luijden sullen sijn ende blijven in vollen eijgendom als voorsz eeuwigh ende erffelijck, om daermede te doen na eijgen wel gevallen, ‘t sij vercopen, verhuijren offte andersints te veralieneren, soo als sij te rade mogen worden, doch alles met communicatie van den Commandr. offte desselffs gecommitteerde om te dienen in plaetse van schepen kennisse etc.;

Maer niet eer als na de voorsz 3 jaren in welcke tijt geen veralieneringe, vercopinge offte verhuijringe sal mogen geschieden maer naerstigh in de culture g’arbeijtmoeten³²¹ worden, principael om allerhande coren te winnen, Item oock tabacq ‘t welcke altemalen ten redelijcken prijse (hier na te beramen) voor d’ E. Compe. sal aff gecocht worden. Vorders sullen die van Harmans Colonie tot haren laste tegen pmo. April aenstaende worden vercocht.

1 ploegh a ƒ…; 1 Egh a ƒ…;³²² 12 treckossen tegen die tijt expres te leeren a 25 gulde ijder; wijders, schoppen, spaden, graven, houwelen, bijlen ende andersints wat de selve tot haer te doene werck sullen offte mogen van noden hebben, niet hoger als het d’ E. Compe. in ‘t vaderlandt selffs gecost heefft, gelijck oock sij ende alle vrijeluijden voor hare nodige provisien mede niet meer sullen betalen als de prijsen voor dato op ‘t een ende ‘t ander voor de getroude huijsgesinnen ende costgelders gestelt.

Sullen oock mogen overal in de reviere vissen met hangels, netten, ende andersints soo sijluijden te rade mochten worden, doch voor eerst niet al te veel om te vercopen, maer so veel als tot haer eijgen nootdrufft rijckelijck van doen hebben: om te min belet in de nodige culture te maken, dat ‘t principaelste is daer d’ E. Compe. haer aen gelegen laet, ende waeromme de vrijeluijden alle dese ende volgende prerogativen vergunt worden.

Sullen oock hare thuijnvruchten die d’ E. Compe. tot spijsinge van ‘t guarnisoen niet mochten nodich hebben, vrij ende vranck mogen aen de passerende schepen vercopen, doch niet voor den darden dach aen boort varen, al waer sij oock geen stercken dranck sullen mogen copen ende van daer aen landt brengen volgens de g’emaneerde placcaten ende op de penen daerinne begrepen.

Soo en sullen de voorsz vrijeluijden van de gemelde 2 Colonien niet mogen eenige tapneringen op ‘t landt houden, maer hun principael met de culture aenqueeck van bestiael etc. bemoijen ende besigh houden.

Sullen mede geensints eenighe koebeesten, schapen, offte ijts ter werelt van de inwoonders mogen handelen op verbeurte van alle hare hier hebbende middelen;

Maer ‘t bestiael dat se tot de ploegh ende metter tijt om aen te focken begeren, sullen sij van d’ E. Compe. moeten copen ten prijse als te weten, een koebeest tot 25 guldens, een schaep tot 3 gul., een vercken levendigh ‘t lb… ,³²³

Welck vee, namentlijck koebeesten, schapen ende verkens sijluijden oock aen niemant anders sullen mogen vercoopen als wederom aen d’ E. Compe. voorsz, mede ten prijse hier bovengenoempt, die haer alles wel sal affnemen.

Ende aengaende den aenteelt van ‘t verhaelde vee, d’ E. Compe. sal daer uijt genieten de gerechte thiende van alle de koebeesten en de schapen die (den vrijeluijden toebehorende) aen de Caep geworpen worden voor dat se Comps. landt tot haer weijden gebruijcken.

Doch aengaende verckens, hoenders, gansen, eenden ende diergelijcke sal d’ E. Compe. niet met al van genieten, om dat die uijt de hant moeten gevoet worden.

Op alle welcke conditien de vrijeluijden van beijde de meergemelde Colonien dan haer vrijdom ten principalen sijn vergunt, volgens de vrije brieven elck in ‘t bijsonder na d’ Indische maniere ter handt gestelt, onvermindert ‘t gene daerinne soo ten aensien van ‘t verbandt, als andersints oock begrepen ende te langh in desen te verhalen is.

Nu aengaende d’ accommodatie in ‘t bijsonder vergunt aen

STEVENS COLONIE BIJ DEN HOLLANTSE TUIJN .

Deselve sullen mede als die van de voorgeseijde Harmans Colonie in vollen eijgendom aenvaerden soo veele landt aen dese offte westsijde van den Amstel als van pmo. Maert aenstaende onder haer vieren offte soo veel meer volcq als se noch mochten tot haer nemen, ‘t sij slaven offte andre vrij te worden luijden, als sij van ‘t cleijne bos-bruggetien aff tot aen ‘t project van ‘t redoutien, omtrent de geprojecteerde vogelcoij, in 3 jaren sullen beploegen, spitten offte andersints ter culture bequaem maecken, ende dat mede de gemelte 3 jaren langh vrij sonder eenige de minste belastinge als voren, daer onder oock begrepen het weijnige gereet gemaeckte landt daer d’ E. Compe. ‘t verleden saijsoen preuve van ‘t coren gewas etc. genomen heefft, neffens oock den tabacq daerop ende in Comps. thuijnen noch staende te wassen,

Om oorsake dat Steven Jansz van Wageningen doch den tabacq geplant ende daer op te passen heefft, Item oock om dat ‘t volcq van dese Colonie voor eerst noch met geen ploegh van d’ E. Compe. (als die niet hebbende) can g’accommodeert worden, maer alles met spitten sullen moeten aenvangen dat voor deselve wat swaer ende te langhsaemer beschieten sal, ende waeromme hun oock om haer mest op ‘t landt te voeren, is vergunt een wagen met 6 jonge ossen ten prijse voorgemelt, mits sij die selffs sullen moeten leeren trecken ende haer vorders behelpen soo sij best cunnen, tot voor haer oock een ploegh ende dependentien sal cunnen gemaeckt ende daer mede g’accommodeert worden.

Ende nademael de voorseijde eerste vrijeluijden van de gemelte 2 nieuwe Colonien, weijnigh, offte geen gelt in handen nochte oock veele op hare reecqe. van d’ E. Compe. te goet hebben, soo is hun op haer versoeck toegestaen om deselve soo veel mogelijck op de been te helpen, ende de handt te bieden, alle ‘t gene sij tot uijt voer der verhaelde saken ende montcosten van noden mochten hebben, op credit ende te borgh te verstrecken ende daer tegen hare granen etc. in affcortinge van der selver schulden weder voor ende ten behoeve van d’ E. Compe. aen te nemen, blijvende vorders alle der selver te goet hebbende maentgelden, landerijen, bestiael, ende goederen voor de gemelde schulden aen d’ E. Compe. verbonden, als vaste hipoteecken om daer altijt Comps. t’ achterheijt te mogen verhalen.

Ende op dat onder de gemelde vrijeluijden oock mochte gehouden worden goede eenigheijt ende ordre, soo sullen deselve staen onder soodanige burgerlycke wetten, ende rechten als na de vaderlantse ende Indische manieren gebruijckelijck is, offte na desen tot dienst van d’ E. Compe. ende meerder wel-vaert van ‘t gemeen, bevondensal³²⁴ worden te behoren ende bij placcaten offte andersints te stellen, ‘t welcke alles in desen te langh soude vallen te begrijpen: maer bij tijt ende wijle sigh selffs wel sal aenwijsen: ende van onse Heeren Principalen uijt ‘t Patria vorders g’ordonneert cunnen worden, soo het deselve haer Ed. ten besten sullen bevinden te vereijsschen.

Tot haerder deffentie sullen deselve op credit mede gelanght worden soodanigh schiet-geweer, cruijt ende loot etc. als hun sal duncken nodigh te wesen.

Ende op dat die van Stevens Colonie haer werck sonder ploegh sullen moeten beginnen gelijck voorsz, soo sal haer tot soulagiement den gemelde tabacq als se ter degen droogh ende in bossen gebonden bequaem gemaeckt, ende voor ‘t bederven gepreserveert is, affgenomen ende betaelt worden voor eerst tot 6 stuijvers ‘t pondt, edoch als voorsz mede tot nader ordre van onse Heeren Meesters welckers veranderinge, verminderinge ende vermeerderinge soo wel desen als alle andre saken sullen subject blijven.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoop ten dage ende jare als booven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1657.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1657.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] CASPAR VAN WEEDE, Secrets. 1657.

³²⁵

C. 1, pp. 217-218.

Dinghsdagh den {16570313} 13en Maert ao. 1657.

Bij den Adsistent Jan Woutersz in Rade over gelevert sijnde navolgende request, luijdende van woorde te woorde als volcht:

‘Aen den E. Achtbaren Raadt deser fortresse de Goede Hoope aen Cabo de Boa Esperanse ende verderen ommeslagh van dien.’

‘Geeft in aller oitmoedigheijt ende beleefftheijt te kennen aen den E. Raadt van ‘t fort de Goede Hope, U. E. seer nedrigen onderdaen, Jan Woutersen van Middelburgh adsistent, In ‘t landt gecomen met ‘t schip Orangien ao. 1644,³²⁶ hoe dat hij suppliant, nu laestleden (door jonckheijts swackheijt) den E. heer Johan van Riebeecq, Commandr. deser plaetse, tot miscontentement heefft verweckt, met eenige praterije doch daer van niet wetende of ‘t moet in dronckenschap geschiet wesen, waer over nu al ses weecken in appre[he]ntie heefft geseten, bidde dierhalven oitmoedigh aen den Raadt als dat (voor de compste van den E. E. Hr. Rijckloff van Goens uijt Patria, alle dage te verwachten in qualite van Ordinaris Raadt van India ende Commis[s]aris) den suppliant sijn saecken mochten dienen ende affgedaen worden, belovende dat voortaen sijn selve voor al sulcke achterclap ende praterije wel sal wachten, versoeckende ende oitmoedigh biddende aen den E. Raet om haesst te mogen van sijn apperentie³²⁷ ende gevangenisse ontslagen te wesen ende biddende hooghlijck om genade voor recht; dit doende etc., ende was geteijckt JAN WOUTERSEN.³²⁸ ‘

Welck request gelesen ende den suppliant voor dato over verscheijden gepleeghde fouten den 7en deser geboijt uijt de Sandanhabaij op gecomen ende noch in detentie sittende, mitsgaders al eenige malen verhoort sijnde op de stucken te sijnen laste leggende, ende alles bekent, mitsgaders bij des selffs confessie oock genoeghsaem gereclameert hebbende de calumnien, lasteringen, injurien ende achter clapperijen etc. gesproken tot diffamatie en eerrovinge van den Commandr. sijn gebiedend’ opperhoofft, ende meer andre eerlijcke soo mans als vrous-personen, neffens biddinge om vergiffenisse etc.,

Ende dierhalven gansch oitmoedelijck versoeckende niet alleen bij monde: maer oock per requeste dat sijn saecken voorts bij den Raet alhier mochten worden affgehandelt, alvoren d’ E. Hr. Rijckloff van Goens in qualite van Raet van India ende als Commissaris te verwachten hier quame te arriveren, uijt vrese dat onder Sijn E.s. handen comende, vermits sijne grove begane faulten voorsz wegen oock desselffs onordentelijcke administratie ende gehouden mesnagie in Comps. victualien etc. na verdienste gansch swaerlijck soude worden gecorrigeert,

Ende alhoewel den selven sigh al te groffelijck heefft verlopen ende dierhalven op ‘t alderhooghste straffbaer is, dies wel behoorde des E. Hr. Commissaris compste over hem affgewacht, soo is nochtans ingesien de veelvoudige voorspraken, selffs van alle de vrouwen die hij op ‘t hooghste heefft geledeert, ende in haerluijder goede name ende fame niet weijnigh geraeckt, als oock op ‘t versoeck van sijn huijsvrouw, vermits die op’t uijtterste swanger gaet, ende hij nu al een lange wijl in detentie heefft geseten, sijn saken voorts bij der handt te vatten ende den fiscus eij[s]ch ende conclusie te doen exhiberen, ende vorders voor gedelegeerde rechters ten uijteijnde tegen hem te procederen: vermits den Commandr. doch ten principalen vrij groffelijck geledeert heefft, ende dierhalven sijn partije formeel soude mogen gehouden worden, des ten fine voorsz dan tot rechters gedelegeert sijn den sargeant Jan van Harwarden, den boechouder Roeloff de Man, den constabeldeser fortresse³²⁹ jegenwoordigh opperhoofft van ‘t Robbejachien endeJan van Bemmel, corporael,³³⁰ omme oock sententie te wijsen, pronunchieren ende te doen executeren als na vereijsch van saken.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hope datum uts.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1657.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1657.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] JAN VAN BEMMEL.

[Signed:] CASPAR VAN WEEDE, Secrets. 1657.

C. 1, pp. 219-220.

Vrijdagh den {16570316} 16en Maert 1657.

Alhoewel het criminele vonnis van de gedelegeerde rechters uijt den Raet van ‘t fort de Goede Hoope op gisteren gewesen, wel ende ten rechten gevelt is over den persoon Jan Woutersz van Middelborgh; gewesen adsistent in dienst van d’ E. Compe., ter sake hij (behalven sijne quade comportementen ende grove fauten in ‘t onordentlijck mesnagieren ende onnutelijcke verquisten van Comps. Victualien) den Commandr., sijn gebiedend’ opperhoofft, met veele leugenachtige achterclapperijen heefft gaen blameren, ende veele injurieuse lasteringen ende calumnien achter rugge gesproocken ende gedivulgeert, sonder oocq daer van vrij gelaten te hebben niet alleen een: maer al, Ja selffs de eerlijckste vrouwspersoonen die hier aen de Caep woonachtich sijn &a., Ende alsoo hij delinquent bij do. vonnis onder andren oocq gecondemneert is, om (beneffens reclamatie van alles ende biddinge aen de Justitie ende sijne geledeerde partijen om vergiffenisse &a.) met een priem door de tonge geboort te worden, nevens een ban van drie jaren langh op ‘t Robbeneijlant ,

Soo is ‘t nochtans ingesien des selffs huijsvrou jegenwoordigh op ‘t uijtterste van kinde swanger gaet, ende de veelvoudige voorspraken van alle de gequalificeerste vrouwen, selffs oocq die hij op ‘t hooghste geledeert heefft, dat wij met medogentheijtniet over hem als sulcx onwaerdigh, maer³³¹ (voornamentlijck over sijn vrou) sijn bewogengeworden,de gem. sententie wat te mitigeren ende versachten, soodanigh dat wij prefererende gratie voor rigeur, den delinquent ten respecte ende om sijn vrouw voorsz, goet gevonden hebben te exhimeren³³² van ‘t schandael der priem door de tongh, ende het bannissement op ‘t Robbeneijlant ; maer dat hij eenlijck van sijn adsistentsqualite sal blijven gedeporteert ende gestelt tot soldaet van 12 gl. ‘s maents soo als hij pr. ‘t schip de Provintie ao. 1653 uijt India hier aengecomen is, op dat hij met sijn vrou noch magh de cost hebben; mits³³³ daer voor gehouden blijvende sijnen dienst te doen op sulcke tijden ende plaetsen als hem van sijn opperhooffden successive sal gelast worden, als houdende sich den Commandeur ende vorder geledeerde persoonen soo vele deselve aengaet gecontenteert met de gedane reclamatie ende biddinge om vergiffenisse &a. behoudentlijck nochtans dat sich niemant op dese gratie sal hebben te verlaten offte sondigen.

Gegeven in ‘t Fort de Goede Hoope datum uts.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1657.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1657.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] CASPAR VAN WEEDE, Secrets, 1657.

C. 1, pp. 221-224.

Woonsdagh den {16570328} 28en Maert ao. 1657.³³⁴

By d’ E. Hr. Commissaris Rijckloff van Goens³³⁵ beroepen sijnde den Breden Raedt van de schepen Orangie ende Malacca neffens ook die van ‘t fort de Goede Hope alhier aen Cabode Boa Esperance,Ende in deselve geproponeert,

Dewijl men volgens alle omstandigheden niet anders can besluijten off dat Herrij (sigh als hoofft van de Hottentoos hier van ‘t landt van de Caep houdende) isvoor eerstden principaelsten roervincq offte oorsaeck van ‘t stelen van Comps. bestiael ende moorderije begaen aen den Nederlantsen jongen in October ao. 1653,

Item boven sijn ontrouw gepleeght aen Comps. coopmanschappen ao. 1655 verthoont, om daer voor bestiael te reuijlen ‘t welcke d’ onse wijs gemaeckt heefft dat hem de Saldanhars diep in ‘t landt souden hebben affgestolen ende nochtans door andre van sijn eijgen volcq wel wordt geseght, hij sigh daermede ontrouwelijck heefft verrijckt, gelijck ook blijckt aen ‘t veele bestiael dat hij jegenwoordigh is hebbende, vermits op Comps. eerste aencompsteao. 1652niet anders hadde om van te leven als de aldercaelste van al dit volcqjen;

Wijders oock dat aen alle sijn proceduren volcomentlijck ende claer blijckt, en hij in plaetse van d’ E. Compe. trou te wesen, ende de Saldanhars tot den handel aen te nodigenten respecte van de goede tractementen hem daerom aengedaen wordende³³⁶ deselve met alle mogelijcke middelen soeckt ende tracht van hier te weren, Jae selffs d’ onse hier wel stoutelijck derff te vooren leggen ende persuaderen om de gemelte volckeren met Comps. macht gecombineert bij bequaem occasie te overvallen ende haer bestiael te ontroven, &a.,

Off het om alle de gemelte ende meer andere redenen ende consideratien (te langh alhier te insereren) d’ E. Compe. niet soude dienstigh ende voordeeligh wesen, dat men den selven jegenwoordigh (als sijnde binnen ‘t fort ende buijten alle suspect vermoeden) met ‘t zeijlreedt leggende schip Malacca van hier vervoerden ende na Batavia bracht.

Op ‘t welcke dan door Sijn E. voormelt de stemmen adviserende affgevordert wesende, Is eijntl. na vele genomen consideratien verstaen die sake noch wat suspens te houden vermits de veelvoudige swaerigheden, daerinne voor als noch gemaeckt wordende, als namentlijck:

Dat wel eenige van sijn vrienden uijt wraecksucht de wegen, soo voor ons bos ende ander volcq als ook de vrijel. die noch niet wel vastsitten; maer hun eerst beginnen te stabileren, overal mochten onveijligh maken, ende nu ende dan sommige verradelijck vermoorden offte soo men seijt de clap geven,

Behalven dat ook te vresen sij, ‘t volck van binnen (d’ E. Compe. voornaementlijck voor de vee-handel nodigh) door Herrijs consorten souden affkerigh gemaeckt, ende alsoo groote alteratie onder deselve gecauseert mogen worden, welcke nochtans met alle mogelijcke middelen dienen tegemoet gegaen ende tot ons affgenodight, te meer dewijl men vermoet deselve tegen de regentijt (nu haest aenstaende) gelijck over 2 jaren sullen herwaerts affsacken, van de welcke wel sal cunnen gehandelt worden, daer ter contrarie van Herrij noch alle de Caepmans ende hare adherenten (schoon sij goedt deel bestiael hebben) niet altoos te crijgen is, noch oock eenigen dienst ter werelt als somtijts wanneer ‘t haer lust wat branthout te halen, ende hun vorders met stelen ende overlast aen d’ onse te doen behelpen &a.,

Sulcx dan als vooren ‘t principael advijs ende gevoelen daer op is gebleken,³³⁷ dat alle de Caepmans &a. te vervoeren al te cruel soude sijn, ende aengaende de saken van Herrij, noch wat mede te supercedeeren tot nader ende beter opportuniteijt.

Is wijders bij Sijn E. voormelt in Rade voorgedragen de sorghvuldigheijt van de Heren Meesters onse Principal[en] over de nodige mesnagie van Comps. victualien ende ingevolge de nieuwe ordres op deselve gestelt, ten eijnde bij d’ opperhooffden van de schepen ende comptoiren respective daerop soude mogen worden gehouden een nau ende vast reglement, sulx ook voor dese plaetse (haer Ed. noch niet als tot groote costen op den hals sijnde) nodigh sij, ende derhalven beraemp[t] een memorie offte requeste ‘t welc[ke] alle jaren aen opgemelte haer Ed. ende d’ Ed. Hr. Gouvr. Genl. ende Raden van India sal overgesonden worden als bij deselve hier annex nader te sien.

In Rade ook verschenen eenige personen welck[e] door ‘t overlijden van sommige die vacante plaetsen provisionelijck hebben waergenomen ende volgens de getuijgenissen haerder opperhooffden wel becleet, mitsgaders altemalen bescheijden op ‘t schip Malacca , soo is verstaen deselve te augmenteren ende in hare bedieninge te confirmeren onder sodanige conditien ende verbeteringen als hierna volgende t’ weten:

Pieter Jansz van Dort, quartiermeester a 14 gl. per mt. per ‘t schip Malacca hier gecomen ende jegenwoordigh bedient hebbende de plaetse van cock op do. schip, sedert ‘t overlijden van den selven toe te leggen 20 gl. ‘s mts.

Dirck Jansz Swart bossr. a 12 gl. per do. schip hier gecomen, ende jegenwoor[digh] becledende de quartiermeesters-plaetse in stede van Pieter Jansz bovengenoempt, 14 gl. ‘s maents sedert den tijt als voren.

Jan Anderiesz soldaet a 9 gl. ‘s mts., ende versoeckende te mogen werden gerechargieert tot matroos, is toegestaen te varen voor bossr. a 11 gl. mits gehouden sijnde desselffs aengenomen vijff jarigh verbandt aen de Compe. te voldoen.

Pieter Jansz van Antwerpen hier gecomen voor matroos a 11 gl. ende versoeckende te mogen wesen soldaet, wert daer toe geconsenteert ende gestelt tot 9 gl. mits in plaets van sijn aengenomen driejarigh in een 5 jaerigh verbant als alle soldaten sal treden.

Nicolaes Paresij van St. Amant door sielvercoopers³³⁸ in ‘t vaderlandt in plaets van een flux man d’ E. Compe. fraudaleuslijck aengebracht ende doen aennemen voor adelborst a 10 gl. ‘s mts., ende bevonden sijnde maer te wesenniet offweijnigh meer als een degelijcke jonge, wordt bij desen gedessendeert van 10 tot 7 gl. ‘s maents, isechterbehoudende de qualite van soldaet.³³⁹

Pieter Potter van Amsterdam hier te lande gecomen met ‘t schip Nieuw Rotterdam voor adelborst a 10 gul. ao. 1655 welcke seedert ende principalijck jegenwoordigh staende des E. Commissaris van Goens aenwesen alhier gebruijckt is tot het meeten van de Caepse landerijen ende maecken der kaerten etc., wort ten dien insichte op sijn versoeck ende bequaemheijt bij desen tot lantmeter ende kaertemaecker geconfirmeert ende toegeleght een belooninge van 15 gul. maendelijcks, heden ingaende.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hope ten dage ende jaere als boven.

[Signed:] RYCKLOFF VAN GOENS.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1657.

[Signed:] JURICUS PAULUSSEN.

[Signed:] FRANCOIS VAN HERINGEN.

³⁴⁰

C. 1, pp. 225-226.

Dincxdagh den {16570410} 10en April ao. 1657.

Heden verscheijden persoonen haer in Rade verthoont ende versocht hebbende eenige verbeteringe in qualiteijt ende gagie om redenen daerbij gevoucht, sijn deselve bij d’ E. Hr. Commissaris van Goens ende Raedt verbetert volgens de verleende actens³⁴¹ op approbatie van d’ Ed. Heeren Gouverneur Generael en de Raden van India, als te weten:

Jan Pietersz van Bemmel hier te lande gecomen met ‘t schip Malac[ca] ao. 1655 voor adelborst a 10 gl. ‘s maents ende jegenwoordich eenigen tijt tot genoegen becleedt hebbende de plaetse van corporael, mits ‘t vertreck door tijtsexpiratie van de voorige, wort op sijn versoeck ende bequaemheijt bij desen in gemelte qualite geconfirmeer[t] ende toegevoucht een beloninge van 14 gl. ‘s maents, heden ingaende.

Hendrick Hendricxs van Surwurde, hier te lande gecomen met ‘t schip de Vreede ao. 1654 voor soldaet a 9 gl, ‘s maents, ende jegenwoordich provisionelijck becledende de plaetse van corporael mits vertreck door tijtsexpiratie van de vorige, wort op sijn versoeck ende bequaemheijt bij desen in gem. Corporaels quali[te] geconfirmeert ende toegevoucht een beloninge van 14 gl. ‘s mae[nts] heden ingaende.

Dirck Adriaensz Vreem van der Meern , hier te lande gecomen me[t] ‘t schip de Vreede ao. 1654 voor adelborst a 10 gl. ter maent, ende sedert gebruijckt, vermits sijn goede kennisse aen het huij[s] ende ander timmeren, wordt bij desen op sijn versoeck ende bequaemheijt voor huijstimmerman aengenomen, ende verbetert tot op 15 gl. pr. maent, ingaende de gagie een jaer voor dato.

Frederick Jansz van Amsterdam, hier te lande gecomen met ‘t sch[ip] de Princesse Roijael ao. 1656 voor bossr. a 12 gl. pr. maent en[de] jegenwoordich, vermits sijn goede kennisse gebruijckt wordend[e] aen het timmeren, wort bij desen op sijn versoeck ende bequaem[heijt] voor huijstimmerman toegevoucht een verbeteringh in gagie tot op 14 gl. ‘s maents, heden ingaende.

Jan Teunis van Zoelen hier te lande gecomen met ‘t schip Malacca ao. 1655 voor adelborst a 10 gl. welcke sedert ende noch gebruijck[t] is aen ‘t wagen maken, wort derhalven op sijn versoeck ende bequaemheijt bij desen toegeleijt, 14 gl. ‘s maents, heden ingaende.

Roeloff Jansz van Dalen, hier te lande gecomen met ‘t schip de Goutsblom ao. 1654, voor soldaet a 9 gl., welcke sedert altijt vermits sijn goede kennisse in de smith³⁴² is gebruijckt, wort derhalven op sijn versoeck ende bequaemheijt bij desen toegeleijt een verbeteringe tot op 13 gl. ter maent, heden ingaende.

Job Henricxs Boom van Amsterdam, jongen, hier te lande gecomen met sijn ouders pr. ‘t schip den Drommedaris ao. 1652 sonder gagie, wort bij desen op sijn versoeck ende bequaemheijt in Comps. dienst aengenomen voor jongen a 5 gl. ter maent, onder een verbant van 5 jaren.

Louijs Rijckert³⁴³ van Brussel, hier te lande gecomen met ‘t schip de Parl ao. 1656 voor adelborst, welcke sedert bij provisie de kocxplaetse alhier bedient heefft, wort derhalven op sijn versoeck ende bequacmheijt bij desen voor cock aengenomen, ende toegeleijt een beloninge van 20 gl. pr. maent, heden ingaende ende verbonden blijvende sijn 5 jarich verbant daervoor uijt te dienen.

Jan van Harwarden van Seventer, hier te lande gecomen met ‘t schip den Salmander ao. 1653 voor corporael, Jegenwoordich capn. des armes, ende sedert Januarij 1654 provisionelijck als hoofft van de militaire becleet hebbende de sargeantsplaetse, mitsgaders bovendien als werckbaes waergenomen d’ opsicht over alle Comps. gemeene wercken, soo aen de fortificatie, steenbackerijen, lantbou als andersints, wort ten dien insichte op sijn versoeck ende vereijschte bequaemheijt, in de voorsz sargeantsqualite, als hoofft over de militaire ende tot opsiender van alle Comps. gemeene wercken ende lantbou &a. geconfirmeert, mitsgaders ten selven respecte gebeneficeert met een extraordinaire beloninge van 32 gl. ter maent, ende ondercoopmansransoen: mits gehouden blijvende d’ E. Compe. daer voor noch drie jaren boven sijn 5 jarich verbant te dienen, ende bereijt te staen: omme sich te laten gebruijcken tot alle soodanige Comps. gemeene ende andre wercken, als waer toe hij van sijn opperhoofft sal gecommandeert worden.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hope ten dage ende jare als boven.

[Signed:] RIJCKLOFF VAN GOENS.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1657.

³⁴⁴

C. 1, pp. 227-228.

Maendagh den {16570423} 23en April ao. 1657.

Den Commandr. in Rade (versterckt met de schippers ende stuijrluijden van de fluijt schepen Veenenburgh ende Vincq ) gecommuniceert het schrijven van d’ Ed. Hrn. Gouverneur Generael ende Raden van India gedateert 4 December ao. verleden ende derselver als oock des E. Hr. Commissaris van Goens gelaten ordre, omme met een van de uijt comende galjots offte lighte scheepjes noch eens te laten opsoecken ende uijtsien na het volcq ende goet van het verongeluckte schip den Draeck op ‘t Zuijtlandt 28 April ao. passo. op omtrent 30 2/3 graden clackeloos verseijlt vermits deselve luijden daer seer ellendigh sonder leefftocht sijn gebleven ende bij die van de Witte Valcq ende ‘t jacht de Goede Hoope door opgemelte haer Ed. den 8en Junij ao. voorsz derwaerts gestuijrt niet gevonden: maer vruchteloos weder gekeert sijn, mitsgaders op do. Zuijtlandt bovendien mede achtergelaten hebben noch 11 van haer volcq.³⁴⁵

Op ‘t welcke dan rijpelijck gelet: mitsgaders geconsidereert dat desen jare geen cleijnder off lichter schepen staen uijt ‘t vaderlandt aen te comen als het jegenwoordigh hier ter rheede leggende fluijtjen de Vincq ‘t welck seer vlack gemaeckt ende dierhalven gans vlot gaende sij, is met overlegh van de gemelde schippers ende stuijrluijden g’oordeelt het selve daer toe gansch bequaem te wesen, ende volgens dien goet gevonden daer toe te gebruijck[en], mitsgaders ten voorsz fine ‘t Zuijdlandt op de bekenste plaetse met het minste prijckel te laten aensoecken, sijnde na genomen speculatie in de caerten op omtrent 324 gra. daer men een goet stuck buijten de wal van 100 tot minder vademen aengeteijckende gronden vint ende duijnigh landt boven met bomen ende bosschagies verneempt: omme van daer dan langhs de wal (bij daegh seijlende ende ‘s nachts met cleijn zeiji in zee houdende) aff te sacken ende alsoo ‘t gemelde vrack ende volcq, mogelijck sijnde, op te soecken ende empassant weder mede op Batavia te brengen, neffens soo veel van de contanten ende andre coopmanschappen als met het minste prijckel mogelijck wesen sal uijt do. vracq noch te becomen.

D’ opperhooffden van verhaelde fluijtjen, in Rade voordragende dat door het overlijden van haren eerste schipper Jan Bartelsz sij lijden jegenwoordigh maer versien sijn met den gewesen opperstuijrman Joost Jansz van Seraeskercken, die in de schippersplaetse is gesuccedecrt ende den gewesen onder nu als opperstuijrman gebruijckt wordt sulcx alle de wachten bij daegh ende nachten op haer beijden aen comen ende swaer vallen, ende op haer schip geen stoff is om d’ onderstuijrman[s]-plaetse³⁴⁶ waer te laten nemen, volgens dien versoeckende daerinne met een bequaem man te mogen worden g’adsisteert etc., ende vermits deselve tot d’ opsoeckinge voorsz wel nodigh met noch een goet stuijrman dienen versien, Soo is gemerckt de bequaemheijt ende goede kennisse die den constabel Baltus Cornelisz (jegenwoordigh opperhoofft op ‘t Robbejachjen ) heefft van de navigatie, nootshalven goet gevonden denselven op voorsz fluijtscheepjen de Vincq te laten overgaen: omme aldaer die vacante onderstuijrmansplaetse te becleden ende de confirmatie (met lieff³⁴⁷ op Batavia comende) te versoecken van d’ Ed. Hren. Gouverneur Generael ende Raden van India.

Ende alsoo ‘t gemelde Robbejachjen weder van een bequaem man tot opperhoofft soude mogen werden versien, Soo is op ‘t voordragen van d’ opperhooffden des fluijtschips Venenburgh daer toe bij provisie gecosen den bossr. Claes Jacobsz van Amsterdam op do. fluijt jegenwoordig bescheijden, ende na de getuijgenisse van de selve een bequaem jonghman wesende die bij Lastman³⁴⁸ de navigatie geleert ende daer van d’ examen in presentie van Bewinthebberen gedaen heefft, mitsgaders voor dato meer gevaren ende in India geweest is.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hope datum als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1657.

[Signed:] HENDRICK JURIANS.

[Signed:] JOOST JANSEN.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] PIETER WILLEMSZ.

[Signed:] PIETER DAMYSSEN.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, Secrets. 1657.

³⁴⁹

C. 1, p. 229.

Woonsdagh den {16570425} 25en April ao. 1657.

Alsoo het fluijtscheepjen de Vincq sijn reijse mits ‘t aendocn van ‘t Zuijdlandt al wat priculeus³⁵⁰ staet te vallen, Soo is om d’ E. Compe. doch soo veel mogelijck voor schade te verhoeden goet gevonden de 2 kiste³⁵¹ gelt in verhaeldc Vincq geladen met de versegelde sleutels te doen over schepen in ‘t fluijt schip Venenburgh ende den schipper van dien in onse presentie van den ontfangh te laten passeren 3 all eens luijdende recepissen: omme alles te doen blijcken daer ‘t behoort.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jare als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1657.

[Signed:] HENDRICK JURIANS.

[Signed:] JOOST JANSEN.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, Secrets. 1657.

C. 1, pp. 230-231.

Saterdagh den {16570512} 12en Maij Anno 1657.

In presentie van de schippers der schepen Oijevaer ende Gecroonde Leeuw gehoort egeduijrigh aenhoudende ende lammeterende³⁵² versoecken ende claeghredenen van de opperhooffden des Engels schips de Maijblom (mede present) ende verthonende hunnen grooten noot om victualie ende eenige scheepsbehoefften etc. van ‘t welcke niet cunnende worden gesecundeert consequentelijck souden moeten haer schip verlaten ende sien om ‘t leven te behouden hoe sij aen de cost quamen, behalven dat door ‘t overlijden van hare timmerluijden op zee door storm vrij aen ‘t schip beschadight wesende, niet souden derven daermede in zee gaen indien men haer met coste met onse scheepstimmerluijden helpen ende soo voorts,-

Allen ‘t welcke overwogen ende ingesien dat het na de consjentie qualijck verbij te wesen nochte Christelijck soude sijn geconfedereerde vrunden van een gelove door honger ende ander gebreck wetens verlegen te laten en vergaen, Soo is, hebben voor eerst de gemelte schippers aengenomen aen voorsz Engels schip eens een oculaire inspectie van des Engelsmans gelegentheijt te nemen: mitsgaders oock met eenen op te brengen om wat saken denselven ‘t meeste benodight ende met de minste schade off prejuditie onser Heeren Majores mede te secunderen soude mogen wesen, waerop heden aen landt gecomen ende gerapporteert hebbende het daer soo slecht bevonden sij dat qualijck mogelijck schijnt do. schip te recht sal cunnen comen ten sij deselve wat g’accommodeert worden, Soo is goet gevonden om haer oock hoe eer hoe liever van hier quijt te raecken, te secunderen uijt de voorgemelte schepen met 2 vaten speck, 2 vaten vleijs, 600 lb. broot, 2 vaten erten off gort, 1 ton teer, 1/2 vat peck, 30 lb. caersen, 400 stux 2 lb. duijckers, 100 vijff duijmen, 300 enckelde middelnagels, 1 tros van 3 duijm, 1 do. van 2 duijm, 1 cabeltou van 6 duijm, 1 out seijl, 14 lb. seijlgaren ende 1 rol Frans canefas tot reparatie van syn seijlen, van welcke goederen den voorsz Engelsman na behoorlijck ontfangh sal passeren recepisse obligatoir: omme behouden overcomende daer voor te betalen, soo veele onse Hen. Meesters in ‘t vaderlandt sullen verstaen te behooren.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jare als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1657.

[Signed:] JACOB VAN DOOREN.

[Signed:] DIRCK CORNELISZ HAEN.

[Signed:] AERNOLT DE HEUSCH.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] FRANCOIS DE CONINCK.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, Secretaris. 1657.

³⁵³

³⁵⁴

C. 1, p. 232.

Donderdach den {16570524} 24en Maij ao. 1657.

D’ E. Westerwolt met sijn schuijtjen aen landt gecomen wesende ende voorstellende vermits hunne lange reijse van Batavia tot hier hare provisie sulcx vermindert ende schaer³⁵⁵ geworden was, dat nootsaeckelijck wat diende gesecundeert, omme haere vorder te doene reijse na ‘t Patria te mogen vervolgen, Soo is bij den Raedt versterckt met Sijn E. ende d’ opperhooffden van ‘t schip de Gecroonde Leeuw , goetgevonden denselven uijt do. Leeuw , in hare nessessiteijt te accommoderen met 5 vaten vleijs, 1 halff aem olij ende 1 vat peck,

Waermede meent dat het sal cunnen strecken ende de reijse uijtharden.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hope ten dage ende jaere als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1657.

[Signed:] VOLCKRS. WESTERWOLT.

[Signed:] DIRCK CORNELISZ HAEN.

[Signed:] WIJNANT WIJNANDSZ

[Signed:] AERNOLT DE HEUSCH.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, Secrets. 1657.

³⁵⁶

³⁵⁷

C. 1, pp. 233-235.

Saterdagh den {16570630} laesten Junij ao. 1657.

Alsoo de persoonen Cristiaen Jansz van Hoesum ende Pieter Cornelisz van Langesont, versoucken alhier in vrijdom te mogen worden gestelt, ende vermits d’ E. Compe. haer met geen treckossen (als die selffs gebreck hebbende) en can accommoderen hun principael ende vooreerst te erneren als wiltschutten onder soodanige vordere conditien ende met alle de selve previlegien als d’ andre vrij geworden persoonen, Soo is hun ‘t selve op dese vordere aparte conditien toegestaen namentlijck ende:

Vooreerst dat niemant buijten haer sal gelicentieert worden eenich wilt te schieten offte andersints te vangen, ‘t sij met roers, netten, stricken, offte hoedanich het soude mogen wesen, Comps. dienaers nochte oock vrije luijden van wat conditie die oock sijn, anders als op haer eijgen landt, ende die verder of daer buijten bevonden wort sal verbeuren ‘t schietgeweer, netten ende ander instrumenten daer deselve mede buijten haer landt sullen bevonden worden, neffens een geltboete van 6 Ra. te verbeuren soo meenichmael sij overtreden sullen hebben, d’ eene helfft pro fisco, ende d’ andre helfft voor de vrije wiltschutten.

Doch schadelijck gedierte, als leeuwen, tijgers, wolven, luparts &a. blijfft ijder een vrij te schieten ende vangen op de premien daer toe gestelt.

Sullende vorders de gem. vrije wiltschutten haer wiltbraet, gehouden sijn te vercoopen aen Comps. dienaers ende vrije luijden alhier woonende, ten prijse voor dato beraemt, namentlijck

1 fasant voor 8 stuijvers.
1 pardrijs.	} voor 6 stuiivers.
1 gans.
1 eend voor 4 stuijvers.
1 teelingh.	} offte van diergelijcke groote voor 2 stuijvers.
1 duijff.
1 wulp.
1 elant voor 12 gl. als voor een koebeest.

1 fasant voor 8 stuijvers.
1 pardrijs.	} voor 6 stuiivers.
1 gans.
1 eend voor 4 stuijvers.
1 teelingh.	} offte van diergelijcke groote voor 2 stuijvers.
1 duijff.
1 wulp.
1 elant voor 12 gl. als voor een koebeest.

Ende herten, rebockjes off diergelijcke naer advenant deselve groot off cleijn sijn.

Doch aengaende ‘t gevogelte sullen sij aen de passerende schepen mogen vercopen soo duijr alssz³⁵⁸ cunnen, maer geen koebeesten, elanden, herten off diergelijcke, dat alles aen d’ E. Compe. ten prijse voorsz moet gelevert worden, ende ingevalle deselve door pracktijck van stricken, netten off andersints, soo veele gevogelte van gansen, eenden off diergelijcke, costen vangen dat ‘t selve coste strecken om Comps. guarnisoen in plaetse van soute vleijs ende speck te schaffen, sal haer do. gevo[ge]lte alsdan van d’ E. Compe. affgenomen worden, namentlijck

1 gans tot 4 ende	} ende ander gevogelte naer advenant.
1 ent[^359] tot 2 stuijvers,

1 gans tot 4 ende	} ende ander gevogelte naer advenant.
1 ent[^360] tot 2 stuijvers,

Ende vermits dese gem. luijden met geen treckossen of ander gereetschappen can worden g’accommodeert om ‘t landt te bouwen, soo is hun oock toegestaen, om te beter te mogen op de been comen, een tapjen op te stellen, mits den stercken dranck niet van d’ aencomende schepen, maer van d’ E. Compe. uijt magasijn alhier copende, op de peene daertoe gestelt ende nochte stellen, ende subject te blijven, soodanige vordere ordres als op ‘t een ende ‘t ander in tyt ende wijle sal mogen worden beraempt, vorders ende op gelijcke conditien als d’ andere vrijeluijden oock toegestaen, blijvende den vrijen handel van bestiael met d’ inwoonders, mits als voorsz gehouden sijnde, 20 jaren alhier in vrijdom te verblijven ende oock als geseijt hun met alle gepermitteerden coophandel, visserij &a. te mogen generen, alles tot nader goetvinden van d’ Heeren Majores, volgens de vrijbrieven haer ter hande gestelt.

Ende alsoo ons gebleecken is dat die van Harmans Compe. tegens hare gemaecte conditien met d’ E. Hr. Commissaris van Goens, in de verleden maent Junij, aen ‘t Engels schip de Wilcom vercofft hebben, een os ende 2 schapen, waer van d’ E. Compe. noch soo sober is versien, dat derselver eijgen schepen daer van niet cunnen worden t’ hunner ververssinge na vereijsch g’accommodeert, veel min ‘t guarnisoen alhier gespijsst, volgens ‘t oogmerck van d’ E. Compe., Soo is ‘t dat wij om sulcx bij tijts voor te comen, goetgevonden hebben ‘t selve wel expresselijck te interdiceeren ende verbieden: mitsgaders ten dien eijnde te laten pronunchieeren ende ter behoorlijcker plaetse affigeeren, Extract uijt de conditien, door d’ E. Hr. Commissaris voornt. met deselve gemaeckt, mitsgaders daer bij te voegen in cas van overtredinge, de peenen hieronder volgende namentlijck:

Dat soo ijmandt van de vrijeluijden na desen bevonden wort eenighe koebeesten, schapen, verckens, elanden, herten, hinden, rebockjes ende diergelijcke aen eenige vreemde offte oock selffs Comps. schepen vercocht te hebben, sullen verbeuren t’ elckens een pene van 20 Ra. van 8en ende dat voor soo menighen koe, os, kalff, schaep, off ander beest, (hier bovengenoempt) als deselve sullen bevonden worden, sonder consent van den Commandeur aen de voorsz schepen vercocht te hebben, alsoo die leverantie d’ E. Compe. aen haer selffs is behoudende, ende alles wat de vrijeluijden te veel hebben, aen d’ E. Compe. moet gelevert worden ten prijse daertoe beraemt offt noch te ramen.

Item oock dat geen vee sullen slachten voor haer selffs noch voor andre sonder ‘t selve als vooren aen den Commandeur bekent te maecken, op pene van ‘t geslachte beest of schaep, om gelet te worden dat d’ aenteelt doch geen achterdeel compt te lijden, welck vee met consent als vooren geslaght wordende de vrijeluijden dan aen de hier woonende, maer geen andre mogen vercoopen namentlijck: het schapevleijs tot drie stuijvers en de koebeesten offte hertevleijs tot 2 stuijvers ‘t lb.

Maer sullen geene Comps. dienaren hoger mogen borgen als tot de waerde van een schellingh, op dat ‘t gemeene volcq niet uijtgesopen wort, op pene van nulliteijt.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hope ten dage ende jare als voren.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1657.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1657.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, Secrets. 1657.

C. 1, p. 236.

Dincxdagh den {16570703} 3en Julij ao. 1657.

Heden vernomen ende evident gebleecken sijnde, dat de persoonen Hans de Bout, Carel Broers, ende Jan Claesz van Wesselboeren, wagenvoerders, door achteloosheijt hebben verwaerloost offte verlooren ende laten verdrencken drie van Comps. treckossen tot groote verlegentheyt ende schade in verscheijden saecken, Soo is verstaen ende goetgevonden: omme haer te beter te doen oppassen, ende oock tot exempel van andren voor deselve op reecqe. te laten belasten, 50 gl. ijder os, hoewel se d’ E. Compe. wel drie mael soo veel waerdich sijn in den arbeijt, ende dierhalven haer te doen een dreijgement van na desen soo goetcoop daer niet aff te raken, maer dat voor elck beest, in ‘t aenstaende comende te verliesen, ten minsten sullen te betalen hebben hondert guldens.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hope ten dage ende jare als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1657.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1657.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, Secrets. 1657.

C. 1, p. 237.

Vrijdagh den {16570713} 13en Julij ao. 1657.

Heden voormiddagh Gode loff alhier uijt ‘t Patria wel aengecomen wesende ‘t jacht Maria gedestineert beneffens ‘t noch niet g’arriveerde jacht Hasselt , omme van hier te varen na de custen van Guinea ende Angola op den slavenhandel &a. Ende siende bij de facturen ende cognossementen dat behalven eenige nodicheden voor dese plaetsen daerinne mede verscheijden goederen sijn geladen voor India, volgens oock de becomen brieven onser Heeren Meesters uijt de Camer Amsterdam, welcke bij deselve ordonneeren sulcx per ‘t eerst hier aencomende schip voorts na Batavia te laten gaen, ende alsoo ‘t jacht Hasselt als voorsz noch niet is verschenen, sulcx dit cleijne jachgen³⁶¹ Maria tot voorhaelde voijagie noch niet can affgesonden worden, vermits in Hasselt het cargasoen tot den handel voorsz is gescheept ende wij oock noch destituijt blijven van opgem. onse Heeren Meesters desseijnen ende ordres op die traffique &a. als niet hebbende met de brieven deses jachts Maria ³⁶² becomen, de copie van de instructie tot de meergenoemde vojagie, d’ opperhooffden besloten mede gegeven niet jegenstaende do. brieven melden deselve nochtans daerinne gesloten was, Soo is na goet overlegh goetgevonden ‘t gene voor de Caep in dit jachjen gescheept is, ten eersten te doen aen landt comen ende dat voor Batavia voor de handt te laten stellen, om offer tusschen wijle eenige van Comps. scheepen aenquamen, ‘t selve dan uijt gem. jacht maer over te laten schepen: Om insonderheijt de minste spillinge offte leccagie aen den olij ende traen subject te sijn, tot oock te min mishandelingh aen de gereetschappen tot de saegmolen en de granaden voor India daer oock in geladen.

Ende aengaende ‘t loot in do. jachjen mede gescheept, is goetgevonden ‘t selve oock daeruijt te halen ende aen landt te laten brengen mitsgaders de plaetse met steen tot ballast weder te vullen om ‘t jachjen watervast te houden; ende do. loot na d’ ordre onser Heeren Meesters met ‘t eerst aencomende schip uijt Patria mede voorts na India te laten varen.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hope ten dage ende jaere als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1657.

[Signed:] KLAES FRANSEN BORDIJNGH.

³⁶³

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1657.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, Secrets. 1657.

C. 1, pp. 238-241.

Dincxdagh den {16570717} 17en Julij ao. 1657.

Den Commandeur nu ende dan veel malen uijtgeweest, mitsgaders wel ter degen affgespeculeert, ende omtrent 5/4 uijr gaens van ‘t fort achter den Taeffelberch op een hogen heuvel in de vlacte tusschen Steven ende Jan Reijniersz wooningen offte bouwerijen uijtgesien hebbende, een seer bequaeme ende gelegene plaetse omme tot bevrijdinge van Comps. geplante boogaert, als oock derselver ende vrijeluijden geboude ende al besaeijde landerijen &a. te stellen de principaelste ende sterckste redout, omme onder beschut van dien oock Comps. bestiael seer nootsaeckelijck te weijden ende bewaren, Soo is bij den Raedt van alles ter degen mede oculaire inspectie genomen hebbende aenwijsinge ende verthooninge gedaen sijnde, do. plaetse ten eijnde voorsz voor de bequaemste en de best gelegen mede g’oordeelt, ende dierhalven goetgevonden deselve plaetse daer toe vast te stellen; mitsgaders ten aensien ‘t metselwerck aen de rosmeulen gedaen is, met den aldereersten aen ‘t opmaecken van do. redout te vallen: omme voor de compste van de Saldanhars ende andre natien diep uijt ‘t landt (gerucht wordende tegen de drooge tijt aff te comen) noch vaerdich ende in volcomen deffentie te hebben; mitsgaders die te nemen op cleijn roijael³⁶⁴ offte 16 voeten viercant met twee verdiepingen, boven plat, ende een oversteeckende borstweer om bequaemelijck twee stuckjes op te cunnen stellen tot te meerder ontsagh voor dese lants natie welcke anders met hun bestiael over al de besaeijde landerijen mochten loopen dat hierdoor fraij sal cunnen voorgecomen worden, alsoo de gemelte redout ‘t oogh heefft van de strant der Taffelbaij aff over al de beslagen landerijen en de Comps. boogaert tot heel aen den bosheuvel toe, welcke rijckelijck in ‘t midden op den hals tusschen beijde de baijen is leggende, behalven Comps. besaijde landerijen, die wat in een dal achter een ander heuvel beneden ‘t bos tegen over Harmans bouwerij gelegen sijn; ende daeromme van dese redout maer ten deele can beschout worden, doch is met een cleijn wachthuijsjen mede wel te bewaren, welck in ‘t oogh van dese gemelte redout leggen ende voorts onder sijn gesicht mede hebben can al de gansche rest van de landerijen, in ende tusschen alle valeijen gelegen, tot aen den bosheuvel voorsz incluijs doch wort die nochte oock ‘t ander wachthuijsjen (op de soute revier daer ‘t fort ende de redout Duijnhoop op sien can, ende do. wachthuijsjen dan vorders op de meergenoemde redout, ende die weder op ‘t eerstgenoemde wachthuijsjen) noch niet heel nodich geacht te maken, maer na voltreckinge van de in desen gementioneerderedout eerst in ‘t fort te begrijpen de geprojecteerde³⁶⁵ ende bij d’ E. Hr. van Goens voor goetgekeurde packhuijsen aen de noch onbemetselde sij gordijnen, seer nootsaeckelijck om beneden slaven ende op de solders coren te bergen, dat met Godt de voorste dit saijsoen staet gewonnen te worden, waer toe wij meenen onse jegenwoordige gelegentheden al wat te cleijn sullen vallen.

Wijders gedacht op den Naem van voorsz redout, is deselve ten aensien van de cituatie goetgevonden te noemen Coorn-hoop .

Gemerckt dat conform onse resolutie van den 6en November ao. passado, door ‘t maken van 15 hembden uijt een stuck Guinees linnen, namentlijck 12 mans van 3 3/8 ende 3 jongens dos. van 3 ellen, bevinden de mans 1/8 el te cort vallen, ende de jongens hemden te veel overhouden, Soo is verstaen van nu aff alle de hemden even groot ende volslagen te laten maken, namentlijck van 3 1/2 el ijder, genaijt met soomen ende al, ende soodanige 14 uijt een stuck Guinees -linnen, voor ‘t oude naijloon van 8 stuijvers per hemdt, waer toe dan ruijm 50 ellen (de halsboorden ende oxeldoecken &a. daer onder gereeckent) gaen sal, endein plaetse van 30³⁶⁶ tot 26 stuijvers den gemeenen volcke cunnen uijtgegeven, mitsgaders evenwel de gewoonlijcke advance van hondert pro cent op ‘t Guinees linnen voor d’ E. Compe. gevonden worden, te weten:

Voor 1 stucx do. linnen*a 5 Ra. van 48 stuijvers*[^367] (costende incoops 6 guldens[^368] ) soo als 't na de manieren van India op reecke. uijtgegeven wordt	ƒ12:-
Ende voor 't naijloon als voorsz 8 stuijvers per hemdt sijnde voor 14 stucx	ƒ5:12
Maeckt te samen	ƒ17:12
Sulcx op 't gelt voor 't naijloon betaelt wordende oock omtrent 12 pro cento advance*voor d' E. Compe.*[^369] is vallende namentlijck op de bovenstaende 5 gl. 12 stuijvers	ƒ0:12
Alsoo 14 hemden à 26 stuijvers van een stuck uijt brengen netto	ƒ18:04

Voor 1 stucx do. linnen*a 5 Ra. van 48 stuijvers*[^370] (costende incoops 6 guldens[^371] ) soo als 't na de manieren van India op reecke. uijtgegeven wordt	ƒ12:-
Ende voor 't naijloon als voorsz 8 stuijvers per hemdt sijnde voor 14 stucx	ƒ5:12
Maeckt te samen	ƒ17:12
Sulcx op 't gelt voor 't naijloon betaelt wordende oock omtrent 12 pro cento advance*voor d' E. Compe.*[^372] is vallende namentlijck op de bovenstaende 5 gl. 12 stuijvers	ƒ0:12
Alsoo 14 hemden à 26 stuijvers van een stuck uijt brengen netto	ƒ18:04

Ende waermede de luijden door dese verminderinge in prijs ende vergrootinge der hemden vrij verlicht ende oock te meer ende beter g’accommodeert mitsgaders alle misnoegen geweert sal worden, des oock den boeckhouder der soldijeboucken nauw regardt sal hebben te nemen op de maet van de hemden hier vooren aengeroert, ten eijnde gelet worde deselve met hare mouwen de volle breete van ‘t linnen hebben, sijnde te samen 1 1/2 el met soomen ende al gelijck boven van de lenghte mede geseght is.

Vorders gesien datsommige van³⁷³ de vryeluijden niet jegenstaende onse doorgaens doende minnelijcke waerschouwingen &a. nochtans al even stout ende moetwillich haer voet ende wagenpaeden nemen door ende over Comps. besaijde landerijen, schoon haer andre bequame wegen, ter sijden, beneden ende boven heen genoech sijn, ende dagelijcx noch al worden aengewesen, Soo is: omme alle schade op Comps. landerijen voor te comen ende andre pregnantien meer verstaen daer op te stellen dese navolgende penen namentlijck:

Dat niemandt soo wel vrijeluijden als Comps. dienaren sullen vermogen over Comps. noch der vrijeluijden beploeghde, besaijde, offte gebouwde landerijen, te voet nochte te paerde offte wagens mogen gaen offte rijden, op de verbeurte van 5 Ra. d’ eerste, ende 10 Ra. de tweede mael, boven vergoedinge van de schade aen ende op Comps. off eenige luijden hare landerijen gedaen.

Ende sal niemandt oock eenige vruchtboomen verderven op verbeurte van lijff ende goet;

Gelijck oock die bevonden wort eenich gewas op ‘t velt staende gesneden, vertreden offte andersints beschadicht te hebben, voor den tijt van 12 maenden aen de gemeene wercken te arbeijden sal gebannen worden.

Soo wortoock³⁷⁴ om voor te comen ‘t breecken van de heijningen, paggers offte schuttingen ijder een gewaerschout wel toe te sien ende sorge te dragen haere beesten ende treckossen wel te bewaren dat deselve genige van de voorsz heijningen, paggers offte schuttingen comen te breecken, voornamentlijck van Comps. thuijnen offte boogaert, nochte oock over de geploegde landerijen te lopen, op verbeurte van soodanich beest als daerop gevonden ende eenige schade aen gedaen sal hebben.

Sullen derhalven de geene die beesten ende vee houden schuldich sijn sorge te dragen dat deselve in het uijt ende indrijven geen schade en doen, op verbeurte van 6 Ra. van 8en ende vergoedinge der schade.

Ende op dat dese ordre ende andre geemaneerde³⁷⁵ placcaten doch te beter souden mogen worden gemainteneert, is goetgevonden den bij d’ E. Hr. van Goens gesteld’ en beedichden Secretaris deses Raets, Abraham Gabbema bij desen op approbatie ende nader goetvinden onser Heeren Meesters te substitueeren tot fiscus ende lantschou[t] provisioneel ende hem te laten genieten d’ emolumenten naer uso daer toe staende: om te beter op alles te mogen toesien.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hope ten dage ende jare als boven: Mitsgaders extract hier uijt gepronunchieert ende ter behoorlijcke plaetse g’affigeert den tweeden …³⁷⁶ daer aen volgende.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1657.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1657.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, Secrets. 1657.

C. 1, p. 242.

Donderdach den {16570719} 19en Julij ao. 1657.

Bij missive (heden gecomen van ‘t Robbeneijlandt ) gesien de sobere apparentie van de steenbouwerije &a. doch ter contrarie weder oock de redelijcke hope van de voorteelinge eeniger aertvruchten, voornamentlijck de mier edick,³⁷⁷ daer sich d’ E. Compe. veel aen gelegen laet om te dienen voor derselver schepen tot ververssinge op de reijsen na India ende Patria respective, Soo is verstaen, soo haest ‘t hier ter rheede leggende jachtjen Maria van sijn ijser ende loot ontladen ende weder met steen in de plaets sal geballast wesen, ende ‘t jacht Hasselt (beijde na Guinea gedestineert) tusschen wijle noch niet te voorschijn comt, dat den Commandeur Riebeecq dan eens selfs in persoon derwaerts varen ende van alles nader ende pertinente visite ende oculaire inspectie nemen sal; omme oock met eenen op de bequaemheijt der gronden mede te letten, tot voortplantinge van de pattattissen welcke gelijck de mier edick op sandige gronden wel wassen willen, ende daeromme gehoopt wordt, daer redelijck sullen aerden, om ‘t volcq op do. eijlandt (tot bewaringe van de schapen doch moetende leggen) daer aen noch wat werck te geven voor ‘t ledichgaen, alsoo de pattattissen een seer bequaeme aertvrucht, Ja soo goet als broot is, tot spijsinge van menschen hier ten hoogsten nodich.

Item oock om met den schipper en de stuijrman uijt te kiesen een bequaeme plaetse tot een baken om op te vuijren voor schepen die ‘s avonts voor de baij comen, om daerop in te mogen seijlen &a.

Aldus gearresteert ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hope ten dage ende jaere als boven.³⁷⁸

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1657.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1657.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, Secrets. 1657.

C. 1, p. 243.

Vrijdagh den {16570720} 20en Julij ao. 1657.

Overslagh gemaeckt sijnde tot opstellinge van een goede corenschuijr, Ende wijders oock staet gemaeckt dat d’ E. Compe. al omtrent 50 a 60 mergen landts nodich³⁷⁹ sal hebben jaerlijcx te bebouwen tot spijsinge deses guarnisoens ende slaven &a., met hope uijt den bouw der vrijeluijden de rest voor de schepen ende Batavia binnen 1 jaer 2 a 3 wel sal comen, ende alsoo des guarnisoens montcosten sonder daer voor gelt offte betalinge te geven (aengaende granen) ongetaxeert te houden: maer met Comps. eijgen volcq ende slaven uijt den lantbouw te winnen, Soo is goetgevonden gemelte schuijr te nemen op 108 voeten lengte, ende beneffens de uijtladingen ende al, op 40 voeten wijtte, Rijnlantse maet, met 10 gebinten 12 voet van den andren &a. omme emmers met de granen (tegen December toecomende met Godes hulpe staende gemaeijt te worden) niet verlegen te vallen maer genouchsaeme plaetse tot berginge te hebben.

Ende op dat dit werck doch tijdich genouch soude mogen affgemaect worden ende gereet wesen, Item oock gemerckt d’ E. Hr. Commissaris van Goens bij desselfs hier gelaten instructie onder andren is ordonnerende met het onderhanden sijnde hoofft ons soo veel niet te haesten, als wel aen ‘t werck nodich tot corenbouw &a., Soo is goetgevonden de timmerluijden van ‘t hoofft aff te nemen ende Maendagh aenstaende ten eersten beneffens ‘t werck aen de redout Corenhoop (dat weijnich is) de houtwercken van de voorsz corenschuijr te laten vaerdich maken ende door de wagens ter plaetse daer toe uijtgesien, aenbrengen; mitsgaders ‘t hoofft voortaen voorts af te laten maken met soo veele timmerluijden uijt de aencomende scheepen als successivelijck daer toe sonder hinder van ‘t nodige scheepswerck, staende haer leggen alhier, sal cunnen gemist ende aen te werck gestelt worden: om ‘t selve oock al met eenen mede te eerder vaerdich te enigen.

Aldus geresolveert ende g’arresteert in ‘t Fort de Goede Hope ten dage ende jare uts.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1657.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1657.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, Secrets. 1657.

C. 1, p. 244.

Woonsdagh den {16570808} 8en Augustij ao. 1657.

Heden bij den Raadt oversien de copie attestatien ende confessien &a. op gister door den ondercoopman van ‘t schip de Provintie overgegeven ende neffens den gesurrogeerden schipper versocht redres in de saecken aengaende de faulten van overspel begaen bij den schipper Andries van Nes, met de huijsvrouw van voorsz ondercoopman &a. ende waerover deselve, neffens oock do. vrouwe genaempt Cornelia van Savelpoel aen boort bij den Scheepsraedt gedetineert sijn, Soo is na genomen deliberatie goetgevonden, vooreerst scherp ondersoeck ende informatie te nemen, offer oock eenige tweespalt in de jegenwoordige scheeps-regeeringe sij, ende door dese nieuwe gesurrogeerde ende opgeclommen officianten met goet reglement wel de behoorlijcke ordre gehouden wordt, ten eijnde men daeruijt soude mogen sien of Comps. costelijck schip met deselve voorts na Batavia te vertrouwen sal wesen &a.

Ende aengaende de gemelte faulten is verstaen bij gelegentheijt de attestanten ende confessanten eens te verhooren: omme na ‘t selve daerinne dan vorders te handelen als bevonden sal worden ten meesten dienste van de Compe. tot behoudenisse van voorsz costelijck schip ende goet te vereijsschen, ende waer toe dan sijn gecommitteert den schipper van ‘t jacht Maria ende Roeloff de Man bouckhouder ende medelit in den Raedt deser fortresse, ten overstaen van den Secretaris deses selven Raedts.

Aldus gedaen ende g’arresteent in ‘t Fort de Goede Hoope datum uts.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1657.

[Signed:] KLAES FRANSEN BORDIJNGH.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1657.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, Secrets. 1657.

C. 1, pp. 245-248.

Saterdagh den {16570818} 18en ditto ao. 1657.

Conform onse resolutie van den 8 deser na gelegentheyt genomen hebbende soo veele informatie van de gelegentheyt der jegenwoordige scheepsregeringe des schips de Provintie als mogelijck is, mitsgaders oock wegen de onlusten tusschen ‘t vaderlandt ende hier op do. schip voorgevallen &a., Ende daer bij onder andren gesien de schrale blijcken van dat den gedetineerde ende bij d’ Ed. Heeren Meesters aengenomen schipper Andries van Nesse soude hebben willen Comps. schip op verkeerde havens brengen, soo hem van de jegenwoordige scheepsregeringe wordt te last geleijt, Edoch niet suffichandt noch claer genoech bewesen; Maer ter contrarie niet te min sijn sondich ende overspelich leven begaen met de huijsvrouw van den ondercoopman Huijbrecht van Hocht, genaempt Cornelia van Savelpoel, volgens eijgen vrijwillige ende onafgedwongen confessie, waerover by den Scheepsraedt voor hare compste alhier op den 21en³⁸⁰ Junij passado is in d’ ijsers geset ende tot dato gedetineert gebleven, ende ingevolge om ‘t schip weder van een goedt opperhoofft te versien den opperstuijrman Pieter van Dalen in sijn plaetse gesurrogeert mitsgaders den derdewaeck Thomas Woutersz eerst in den gedeporteerden onderstuijrmansplaetse, ende nu tot opperstuijrman, den gewesen vierdewaeck tot onderstuijrman ende den hoochbootsmansmaet³⁸¹ weder tot vierdewaeck,

Ende gemerckt dat tot affdoeninge van voorhaelde saecken veele tijts soude vereijsschen, vermits de meerder informatien van sommige saken noch soudende moeten werden genomen waerdoor dit costelijck schip in syne te doene reijse vrij soude worden geretardeert tot groote schade ende intrest van d’ E. Compe. op ‘t welck ende wes meer dienaengaende den Raedt ‘t principaelst is lettende,

Item oock gesien dat den gewesen opperstuijrman, ende nu als boven bij den Scheepsraedt gesurrogeerden schipper Pieter van Dalen in de regeringe goede ordre is houdende ende ‘t werck wel aenvordert &a.,

Soo is bij den Raedt deser fortresse g’assisteert ende versterckt met de opperhooffden van de jachten Hasselt ende Maria verstaen die surrogatie voornamentlijck nevens oock alle d’ andre aengaende d’ opclimmingen der bedieningen bij den Scheepsraedt. gedaen op approbatie van d’ Ed. Heeren Gouverneur generael ende Raden van India in haer geheel ende desen voorsz Pieter van Dalen op approbatie voorsz als schipper ende opperhoofft op do. schip te laten, Maer om te besorgen dat ‘t selve oock van een goedt opperstuijrman mochte versien wesen, waermedehet schip³⁸² bij sieckte off overlijden van den voorsz van Dalen soude cunnen ende mogen voorts te recht gebracht worden, alsoo der doch een is manquerende vermits den persoon Thomas Woutersz hierboven genoempt daer toe niet bequaem g’oordeelt wordt ten aensien van sijn droncken ende gedeboucheert leven alsmede sijne strengigheijt ende vuijle bejeginge tegen ‘t volcq, deselve veele t’ onrechte met een droncken hoofft slaende ende scheldende voor honden &a., daer seer over geclaeght wordt ende in soodanigen schip wat teer ende periculeus valt, soo is omme alle vordere onlusten voor te comen, ende om redenen voormelt oock verstaen den opperstuijrman van ‘t jacht Maria genaemt Harman Albertsz van Enchuijsen, wesende een fraij bedacht ende in d’ Indische Navigatie een ervaren zeeman op meergenoemde schip de Provintie tegen verhaelden Thomas Woutersz te laten overgaen ende die weder op ‘t jacht Maria , omme met ‘t eerste ander aencomende schip voorts na Batavia te varen ende de confirmatie van sijne surrogatie by d’ Ed. Heeren Gouverneur Generael ende Raden van India te solliciteeren, mitsgaders den onderstuijrman Jan Claesz de Lange van ‘t jacht Hasselt mede ervaren in de Indische navigatie tegen den opgeclommen onderstuijrman Jan Pietersz van Durkerdam ende die weder op Hasselt te laten gaen, waerbij dan noch blijvende haren gemaeckten vierdewaeck Adriaen Goons, vertrouwt wordt gemelte schip weder van suffichante hoofftofficieren versien is ende met Godt de voorste in goede ordre wel te rechte sal gebracht worden,

Ende opdat geenige nieuwe onlusten mochten rijsen maer alle occasien daer toe geweert ende voorgecomen blijven,

Item oock dat om redenen in den beginne verhaelt ons de tijt ende bequame gelegentheijt manqueert de saken wegen den gedetineerden ende hier aengeclaegden schipper Andries van Nesse alhier finaelijck aff te doen, Soo is verstaen den selven uijt sijne banden (sedert 21e Junij passado verdrietich in gelegen) van do. schip te laten hier aen landt comen ende blijven tot het eerst hier aencomend’ ander schip omme hem daermede dan voorts na Batavia te laten varen, ende van alle de pampieren ende stucken tot sijnen laste &a. een stel nu met dit schip de Provintie (weder haest seijlvaerdich wesende) ende een ander stel offte dubbelt, met het eerst volgende schip: ten eijnde die saken na ‘t goetvinden van d’ Ed. Heeren Gouverneur Generael bij den rechter op Batavia in beter ordre als hier mits d’ ongelegentheijt &a. wel geschieden can, souden mogen affgedaen worden, neffens wel expresse recommandatie ende bevel aen den ondercoopman van Hocht sijn vrouw (sieck te cooij legende, ende daeromme scheep latende blijven) geduijrende de noch te doene reijse wel te bewaren als na behooren tot preventie van meerder onheijl ende onbehoorlijcheden.

Is oock goetgevonden de vordere officieren voor ons te roepen ende elck tot presteeringe van hun debvoir ende onder houdinge van goede ordre ende gehoorsaemheijt een behoorlijcke vermaninge te doen: als oock allen den volcque in ‘t gemeen ten eijnde haer alle als getrouwe dienaers van d’ E. Compe. te dragen ende hun uijtterste debvoir aen te wenden om Comps. schip ende goedt in alle getrouwicheijt op Batavia te brengen.

Ende alsoo door ‘t haestich vertreck van voorhaelde schip de Provintie uijt Zeelandt den sieckentrooster (daerop bij d’ Ed. Heeren Bewinthebberen ter selver Camere aengenomen) is achteruijt geseijit ende blijven staen, sulcx do. schip daervan ontbloot is, ‘t welck door voorhaelden Thomas Woutersz altijts is gedaen, Ende om do. ampt van hier tot Batavia provisioneel te becleeden ons jegenwoordich voorcompt ende aenbiedt den persoon Gerrit Valcq van Schoppingen adelborst, met ernstich versoeck ende bede om daertoe te mogen worden g’emploijeert, Soo is ‘t dat wij (verseeckert sijnde van sijn goedt comportemendt stil ende stichtelijck leven: mitsgaders desselffs bequaemheijt in ‘t lesen ende singen der psalmen) den selven sijn versoeck toestaen omme de gemelte plaetse van sieckentrooster geduijrende de reijse van hier tot Batavia provisioneel te becleeden: ten eynde oock te meerder devotie ende stichtelijcke dissipline onder ‘t volcq sal mogen gehouden worden ende omme do. ampt in te meer waerde ende behoorlijcke achtinge onder den gemeenen man te doen hebben, sullen de opperhooffden hem volgens gebruijck sijn eetplaetse in de kajuijt, mitsgaders desselfs slaepstede, mede ter behoorlijcke plaetse laten hebben, doch aengaende de confirmatie van voorsz ampt en de augmentatie in gagie &a., sal den selven hebben te versoecken aen d’ Ed. Hren. Gouverneur Generael ende d’ E. E. Heeren Raden van India tot Batavia aen welcke haer Ed. wij ‘t selve gedefereert ende hem volgens dien vorders gerenvoijeert laten.

Aldus g’arresteert ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope datum als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1657.

[Signed:] JACOB HENDRICKSZ MOOKER.

[Signed:] KLAES FRANSEN BORDIJNGH.

[Signed:] ADRIAEN VAN DE VENNE.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1657.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, Secrets. 1657.

³⁸³

C. 1, pp. 249-250.

Maendagh den {16570820} 20en Augustij ao. 1657.

Heden bij den Raedt van ‘t fort de Goede Hoope, gesterckt met den Breeden Raedt van de jachten Hasselt ende Maria genomen sijnde, de nader lecture van de brieven ende secrete instructien, onser Heeren Meesters nu jongst becomen op ‘t stuck van den slavenhandel ende despeche der gemelte jachten tot dien eijnde na Gunea ende Angola &a. mitsgaders oock derselver ordre omme ‘t jacht Hasselt gemandt te laten met 60 a 70 coppen, ende ‘t jachjen Maria naer advenandt ende vereijssch van saken, Soo is na verscheijde ende omstandige genomen deliberatien bij meerderheijt van stemmen goetgevonden meergenoemde jachten te mannen als te weten, Hasselt sijnde het grootste met 70 ende Maria ‘t cleijnste met 36 coppen, als wordende bij gemelte scheepsoverheden verstaen, met minder het desseijn van d’ E. Compe. niet wel soude cunnen uijtgevoert worden, vermits op de custe van Angola in ‘t cruijssen eenige waerdige prinsen³⁸⁴ becomende, oock volcq nodich sij, om die na d’ ordre onser Heeren Meesters te mannen ende herwaerts op te senden, doch wanneer sonder becominge van eenige waerdige prinsen de tijt sal verstreecken wesen, voor ‘t jacht Hasselt om na Arder ³⁸⁵ te lopen, tot de g’ordonneerde slavenhandel, Is verstaen dat denselven dan niet meer sal ophouden als 60 ende 10 man overgeven aen ‘t jacht Maria , omme hier te rugh te brengen, nadat met d’ selve daer (bij den Breeden Raedt der gemelte jachten alsdan nader over te delibereren) noch eenige meerder tijt na Hasselts affscheijt sal gecruijst hebben, Ende dan empassant in ‘t herwaerts keeren over te steecken na St. Helena Novo ³⁸⁶ : om dat eens te besichtigen, off daer misschien ‘t een of ‘t ander Portugees vaertuijch noch mochtetevindenwesen³⁸⁷ ende met eenen de gelegentheijt van die plaetse ter degen aff te sien ende teijckenen, mitsgaders van daer vorders op out St. Helena , omme de aldaer noch sijnde paerden (mogelijck ende voor dese plaetse seer nodich wesende) empassandt aff te halen, ende mede te brengen, beneffens soo veele appel off lemoen boomtjes ende jonge verckens als sal cunnen bergen om hier aen te planten ende voort te teelen.

Wijders oock wat nader oversien de facture van de coopmanschappen bij haer Ed. voorsz totten gem. slavenhandel geprojecteert ende in ‘t jacht Hasselt geladen is verstaen deselve soo in sijn geheel te laten mede gaen, sonder daer ijts aff³⁸⁸ te doen.

Item oock het loot voor India daerin gescheept: om de minste tijtspillinge ende de jachten te eerder te cunnen affvaerdigen als mede om dat ‘t selve wat ranck is, ende qualijck weder bij sijn last soude te crijgen wesen.

Aengaende de 25 leggers gevult met gordt, waer van al een op de herwaerts reijse is geconsumeert ende noch 24 resteren, is goetgevonden, maer 12 aen landt te laten comen, ende in droge vaten over te storten: mitsgaders beneffens die ledige, de andre 12 volle leggers met gordt aen boort te laten tot spijsinge van de te handelen offte te verovren slaven, in plaetse van 8 halve leggers offte grofftonnen paerdeboonen hier te saijen.

Mitsgaders van de 12 leggers meel (daer der oock 2 op de reijs van sijn geconsumeert) oock een aen boort te laten ende de ander 9 stucx aen landt te nemen, ende dan vorders meergenoemde jacht Hasselt te versien met sooveel oude, heele ende halve leggers offte verckens tot water, als bij den andren te crijgen wesen sal, gelijck aen ‘t jachtjen Maria rede geschiet, ende van landt met 12 hele ende 8 halve leggers offte vleesvaten versien, ende rede claer leggende is, sullende derhalven met sijn boot ende volcq dagelijcx die van Hasselt alle mogelijcke hulp doen, om in allerhaest, tot de te doene voijagie vaerdich ende gereet te worden, vermits het om op de gedestineerde plaetsen te cruijssen, al wat laedt in den tijt wordt, ende daeromme oock goetgevonden is na Hassels vertreck van Angola na Arder ‘t jachjen Maria als voorsz noch eenigen tijt te laten nacruijssen &a.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hope datum uts.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1657.

[Signed:] JACOB HENDRICKSZ MOOKER.

[Signed:] KLAES FRANSEN BORDIJNGH.

[Signed:] ADRIAEN VAN DE VENNE.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, Secrets. 1657.

C. 1, pp. 251-252.

[ {16570827} 27 Aug. 1657.]

[Requeste van de Burgers aen de Caap.]

Aen d’ E. Commandeur ende Raadt van ‘t Fort de Goede Hoope.

‘Geven te kennen U.E. dienstwillige ende gehoorsaeme onderdanen, hier ondergeteijckent, alle vrijeluijden aen de Caep de Bona Esperance, hoe dat haer de landerijen bij d’ E. Hr. Commissaris Ryckloff van Goens vergunt elck voor sijn vieren in compe. 160 roeden, N. ten W. ende Z. ten O. in de breete ende 200 roeden O. ten N. ende west ten Z. in de diepte, maeckende samen 32000 viercante roeden offte 53 1/3 morgen lants, volgens d’ erffbrieven ons bij d’ E. Hr. Commissaris voormelt daervan gepasseert, bevinden in haer diepte in plaetse van 200 geen 100 roeden goet te wesen, maer heel sant ende steenachtich als ijserclip, soo dat het onbequaem is te bebouwen, ende wij daerop niet souden cunnen leven, gelijck wij U.E. selfs hebben verthoont ende laten sien, Soo is ‘t dewijle ons ‘t selve in de diepte ons tegen valt, dat wij ons keeren tot U.E. ootmoedelijck versoeckende dat ons in plaetse van dien soo veel mochte in de breete N. ten W. offte op eenige andre plaetse vergunt worden: omme emmers de ploegh niet te laten stil staen.’

‘Ende dewijle onder ons oock eenige getrout sijn, ende haere vrouwen ontboden hebben, ende eenige ongetrouwt soodat als de getroude hare vrouwen crijgen, al eenige sullen soecken van malkander te scheijden ende elck sijne apardt waernemen, offte oock wel malcander, Namentlijck de getroude den ongetrouden uijtcoopen, ‘t welck niet sal cunnen geschieden omdat onse voorsz vrijbrieven melden, dat wij ons landt in 12 Jaren niet mogen vercoopen, verhuijren offte veralieneeren, soo versoecken wij mede dat datselve oock mochte verandert ende soo gestelt worden dat men ‘t geboude landt wel, maer geen ongebout landt mochte vercopen offte verhuijren, alsoo dan elck graegh sal sijn, om veel landt om te ploegen: om daerbij oock de cost te mogen winnen, waerdoor de getroude te meer aenslaen soude, om haer vast te setten, want wij sullen als de getroude vrouwen overcomen niet wel connen samen blijven, daerom soo versoeck³⁸⁹ wij ondergeschreven beijde ‘t selve hier vooren gemelt, op ‘t alderhoogste, ende dat wij overal landt mogen uijtkiesen ende bebouwen, op sulcke plaetse ende soo veel als wij cunnen, volgens de conditien die wij eerst met U. E. voor de compste van d’ E. Hr. Commissaris voorsz gemaeckt hebben, soo hoopen wij dan metterhaest coren genoegh voor d’ E. Compe. aen te bouwen, waerop wij versoecken dat oock eens vooral een vast prijs mochte gerae[mpt] worden: ende alsoo de tabacqtyt aencompt dat ons die plantagie ende o[ock] allerhande thuijn ende aertvruchten mede mochte toegestaen worden als oock om die te vercoopen aen schepen ende waer wij cunnen, ende med[e] dat wij ons bestiael dat wij van d’ E. Compe. ende van de inwoonders handele[n] oock mochte aen de schepen vercoopen soo duijr als wij cunnen als mede onse granen, ende dat de granen die wij van d’ E. Compe. hebben genoten, dit eers[te] jaer mochten vrij hebben, sonder die juijst aen d’ E. Compe. wederom te betalen, op dat wij te beter mochten bestaen ende behouden blijven mitsgaders dat ons oock eenige plancken, van d’ E. Compe. mochten vercocht worden, om corensolders van te maecken, ende de granen te beter souden cunnen voor den regen bewaert blijven, &a. ende dat oock een vaste ende de naeste prijs op ‘t coopen van cooper mochte werden gestelt, waernaer wij ons cunnen reguleeren, dit doende &a.’

‘UE. gansch ootmoedige dienaren ende gehoorsaeme onderdanen.’

‘STEVEN JANSEN; HEINRICH ELLEBURCHT; ‘t merck X van OTTO JANSZ van Vreede;’

‘HERMAN RIEMAGEN als hoffmeester³⁹⁰ JAN MARTENSZ; gemerct bij HANS X PIETERSZ’

‘FAESBENGER van Hoven; gemerct X by WARNAER CORNELISZ; bij JACOB X CORNELISZ van Rosendael; gemerckt bij JAN X REIJNIERSZ; WOUTER CORNELISZ MOSTERT.’

Den Raedt haer niet g’authoriseert vindende in desen te treden nochte eenige veranderinge te maecken, vinden goedt de supplianten te renvoyeeren aen onse Heeren Principalen ende dit requeste onder de pampieren mede over Gunea ten eersten na ‘t Patria te laten gaen om daerop haer Ed. goet vinden ende ordre te verwachten, doch om de ploegh gaende te houden sal haer landt aengewesen worden, om bij provisie te gebruijcken tot nader ordre voorsz ende ‘t coper hun gelijck met goetvinden van d’ Hr. Commissaris van Goens begonnen is tot 18 stuijvers ‘t lb. vercocht worden, den tabacq tot een gl. ende de rest als voren t’ eenemael gerenvoijeert laten aen haer Ed. voorsz.

In ‘t Fort de Goede Hope ady 27en Augustij 1657.

Bij mij

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, 1657, Secrets.

³⁹¹

C. 1, pp. 254-255.

Woonsdagh den {16571010} 10en October ao. 1657.

Alsoo den sargeant Jan van Harwerden bij d’ E. heer Commissaris van Goens is gepreviligeert ende toegestaen een ordinaris taeffel ende herberge te mogen houden, tot gerieff ende huijsvestinge voor den gaende en de comende man der passerende schepen &a. ende dat daer toe buijten aen de noortsijde van ‘t fort, gedeelte van ‘t oude schapenstal, voor eerst ende bij provisie soo veel doenlijck op Comps. costen is bequaem gemaeckt, Soo is met denselven g’accordeert daervoor van huijr te betalen 50 gl. ‘s jaers, ingaende primo November aenstaende. Ende nademael sijn huijsvrouw oock voornemens is verckens aen te focken, ende dierhalven versoeckende dat haer mochte verleendt worden seecker irregelier stuckjen rouw landts, gelegen omtrent 60 roeden achter ‘t fort aen de noortcandt van de reviere benoorden voorsz fort, tusschen beijde Comps. zuijdelijcxste ende noordelijckste thuijnen, inhoudende metde oneffenheyt der reviere,³⁹² kreeckjes, mourassen, ende alles …³⁹³ roeden: mitsgaders om d’ onfatsoenlijckheijt³⁹⁴ &a. ongelegen sijnde, voor de Compe. te gebruijcken, vermits Comps. thuijnen oock over, Ja meer als groot genoech uijtgebreijt sijn, Soo is haer hetselve om wortelen ende andre aertvruchten op te teelen, tot voedsel ende mestinge van voorhaelde bestiael offte verckens vergundt ende toegestaen. Edoch niet verder als in leeninge ende dat het d’ E. Compe. (bij haer vertreck off selffs naderhandt van noode hebbende) sal vermogen wederom te nemen. Item oock met wel expresse interdictie dat mede alsoo weijnich, als ijmandt van alle d’ andre Comps. getroude ende ongetroude ministers³⁹⁵ en sal vermogen eenige vruchten daer uijt aen ijmandt ter werelt te vercoopen, vermangelen offte vereeren onder wat pretext het oock mochte wesen, directelijck noch indirectelijck: maer de vruchten niet anders gebruijcken als ten eijnde voorsz ende in hunne huijshoudinge op penen daer toe gestelt ende noch te stellen, alsoo de vrijeluijden sulcx tot nader goet vinden onser Heeren Meesters voor eerst noch maer alleen toegestaen, ende Comps. dienaers alle gader ‘t eenemael g’inhibeert blijfft.

Aldus g’arresteert ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hope datum als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1657.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, Secrets. 1657.

C. 1, pp. 256-257.

Dincxdagh den {16571016} 16en October ao. 1657.

Tot heden met groot verlangen hebbende te gemoet gesien, d’ afcompste van de Saldanhaers offte inwoonders diep uijt ‘t landt, met hope van de selve een groot getal bestiael soude te handelen wesen, achtervolgens de geruchten al van overlangh door de Hottentoos hier omtrent woonende geloopen, wijders oock gemerckt dat eenige van deselve al tot ongeveer 2 a 3 daghreijsens hier bij ende omtrent sijn geweest, ende nu weder te landewaert inwijcken sonder hier te verschijnen, nochte te weten wat daeraen hapert, ende volgens dien gepresumeert wordende (onses gevoelens ten rechten) dat Herrij Caepman, ende consorten haer ‘t een off ‘t ander wijs maeckt, offte tegen houdt om de weijden hieromtrent alleen te gebruijcken &a,

Soo is ingesien de nootsaeckelijckheijt van bestiael voor d’ E. Compe. ende vrijeluijden: Insonderheijt om den lantbouw ende meer andre saken te vorderen, niet jegenstaende de regentijt wat langh is duijrende ende noch niet affneempt maer ‘t landt daerdoor overal nat ende onbequaem blijfft om te reijsen, echter evenwel goetgevonden ende vast gestelt, eenich ander hoewel nodich werck stil te laten staen ende hoe eer hoe liever met een redelijcken trop volcx ende draeghossen een tocht te landewaert in te doen neffens partije coper, tabacq, pijpen &a. omme te sien niet alleen daer voor partije beesten ende schapen te reuijlen; maer oock de Saldanhars met alle vrundelijckheijt aff te nodigen en de verseeckeningh te geven, dat wij wel sullen maecken ende versorgen haer geen belet off hinder door Herrij Caepman, ende consorten aengedaen worde, alsoo onse opinie vast blijfft, dat sijluijden d’ eenige beletters van de luijden hare affcompste sijn; mitsgaders hun oock wel weten te fondeeren op onsen lantbouw, ende dat het landt daerdoor soo veele gebroocken wordt, dat sijluijden geen weijden voor haer bestiael hieromtrent souden vindenende wes meer tot belet voorsz dienende³⁹⁶ als wordende seer slim ende daerdoor wel beginnende te mercken de nootsaeckelijckheijt van ‘t bestiael: mitsgaders apparaent hopende, dat wij bij onstentenisse van dien dese residentie wel weeder³⁹⁷ mochte verlaten &a. sulcx dan als voorsz vastgestelt blijfft alle preparaden ten eersten te maken om (mogelijck sijnde) over morgen ten langsten te landewaert in te reijsen ten eijnde voorsz.

Is oock geresolveert ‘t Robbejachtjen neffens de opgeboeijde boot offte cleijne chaloup Peguijn gesamentlijck met 8 man te senden na de Saldanha-baij : om vermits ons speck ende vleijs bijna op is, wat vogels te halen ende in te souten mitsgaders empassandt van ‘t Dasseneijlandt te halen de twee Engelse stucken daer noch leggende omme deselve offte een van die na de gelaten ordre van d’ E. Hr. van Goens te planten op ‘t Robbeneijlandt , ten eijnde eenige Francen, Portugesen offte Engelse daer te min gelegentheijt mochten vinden Comps. schapen aff te halen offte eenige quade part te spelen.

Sijnde oock goetgevonden d’ opperhooffden des gem. Robbejachts partije coper, tabacq &a. mede te geven: om te sien offer in de Saldanhabaij oock wat schapen ende jonge ossjens te handelen mochte vallen, ende over te brengen.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hope datum uts.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1657.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1657.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, Secrets. 1657.

C. 1, pp. 258-260.

Woonsdagh den {16571017} 17e October ao. 1657.

De vrijeluijden verstaen hebbende ons voornemen tot een landt tocht ten eijnde in onse resolutie van gisteren vervaet, ende volgens dien presenteerende ende versoeckende onder hun achten mede te mogen gaen ende toe te leggen 5 draeghossen, Soo is goetgevonden sulcx te accepteren, ende van Comps. wegen soo veel volcx daer tegen weder te excuseeren, ende maer uijt te maken 7 man met 4 ossen: ende 3 a 4 van de vertrouwste Hottentoosdie dagelycx hem hier by ons syn onthoudende³⁹⁸ mitsgaders voor een maendt provisie, 400 lb. coper, tabacq ende pijpen tot den veehandel &a. in welcke negotie met de vrijeluijden g’accordeert is, dat sij te samen sullen herideeren 1/3 ende d’ ander 2/3 voor d’ E. Compe.; provisie, cruijt ende loot &a. tot elcx last bijsonder, excepto de Hottentoos die beneffens Comps. dienaers tot haer costen sullen versorght worden, Ende ‘t gesagh over desen trop: mitsgaders d’ administratie des handels bevolen sijn, den gesubstitueerden fiscus ende lantschout Abraham Gabbema met allen ‘t welcke hun den vrijeluijden dan conformerende, wijders besloten is, dat de vrijeluijden Vrijdagh (sijnde overmorgen) middagh met haer ossen ende bagagie sullen aen ‘t fort comen: om dien selven avondt in den Name des Heeren op reijs te gaen, met dese navolgende persoonen te weten:

Van Comps. wegen, g’armeert met pistools ende snaphaenen:

Abraham Gabbema bovengenoempt; Jan van Bemmel corporael; Pieter TheuniszMuller³⁹⁹ baes metselaer; Pieter Potten lantmeter; David van Eps onderbarbier; Elias Giers adelborst; Jochum Elbertsz bossr. ende ossedrijver met 4 Hottentoos als voorsz.

Van de vrijeluijden idem g’armeert.

Harman Remajenne; Hans Pietersz Faesbenger; Warnar Cornelisz Nunspeet; Otto Jansz van Vreede; Hendrick Elbertsz van Os[s]enbnugge; Wouter Cornelisz Mostert; Cristiaen Jansz van Hoesum; Harman Ernst van Utrecht knecht van Hendrick Hendricxsz Boom-allevrijeburgers.⁴⁰⁰

Sijnde samen 15 Nederlanders ende 4 Hottentoos met 9 ossen &a. als boven verhaelt.

Ende nademael door ‘t affsteecken van dese luijden boven genoempt met gaders oock die noch nodigh met ‘t Robbejacht moeten mede gaen na de baij Saldanha &.a. ten fine in onse resolutie van gister genarreert, wij ons vrij swack vinden om alles gaende te houden, de wijle oock al de timmerluijden aen Comps. Corenschuijr⁴⁰¹ in ‘t landt mede besich sijn om deselve in der haest af te maken tot berginge van het corenwaeraen noch wel 4 1/2 maenden werck is, ende jegenwoordich de handen hier oock soo vol hebben aen de reparatie van ‘t forts wallen, stormpalen, geschuts-beddingen te vernieuwen, boven ons thuijnwerck ende landtbouw &a., Soo is verstaen het metselwerck gelijck het werck aen ‘t hoofft mede voor een wijle tijdt gansch ende gaer te staecken ende d’ aenstaende weecke (voorsz reparatie afgedaen wesende) met de metselaers ende alle andre te practiseeren hulpe te vallen, aen ‘t graven ende dammen van de reviere om die van de Nieuw Westcandtvijfthienroeden achter ‘tcrael boven⁴⁰² ‘t fort om te leijden ende deselve aen de zuijt oost cant ver genoech besijden ‘t fort heen in zee te laten loopen, vermits deselve jegenwoordich dicht bij ‘t hoofft heen loopende, daer aen door ‘t schuijren der groote affwateringh in de regentijt veel hinder ende schade doet, welcke achterom leijdinge, met eenen dan oock sal strecken tot te meer versterckinge van ‘t fort, als sullende dan rontsom behalven voor aen de zeecandt een dubbelde gracht hebben, die voor ‘t affspoelen van onder de grondt met rijs ende tacken getuijnt, gestaeckt ende geschoeijt: mitsgaders d’ op te werpen aerde buijtenwaerts geleght worden, als een conterscharp⁴⁰³ om binnen ‘t selve tusschen de loopende reviere ende ‘t forts grachten oock Comps. bestiael te verseeckerder ende ruijmer, nodigh te bewaren &a.

Aldus gedaen ende g’arresteert in ‘t Fort de Goede Hope datum als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1657.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1657.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, Secrets. 1657.

C. 1, p. 261.

Saterdagh den {16571027} 27 October ao. 1657.

Heden den Commandeur hebbende wesen besightigen seecker bosschagie, stijff 3 uijren gaens van hier leggende N. waerts in de hoeck van den bosheuvel tegen de bosbergen Z. waerts beneden den Taeffelbergh , aengewesen door den vrij timmerman Leendert Cornelisz van Zevenhuijsen ende bij hem versocht ‘t selve voor sigh te mogen hebben, met privilegie dat niemandt als hij daer eenigh hout uijt sal mogen halen; om tot goeden oirbaer, sonder schendinge, maer tot verbeteringe van do. bosschagie te gebruijcken ende daer uijt tot gerieff van d’ E. Compe. ende vrijeluijden op eijgen costen te saegen ende leveren alderhande plancken, blicken, ribben⁴⁰⁴ etc.,

Soo is ingesien sulx gansch nootsaeckelijck sij, ende buijten last van d’ E. Compe. seer gerieffelijck sal vallen hem ‘t selve stuck bos ten eijnde voorsz toegestaen ende vergunt, neffens oock een perck van 20 mergen lants, daer omtrent op voorsz bosheuvel tegen de bosbergen gelegen om te bebouwen; mits in plaetse van desselffs verbonden tijt hier in vrijdom te woonen nu ten minsten 15 jaren sal moeten vrijman blijven ende sijn vrouw met d’ eerste gelegentheijt uijt ‘t vaderlandt ontbieden, volgens de vrijbrieff hem verleendt.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope datum als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1657.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1657.

C. 1, pp. 262-263.

Dinsdagh den {16571106} 6en November ao. 1657.

Alsoo Roeloff Zieuwertsz⁴⁰⁵ van Groningen baes timmerman alhier sijn tijt g’expireert sijnde instantelyck is versoeckende omme in vrijdom gestelt ende mede gelijck als Leendert Cornelisz van Zevenhujse in eijgendom vergunt te mogen worden seecker bosschagie gelegen tusschen do. Leendent Connelisz ende des Comps. bos achter tegen den Taeffelbergh ; omme daer ujt op eijgen costen oock te zagen ende leveren allerhande plancken, swalpen, ribben etc. tot gerieff van d’ E. Compe. en de vrijeluijden, ten prijse met d’ E. Compe. te beramen, mitsgaders voor deselve te mogen maken alle hare wagens, ploegen, eggen ende allerhande bou ende boerengereetschappen met previlegie dat tot sulck hantwerck niemandt als hij soude mogen worden toegelaten, Soo is ingesien de groote nootsaeckelijcheijt van ‘t selve, ende dat het voor d’ E. Compe. niet aen te halen is, ende derhalven oock lastich ende costelijck valt, der vrijel. wagens, ploegen, eggen, etc. langer aen te maecken ende repareren, voorsz Roeloff Zieuwertsz sijn versoeck toe te staen, mits gelijck als Leendert Cornelisz ten minsten 15 jaren hier aen de Caep sal moeten vrijman blijven ende met d’ eerste occasie sijn vrou uijt ‘t vaderlant te ontbieden.

Ende alsoo vernomen wordt dat sommige van de vrijeluijden hare huijsen ende schuijren (selffs makende) het hout met groote inordentie in ‘t bos om hacken ende schenden, Soo is goet gevonden deselve te waerschouwen ende verbieden gelijck geschiet bij extracte deser dat sijlujden als oock de vrije huijstimmerluijden die maer 3 jaren vrijdom hebben aengenomen haer voortaen sullen onthouden eenigh hout uijt Comps. offte der voorsz 2 vrije houtsagers haer bos meer te hacken cleijn offte groot, op verbeurte van 6 Ra. ende vergoedinge der schade; maer sullen buijten voorsz bosschagies uijt andre bossen (genoegh wesende) haer gerieff voor eerst noch mogen halen ter tijt anders g’ordonneert sal worden, Doch sullende voorsz huijstimmerluijden geen hout altoos voor haer selffs in ‘t een of ‘t ander bos mogen cappen: maer hun nergens anders mede bemoeijen als met huijstimmeren van hout dat haer hunne meesters sullen beschicken, daer se huijsen voor aennemen te maecken ende dat uijt de bosschagies voren aengeroert.

Soo is oock goet gevonden deselve mede te interdiceren ‘t ruijlen van oliphantstanden, renocheros-horens, struysveeren⁴⁰⁶ off eenige andere vodderyen hoe die genaempt ende onder wat pretext het oock mochte wesen op 10 Ra. boete vermits doch weijnigh van ‘t selve aengebracht wordt ende langhs soo meer bemercken sulx groot hinder in den handel van bestiael is causerende, welcke haer volgens d’ ordre van d’ E. Hr. Commissaris van Goens toegelaten ende gerecommandeert blijfft soo veel te excerceren als se na den gestelden regel ende ordre cunnen off mogen: om treckossen ende koeijen in abondantie te crygen, daer ‘t meeste voor ‘t gemeene best aen gelegen is, des ijder een bij extracte deses als boven gewaerschout sijn, sich te wachten voor schade ende te bevorderen syn meeste proffijt metten landtbou ende veehandel principael.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jare als boven mitsgaders extract hier van ter behoorlijcke plaetse gepronunchieert ende g’affigeert den 7en daer aen volgende.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1657.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1657.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, Secrets. 1657.

C. 1, p. 264.

Donderdagh den {16571108} 8en November ao. 1657.

De vrijelujden versocht hebbende om eens selffs sonder Comps. dienaers uijt te mogen gaen sien ende ondernemen off sij van de inwoondersnieteenich bestiaelmeersouden cunnen opdoen,als met d’ onse te samen,⁴⁰⁷ Soo is om haer de maet vol te doen sulcx toegestaen; mits volgens de gemaeckte conditien met d’ E. Hr. Commissaris van Goens aengegaen niet meer voor ‘t bestiael sullen geven als d’ E. Compe. in gewoonte gebracht heefft, om de jegenwoordigh al gestelde marckt (sijnde wel driemael soo hoogh als over 5 Jaren) niet meer te vergrooten ende vorder te verderven ende dat alles ‘t gene wij bevinden sijluijden te veele hebben offte handelen aen d’ E. Compe. sal gelevert worden, ten prijse voor dato beraempt omme oock meerder luijden (tot vrijdom genegen) daermede te accommoderen tot bevordeninge van de lantbouw.

Deselve oock inbrengende dat haer het verbodt van oliphantstanden renocheroshoorens &a. te reuijlen gansch schadelijck is vermits deselve d’ E. Compe. doch echter ontfutselt worden van ‘t volcq van de schepen die se doch onder den duijm weten te crijgen voor wel 6 mael soo veel als sy gewent sijn te geven, Soo is op hare instantie goetgevonden ‘t selve verbot weder in te trecken ende de vryelluyden die reuijlinge open te laten, Edoch op approbatie ende nader goetvinden onser Heeren Meesters ende onder die conditie dat sijluijden ‘t selve niet sullen vermogen aen ijmanden van Comps. dienarentevercopen, maer alle de renocheros-hoorens, ohliphants-tanden ende struijsveeren aen d’ E. Compe. selffs leveren: mits daerop genietende een volle cent winst ten eijnde sulcx alles doch te beter in Comps. handen mochte comen.⁴⁰⁸

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope datum uts.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1657.

[Signed:] ROELOFF DE MAN. JAN VAN HERWERDEN. 1657. ABRAHAM GABBEMA, Secrets. 1657.

C. 1, pp. 265-268.

Vrijdagh den {16571130} laesten November ao. 1657.

Ingesien de groote consumptie van soute vleijs ende speck onder de vrijeluijden, t’ haerder montcosten uijt d’ E. Comps. magasijn te borch halende, vermits den meesten hoop noch geen vermogen hebben om te betalen, maer tot noch als uijt de handt moeten gevoedt worden, sulcx deselve daerdoor vrij groote schult maecken, ende door den jegenwoordigen aengroeij van vrijeluijden, d’ E. Compe. sulcx seer lastich valt, oock tegen derselver goede intentie ende oogmerck is, dese residentie voornamentlijck van soute vleijs ende speck successive langer te provideren; maar ter contrarie vooreerst gaerne sagen, de saken daerna aengeleijt, dat men ‘t selve excuseeren, ende alhier uijt eijgen bestiael soo wel als wegen den lantbouw costen bestaen, sonder meer nodigh te sijn van ‘t vaderlandt of India geprovi[an]deert te worden: Item oock geconsidereert ‘t gene van meergen. durable provisien alhier gelicht wordt, India compt te ontbeeren, daer ‘t nochtans seer nootsaeckelijck is, ende qualijck genoech can gebracht worden voor Comps. aldaer varende schepen, ende behoefftige forten, comptoiren &a.,

Ende gemerckt te vrijeluijden jegenwoordigh al redelijck beginnen in ‘t bestiael te comen, voornamentlijck van schapen, die se nu dagelijcx van de inwoonders in redelijcke quantite sijn handelende, ende dat de vis, hier oock seer abondant, ende meer als genoech tot toespijs, bij deselve can gevangen worden, als syluijden daeromme maer weijnich naersticheijt willen doen,Soois goetgevonden voortaen geen soute vleijs off speck aen deselve voor contant nochte oock te borch meer te vercoopen: maer hun (conform oock haerlieder versoeck) toe te staen, tot nootdrufft somtijts een schaep te slachten, ende dat onder malcander te vercoopen tot drie stuijvers ‘t pondt als voor dato daer op gestelt, mits sulcx eerst aengevende ende betalende voor elck schaep aen den Heer ses stuijvers, ende voor een koebeest 24 stuijvers: mitsgaders een vercken vier penningen ‘t pondt levendich, ten eijnde deselve niet al te gretich ende ruijm in ‘t slachten van bestiael gaen ende gelet moge worden, dat d’ aenteelt daerdoor niet al te veel ende onnodich verachtert wordt, waeromme oock goetgevonden is, deselve te inhibeeren eenige oijen offte moerschapen, noch koeijen (bequaem tot voortelinge) te slachten, ende oock derselver bequame ossen te excuseeren, om voor de ploegh en de wagens te gebruijcken &a.,

Item oock soo der eenich vee van selffs comt te sterven de vrijeluijden dat mede sullen comen aendienen: om daer over de behoorlijcke visite te nemen, ende dat doode aes te doen weghbrengen off begraven, tot voorcominge van alle fraude die onder den naem van gestorven bestiael soude cunnen gepleegt worden, op pene als na rechten gebruijckelijck.

Wijders door de vrijeluijden versocht wordende om voor de derde mael weder een lanttocht te mogen doen, vermits verstaen hadden partijeHottentoos⁴⁰⁹ van de Charingurinars met hare huijsinge ende vee omtrent twee dagen reijsens van hier gelegert waren, ende dierhalven wel eenich bestiael van de selve meenden te becomen, Soo is (gemerct het nu den rechten oegsttijt wordt, om haer op ‘t velt staende granen af te maeijen, dorssen ende in de schuijren te halen) goetgevonden ende verstaen, derselver versoeck dese mael (om die ende andre redenen meer) aff te slaen, dewijle doch gebleecken is van voorsz volcq, daer sij na toe wilden, namentlijck de Charingurinars, weijnich bestiael te becomen sij, ende oocq seer dangereus valt met soo luttel volcq by die troulose troupen te comen, alsoo sij d’ een ende d’ ander tijt om ‘t copers-halven d’ onsen doch trachten de clap te geven ende doot te slaen, gelyck daervan beginselen sijn g’openbaert niet alleen ao. passado aen ons Robbejachts volcq, maer oocq desen jaere aen d’ onse tot twee diverse reijsen in ‘t landt bij voorn. Charingurinans ende Gorachouquas (offte tabacq-dieven) geweest, volgens de waerschouwingen onser vertroude Hottentoos t’ elckens mede gehadt, ende qualijck dervende met d’ onse meer derwaerts gaen, alsoo rond uijt seggen dat Charingurina (de bootspoeljeerders⁴¹⁰ van ‘t Robbejachjen voorsz) met gem. Gorachouquas (de tabacq-dieven) al resolutie hadden genomen, op gelegen tijt d’ onse de clap te geven, ende met het coper wegh te loopen, &a.

Ende nademael wij jegenwoordich van d’ afcompste der Chaijnouquas genouchsaem meenen verseeckert te sijn, van wien al rede goet deel bestiael hebben gehandelt, ende welcke oock beloofft hebben binnen weijnich dagen meer aff te brengen om te verhandelen, gelijck oock eenige andre, namentlijcq de Cochoquas (die heel rijck van bestiael, ende wel de machtichste van al de rechte Saldanhars sijn) Ende welcke alle niet gaerne ons bij haer in ‘t landt hebbende, achtervolgende de affirmatie van de voorsz Chaijnouquas sulcx dan om deselve in haer affcomste met bestiael niet te stutten, met ‘t uijtgaen onser natie (daervoor sij doch altijt vluchten, ende haer bestiael uijt vreese van beroofft te worden) t’ elckens weghdrijven ende verschuijlen, volgens de blijcken daervan menichmael g’experimenteert: maer om do. volcq soo veel mogelijck te conplaceren, selffs aff te locken, ende alhier alle goet tractement te mogen aendoen, Soo is den vrijeluijden het uijtgaen te ernstiger ontseijt, ende in plaetse van dien gerecommandeert, haer op ‘t velt staende granen te maijen, ende sien t’ huijs te crijgen alsoo haer d’ E. Compe. aen den landtbouw, alsoo veel gelegen laet: mitsgaders oock in plaets van al dat uijtlopen, maken te versorgen dat hare huijsen ende schuyren tot berginge van voorsz granen claer ende vaerdigh crijgen. Item oock goede vaste craelen tot bewaringe harer rede becomen ende noch te handelen bestiael op dat het van ‘t wiltgedierte niet meer soodanich verscheurt ende opgegeten wordt, gelijck menichmael gebeurt, ende t’ elckens nochal over ‘t hoofft gesien is.

Blijvende haer toegestaen ‘t bestiael dat aen hare huijsen comt, vrij ende liber na den gestelden regel, in te reuijlen, sooveel sij crijgen cunnen, ende gerecommandeert, in plaetse van ‘t uijtgaen, de inwoonders soveel mogelijck tot haer af te nodigen, als sullende ‘t gene sij verhandelen willen wel selfs affbrengen. Ende aengaende de voorsz Charingurinars ende Gorachouquas isset maer te doen, om weijnich van d’ onse met veel coper ende tabacq bij haer te crijgen, ende alsoo haer slagh op deselve waer te nemen, alsoo gelijck voorsz de gemelte Charingurinars anno passado in de Saldanhabaij sulcx volcomen betoont hebben, in ‘t overvallen van ons Robbejachts bootjen, dat se aen stucken geslagen, ‘t coper daeruijt genomen, ende voorts gemeent hadden oock ‘t volcq de clap te geven, die haer noch ter naeuwer noot met swemmen na ‘t jachtjen al[s]doen salveerden &a.

Aldus geresolveert ende g’arresteert in ‘t Fort de Goede Hope datum als voren.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1657.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1657.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, secrets. 1657.

C. 1, pp. 267-270.

Saterdagh den {16571208} 8en December ao. 1657.

De vrijeluijden gecommuniceert onse resolutie van den laesten November verleden: om geen soute vleijs of speck meer aen deselve te vercoopen om redenen bij do. resolutie largo⁴¹¹ vervaet, ende daerop bij deselve tegemoet gevoert, dat den handel van bestiael noch wat slapjes voortgaet, vermits die sedert weder wat gestut is, ende sijluijden noch weijnich schapen sijn hebbende om te strecken tot haer toespijs, derhalven versoeckende haer voor noch een wijle met vleijs ende speck te willen blijven accommoderen, Soo is hun sulcx voor eerst noch toegestaen, ter tijt men sien sal hoe ‘t sigh met den handel vorder sal willen toedragen.

Wyders bij de gesamentlijcke vrijeluijden geremonstreert sijnde dat haer netten alle nachten in de reviere worden opgehaelt ende aen stucken gesneden (apparent door de Hottentoos) sulcx sijluijden jegenwoordigh daeromme heel verlegen vallen ende gans geen vis tottoespijs⁴¹² cunnen vangen, Soo is na overlegh van saecken goetgevonden voor haerluyden gesamentlijck te geven, ende altijt te versorgen een goede zegen van d’ E. Compe. ende toebehoren van lootlijnen ende seijlgaren tot onderhoudinge van deselve, om daermede gesamender handt te vissen, soo wel binnen als buijten de reviere daer ‘t best gelegen compt, onder die conditie dat d’ E. Compe. van al de vis, die se daer mede vangen, sal trecken een gerechte derdepaert⁴¹³ tot spijsinge deses guarisoens &a., waertegen haer weder voor niet sal uijtgereijckt worden soo veel Caeps-sout als sijluijden sullen nodigh hebben tot insoutinge van al de vis, die sy met de verhaelde Comps. segen voor haer 2/3 sullen comen te vangen, vermits ditto sout van de Hottentoos aengebracht wordende doch gansch weijnich is costende ende volgens ‘t welcke haer dan ten fine voorsz gemelte zegen ende touw heden oock is ter hande gestelt, sijnde nieuw ende costende incoops veertich guldens;

Nefens 2 witte lijnen van 9e	} ongetaxeert,
2 strengh seijlgaren ende.
16 lb. loot tot de staken

Nefens 2 witte lijnen van 9e	} ongetaxeert,
2 strengh seijlgaren ende.
16 lb. loot tot de staken

Mitsgaders 1 smalton Caepssoudt costende omtrent 18 stuijvers als wyders onder dato deser na te sien in ‘t specificatieboucq op reecqe. van extraordinaire oncosten goetgevonden te brengen.

Blijvende den vrijborger Steven Jansz van Wageningen (eerst raetspersoon wegen de vrijeluijden in onsen Raedt) cum suis bevolen de sorge over gem. segen ende toebehooren: om in sijn huijs bewaert ende versorgt te worden, ten eijnde t’ elckens alsser gevist is de zegen met een wagen off andersints datelijck weder aen sijn huijs gebracht worde: om aen stocken hangende te droogen ende voor te comen deselve bij de reviere niet gelaten ende gelijck aen hare netten geschiet sij, oock mede niet aen stuck gesneden ende bedorven: maer ‘t gene daer aen door ‘t vissen breeckt, t’ elckens ten eersten met seijlgaren weder ter degen geboet ende onderhouden worde.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jaere als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1657.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1657.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, Secrets. 1657.

C. 1, pp. 271-274.

Maendagh den {16571217} 17en December 1657.

Bij twee distincte brieffkes van d’ opperhooffden des schips Sloth van Honingen in dese baij buijten de rheede g’anckert, vernomen hebbende de bijsonder benodightheden derselver, als oock ‘t schip Arnhem van veele scheepsbehoefftigheden ende victualien etc. vermits der selver lange penible reijse sedert haer vertreck van Batavia in dato 4 Feb. passo. tot heden, ende dat deselve daeromme wel souden genootsaeckt wesen hier eenige vaderlantse schepen in te wachten: omme daeruijt geprovideert ende van alles na vereysch g’accommandeert⁴¹⁴ te worden, door dien oock Arnhem om anckers ende touwen benodight was, offte verdrijvende aen St. Helena de retourvlote affwachten; Allen ‘t welcke bij ons overwogen sijnde als oock de nootsaeckelycheijt van de tijdelycke over compste deser 2 costelijcke retourschepen (waer na onse Hen. Meesters in ‘t vaderlandt al langh hebben uijtgesien ende seer verlangende sullen wesen), Item oock⁴¹⁵ dat het langer achterblijven der selver d’ E. Compe. seer costelijck sal vallen ende tot grooten ondienst staet te gedijen, Soo is bij den Raedt goet gevonden ende geresolveert alles wat wij bij ‘t magasijn hebben, soo van provisie als andersints, de gemelte 2 schepen bij te setten ende alsoo ons selven alhier voor een wijle tot de compste van de vaderlantse offte Indische schepen in nescessiteijt te stellen, liever als de selve tot grooten ondienst ende belastinge van d’ E. Compe. daer na op te houden, ten eijnde syluijden te eerder mochten in ‘t lieve vaderlandt aenlangen ende te meer wy oock voor Arnhem een goet nieu touw ende ancker sijn hebbende etc., welcken volgende dan oock verstaen is d’ opperhooffden des voorsz schips dese onse resolutie met een lettercken aen te cundigen om hun daer na te mogen richten ende te beter gemoet te sijn etc.

Staende dese vergaderinge is oock navolgende request in gegeven door Mr. Jan Vetteman opperchirurgijn deser fortresse, waer bij versoeckt sigh alhier in vrydom te mogen erneren, onder de conditien bij ‘t selve (hier onder g’insereert) na te lesen, luijdende als te weten.

‘Aen d’ E. Heer Jan van Riebeeck Commandeur van ‘t Fort de Goede Hoope ende Sijn bij hebbende Raedt.’

‘Geefft reverentelijck te kennen Mr. Jan Vetteman opperchirurgijn als dat hij gaerne wilde vrijman weesen, op volgende conditien: voor eerst, dat hij sal wesen vrij chirurgijn van alle de vrijeluyden dat deselve niet sullen offte mogen eenige andre meesters emploijere tot haren dienst als de voorschreven Mr. Jan Vetteman, vorders als dat ick sal mogen de vrije tapneninge doen, ende daer beneffens vrije taeffel houden voor alle hooge ende laege staetspersoonen, niemandt uijtgesondert, ende vorders alle negotiedrijven, koopenende vercopen alles tot mijne welgevallen, uijtgesondert Comps. provisie ende stercken dranck van de schepen te copen⁴¹⁶ sal oock moogen reuijlen van de Hottentoos alles beneffens de andre vrijeluijden, oock mede een stuck landts om tot thuijnen te gebruijcken, als oock mede dat ick allerhande stercken drancken ende Comps. provisien van de Compe. sal connen crijgen voor contant gelt sooveel als ick van noode hebben, vorders datter niet meer als twee herbergiers omtrent het fort sullen mogen tappen, offte droogh gasterije houden, vorders verbinde ick mij voor den tijt van drie jaren tot een proeve, soo het mij dan na de verloopen drie jaren wel aenstaet soo sal ick op deselve conditien noch twaelff achter een volgende jaren vrijman blijven, ende dan geen tijt na mijn vrouws 15 jaren meer na te dienen maer in voorgaende opperchirungijnsplaets na ‘t Patria gesonden worden, maer soo ter contrarie naer het expireeren van mijn drie proeffjaren het vrijdom mij niet meer aenstaet, dat dan d’ E. Compe. sal gehouden wesen mij in mijn voorgaende qualiteijt en de selffde gagie naer Batavia te senden, doch dat mijn drie proeffjaren oock mede tot affcortinge van myn tijt sal sijn-dit doende etc. was geteyckent.’

‘Mr. JAN VETTEMAN.’

‘⁴¹⁷ ‘

Welck request geresumeert sijnde, Is goetgevonden den suppliant sijn vrydom toe te staen, Item dat oock alvoren sich 15 jaren verbindt, eerst drie jaren sal mogen besoecken ende de vrijdom hem dan langer aenstaende de vordre 12 jaren hier te continueren, doch binnen de gemelte drie proeffjaren niet toegelaten offte vergundt worden tot eenigen handel van bestiael etc. met de Hottentoos noch oock gelijck d’ andre vrijeluijden eenich landt in eijgendom: maer wel in leeninge om thuijn ende boom vruchten etc. aen te teelen, welck landt na de drie proeffjaren (niet goet vindende langer in vrijdom te leven) weder aen d’ E. Compe. sal moeten overgeven, ende staende de voorsz drie jaren sich vorders maer alleen erneeren op sijn gast ende tapneringe voor de gaende en de comende man der passerende scheepen beneffens desselffs chirurgijns hantwerck onder de vrijborgers alhier, sonder dat voor eerst meer Vrije chirurgijns beneffens hem hier sullen toegelaten worden soo langh gesien ende gemerckt wordt dat hij ‘t alleen onder de vrijeluijden sal cunnen blijven waernemen.

Aengaende des suppliants versoeck om na de gemelte drie proeffjaren tot sijn jegenwoordige opperchirurgijns qualite in Comps. dienst weder aengenomen te worden, is hem mede toegestaen: Edoch niet om dan juijst na Batavia te gaen: maer gebruijckt te worden daer d’ E. Compe. t’ haren believe best gelegen sal comen, mits oock de manquerende tijt aen sijn jegenwoordich verbandt, t’ enemael mede sal gehouden blijven vol uijt te dienen voor deselve gagie daer van nu is afstaende, doch sijn vrouws verbandt van 15 jaren hier in vrijdom blijvende woonen sal hem ‘t manquement synes voorgemelten tijts niet gereeckent: maer als dan toegestaen worden in sijn opperchirurgijnsqualite na huys off India te varen.

Ende wat hij staende syn vrijdom uijt Comps. Magasijn van noden heefft tot de ordinaris taeffel ende herberginge der luijden, sal hem na den gestelden prijs ende regel contant worden vercocht, ende wijders onderworpen wesen alle soodanige Ordonnantien als rede voor de vrijeluijden sijn gestelt ende namaels door ons, offte onse hooge overicheijt ende Heeren Principalen, noch souden mogen gestelt offte beraempt ende uijtgegeven worden.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jare als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1657.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1657.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, secrets. 1657.

C. 1, pp. 275-282.

Maendagh den {16571224} 24en December ao. 1657.

Bij den Commandeur ende Raedt deser fortresse gecommuniceert sijnde, aen den Breeden Raedt van de retourschepen Arnhem ende Slot van Hooningen, derselver resolutie van den 17 deser verleden alhier genomen, Namentlijck van selver dese residentie, voor een wijl in necessiteijt te willen stellen, liever als voorsz costelijcke retourschepen, tot groote ondienst ende schade van de generale Compe. op te houden, tot eenige vaderlantse offte Indische retourschepen: omme haer wegen alle benodicheden daeruijt te versien &a., Ende volgens dien oock claer, ende resoluijt opgegeven alles wat bij Comps. magasijn, soo van provisien, anckers, touwen, pompen, pick, teer, harpuijs, traen &a. is berustende: omme te overleggen off ‘t selve sal cunnen helpen, ten eijnde de meergemelte costelijcke schepen (sonder daeromme te behouwen leggen, langer als op ‘t hoogste nodich) ter eerder na ‘t Patria mochten werden gedespecheert,

Wijders bij de principale opperhooffden, offte Breeden Raedt, der voorsz schepen in Rade present, ende tot versterckinge des forts Raedts mede geroepen, per notitie opgebracht derselver meeste nootwendicheden, ten principalen ende meest wesende, aen zeijlen ende eenich lopend’ want, daer mede deselve van hier niet wel schijnen te sullen cunnen werden versien, vermits dienaengaende bij ‘t magasijn niets en is,

Soo is na goet overlegh verstaen, op overmorgen den 2en Kersdagh te laten doen, een naeuwe visite op beyde de schepen, soo wegen de provisien, als alle benodicheden in de voorsz twee retourschepen sijnde, ende dat door de navolgende gecommitteerdens, namentlyck:

Den schipper Claes Speelman ende	} van Hooningen	}Te visiteren het schip Arnhem ,
den Coopman Abraham Clevesteijn
Ten overstaen van
Roeloff de Man ende	}uijt 't fort
Abraham Gabbema, fiscus
Den provisioneel schipper Michiel Jacobsz ende	} van Arnhem	} te visiteren het schip Hooningen ,
Den ondercoopman Hendrick Cop
Neffens de voorsz persoonen uijt dese fortresse

Den schipper Claes Speelman ende	} van Hooningen	}Te visiteren het schip Arnhem ,
den Coopman Abraham Clevesteijn
Ten overstaen van
Roeloff de Man ende	}uijt 't fort
Abraham Gabbema, fiscus
Den provisioneel schipper Michiel Jacobsz ende	} van Arnhem	} te visiteren het schip Hooningen ,
Den ondercoopman Hendrick Cop
Neffens de voorsz persoonen uijt dese fortresse

Omme als dan op ‘t raport van de voorsz gecommitteerdens een naeuwer overlegh te maecken, ende te sien off de selve schepen, met de aengebode adsistentie, soo verde sullen cunnen werden geholpen, dat sijluijden haer reijse daer mede na ‘t vaderlandt souden cunnen op ‘t spoedichte⁴¹⁸ vervolgen, sonder als voorsz tot meerder last ende intrest van d’ E. Compe. hier juijst daeromme na schepen uijt ‘t vaderlandt off India te blijven leggen vertoeven.

Vorders oock door monsr. Wijnandt van Catersvelt⁴¹⁹ opperhoofft des voorsz schips Arnhem , in Rade verthooght het overlijden van de 2 schippers Jan Rotgans ende Pieter Jansz de Vries, Ende dat sijluijden derhalven bij manquement van bequamer stoffe, provisioneelijck die plaetse sedert hadden laten becleden door den stuijrman Michiel Jacobsz van Bergen, in de Straet Sunda uijt ‘t schip Louijse op Arnhem overgeset: om de opperstuijrmansplaetse te bedienen, volgens d’ ordonnantie dato 17 Februarij passado bij den equipagiemeester Sijmon den Danser gepasseert, Ende dat den selven in sijn regeringe ende commando soo wat te slap is vallende, als niet wel dervende ‘t scheepsvolcq na behooren resoluijt genoech commandeeren &a., ende volgens ‘t welcke van opinie soude wesen do. costelijcke schip wel van een habilder⁴²⁰ hoofft over de scheepsregeringe mochte worden versorght, waertoe in consideratie wert gebracht den tweeden schipper Jan Sijmonsz Clos, bescheijden beneffens den regerenden schipper Claes Speelman op ‘t Slot van Hooningen , Soo is na veele overwegingen, ‘t selve niet alleene genomen in goede consideratie, maer oock vastgestelt, die plaetse met een habilder man te laten becleden.

Doch wijders gesien op ‘t meeste voordeel, ende den hoogsten dienst van d’ E. Compe. in ‘t generael, Namentlijck dat meergemelte schip Arnhem , het costelijcxste ende ter monture wel van omtrent acht tonnen gouts incoops geladen is, ende ‘t Slot van Honingen ter contrarie niet hoger als met een carge⁴²¹ van ongeveer 3 tonnen, Soo is na wel genomen deliberatie ende veele overleggingen (onse hooghste sorge, na schuldige plicht, latende gaen over ‘t grootste capitael onser Heeren Meesters) bij eenparicheijt van stemmen, niet alleene als voorsz goetgevonden, do. costelijck retourschip te versien van een bequaemer schipper, maer oock daer toe te verkiesen den outsten ende ervarensten schipper, Claes Speelman voorsz welcke d’ E. Compe. niet alleene lange jaren voor schipper gedient: maer oock diverse malen, met Comps. schepen uijt ende thuijs gevaren heefft, Ende in syn plaetse op ‘t Slot van Honingen weder ‘t schippers gesach te deffereren aen den tweeden schipper Jan Sijmonsz Clos voorsz, waermede vertrouwt wort beijde de schepen dan van seer goede ende bequaeme schippers sullen wesen versien, Item oock dat niet alleen ten respecte ende om de costelijckheijt des schips Arnhem voorsz den outsten schipper Claes Speelman nodich is geacht over te gaen: maer oock dat het vermits men tot veranderinge genootsaeckt is, alsoo wel sal comen: om de meeste ruste onder ‘t gemeene volcq, van beijde de gemelte schepen, welcke haer te gerustiger sullen houden, wanneer de consideratie van de meerder waerde des schips Arnhem comen te verstaen sonder in eeniger manieren ijets te laten verluijden van d’ insuffichantie des voornoemden gesurrogeerden provisioneelen schippers Michiel Jacobsz van Bergen, maer sulcx voor den gemeenen volcq stil te houden, ende den selven als 2en schipper passagier op ‘t Slot van Honingen weder over te laten gaen, om emmers alle tumulte ende misnoegen &a., onder den gemeenen man soo veel mogelijck te prevenieren: mitsgaders voorsz Michiel Jacobsz pretentie wegen sijne provisionele surrogatie, gedaen bij den Scheepsraedt van Arnhem voorsz gereserveert te laten, aen onse Heeren Principalen in ‘t vaderlandt.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jaere voorsz.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1657.

[Signed:] J. GOOSENS.

[Signed:] CLAES SPEELMAN.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, secrets. 1657.

⁴²²

⁴²³

‘WIJNANT VAN CATERSVELT.’

‘Declaratie op mijn gegeven advijs van de twee laetste articulen in de resolutie dato 24 December 1657 getrocken.’

‘Aengaende het vierde artijcul van het begin tot het woort commandeeren &a. incluijs, wert bij mij g’affirmeert, nochtans met al sulcken verstande, dat het geene aldaer wert verhaelt is geschiet op het affvragen van den heer Commandeur Joan van Riebeeck, Soo in als buijten Rade, niet adviserender maer discourerender wijse. Wijders belangende de woorden in ‘t selve articul: waer geseght wort, (ende volgens ‘t welcke van opinie soude wesen do. costelijck schip wel van een habilder hoofft over de scheepsregeringe mochte werden versorght) die woorden segge ick dat bij mijn in Rade (onder correctie) soodanich niet en sijn geventileert, veel min al sulcke opinie te hebben gehadt, maer wel is waer, dewijle de slapheijt van onsen schipper door onderlinge discoursen bij eenige leden deses Raedts, als insonderheijt by den schipper Speelman, soo hooch ende swaer gewogen, ende oversulcx naer voorgaende debatten, daerop echter de veranderinge wierden vastgestelt dat alsdoen mij selven (als siende meer op ‘t gemeene beste⁴²⁴ meesten dienst ende welvaren van’

‘d. E’ Compe. als wel op een singulier persoon) insgelijcks met de veranderinge conform de resolutie hebbe geconfirmeert, gelijck mij in dier vougen voor alsnoch daermede confirmere, ende deselve approbere mits desen.’

‘WIJNANT VAN CATERSVELT.’

Bij den Raet gesien, de hier voorstaende nader interpretatie, g’intituleert declaratie etc., bij monsr. Wijnandt van Catersvelt, in Rade eerst versocht te mogen doen, ende daeromme als boven nu gedaen, over syne meeninge, wegen ‘t vertoogh des gesurrogeerde schippers Michiel Jacobsz van Bergen, ende ‘t stellen van een ander, in plaetse van den selven omme redenen bij de 2 laeste articuls der resolutie op den 24en deser verleden daer over specialijck genomen, vermits do. sr. Catersvelt als in margine boven sijne onderteijckeninge der voorsz resolutie schriftelijck gestelt is allegerende dat desselffs meijninge, daerinne na behoren niet soude wesen gevat, ende volgens dien de vordre leden deses Raedts, neffens hem souden hebben goetgevonden te behoren (hoewel het maer is toegestaen tegen behoren ende gebruijck) sijne meyninge nader te mogen interpreteren,

Ende nochtans alle de raetspersoonen haer verseeckert houden de meijninge niet alleene wel gevadt, maer dat die oock daerinne soo civiel ende saght beneffens de natuijre der sake is uijtgedruckt als mogelijck was te doen, als hebbende niet alleen gehoort uijt den monde van voorsz sr. Catersvelt, de slappigheijt des meergenoemden gesurrogeerden schippers etc. in vollen Rade: maer oock volgens verclaringe van den Commandr. Riebeecq buijten deselve, daer monsr. Catersvelt voorsz Riebeecq in syn camer alleen, voor ‘t aenvangen van de voor geseyde vergaderinge heefft verhaelt eenige excemplen van syne slappicheijt in ‘t commanderen etc., Ende dat oock al wat soet op den dranck soude wesen, sulx door andren van ter syden mede getuijght ende genoeghsaem geconfirmeert wort, Ende volgens ‘t welcke monsr. Catersvelt de veranderinge t’ eenemael ende genoechsaem aen den Commandr. voorsz selffs voorstelde ende in de plaetse weder recommandeerden synen gesurrogeerden opperstuijrman Andries Blaeuw, ‘t welck een fray nuchteren bequaem man was,

Waerop hem door den Commandeur als doen wierde g’antwoort dat allen ‘t verhaelde van syn gesurrogeerden schipper oock door andren mede al hadde gehoort: maer dat de sake tot veranderinge pregnerende, dan den 2en schipper Jan Symonsz Clos bescheijden op Hooningen voor den selven (als maer provisioneel tot stuijrman gesurrogeert wesende) soude behoren geprefereert te worden, vermits bangh over syn tijt d’ E. Compe. voor schipper hadde gedient, endemetniet minder maer⁴²⁵ alsoo veel bequaemheijt begaefft was, volgens preuve in verscheyden gelegentheijt volcomen betoont mitsgaders Sijn E. ende vordre leden des Raets bekent, doch dat in Rade daer over nader soude cunnen werden gedelibreert, ende de saken na behoren geventileert, verclarende den Commandr. voorsz dit aldus in sijn Camer gepasseert te sijn ende wij ondergesz dat in Rade de sake op de getuijgenisse van Sr. Catersvelt voorsz vorders gedelibreert offte geventileert sijnde, met goede uijt druckinge, ende overweginge van alles, de resolutie eenparich tot de veranderinge is gevallen, mitsgaders oock om de consideratie in ‘t laeste articul des selven resolutie vervaet, (als latende onse hooghste sorge gaen over ‘t costelijxste capitael, geladen in ‘t schip Arnhem voorsz) dat daer op niet alleen een ander bequamer, maer selffs den alder outsten ende ervarensten schipper Claes Speelman soude overgaen etc., over ‘t welcke Monsr. Catersvelt mede niet alleene sonder eenige de minste difficulteijt wegen den dienst van d’ E. Compe. d’ aldereerste sijn stemme heefft gegeven, als hebbende sitplaets aen den Commandr., maer na de eenparige ende ongedifficulteerde conclusie oock mondelinge g’allegeert, dat sulx seer bequaem was gevallen vermits om de consideratie van ‘t grootste capitael den outsten schipper op Arnhem soude overgaen als breder naeckt ende claer in de meergemelte resolutie genarreert, ende volgens allen ‘t welcke wy ondergeschrevenen oock bij deselve genootsaeckt blijven te persisteren ende niet cunnen goetvinden daerinne eenige alteratie te doen, ter ware daer toe wightiger oorsaecken pregneerden, als voor jegenwoordigh noch can bespeurt worden bij de bovenstaende nader gedane interpretatie van Monsr. Catersvelt voorsz hem (behoudens desselffs respect) te doen, (niet verstaen te behoren als den selven boven sijne teijckeninge onder de resolutie voorsz is allegerende) maer ten overvloede willigh toegestaen, tegen behoren ende recht gebruijck, om hem (difficulterende do. resolutie te teyckenen) emmers vol ende in alles contentement te doen, sonder dat den Raedt offte ijmandt van dien als voorsz eenighsints in ‘t wijffelinge maer ten vollen verseeckert waren, alles na de waerheijt ende nature der sake in de voorsz resolutie naeckt ende claer is uijtgedruckt, mitsgaders sonder eenige difficulteijt het besluijt soo eenparigh genomen, als out in eenigen raet soude cunnen geschieden, ende welcken volgende dan als voorsz oock niet cunnen goetvinden van do. besluijt te desisteren: maer tot de executie incluijs daer bij te blyven, ten ware om pregnante oorsake als voormelt.

Aldus geresolveert ende andermael g’arresteert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jare als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1657.

[Signed:] J. GOOSENS.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, secrets. 1657.

C. 1, p. 283.

Vrijdagh den {16571228} 28en December ao. 1657.

Elbert Dircxsz van Emmerick jongman ende burger alhier, sich in trouwbeloffte begeven hebbende met d’ eerbare jonge dochter, Cristina Does van Doesburch, dochter van zaliger Velten Does, ende Jannetge Boddis, getrouwt met Jan van Herwerden, sargeant deser fortresse, versoeckende met consent, ende toestaen van deselve haer ouders voorsz om metten andren wettelijck in den H. echten staet te mogen laten bevestigen, Soo is bij den Raedt deser fortresse (niet anders hebbende cunnen vernemen, als dat beijde liber ende vrije persoonen waren, welcke met niemandt ter werelt, volgens oock haer als derselver voorsz ouders eijgen verclaringe, ijets wes dien aengaende uijtstaende hadden) verstaen, deselve jongeluijden haer billick versoeck toe te staen: mitsgaders ten dien eijnde op Sondach eerstcomende, na ‘t Cristelijck sermoen haer eerste affcundinge te laten doen, ende alsoo vervolgens alle Sondagen tot de derde incluijs, Omme als dan op Sondagh over 14 dagen, na de laetste affroepinge, ende gedaen sermoen (geen wettige oorseacke van verhinderinge voorcomende) door den Secretaris van onsen Rade (vermits hier geen Predicant hebben), de solemnisatie voor allen den volcken in openen raadtcamere te laten geschieden, ende met de trouw publijckelijck voort te varen.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jaere als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1657.

[Signed:] J. GOOSENS.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, secrets. 1657.

C. 1, pp. 284-287.

Saterdagh den {16571229} 29en December ao. 1657.

Conform de genomen resolutie van den 24en passado door gecommitteerde op den 26en daer aen gedaen sijnde een naeuwe ende oock gister in ‘t bij wesen van de opperstuijrluijden, hoochbootsmans, ende seijlmaeckers noch een nader visite, voornamentlijck aen de zeijlen ende vorders van alle behoeffticheden in de schepen Arnhem ende Honingen 20 ende 21 courandt alhier van Batavia over Mauritius ende Madagascar , na een lange penible reijse gansch sober, desolaet ende met veel siecken aengelandt. Ende door deselve committenten &a., mitsgaders oock de schippers respective, na noch twee dagen bedenckens ende overleggens van alles haer gegeven, gerapporteert dat het aengaende zeijl ende treijl, touw ende anckers, als de provisien offte montcosten uijt de magasynen deser fortresse aengeboden met ‘t geene aen boort is, ten naeuwsten genomen, sal cunnen gestreckt ende gestelt worden: Omme do. costelijcke schepen daermede thuijs te brengen, sonder juijst na meerder adsistentie van ander schepen uijt ‘t vaderlandt off India genootsaeckt te wachten vermits bevonden is deselve versien sijn ende wegen seijl ende treijl verdeeling gedaen can worden als te weten namentlijck:

Honingen hebbende ende houdende.	Arnhem hebbende, houdende, ende overgegeven wordende.
Focken.
1 halff sleedt ende		1 beter als halffsleedt
2 oude focken	3.	2 oude	3.
Voor marsseijls.
1 nieuwe ende		1 beter als halffsleedt
1 halffsleedt	2.	1 oudt	2.
Groot marsseijls.
1 nieuwe ende		1 hallf sleedt
2 oude	3.	1 oudt ende
		1 do. van Honingen	3.
Schoverseijls
1 nieuwe ende		1 beter als halfsleedt
1 1/2 oude	2 1/2.	1 oudt met 180 el nieu seyldoeck van Honingen	2 1/2.
Baesens.
2 oude dos.	2.	2 besaens d'een goet ende d'ander out	2.
Onderblinden.
2 oude dos.	2.	1 blindt halffsleedt ende
		1/2 out schoverseijl van Honingen tegen een oude blindt	2.
Boven dos.
1 nieuwe ende		1 boven blindt
1 oude	2.	1 out voor marseijl van Honingen tegen een oude boven blindt	2.
2 strengen seylgaren van sich selffs	5 streng seylgaren van 't fort
1 lijck van een groot marseijl van Arnhem .
Uijt forts Magasijn.
Voor Honingen .	Voor Arnhem .
1 bael nieuwe seijldoeck daer aff.	1 swaer touw ende ancker.
180 el aen Arnhem .	1 vadt peck.
1 vadt peck.	1/2 do. teer
1/2 do. teer	3 halffamen traen
3 halffamen traen	180 el nieu seijldoeck van Honingen .
partij duijgen tot watervaten ende reparatie	5 strengh seylgaren.
van dien.	1 legger Caeps sout.
Hele leggers	} tot idem.	3 1/2 geteerde walvis lijn tot lopend'
Verckens.		wandt &a.
1 legger Caepssoudt.	1 ysere tros van ...[^426]
1 box rottangh	ad Idem.
1 balck dick ...[^427] duijm ende langh 12 voeten.
...[^428] Calck ende steen tot de combuijs.
3 1/2 geteerde walvis lijn tot lopend' want &a.
1 ysere tros van ...[^429] ad idem.

Honingen hebbende ende houdende.	Arnhem hebbende, houdende, ende overgegeven wordende.
Focken.
1 halff sleedt ende		1 beter als halffsleedt
2 oude focken	3.	2 oude	3.
Voor marsseijls.
1 nieuwe ende		1 beter als halffsleedt
1 halffsleedt	2.	1 oudt	2.
Groot marsseijls.
1 nieuwe ende		1 hallf sleedt
2 oude	3.	1 oudt ende
		1 do. van Honingen	3.
Schoverseijls
1 nieuwe ende		1 beter als halfsleedt
1 1/2 oude	2 1/2.	1 oudt met 180 el nieu seyldoeck van Honingen	2 1/2.
Baesens.
2 oude dos.	2.	2 besaens d'een goet ende d'ander out	2.
Onderblinden.
2 oude dos.	2.	1 blindt halffsleedt ende
		1/2 out schoverseijl van Honingen tegen een oude blindt	2.
Boven dos.
1 nieuwe ende		1 boven blindt
1 oude	2.	1 out voor marseijl van Honingen tegen een oude boven blindt	2.
2 strengen seylgaren van sich selffs	5 streng seylgaren van 't fort
1 lijck van een groot marseijl van Arnhem .
Uijt forts Magasijn.
Voor Honingen .	Voor Arnhem .
1 bael nieuwe seijldoeck daer aff.	1 swaer touw ende ancker.
180 el aen Arnhem .	1 vadt peck.
1 vadt peck.	1/2 do. teer
1/2 do. teer	3 halffamen traen
3 halffamen traen	180 el nieu seijldoeck van Honingen .
partij duijgen tot watervaten ende reparatie	5 strengh seylgaren.
van dien.	1 legger Caeps sout.
Hele leggers	} tot idem.	3 1/2 geteerde walvis lijn tot lopend'
Verckens.		wandt &a.
1 legger Caepssoudt.	1 ysere tros van ...[^430]
1 box rottangh	ad Idem.
1 balck dick ...[^431] duijm ende langh 12 voeten.
...[^432] Calck ende steen tot de combuijs.
3 1/2 geteerde walvis lijn tot lopend' want &a.
1 ysere tros van ...[^433] ad idem.

Alle welcke verdeelinge ende adsistentie voorsz gecommitteerde schippers, stuijrluijden, hoochboots-mans ende seijlmakers distinctelijck ten ander ende derde malen voorgelesen sijnde, ende beneffens dien by den Commandeur ende Raedt deser fortresse deselve oock voorgehouden dat wegen de montcosten haer verseeckertuyt ‘t magasyn voor de reijse⁴³⁴ van hier tot vaderlandt, genoechsaem sullen cunnen worden versien, Ende op ‘t welcke deselve persoonen dan g’antwoort ende verclaert hebbende dat het (merckelijck ongevalbuijten⁴³⁵ ) daermede wel sal cunnen affgesien worden,

Soo is goetgevonden elck volgens voorhaelde verdelinge ‘t sijne tegen Maendagh aenstaende ten eersten aen boort te laten halen.

Doch aengaende de provisien is verstaen mede te supercederen ter tijt de gemelte schepen bij na tot vertreck (na desen over te delibereren) weder sullen seijlvaerdich wesen, off misschien tusschen wijle eenich schip uijt ‘t Patria of India met nader ontset parresseerden, daer men deselve dan uijt soude cunnen provideeren, sonder dese residentie dienaengaende verder te ontblooten, offte onnodich in verlegentheijt te stellen.

Sulcx dan oock verstaen is de respective opperhooffden voorsz beneffens haer waterhalen, dagelijcx haer best sullen doen met vissen om hare noch hebbende provisien daer mede neffens de dagelijcxe ververssinge sooveel mogelijck te sparen, Ende waertoe die van Arnhem een zegen (alsoo selffs geen syn hebbende) uijt ‘t fort sal geleendt worden.

Blijvende, vermits ‘t volcq van do. schip gansch sieck ende swack is, als voorsz de nader deliberatie over den vasten tijt van ‘t vertreck deser gem. 2 scheepen, nochsuspens⁴³⁶ ende de opperhooffden van Arnhem aenbevolen tegen Maendach aenstaende met eenen mede rapport te doen hoedanich het met haer volcq dienaengaende gelegen is: omme als dan op de nader deliberatie ten eynde voorsz te mogen letten &a.

Ende opdat de siecken van Arnhem (meest watersuchtige ende berberij⁴³⁷ sijnde) te beter ende eerder mochten tot reconvalisatie comen, Soo is oock goetgevonden uijt Hooningen (sonder rijs versien) 1800 lb. broot (redelijck van geprovideert) over te geven aen Arnhem tegen 3600 lb. rijs uyt Arnhem weder aen Hooningen : om voorsz sieck volcq oock dagelijcx broot te laten genieten: neffens de ververssinge &a. die van landt aen boort geschickt wordt.

In ‘t Fort de Goede Hope ten dage ende jare als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1657.

[Signed:] WIJNANT VAN CATERSVELT.

[Signed:] J. GOOSENS.

[Signed:] CLAES SPEELMAN.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, secrets. 1657.

C. 1, pp. 288-289.

Maendagh den {16580107} 7en Januarij ao. 1658.

Schoon de siecken van ‘t schip Arnhem noch niet t’ eenemael op de been sijn, ende noch wel 17 a 18⁴³⁸ in ‘t sieckenhuijs leggen, behalven eenige andre meer gaende ende staende aen boort, echter evenwel door den Commandeur in Rade geproponeert sijnde, off men niet soude behoren te dencken, op een seeckeren ende vasten tijt, wanneer de schepen tot haer vertreck souden mogen vaerdich gemaeckt worden, vermits het doch na ‘t raport⁴³⁹ van de scheepsopperhooffden ende gesamentlijcke officieren, conform de resolutie van den 29en December ao. passado, Ende de nader verclaringe meermael gedaen, met de seijlen &a. sullen cunnen gestelt worden: Omme de reyse (merckelijck ongeluck buijten) tot ‘t vaderlandt daermede te gewinnen, Soo is na genomen deliberatie verstaen, vermits het noch te vroegh soude vallen, om achterom, ende op de havenen des Vaderlants te comen, niet min als tot den 25en deser, hier noch te blijven leggen: om bequamer saijsoen, ten eynde voorsz in te wachten.

Ende nademael schipper Claes Speelman is versoeckende dat hem mochte toegestaen worden omme achtervolgende de resolutie van den 24en December passado, van ‘t schip Hooningen op Arnhem niet over te gaen: maer te blijven op Hooningen daer hij jegenwoordich is, als niet wel tot overgaen cunnende resolveeren, op fondament dat sulcx soude wesen strijdigh, tegen de ordre van de generale Compe. (synde dat elck schipper ter Camere daer uijtgevaren is, weder moet thuijs comen, Ende waeromme oock door d’ Ed. Heeren Generael, op Hooningen is g’ordonneert &a.) Soo is om haer Ed. ordre niet te contrarieeren, ende vermits den selven tot overgaen, sich oock om redenen voorsz, t’ eenemael ongenegen thoont, hem sulcx toegestaen.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hope ten dage ende jare als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1658.

[Signed:] WIJNANT VAN CATERSVELT.

[Signed:] J. GOOSENS.

[Signed:] CLAES JANSEN SPEELMAN.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, secrets. 1658.

C. 1, p. 290.

Sondagh den {16580113} 13en Januarij ao. 1658.

Na ‘t eijndigen des sermoens desen voormiddagh, sonder eenige de minste verhinderinge, volgens Cristelijck gebruijck de derde affroepinge gepasseert sijnde van de ondertrouwde persoonen Elbert Dircxsz van Emmerick jongman ende burger alhier, ende Cristina Does van Doesburch jongedochter mede alhier, Ende ons niet voorgecomen wesende waerdoor deselve in hare voornemen soude cunnen offte mogen geretardeert offte beleth werden, Soo is by den Raedt verstaen achtervolgende de resolutie van den 28en December passado, de verdere solemnisatie van den trouw in den Naem des Heeren te laten voortgaen. Ende ten dien eijnde oock goetgevonden opdat alles wettelijck ende met goede ordre tot Godes meeste eere mochte toegaen, de gem. solemnisatie (alsoo geen predicandt hebben) door den Secretaris van onsen Raedt, voor deselve ende allen den volcke in openen readtcamere te laten bedienen, gelijcx sulcx op dato na ‘t lesen des Cristelycken sermoens in den Name des Heeren oppenbaer⁴⁴⁰ wettelijck geschiet ende g’effectueert is.

Aldus gedaen in ‘t Fort de Goede Hoope datum als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1658.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, secrets. 1658.

C. 1, p. 291.

Maendagh den {16580114} 14en Januarij ao. 1658.

Volgens resolutie van den 24en December passado bij den Raedt deser fortresse (versterckt ende g’adsisteert met den Breeden Raedt van de schepen Arnhem ende Slot van Honingen ) onder andre goetgevonden ende besloten wesende: omme redenen daerinne vervaedt, dat den gewesen stuijrman Michiel Jacobsz van Bergen (bij versterff ende door mancquemendt van bequamer stoffe door den scheepsraedt van Arnhem provisioneel gesurrogeert om tot beter gelegentheijt de schippersplaetse aldaer waer te nemen) soude overgaen op ‘t Slot van Honingen : omme daermede als 2e schipper na ‘t Patria te navigeren, vermits wat te slap in ‘t commanderen, ende vrij soet op den dranck is, volgens de blijcken selffs alhier aen de Caep voor ons ende ijders oogen daervan al te veel ende openbaer bethoont, Ende dat om redenen daer noch bij gevought den regerenden schipper Claes Speelman van ‘t Slot Honingen soude overgaen op Arnhem , om die plaetse weder te vullenmitsgaders⁴⁴¹ den tweeden schipper Jan Sijmonsz Clos bescheijden op Honingen aldaer in Speelmans plaetse ‘t eerste schippersgesach bevolen blijven, vermits sijn tijt voor schipper in India over uijtgedient heefft, ende van sijne suffichantie ende goede comportementen goede blijcken sijn &a., Nochtans tusschen wijle op den 7en deser bij nader resolutie voorgemelten schipper Speelman op sijn ernstige instantie ende omme redenen daer meer bij gevoucht, toegestaen wesende op ‘t schip Honingen te mogen blijven, Soo is bij nader deliberatie goetgevonden in sijn plaetse dan op Arnhem te laten overgaen meergenoemden Jan Sijmonsz Clos omme in stede van op Honingen op ‘t schip Arnhem het eerste schippersgesach te becleden, ende sijn dienst daer voor geduijrende de thuijs-reijse waer te nemen, bij ‘t welcke dan vertrouwt wordt dat de meergedachte twee scheepen van goede schippers sullen wesen versien ende met bequame ordre cunnen ende mogen in ‘t lieve vaderlandt (Godt de voorste) overgebracht worden.

Aldus gedaen ende nader geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoop datum uts.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1658.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1658.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, secrets. 1658

C. 1, pp. 292-295.

Woonsdagh den {16580123} 23en Januarij ao. 1658.

Op den 22en deser verleden ‘t cleijnste jacht Maria van de custe van Angola redelijck spoedigh over St. Helena alleen wederom hier gecomen sijnde, ende ‘t grootste jacht Hasselt sijn reijse voorts vervordert na Arder ⁴⁴² op den g’ordonneerde slavenhandel, nadat eenigen tijt voor Loango St. Poulo ⁴⁴³ op voorsz Angoolse custe te samen hadden gecruijst, sonder eenige prinsen op te doen, Ende gesien bij de jongste missive onser Heeren Meesters in dato 11 April laestleden uijt de Vergaderinge der 17e aen ons geschreven dat (bij aldien de voorsz jachten door ‘t becomen van eenige prinsen voor off omtrent Angola soo tijdelijck mochten weder herwaerts gecomen wesen dat wij haer Ed. advijsen, met de schepen van den herfst noch niet mochten hebben becomen) deselve in soodanigen cas, niet vreempt souden sijn die vojagie met voorhaelde jachten weder van hier na voorhaelde custe te laten hervatten om voor eerst omtrent Angola andermael bij te houden ende op prinsen te passen &a.,

Ende op ‘t welcke bij den Raedt in consideratie genomen sijnde, het jegenwoordich noch soo vroegh in de tijt wel is dat met verhaelde cleijnste jacht, wel een nader tochtjen op voorsz Angola souden cunnen werden gedaen eer het grootste jacht Hasselt van Arder uijt de Guineesz bocht met slaven hier sal cunnen aenlanden, vermits bij dese laeste vojagie oock nader bevonden is dat men gins ende weder dese cust van Africa tot Angola incluijs bequamelijck ende seer gereet can bevaren,

Ende wij oock noch geen nader ordre als voorsz op ‘t emploij der voorsz jachten van haer Ed. voorsz sijn hebbende vermits de herffst schepen noch niet sijn aengecomen, ende om na Madagascar besendingh te doen oock noch wel 4 maenden te vroegh is, behalven dat haer Ed. op die traffique gesint sijn alvooren nader te overleggen off al geraden sal wesen de Madagascarse vojagie te hervatten &a. sulcx het voorsz jacht na ‘t een ende ‘t ander wachtende een wijl soude moeten blijven hier ter rheede stil leggen, Soo is verstaen in plaetse van dien ‘t selve (gelijck haer Ed. voorsz in cas van soo tijdelijcke wedercompste van beijde de jachten g’ordonneert hadden) ten eersten weder vaerdich te laten maken: om voor ‘t ledich leggen noch een tocht na Angola te doen, off misschien ondertusschen do. jacht met slaven van daer becomen mochte worden, met ordre omme oock mede alle havens van beneden de baij Saldanha aff te besoecken ende aen te doen, tot verbij Cabo Negro , Negra ende Vliegebaij ⁴⁴⁴ offte wel soo veel vorder incluijs als vermoedt wort dat de Portugesen geen vaste residentie sijn hebbende, ende overal te ondersoecken off men niet boven Angola na ‘t gevoelen van velen eenige slaven offte andren handel soude cunnen vinden, insonderheyt oock van huijden, schiltpads-hoorn, rijs, milie ende ander durabel graen tot spijsinge deser plaetse, vermits dit eerste saijsoen noch niet meer graen alhier is cunnen gewonnen worden, als tegen ‘t aenstaende sal nodich wesen weder te versaijen ende waertoe dan oock goetgevonden is een cargasoentjen gereet te maken: mitsgaders ‘t jacht gemant te laten met 30 coppen, nemende daer aff 17 man, namentlijcq 7 die meerder gemandt was ende noch 10 van Hasselt overgenomen gehadt, Ende gemonteert met noch 4stuckennamentlijcq 2 3ponders⁴⁴⁵ van ‘t fort ende 2 Engelse 6 ponders van ‘t Robbeneijlandt , daer weder een ander 6 ponder van ‘t fort sal in de plaets gebracht worden, sulcx dat voorsz jacht dan sal gemonteert wesen met 12 stucken omme oock suffichandt te sijn tot opdoeninge van een redelijcke Portugese prinse bij ende omtrent Angola , tot waer toe (geen handel boven do. rijck van slaven offte ijets anders vernemende) verstaen wordt aff te sullen sacken, of misschien voor Loango St. Poulo noch ijets mochten opdoen tot soulaes deser vojagie: omme van daer dan over St. Helena weder herwaerts te retourneren, ende empassandt alsoo te vernemen wat schepen van d’ E. Compe. de Caep verbij geraeckt aldaer mochten aengecomen wesen, om van deselve oock sulcx mede over te nemen, als per soodanich schip voor de Caep tot provisie of cargasoen voor den slavenhandel op Guinea van Batavia mochte gesonden wesen, ende ten welcken eijnde verstaen is den schipper ende opperhooffden des voorsz jachts te authoriseeren in soodanigen cas te laten openen alle de brieven van d’ Ed. heren Gouverneur Generael ende Raden van India aen den Commandeur ende Raedt alhier geschreven om daerbij te mogen weten, wat deselve schepen sullen hebben aff te vorderen &a. Alle ‘t welcke met Godt de voorste verhoopt wordt noch voor Meij sal cunnen uijtgewerckt worden ende meergem. jachtjen Maria weder hier geretourneert sijn, meest met Hasselt uijt Guinea tegelijck of noch wel voor ‘t selve omme dan na d’ ordre onser Heeren Meesters beijde deselve soodanich vorders te emploijeeren als haer Ed. nader last aen ons te senden sal comen te dicteeren.

Ende alsoo hetRobbejachtjen(alhier opgemaeckt) seer bequaem ende een recht slagh is om alle gaten uijt ende in te varen, volgens ‘t welcke seer dienstich soude wesen, beneffens ‘t jachtjen Maria (vermits soo vlot gaende ende wel beseijlt is) mede te gaen: mitsgaders oock van de schippers ende zeevarende persoonen verstaen wordt suffichandt genoech te sijn om voorsz tocht met Maria te samen heen ende weder na Angola te doen, Soo is goetgevonden ‘t selve daertoe dan te laten vaerdich maken ende te mannen met 6 coppen omme (daer men met ‘t jacht Maria vreese had voor ondiepte &a.) ‘t selve alle revieren ende inhammen eerst te doen ondecken,⁴⁴⁶ Ende alsoo voorsz jacht Maria ten dienste te wesen &a.

Wijders door den schipper van voorsz jacht Maria voorgedragen wesende de surrogatie van navolgende persoonen, in hoger bedieningen, ende dat deselve haer de confirmatie door goede diensten ende comportementen hebben waerdich gemaeckt, Soo is verstaen deselve na den regel van den generalen articulbrieff dese navolgende verbeteringe toe te leggen namentlijck:

Louris Pietersz van Malmuije hier te lande gecomen met ‘t jacht Maria ao. 1657 voor hoochbootsman a 24 gl. per maendt, welcke de opperstuijrmansplaets op do. jacht becleedt heefft sedert 10 September verleden dat van hier na Angola is gevaren, wert op sijn versoeck ende bequaemheijt voornamentlijck vermits de goede getuijgenisse van den schipper, bij desen tot stuijrman geconfirmeert ende bij halveringh van gagie toegeleyt voortaen te winnen 36 gl. per maendt heden ingaende.

Pieter Hansz van Dansicq hier te lande gecomen met ‘t jacht Maria ao. 1657 voor hoochbootsmansmaet a 14 gl., welcke sedert verhaelde tijt de hoochbootsmansplaets tot contentemendt heefft becleedt, wort in forma als boven by halveringh toegeleijt 19 gl. per maendt heden ingaende.

Jan Hendricxsz van de Wormer hier te lande gecomen als boven voor bossr. a 12 gl., welcke de bootmansmaetsplaetse sedert meergenoemde tijt heefft becleedt, wort ingelijcx bij halveringh 14 gl. ter maendt toegeleijt heden ingaende.

Broer Andriesz van Medenblick hier te lande gecomen als boven voor ondertimmerman a 39 gl. ‘s mts., welcke de oppertimmers plaets sedert voorsz tijt waergenomen heefft, wort mede bij halveringh toegeleijt 40 1/2 gl. ‘s mts. voor oppertimmerman op dato ingaende.⁴⁴⁷

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten daege ende jaere als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1658.

[Signed:] KLAES FRANSEN BORDIJNGH.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1658.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, secrets. 1658.

C. 1, pp. 296-297.

Woonsdagh den {16580130} 30 Januarij ao. 1658.

Den tijt van den 25en courandt nu al 5 dagen overstreecken voor welcke, conform de resolutie van den 7e deses selven maents Januarij, goetgevonden was de schepen Arnhem ende Honingen niet te laten vertrecken, om redenen daerbij genarreert, ende derhalven heden door den Commandeur beneffens den Raedt deses forts beroepen sijnde die van den Breeden Raedt der voorgem. schepen ende ‘t jacht Maria , mitsgaders geproponeert dewijle tot heden noch geen schepen uijt ‘t Patria sijn aengecomen om de meergeseijde 2 benodichde costelijcke scheepen daer uijt na vereijsch te versien, wat in dese occurrente sake ten besten van d’ E. Compe. te doen soude mogen wesen, Ende wijders aengeboden sooveel bestiael te laten insouten als voor ‘t nodichste schip Arnhem soude mogen vereijssen ende oock noch 3000 lb. broot uijt ‘t jacht Maria te lichten neffens soo veel rijs uijt ‘t fortsmagasijn als waermede Woningen de reijs soude cunnen doen, Soo is na veele overwegingen verstaen dewijl het vleijs ‘t welck hier seer mager valt ende vermits de warme tijt ingesouten wordende niet wel soude cunnen duijren het daermede niet te avontuijre[n], maer met ‘t vertreck derselver schepen te blijven wachten tot een off meer van de herffst schepen uijt ‘t Patria hier sullen comen aen te landen, dewijle doch Arnhem vermits sijn benodicheijt om meest alle dingh, niet can uijt ‘t forts provisien geholpen worden: als synde do. fort maer versien jegenwoordich met niet boven 200 lb. broot, 4 lasten rijs, 5 vaten gort, 1 do. vleijs, 1 steert speck, 2 halffamen olij, 1 steert van een halve legger asijn ende 1 ancker wijn op ‘t hoochste,

Sulcx dat maer alleen ‘t Slodt van Hooningen met den rijs soude cunnen geholpen worden om alleen te vertrecken, doch heefft sulcx (in Rade geventileert) niet deurgewilt ten aensien van ‘t prijckel ende dat het oock tegen ‘t gemoet ende d’ ordre van d’ Ed. Heeren Meesters is strydende soo costelycken schip alleen door zee te laten gaen, vermits derselver iterative ordres na India altijt sijn om (mogelijck wesende) de retourschepen jaerlijcx gecombineert op de havenen onses vaderlandts te laten aencomen, invougen het aengaende ‘t schip Hooningens vertreck alleen daerop is blijven steecken, te meer dewijl doch alle uijr van den dagh soo wel van India als ‘t Patria onset⁴⁴⁸ te gemoet gesien wordt ende geruchten sijn datter schepen onder de wal souden vernomen ende staende dese vergaderinge met canon uijtter zee eenige schoten gehoort wesen.

Wijders geleth op ‘t versoek van Andries Blaeuw van Amsterdam uijtgecomen met ‘t schip den Oliphandt ao. 1652 voor derdewaeck, naderhandt in India gevordert tot onderstuijrman met 30 gl. maendelijcx ende jegenwoordich door versterff ende vacantie op ‘t schip Arnhem gesurrogeert tot de opperstuijrmansbedieninge, die zedert 23en Augustij verleden tot genoegen heefft becleet, volgens overtollige getuijgenisse van de opperhooffden des selven schips, ende dat sich derhalven de confirmatie met goede diensten ende onberispelijcke comportementen heefft waerdich gemaeckt, Soo wort denselven op sijn versoeck ende vereijschte bequaemheijt by desen in voorsz opperstuijrmansqualite geconfirmeert ende volgens den regel van den generalen articulbrieff na d’ ordre onser Heeren Meesters bij halveringh van gagie⁴⁴⁹ toegeleijt 40 gl. maendelijcx ingaende 23 Augustij voorsz dat de gemelte opperstuijrmansplaetse op voorsz schip Arnhem heefft waergenomen.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoop datum als vooren.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1658.

[Signed:] WIJNANT VAN CATERSVELT.

[Signed:] J. GOOSENS.

[Signed:] CLAES JANSEN SPEELMAN.

[Signed:] JAN SIJMONSEN KLOS.

[Signed:] KLAES FRANSEN BORDIJNGH.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, secrets. 1658.

⁴⁵⁰

C. 1, pp. 298-299.

Dinxdagh den {16580212} 12en Februarij ao. 1658.

Heden d’ opperhooffden van de schepen Arnhem en de Hooningen aen landt haren noot clagende dat niet boven 2 dagen eetens van rijs ende broot voor ‘t volcq in de schepen hadden ende dierhalven versoeckende om wat rijs hier van landt daer ‘t jegenwoordich mede soo sober van is, als niet boven de 100 lb. broot bij ‘t magasijn wesende datter qualijcq1 maent⁴⁵¹ langer mede sal cunnen gestreckt worden, echter evenwel gemerckt de gemelte schepen nodigh dienen met ijets wes versien, om off se van de rheede quamen te verdrijven, dat deselve wat mochte hebben: om van ‘t Dassen of Robbeneijlandt weder op te comen, ende ‘t volcq de mondt open te houden ten eijnde door mancquemendt van dien in den alder uijttersten noot van honger vervallende de gemelte costelijcke schepen niet mochten in ruime raecken, dewyle Godt de Heere deselve van soo penible sware reyse genadelyck noch behouden in dese haven heefft laten arriveeren, Soo is (om deselve sooveel in ons sij naest Godt soodanich oock te behouden ende conserveren) verstaen, boven d’ adsistentie haer tot heden met over de 30 koebeesten ende ruijm 40 schapen &a. gedaen, elck noch met een last rijs t’ adsisteren, Ende gelijck tot noch geschiet sij, tot versparinge van ‘t Hollants vleijs oock noch almet 2 koebeesten⁴⁵² ende 2 schapen ‘s weecks aen elck schip te blyven continueren waermede ‘t noch een maendt langh sullen mogen gaende houden ende alsoo te beter het nader ontset van ‘t vaderlandt of India met te min prijckel cunnen inwachten, ‘t welck Godt de Heere tusschen wijle gelieve te laten aencomen of sullen die van de voorsz schepen ende hier aen landt even seer ontbloot wesen, ende geen van beijde canten ijets meer hebben om malcander bij te setten, volgens ‘t welcke den vrijeluijden allomme oock is aengeseijt dat se met hare verleden weeck laest gehaelde maents provisien bijtijts sullen moeten sien te strecken soo langh als se cunnen, vermits om de behoudenisse der verhaelde schepen, ende ingevolge d’ adsistentie conform dese resolutie aen haer te doen, voor nader onset⁴⁵³ geen provisie meer bij ‘t magasyn can gehaelt worden, als wesende daermede met de schepen jegenwoordich hier aen landt over eene cam geschooren, ende even sober versien, waeromme oock de herbergiers aengeseyt is geen taeffel offt gastneringe meer te houden nochte broot of eenige eetwaren aen ijmanden te vercoopen tot nader ordre ende ontset als voorsz.

Ende opdat Arnhem te min mochte verlegen vallen is oock goet gevonden 2 vaten speck uyt Hooningen aen do. schip tot een wijck als vooren over te laten geven: mitsgaders noch eenhalff⁴⁵⁴ ancker brandewijn uyt ‘t forts sober magasijn.

Wyders door de opperhooffden van ‘t bovengemelte schip Arnhem versocht wesende dat een ander in de plaets van den overleden onder stuijrman Jan Jansz Lichthardt mochte werden gestelt, ende alsoo hem daertoe is aenbiedende Cornelis Roelofsz Goutsmith van Rotterdam in ‘t landt gecomen met ‘t jacht Erasmus ao. 1654 voor schieman a 20 gl. ‘s maents om do. vacante onderstuijrmans plaetse op gem. schip te becleden, wort by desen vermits desselfs goede comportementen op sijn versoeck ende vereyste bequaemheijt in de voorsz vacante onderstuijrmansqualite gestelt, ende volgens den regel van den generalen articulbrieff na d’ ordre onser Heeren Mrs. by halveringh van gagie toegeleijt te winnen 30 gl. maendelijcx heden ingaende.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope datum uts.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1658.

[Signed:] WIJNANT VAN CATERSVELT.

[Signed:] J. GOOSENS.

[Signed:] CLAES SPEELMAN.

[Signed:] JAN SYMONSEN KLOS.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, secrets. 1658.

C. 1, pp. 300-302.

Dynsdagh den {16580219} 19 February ao. 1658.

‘t Jacht de Schelvis seven daghen na ‘t vertrek van de retourvlote onder d’ E. heer Cuneus van Batavia vertrocken ende heden hier wel ter rhede g’arriveert wesende met parthye rijs &a. voor dese Caepse residentie waeruijt de 2 benodichde retourschepen Arnhem ende Hooningen met 8 lasten rijs, boonen ende cadjangh soo veele cunnen werden gesubsideert ende geholpen dat sijl. over St. Helena met gemelte. retourvloote gecombineert ende onder bescherminge van deselve voorts hare reijse vry segourst Godt de voorste nae ‘t vaderlandt mogen winnen.

Ende nademael vermits ‘t vroeger vertreck derselver schepen als dit jacht de Schelvis , deselve wel al langh mochten verby wesen, vermits dit jacht noch 9 daghen langh boven de voorsz seven dagen van stilte in ‘t gesicht van de Prince Eylanden ⁴⁵⁵ heefft leggen talmen ende dryven nadat do. vloote al wech was,

Soo is bij den Commandeur Riebeeck die van den Breden Raedt der verhaelde Schepen Arnhem ende Hooningen tot versterckinge des forts Raedts in Raede present in consideratie gelecht.⁴⁵⁶ off men niet sal met aller ijl spoedigen om dese 2 schepen te laeten vertrecken ende de gemelte vloot aen St. Helena na te seijlen, Item oock op dat deselve alle beijde even gelijcq mochten versien wesen, ende niet den eenen alleen genouch ende den anderen halff versien, oocq niet soude behooren wat van vleijs ende specq meer uyt Hooningen aen Arnhem overgeven, vermits Honingen van vleijs ende speck genoech versien is, ende in Arnhem niet meer als 2 vaeten vleijs ende 2 vaeten spek syn, als oocq by ‘t fort maer een vadt vleys, welcke tegen 1 1/2 lb. vleys ende 1/2 lb. speck (synde nae d’ ordre ende regel van Comps. ransoenen 2 vleys ende 1 speck dach ‘s weecks) voor 150 Coppen (op Arnhem sijnde) gansch weijnich can strecken: om alsoo gesamentlijck daermede ten vollen de gansche reys van hier tot ‘t Patria by missinge van de voorsz retourvloote aen St. Helena te erlangen &a., Op allen ‘t welcke den Commandeur voormelt dan de stemmen affgevordert hebbende, is nae verscheijden deliberatien &a. verstaen dat men soo datelijck gecommitteerde aen ‘t jacht de Schelvis sall senden om ‘t selve wel nau te visiteren off misschien eenich meer vleys ende specq &a. mochten gevonden worden als tot provisie van Batavia wel is mede gegeven, ende daerdoor voorsz benoodicht costelijck retourschip Arnhem ten naesten by noch mochten geholpen worden al soude men do. jacht om van die dingen weder op nieuws geprovideert te worden, laeten hier blyven leggen tot de compste van ‘t eerste schip uyt ‘t vaderlant om emmers dese costelycke retourschepen niet langer te laeten wachten ende in pryckel te stellen van noch na de voorsz retourvloote te moeten alleen vertrecken &a., ten welcken eijnde ende om ‘t selve te meer te vorderen heefft den Commandeur uijt dit becomen ontseth voor de Caep toegestaen elck schip boven ‘t last rys daechs voor eergister gehaelt noch seven lasten by te doen, dat samen voor elck schip sal wesen 8 lasten rys, beneffens yder oocq. 1/2 last boonen ende 1/2 do. cadjangh waermede dan ryckelijckvan rijs, cadjangh ende bonen⁴⁵⁷ voor 5 maenden sijn geprovideert om met Godes hulpe in ‘t vaderlandt te comen.

Welcke verhaelde visite dan gedaen ende bevonden wesende dat het benodichde schip Arnhem uijt voorsz jacht can versien worden met:

5 vaeten vleijs ende 2 do. uijt ‘t fort, sijnde neffens de 2 die aen boort syn samen 9 vaeten vleijs, 3 vaeten specq ende 2 aen boort samen 5 vaeten, 1/2 aem olij, 1 legger azyn, . 1/2 vath boter, 3 leggers aracq ende 2 do. aen**1/2 picol⁴⁵⁸ was, wat cattoen, . 1/2 touw tot een borgh voor de stach,⁴⁵⁹ 12 ledighe leggers, 1 vadt pecq ende 1 do. voor Hooningen , 1/2 do. teer ende 1/2 do. voor Hooningen , 3 strengh zeylgaren, 1 do. voor Hooningen , 1/2 do. teer ende 1/2 do. voor Hooningen , 3 strengh zeylgaren, 1 1/2 rol lapdoeck, 1/2 ysere tros, 8 bos londt ende 6 do. voor Hooningen met 1 bos rottingh mitsgaders uyt ‘t fort noch voor Arnhem , - 1/2 aem brandewijn, 1/2 do. traen, 4 emmertjes ende 2 do. met 4 hartjes voor Hooningen tot hare pompen,⁴⁶⁰

Soo is by eenparicheyt van stemmengoetgevonden⁴⁶¹ ende vastgestelt de schepen tegen Donderdach te laeten claer maecken om als dan na St. Helena ten eynde voormelt te vertrecken, onder die reserve nochtans dat den oppercoopman Johan Goosens ende schipper Claes Speelman op Honingen bescheyden bij desen oocq aenneemen ende met hare handtteyckeninge hier onder gestelt beloven, indien de retourvlote aen St. Helena niet mochten vinden offte al vertrocken wesen, ende sijl dierhalven mochten comen te resolveren niet na de leste schepen daer te wachten maer onder hun beyden vroeger daer te gaen,⁴⁶² dat se dan sullen aen voorsz schip Arnhem overgeven noch 2 vaeten vleys om alsoo even rijck en sober versien te moghen wesen, ende om genige oorsaecken ter werelt van den andren scheijden: maer altijt met alle doenlycke middelen trachten byeen te blyven tot de havenen van het vaderlandt incluys, ende tot noch meerder adsistentie neemt den Commandeur alhier mede aen uijt het eerste vaderlantse schip het mancquement te lichten ende met een van de schepen der retourvloote dat noch mochte aencomen voor die van Arnhem aen St. Helena oock noch na te senden, waerop dan deze resolutie geslooten ende vastgestelt blijft alle debvoiren aen te wenden om de voorsz 2 retourschepen over morgen mogelycq sijnde te laten vertrecken, sonder eenich langer dilaij.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hope, ten daghe ende jare als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1658.

[Signed:] WIJNANT VAN CATERSVELT.

[Signed:] J. GOOSENS.

[Signed:] CLAES SPEELMAN.

[Signed:] JAN SIJMONSEN.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, secrets. 1658.

⁴⁶³

C. 1, pp. 303-308.

( {16580222} 22 February 1658.)

Donderdagh 21 Februarij ao. 1658.

‘Bij den coopman en opperhoofft deses schips Arnhem , s[r.] Wijnant van Catersvelt, den Breeden Raadt beroepen en daerin verthoont sijnde seeckere memorie gestelt, bij den E. Commandeu[r] van de Cabo Boa Esperance Jan van Riebeeck, waer bij is blijckende sulcx alles soo den gem. Sijn E. tot vervorderingh van ons noch te doende Patrias vojagie soo uijt het g’arriveer[de] jacht de Schelvis , als van lant soude cunnen missen, Soo is ten dienste van de generale Compagnie bij een ijder cractelijck⁴⁶⁴ gespeculeert ende ernstich overwoogen, off met het geene bij voorhaelde notitie gespecificeert staet, ons reijse souden cunn[en] ondernemen. Sulcx dan naer sijn gewichte geventileert sijnde, is geconsidereert dat het speck ende vleijsch op verre na niet bastant⁴⁶⁵ is om ‘t volck naar ordinarij wijse op soodanig[e] reijse te spijsigen, oock niet al schoon er bij wijlen⁴⁶⁶ ijts affgecrompen en minder geschafft wierde, vermits te veele verschillende, sullende met ‘t geene dat in ‘t schip is, als dat va[n] lant, de Schelvis en ‘t Slot van Honingen crijgen, 7 vaten vle[ijs] ende 5 do. speck hebben, niet verder als 13: a 14: weecken ko[nnen] strecken, daer ter contrarie niet minder als voor vijff maend[er] behoorden geprovideert te werden, hoe wel door Godes segen de reijse wel vroeger souden cunnen enigen dat te hoopen, mat[er] in tegendeel oock langer konnen duijren, dat niet te hoopen is, sijnen het exempel van ons lange penible reijse noch in vers[e] memorie, voor hoedanige dien goedertierenden Godt ons in aenstaende ende alle Comps. schepen genadelijck gelieve t[e] bewaeren; door welcke langhduijrige ende sware vojagie, soo verre gecomen is dat ons volcq soo wel de voornaemst[e] als de minste generalijck van alles distuijt⁴⁶⁷ sijn geword[en], sulcx in ‘t gemeijn niets als op enckelt rantsoen, van hier in vooriger vougen vertreckende sullen moeten swerven, daer ter contrarie op andre scheepen, met meerder heijl gevaren hebb[en] een ijder wat van sigh selven heefft, dat se bij mesnagie van schaffdagen konnen anspreecken ende nuttigen, waerdoor dan in tijt van noot noch veel sou konnen uijtgewonnen worden, daer nu in desen onsen desolaten staet geen occasie en is, dat ernst[ig] te beclagen sij, Soo ten aensien van ons: bij na noijt gehoorde sieckelinge, als wel ten principaelsten ooghmerck nemend[e] op het over costelijcke capitael op desen boodem geladen, bij welckers retardement de generale Compe. groot naedee[l] compt te lijden, maer noch grooteren ja irreparrable schade sou genieten, bij aldien door nessessiteijt onmachtig wa[ren] (op zee wesende) het schip ter gedestineerde haven te voeren; soodat in desen gevallen (als men ordinarij in saecke van gewicht spreeckt)⁴⁶⁸ het swaerste ‘t meeste wegen moet, aen Comps. dienaren op dit schip bescheijden wesende (als niet vrempt en wel aff te meten is) hartelijck verlangende om in ‘t lieve vaderlant te Wesen, en d’ ontwijffelijcke eer te genieten, van naer een extreme seevaere reijse: noch een schip ter behoude haven gebracht te hebben, dat van sommige al verlooren gesz en waeraen ons gebiedende Heeren soo veel ten besten van haeren staet gelegen is, maer sijn op ‘t hoogste om d’ g’allegeerd[e] reedenen difficulteerende, het schip op die provisie over te konnen voeren, hoewel als schuldige dienaeren, nevens de minste overbodigh sijn, soo soober te erneren als immers mogelijck is, opdat de generale staet van onse hooghgeachte Heeren Meesters, door particulieren insighten doch geen hinder compt te lijden, gelijck dan bereijt sijn (soo ‘t behoort) als onderdanige dienaren de reijse in Godes naeme te aenvaerden als maer soodanigh geprovideert werden (is ‘t mogelijck) dat maer eenighsints met vle[e]sch ende speck voor vijff maenden konnen strecken, onaengesien dat van meest alle andre behoeftigheden (exepto rijs als een hoochnodig werck, en daervan genoegen hebben) ontbloot souden wesen, Zijnde geen kleen middel, om tot onse gewenschte vojagie te geraaken, dat den heer Commandeur Riebeeck, door Sijn E. authoriteijt uijt het schip ‘t Slot van Hooningen, sulcx van vlees ende speck aen ons dede overgeven, als men seecker genoegh weet dat het selve kan missen, om daer mede het mancquerende binnen ons boort te supleren, en in sulcker maniere, (als wesende meest van gelijck getal volck,)⁴⁶⁹ maer Honingen noch eer minder als op dit schip voorsien, oock gelijck gedeelte provisien te mogen hebben, want dat schip, op Mauritius geweest sijnde, aldaer deftigh heefft vervarst, buijten dat soo heerelijck door ‘t geluckige arrivement van ‘t Hoff van Zeelant , aen dat eijlant met diverse nootsaeckelijcheden is versien geworden, Soo als d’ Ed. hooge Regeeringe van India, sonder twijfel door ‘t rapport van gem. Hoff van Zeelandts hooffden is bewust, en oock schrijven, ‘t selve wel versien te wesen, hoewel op Hooningen van enige noch al sooberheijt gemoveert wert, maer respect nemende op ‘t costelijcke capitael binnen dit schip dat veelgem. Honingen verre excedeert sustineren (onder correctie) datter geen redenen suffichant sijn, waeromme dat schip met meerder en genoeghsamer provisien soude varen als dit, door dien se d’ E. Compe. beijde eijgen behoo[ren]; wel waar wesende dat bij de retourvloot aen St. Helena verhoop[en] te coomen waeruijt wellicht tot onser sustentement wel ijts no[ch] mochten erlangen, maer is onseecker, en schoon daer bij quaemen oock onseecker, off selve niet in groote nessessiteijt geraeckt mocht wesen, en dat soo bevindende offte St. Helena voornoemp[t] verbij geraeckende, Soo souden in een extraordinarij elendt konnen vervallen; seggende de vrunden van soo veel gerepeteerde Slot van Honingen en bijsonderlijck desselffs schipper Claes Speelma[n], dat bij aldien van de schepen soo aen St. Helena mochten comen niet geprovideert wierden, van hem offt uijt sijn schip dan sulcx souden genieten, als noodigh waren om de reijse vorders te voltrecken, maer hoe wij ons op dies mans discretie moge[n] verlaten is ons genoeghsaem bekent, en sijn onwilligheijt hier ter rheede leggende veelvoudt gebleecken, onaengesien van hoger hant belast was, en soo hij sijn belofften tegens ons contrarij en wel gefondeerde opinie wilde naer comen, en persisteeren, soude immers sijn volcq op de reijse daertoe niet willen verstaen, als die (hier leggende) in forma sijn onwillig gewest sulcx te messen als g’ordonneert was, sij[nde] 3 vaten speck die se noch endelijck door prijsselijcke authoriteijt van lant (doch niet sonder commotie) lieten volgen, sulcx dat gem. Speelmans toesegginge ons een cranck troost ende toeverlaet is, en noch minder sal wesen soo ‘t daer op laten a[en]staen. Ende onaengesien wij ons selven met de voormeld[e] provisien noch conden tevreden houden, Soo is ‘t dat ons bovend[ien] eerst de clacht van ‘t geheele scheepsvolck is voorgecom[en] d’ welcke noch nae der hant haere volcomene ende effecte meijninge affgevraeght wesende, ons insgelijcx te kenn[en] gegeven ende express hebben versocht ende gebeden, dat wij soodanigh van hier niet en geliefden te vertrecken, gemerckt hunluijden met de becomen fictualie, niet en souden konnen contin[ueren] schoon genomen wij ons daermede gerust stelden ende tot vertrek resolveerden, voorgevende haere uijtterste swacheeden, waerinne sijl. van soo een swaere reijse alhier g’arrive[ert] ende voor als noch niet (soo te wenschen ware en vereijscht) tot refrissement gecomen, echter gelijck gemeenelijck soodanige gaet, gretigh ende hongerigh sijnde, het lijden niet alleen voor haer selven erger als te vooren soude comen uijt te vallen, m[aer] bovendien door haere debiliteijt en invallinge d’ E. Compe. de swaerder last ende schade soude hebben te lijden.’

‘Daerbij comende noch een nader clacht van den chirurgijn, die openbaert egene offte de minste medicamenten tot behulp ende tot genesinge der siecken te hebben, Ende gemerckt dit mede geen geringh point van ons geconsidereert wert, Soo is dat daer oock sonderlingh op lettende, willen verhoopen dat daer van oock naer de vereijschte noot sullen werden g’adsisteert, invougen wij gesamentlijck en ijder in ‘t bijsonder dan concluderen en besluijten, Soo voor ons selven als insonderheijt ten meesten dienste van onse Heren ende Meesters Principael, met soodanige soobere provijsien niet te cunnen vertrecken, maer hier soo lange te retardeeren, ter tijt en wijle wij naer behooren (ende waermede wij ons reijs met lief konnen volvoeren) sullen werden ende wesen geprovideert.’

‘Aldus geresolveert ende g’arresteert in ‘t retourschip Arnhem leggende g’anckert in de Taeffelbaij van Cabo Boa Esperance onder ‘t fort de Goede Hope, ten dage, maent ende jare als boven. Was geteijckent.’

‘Na gedane Collatie is desen met syn principael bevonden t’ accorderen den 21 Feb. 1658 bij mij’

‘ABRAHAM GABBEMA, Secrets.’

‘⁴⁷⁰ ‘

Den Commandr. ende Raedt van ‘t fort de Goede Hope, bovenstaende resolutie van die van den Scheepsrade des schips Arnhem ter handt gestelt, ende deselve met aendacht overlesen hebbende: mitsgaders geconsidereert de commotie gemaeckt van ‘t volcq des schips Slot van Honingen door instigatie offte altoos onverhinderinge ende conniventie van den schipper Claes Speelman (dewijle d’ E. Johan Gosens noch sieckelijck aen landt was)mitsgaders d’ onwilligheijt van deselve matrosen gethoont⁴⁷¹ om 2 vaten speck over te geven &a. ende daer uijt vresende dat meede van do. schip te lighten veel swaerder onlusten mochten veroorsaken, soo en hebben voorsz Commandr. en de Raedt des forts voorsz niet cunnen goetvinden uijt do. Honingen meer te laten halen, te meer de opperhooffden des selfs, namentlijck den oppercoopman Jan Gosens en de schipper Speelman voormelt, met haere hantteickeningh beloofft ende verbonden hebben als bij resolutie van den 19en deser daerover genomen, dat hen bij non paresse van de retourschepen aen St. Helena noch 2 vaten vleijs sullen overgeven, sijnde met deselven welcke die van Arnhem nu inhebben 9 vaten, dat voor 18 weecken can strecken ten behoeve van 150 eeters die se ophebben.

Boven welcke den Commandr. en de Raedt voorsz noch 1 vat van landt uyt 2 sterten sal volmaken ende noch 1 uyt ‘t jacht de Schelvis (aldaer naderhandt noch gevonden) doen halen beneffens 2 levendige koebeesten, boven ook abondant thuijnvruchten op de reijs voor ‘t volcq &a., sulx deselve het daer voor houden dewijle ook niet een aem vlees meer bij ‘t forts magasijn is, noch ook op de Schelvis , dat die provisie 20 weecken stijff sal mogen halen, boven dat noch uijt de retourvloot aen St.Helena (ongeluck buijten)⁴⁷² seeckerlijck te beloopen, noch sal te crijgen wesen, ende welcken volgende: om ook die niet te missen den Commandr. en de Raedt voorsz persisteren bij hare welgenomen resolutie van den 19en Feb. voorsz, dat Arnhem alsoo wel als Honingen ten eersten na St. Helena sal ‘t zeijl gaen, als haer inbeeldende bij dese nader adsistentie sijl. ende veel min haer scheepsvolcq eenige considerable claeghredenen meer sijn hebbende, als dat juijst die van de kajuijt soo heel veel niet van versnaperingen als wijn off diergelijcke ende sijn versien aen ‘t welcke niet gehoopt wordt deselve haer soo vele sullen gelegen laten dat se dierhalven souden soekenlangerte blijvenleggenende dat costelijkeschipin prijckel stellen, vandaerna noch⁴⁷³ alleen (sonder de verhaelde vloot) deur zee te gaen, alsoo ook jegenwoordigh door onsen chirurgijn van medicamenten mede redelijck versorght sijn sulx dat selffs de gansche thuijsreijse met de verhaelde provisien soude cunnen gedaen worden, vermits ook met 8 lasten rijs ende 1 last bonen ende cadjangh uijt ‘t forts provisien sijn versien, ende waeromme den Commandr. en de Raedt als voorsz niet alleen persisteerentot het vertreck voormeltmaer oock de opperhooffden des gem. schips Arnhem bij desen wel expresselijck ordonneren met Honingen desen avondt (mogelijck sijnde ende alles aen boort gehaelt hebbende) tegelijk te vertrecken, onder protestatie van alle costen, schaden ende intressen die d’ E. Compe. door inobedientie offte langh onnodigh wachten daer bij souden cunnen offte mogen comen te lijden.⁴⁷⁴

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hope den 22 Feb. ao. 1658.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1658.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1658.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, secrets. 1658.

C. 1, pp. 309-310.

Maendagh den {16580225} 25en Februarij ao. 1658.

Nademael de geruchten dapper loopen ende aen al de vuijren die men jegenwoordich overalomtrent⁴⁷⁵ groote overgeberghte van Africa te landewaert in dagelijcx verneempt oock apparent is dat bij ende langs offte omtrent de groote Berghrevier haer veele inwoonders van de rechte Saldanhars met bestiael sijn onthoudende, sonder dat nochtans eenige van deselve hier aen ‘t fort verschijnen, Ende aengesien wij jegenwoordigh aen de benodichde schepen Arnhem ende Honingen bijna 40 koebeesten ende 50 schapen hebben geconsumeert, ende haer den tijt hares leggens alhier daermede gespijsiget⁴⁷⁶ boven noch wel 25 stucx voor dit guarnisoen van elcx &a., sulcx wij dienthalven weder vry schaers van bestiael sijn versien, soodanich dat de volgende schepen uijt ‘t Patria ende India (alle dagen over hoop te verwachten) gansch sober daervan sullen cunnen worden tot nodige ververssinge geaccommodeert, Soo is na verscheijden deliberatien goetgevonden op overmorgen met een trop van 15 fixe mannen voor drie weecken geprovideert onder ‘t gesagh van den sargeant Jan van Harwerden, eens na voorsz inwoonders weder een tocht te laten doen, met partije coper, tabacq ende pijpen op draegossen, omme te sien off men met minne ende vruntschap niet een goet deel bestiael van deselve sal cunnen handelen ende oock eenige van de principaelste herwaerts afflocken: om alhier wat goet onthael te doen, ende alsoo te meer tot onse natie genegen te maken, niet jegenstaende den capiteyn van den Chainouqua voor desen hier geweest ons gewaerschout heefft geen volck meer te landewaert in te senden: om redenen bij den selven daervan als doen gegeven, alsoo wel mochte wesen sulcx eijgen baets-halven had geseijt ende gaerne den handel met ons alleen wilde hebben &a. Echter, ‘t sij hoe ‘t wesen mach, is evenwel verstaen dese tocht tot een nader preuve te doen met ordre oock aen den voorsz sargeandt omme met eenen mede te vernemen ende te ondersoecken offer oock quantite oliphantstanden, struijs-veeren, muscus, cevet, gout offte eenige gesteenten onder deselve mochte schuijlen, ende wel naeuw te vragen na de namen van de troupen: mitsgaders ten dien eynde pertinente aenteijckeninge te doen houden, door den lantmeter Pieter Potter van de dagelijcxe voorvallen, beneffens pertinente notitie ende observantien van alle de gelegentheijt der lantdouwen, geberghten, revieren &a., omme alles vorder ter degen in de caerten te brengen, ten eynde men altijt weten mach hoedanich de wegen in toecomende te bereijsen &a., als oock vernemende dat de Saldanhars genegen waren liever daer als hier te handelen, aff te speculeeren waer men daerop ‘t oncostelijckstealsdan⁴⁷⁷ soude cunnen een cleijn redout off wachthuysjen met een crael stellen om den handel te exerceeren &a.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jaere als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1658.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1658.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, secrets. 1658.

C. 1, pp. 311-312.

Woonsdagh den {16580320} 20en Martio 1658.

Alsoo van tijt tot tijt meer ende meer is blijckende dat den persoon Jan Woutersz (door quade comportementen &a. anno passado van adsistendt tot niet gedeporteert ende gratieuselijck noch gelaten in soldaetsqualite; mitsgaders om occasie te mogen hebben om te leven ende hope van beterschap gestelt tot opsiender over Comps. schapen op ‘t Robbeneijlandt ) sich aldaer noch even qualijck is dragende, ende gansch niet passende op de gemelte schapen volgens de getuijgenissen der persoonen verscheijden malen ende noch gister daer aengeweest, boven dat geduijrich in starcken dranck (als se maer crijgen can soo van ‘t ransoen als voor gelt) is debaucherende, ende t’ eenemael in de wint slaende d’ ordres hem successive ende iterative op ‘t een ende ‘t ander gegeven, voornamentlijck op ‘t stuck van ‘t vuijren op de geordonneerde plaetsen tot seijn voor Comps. schepen om bij nacht te mogen daerop in zeijlen volgens de clachten van d’ E. Hr. Cuneus⁴⁷⁸ selffs ende meer andre, welcke ons verclaert hebben dat ‘s avonts onder do. eijlandt synde ende willende inlopen, maer een oogenblick tijts wat blick vuijr ende andre gansch niet vernomen hebben boven dat hij Jan Woutersz volgens rapporten voorsz oocq niet begeert sijn onderhoorigh volcq beter als hij op ‘t een als ‘t ander sullen passen, waerdoor wel eenige schepen mochten ongelucq overcomen, gelijck aen deParl(daerop voorsz Hr. Cuneus) bij na tot groote schade van d’ E. Compe. was geschiet, ende dat aldaer is bevonden groot versuijm in d’ aenteelt van de schapen mitsgaders op verscheijden plaetsen enige doot ende versmacht,

Soo is om die ende andre pregnantien meer goetgevonden per ‘t eerste vaertuijgh den selven van daer te lichten ende ‘t oppergesach te transfereren aen den persoon Rijck Overhagen, adelborst, welcke preuve van sijn debvoir ende comportementen alhier gegeven heefft, Ende volgens ‘t welcke dan oock verstaen is den fiscus mede te laten gaen, met last omme uijt crachte deses alle onse aldaer gesonden ordres den voorsz Jan Woutersz aff te vorderen ende meergemelten Rijck over te geven, ende distinctelijck voor te lesen, mitsgaders tot uijtvoeringe van dien de behoorlijcke vermaninge te doen, insonderheyt den selven wel in te scherpen den oppas op het vuijren voorsz beneffens de goede acht op schapen ende conijnen, mitsgaders sulcx meer als ginder na genomen inspectie ende visite van alles ten dienste van d’ E. Compe. sal bevinden te behooren, ende na voltreckinge van dien voorsz Jan Woutersz met vrouw ende kindt overnemende, brengen aen ‘t jacht de Schelvis omme daermede in sijn soldaetsbedieninge over Mauritius na India te varen.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten daege ende jaere als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1658.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1658.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, secrets. 1658.

⁴⁷⁹

Haagse Kopie, Fol. 520-526

{16580123} 23 Januarij 1658

⁴⁸⁰

RESOLUTIE OVER DE VEROVERDE PRINSE.

Alsoo door Gods Genade op den 23 Januarij 1658 bij ons, na een etmael gejaecht, is verovert het schip genaemt …,⁴⁸¹ daer schipper op is Emanuel Francisco Poort, thuijs behoorende tot Lisboa , comende van Angola , innehebbende ontrent 500 slaven met voornemen de selve te brengen ende te verhandelen in de Bahia Todos los Sanctos ,⁴⁸² Oversulcx schip en innegeladen bevinde te sijn goeden prinse, als sijnde goederen toebehorende de vijanden van de Nederlantsche Oostindische Compe. Maer alsoo ‘t voornoemde schip niet is voorsien om de reijse te kunnen doen na de Cabo de Boa Esperance, door dien beyde de masten vergaen, ‘t schip heel ranck en leck en t’ eenemael onvoorsien van lopende want. Als sijnde basten van boomen, sulcx tot soo een sware reijs, als van storm en onweder, gelijck men daer veel onderworpen is, onbequaem is, bij den Breeden Scheepsraett in consideratie genomen volgende voorslagen:

Eerstelijck: off men niet soude kunnen een eijlandt aendoen om versch water te halen. Alsoo wij ter noot voor ons volck voor 8 weecken sijn van water voorsien om ons en ‘t voorn. schip daer van na behoren te provideren en so te onderleggen, bij malckander blijvende wat wint en weder Godt belieffde te verlenen om de reijse naer de Cabo voorn. te vervorderen.

Off: een schip nevens eenige van ons volck daer op de⁴⁸³ stellen om daer mede te seijlen naer de Carijbes off eenich ander eijlant om daer enige slaven ten dienst van de Compe. te vercopen.

Waer op niemant aen dees eijlanden bekent off geweest te sijn, en niet te weten off anckergrondt souden sijn, dieshalven te grooten prijckel onderworpen.

Wat aengaet na de Carijbes of eenich ander lant te senden datt het voorn. schip maer voor 5 a 6 dagen van provisie voorsien sijnde, soude men genootsaeckt sijn, boven het opstaende en lopende want, het van alle behoefticheden te versien tot een langer reij[s], het welck bij ons, om ons selven te behouden, onmooglijck is, en dieshalven dees voorslagen inutijl.

Soo is bij den voorn. Raedt eenparichlijck geresolveert uijt het voorn. schip te lichten tweehondert en vijftich slaven en ses pijpen water, latende noch in ‘t meer gemelte schip 5 a ses pijpen water, en ons volck also te laten toecomen acht mutssjes water en de slaven vier mutsjes water daeghs. So datt wij ons alsoo versien vinden van water den tijt van ontrent ses weecken en soo ‘t Godt belieffde onse reijs te verlangen en met tegenspoet te straffen, als dan het water te vermindre[n] en de wijn watt rijckelijcker te geven, wel verstaende datt in vigeur sal blijven de tot noch gehoudene ordre alle speck [ende] vleesdagen een mutssie Spaenschen wijn, en om des stanckshalven die de swarten veroorsaecken, een halff muttssie brandwyn ijder man alle morgens.

Aldus geresolveert in ‘t schip Amersfoort , op de hooghte van ontrent 12 graden suijder breedte, adie 23 Januarij 1658. Was onderte. Fredrick Elderse, Jacob Thierens, Jacob van Gerven, Hendrick Dirckse, Folcker Jacobs, Jan Permijn, Pieter Willemse Naer collatie bevinde t’ accorder[en], Jacob Bierens.

C. 1, pp. 317-319.

Donderdagh den {16580404} 4en April ao. 1658.

Den E. Commandeur Cornelis Qualbergen ende opperhooffden van de schepen der laeste retourvloote Princes Roijale , Hoff van Zeelandt ende Nieuw Enchuijsen , voordragende eenige benodicheden voor do. retourschepen: omme daer van uijt de hier ter rheede leggende vaderlantse schepen Amersfoort , Wapen van Amsterdam ende ‘t fluijtschip de Spreeuw te mogen werden versien, Is na examinatie van saecke alles ten naeuwsten overleijt sijnde bij den Raedt gesterckt met verhaelde Commandeur ende Breeden Raedt der gemelte retourvloote als oock die van de vaderlantse schepen Wapen van Amsterdam , Amersfoort ende Spreeuw voornoempt, goetgevonden dat deselve sullen worden g’accommodeert als te weten.

t' Retourschip de Princes Roijael met
50 stucx halff was	} kaersen	} uijt Wapen van Amsterdam .
25 do. heele was
3000 lb. broot halff tegen rijs
1 ijsere tros.	} uijt Amersfoort .
1 swaer touw van 19 off 20 duijm.
6 gesorteerde lijnen van 6, 9 ende 12e.
2 bos huijsingh[^484] ende marlingh.[^485]
15 strengen seylgaren.
1 groot marseijl schoot.[^486]
1/2 vat peck.
50 stx. heel was kaersen.
25 do. halff was kaersen.
50 stx. halff was do. uijt de Spreeuw.
Hoff van Zeelandt.
6 pompbouten van 't fort	} uyt fluytschip de Spreeu .
1200 lb. broot.
500 lb. broot tegen 1000 lb. rijs.
6 bosjes mos.
2 lichte trossen.
1 ijsere tros ende
2 dicke wiel trossen tot takels ende getouwen uijt 't Wapen van Amsterdam .
Enchuijsen .
1/2 vat teer.	} uijt 't Wapen van Amsterdam .
1 wiel tros
10 bos seylgaren.

t' Retourschip de Princes Roijael met
50 stucx halff was	} kaersen	} uijt Wapen van Amsterdam .
25 do. heele was
3000 lb. broot halff tegen rijs
1 ijsere tros.	} uijt Amersfoort .
1 swaer touw van 19 off 20 duijm.
6 gesorteerde lijnen van 6, 9 ende 12e.
2 bos huijsingh[^487] ende marlingh.[^488]
15 strengen seylgaren.
1 groot marseijl schoot.[^489]
1/2 vat peck.
50 stx. heel was kaersen.
25 do. halff was kaersen.
50 stx. halff was do. uijt de Spreeuw.
Hoff van Zeelandt.
6 pompbouten van 't fort	} uyt fluytschip de Spreeu .
1200 lb. broot.
500 lb. broot tegen 1000 lb. rijs.
6 bosjes mos.
2 lichte trossen.
1 ijsere tros ende
2 dicke wiel trossen tot takels ende getouwen uijt 't Wapen van Amsterdam .
Enchuijsen .
1/2 vat teer.	} uijt 't Wapen van Amsterdam .
1 wiel tros
10 bos seylgaren.

Wijders bij d’ opperhooffden van ‘t schip Amersfoort in Rade overgegeven sijnde enige stucken ende bescheijden ten laste van haren gewesen cock Thomas Peulman ende seecker jongen genaempt Jacob Jorisz, welcke met den andren leelijcke vuijlicheden souden hebben gepleeght, ende ingesien de raeuwheijt van de sake aen welcke met ‘t nemen van nader informatien ende vordere proceduyren soo veel wercx soude vallen dat het by den jegenwoordigen Raedt niet wel soude cunnen t’ eenemael affgedaen worden, vermits de gemelte schepen binnen 3 a 4 dagen altemalen doch staen te vertrecken, ende voornamentlijck dat tot soodanigen sake wel vereijsschen luijden haer volcomentlijck de rechten verstaende &a., Soo is bij meerderheijt van stemmen verstaen, sulcx alhier niet verder aen te roeren: maer de delinquanten met de bescheyden voornoempt, geslooten na Batavia te laten vertrecken daer ‘t hoge recht van India ende gelegentheyt is: omme daerinne na behooren te cunnen worden geprocedeert ende omme de patjenten⁴⁹⁰ niet langer op ‘t schip Amersfoort te vertrouwen, is oocq goetgevonden den cock te laten overgaen op ‘t Wapen van Amsterdam, ende den jongen op de fluijt de Spreeuw , ten eijnde deselve van den anderen gesepareert mogen wesen ende alle vorder onheijlen soo veel doenlijck geprevenieert.

Staende dese vergaderinge den gesurrogeerden schipper Jan Jansz Floderop in de plaetse van den overleden schipper Andries Wolff op ‘t schip ‘t Wapen van Amsterdam versoeckende om de confirmatie in do. schippers bedieninge ende augmentatie van gagie daertoe staende,

Ende daerop geresumeert de genomen resolutie van den oppercoopman Willem Reijers ende scheeps-raedt des selven schips, bij welcke gesien als oock gehoort uijt des selven opper ende onder coopmans monde dat verhaelde Jan Jansz Floderop gewesen opperstuijrman alle den volcke als schipper was voorgestelt ende tot noch daervoor erkent &a., ende wijders oocq dat alles na behooren is gedaen op approbatie van d’ Ed. heeren Gouverneur Generael ende Raden van India &a., Soo is bij den Raedt voorsz goetgevonden die welgenomen resolutie in sijn geheel te laten ende daerinne niet verder te treden: maer de confirmatie ende verbeteringe t’ eenemael aen opgem. Haer Ed. te reserveeren, doch op ‘t nader versoeck van gem. gesurrogeerden schipper verstaen, billicq te wesen dat hem extract autentijcq uijt de resolutie des voorgemelten scheepsraedt sooveel hem aengaet sal werden verleendt.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jaere als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1658.

[Signed:] CORN. VAN QUAELBERGH.

[Signed:] WILLEM REIJERSSEN.

[Signed:] CORNELIS VAN GROET.

[Signed:] HENDRICK VAN DE PUTTEN.

[Signed:] JAN MUNT.

[Signed:] FREDRICK ELLERTSE.

[Signed:] SAMUEL JOCHEMSE.

[Signed:] JAN JANSZ. FLODEROP.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] ARNOLDUS VERBEECK.

[Signed:] JACOB THIERENS.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, secrets. 1658.

⁴⁹¹

C. 1, p. 320.

Begin.⁴⁹² Saterdagh den {16580406} 6 April ao. 1658.

Hendrick Hendricxsz van Surwurden jonghman ende vrijburger alhier out 23 jaren, sich in trouwbeloffte begeven hebbende met d’ eerbare jonge dochter Grietge Fransz Meeckhoff geboortich van Steenwijck Out 19 jaren in dienst ende onder voogdije staende van den oppercoopman Willem Reijersz bescheyden op ‘t alhier ter rheede leggende schip Wapen van Amsterdam , ende versoeckende mits toestaen van denselven oppercoopman metten andren wettelijck in den H. echten staedt te mogen bevesticht worden: mitsgaders ten dien eijnde te vergunnen dat de gebooden soude mogen binnen dese twee navolgende dagen werden affgecundicht door dien bovengem. schip jegenwoordich ten naestenbij vaerdigh leght om metten eersten te vertrecken, Soo is (om ‘t selve schip ter saecke voorsz in sijn voorder te doene voijagie niet te retardeeren offte op te houden &a.) bij den Raedt deser fortresse versterckt met d’ E. Commandeur Cornelis Qualbergen ende oppercoopman voorsz niet anders hebbende cunnen vernemen als dat beijde liber ende vrije persoonen waren welcke met niemandt ter werelt, volgens haer als ook voorsz oppercoopmans eijgen verclaringe, ijtswes dienaengaende uijtstaende hadden, verstaen deselve jonge luijden haer billick versoeck te consenteeren, mitsgaders ten dien fine, om redenen voorsz morgen Sondagh sijnde nae ‘t Cristelijck sermoen haer eerste, ‘s avonts na ‘t gebedt de tweede ende op Maendagh des avonts haer derde affcundigen te laten doen, omme als dan Dincxdagh ‘s morgens (geen wettige oorsaecke van verhinderinge voorcomende) door den Secretaris van onsen Raedt (vermits hier geen predicant hebben) de solemnisatie voor alle den volcke in openen raedtcamere te laten geschieden, ende met de trouw publijckelijck voort te varen.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jaere als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1658.

[Signed:] CORN. VAN QUAELBERGH.

[Signed:] WILLEM REIJERSSEN.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1658.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, secrets. 1658.

C. 1, p. 321.

Sondagh den {16580414} 14 April ao. 1658.

Na ‘t eijndigen des sermoens desen voormiddagh sonder eenige de minste verhinderinge, volgens Cristelijck gebruijck de derde affroepinge gepasseert sijnde, van de ondertrouwde persoonen Hendrick Hendricxsz van Surwurde jongman ende burger alhier, ende Grietge Fransz Meeckhoff van Steenwijck jonge dochter bescheijden geweest op ‘t schip Wapen van Amsterdam , Ende ons niet voorgecomen wesende waerdoor deselve in haer voornemen souden cunnen offte mogen geretardeert offte beleth worden, Soo is bij den Raedt verstaen, achtervolgende de resolutie van den 6en courandt, de verdere solemnisatie van de Trouw, in den Naeme des Heeren te laten voortgaen, Ende ten dien eijnde oock goetgevonden, opdat alles wettelijck ende met goede ordre, tot Godes meeste eere mochte toegaen, de gemelte solemnisatie (alsoo geen predicant hebben) door den Secretaris van onsen Raedt, voor deselve ende allen den volcke in openen raedtcamere te laten bedienen, gelijcq sulcx op dato na ‘t lesen des Cristelijcken sermoens, in den Name des Heeren, openbaer wettelijcq geschiet ende g’effectueert is.

Aldus gedaen in ‘t Fort de Goede Hoope datum uts.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1658.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1658.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, secrets. 1658.

C. 1, pp. 322-323.

Saterdagh den {16580420} 20en April ao. 1658.

Bij d’ opperhooffden van ‘t fluijtschip de Meese aen ons gecommuniceert ende verthoont sijnde seeckere confessie van de persoonen Gillis Huijglot van Rijsel, Jan Robbertsz van St. Niclaes, Phillips Pottje van Rijsel, ende Adriaen Leveillje van St. Serrevijnberrij, soldaten alle op do. fluijte bescheijden waerbij deselve volgens eijgen hantteijckeninge souden hebben beleden namentlijcq dat sijluijden op den 7en Maert passado des snachts eenige persoonen meenden om den hals te brengen, ende haer dan voorts meester van ‘t schip te maecken,

Waerop heden den fiscus met gecommitteerde uijt den Raedt van ‘t fort ende den schipper van ‘t hier ter rheede leggende fluijtschip Elburch aen verhaelde fluijt de Meese gesonden wesende: om verhaelde confessanten (op do. Mees door derselver opperhooffden g’apprehendeert sittende) hierop te verhooren, ende na ander bescheijden te vernemen &a.,

Welcke gecommitteerdens weder aen landt comende ende rapporteerende, dat van niemandt ter werelt eenige de minste attestatien off blijck t’ haren laste hadden cunnen becomen, altoos nergens na soo veel als waer op men gefondeert soude sijn tot eenige vordere proceduijren off torture te comen.

Item oock dat bovengenoemde persoonen excepto Huijglot voorgemelte hare confessien wel expresselijck ontkennen ende seggen voorsz Confessie hadden gedaen uijt vreese van pijningen, gelijcq hem Huijgiot door den scheeps-raedt eens met een schroef op den duijm was geschiet, als noch die pijne in versscher memorie hebbende ende ‘t teijcken daervan aen de linckerduijm noch gethoont: om te belijden dat ijetwes gestolen had &a.

Ende alhoewel voorsz Huijglot voor soo veel hem aengaet ‘t feijt heden voor gemelte gecommitteerde opentlijcq heefft bekendt, sonder nochtans te willen seggen offer d’ andre mede schuldigh aen sijn off niet, ende dat die andre drie by hare ontkenninge blijven persisteeren als vooren geseght: mitsgaders t’ haerder verschooninge oocq allegeren gansch onnosel ende onschuldigh in de saecke te wesen, sulcx men door manquement van nader bewijs als voorsz geen fondament vindt om tot torture te procederen, veel min tot condemnatie, Invougen aen dat cluwen aff te winden veel wercx vast sij, als oocq om nader blijcken te soecken onder ‘t scheeps-volck van do. fluijt de Meese daer men se nootsaeckelijck van daen soude moeten halen eer men tot verder proceduren met de bovengemelte persoonen souden cunnen comen, Ende ‘t welcke soude veroorsaken dat men daeromme do. fluijt tot grooten ondienst van d’ E. Compe. noch een wijle moeste ophouden,

Soo is bij den Raedt deser fortresse de sake op ‘t naeuwste ingesien prefererende den dienst van d’ E. Compe. (bestaende jegenwoordigh in het tijdigh affdespecheeren deser twee scheepen) voor eenige particuliere dubieuse questien &a., na overlegh van saecken goetgevonden voornoemde aengeclaegde persoonen, soo geslooten als se per de Meese hier gecomen, ende noch aen boort sijn, te laten na Batavia varen, doch om de meeste gerustheijt van dat schip verstaen billicq te wesen dat op d’ andre fluijt Elburch wel 3 mael soo stercq van volcq wesende sullen overgaen, dewijle doch overmorgen Godes weer ende wint toelatende, beijder⁴⁹³ te gader staen te vertrecken, ende volgens dien gesamentlijcq off weijnich na den andren op Batavia comende do. scheeps-volcq daer sal cunnen mede present wesen, om nader informatie aldaer genomen te cunnen worden, dat hier deselve aen landt houdende ende ‘t scheepsvolcq met verhaelde fluijte vertreckende, niet soude cunnen geschieden als met torture, waertoe te comen, den Raedt niet can vinden claer bewijs genoech te sijn, Soo is gelijcq voorsz verstaen de gemelte gedetineerdens met de bescheijden t’ haren laste per de fluijt Elburch te laten overvaren ende alles te renvojeren aen haer Ed. tot Batavia.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hope ten dage ende jaere als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1658.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1658.

[Signed:] JAN VAN BEMMEL.

⁴⁹⁴

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, secrets. 1658.

C. 1, pp. 324-325.

Saterdagh den {16580504} 4en Maij ao. 1658.

Alsoo op dato weder hier aen ‘t fort is verschenen een van des Chajnouquas capiteyns van welcke wy nu laest in den herffbst goede partijen koebeesten hebben gehandelt, ende den selven schijnt te beloven binnen weijnich dagen ons weder goet deel aff te sullen brengen &a., Insgelijcx gesien d’ ordre onser Heeren Meesters per derselver missive van den 9en October anno verleden, waerbij haer Ed. onder andren ordonneeren dat de vrijeluyden alhier geen vee van de Hottentoos sullen vermogen te handelen, ende soo wij dienvolgende goetvinden eenige reglementen daerop te stellen, dat daer niet sullen tegen hebben: maer ons sulcx aenbevolen laten, ten eynde de vrijeluijden geen duijrte in dien handel brengen, &a., Soo is bij den Raadt (van sulcx oock al preuven sijnde gebleecken) goetgevonden niet langer te traineren: maer ‘t selve ten respecte voorsz hoe eer hoe liever, bij openbaer billjet, allomme door ‘t landt te interdiceren, in forma als ‘t onderstaende dicteert, namentlijcq:

Alsoo onse Heeren Majores in ‘t vaderlandt om redenen haer Ed. daertoe moverende verstaen dat de vrijeluijden alhier aen Cabo de Boa Esperance niet en sullen vermogen eenigh bestiael offte vee van dese landts inwoonders te handelen maer deselve van d’ E. Compe. (die overigh hebbende) moeten halen, ende copen ten prijse ende op de conditien daer toe beraempt offte noch te ramen ende stellen, Soo is ‘t dat wij conform derselver last de vrije borgers voorsz bij desen sulcx hebben willen condt doen, ende in conformite van dien den veehandel verbieden, met waerschouwinge dat se haer daervan oocq sullen hebben te onthouden, op de verbeurte van alle soodanigh vee als deselve bevonden mochte worden na desen van de inwoonders te sullen hebben gehandelt, ende ten welcken eijnde den vrije borgers oocq worden aengecundicht alle haer noch overich hebbende coper voor desen van d’ E. Compe. gecocht, binnen twee mael 24 uijren wederom te brengen: omme haer sonder schade ten selven prijse weder affgenomen te worden, op de verbeurte van alle soodanich coper als na de voorsz tijt bij visite door den Fiscus t’ haren huijse offte oocq naderhandt te doen sal bevonden worden achterwege gehouden te sijn.

Ende omme seecker te mogen weten off de vrijeluijden dese ordre oock sullen hebben gecontravinneert offte eenigh bestiael gehandelt, soo sullen deselve alle haer aenteelende jonge kalven ende schapen t’ elckens als ‘t bestiael jonght, hebben aen te brengen, Item oock ‘t gene sijluijden souden mogen goetvinden te slachten op de verbeurte voor dato gestelt, ende oocq van alle soodanich vee als bij visite (door gecommitteerde altemits ter gelegener tijt te doen) telckens meerder als aengebracht, sal bevonden worden bij haer te wesen.

Sullende oock niet vermogen eenich bestiael (verstaende koebeesten, schapen of verckens) aen malcanderen te vercoopen als met voorgaende consent van den Commandeur ende Raadt deser fortresse, ende acte daervan te passeren by den Secretaris van dien, op pene van nulliteijt ten eijnde alles met goede ordre toegae ende wettelijcq moge wesen.

Blijvende vorders alle voorige gestelde reglementen (desen niet contrarierende) in haer volle vigeur als off in desen oocq volcomen waren g’insereert.⁴⁹⁵

Aldus gedaen ende g’arresteert in ‘t Fort de Goede Hoope datum als boven, mitsgaders gepronunchieert ende ter behoorlijcke plaetse g’affigeert den 5en daeraenvolgende.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1658.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1658.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, secrets. 1658.

C. 1, pp. 326-328.

Woonsdagh den {16580508} 8en Maij ao. 1658.

Bij den Commandeur in Rade, ende tot versterckinge van dien, beroepen sijnde, d’ opperhooffden van ‘t jacht Hasselt , eergister hier van de Guinese cust geretourneert met een getal van 228 slaven ende slavinnen gehandelt aen Popo , boven noch 43 stucx onderwegen gestorven; ende de selve als oocq de vordere leden deses forts Raadts gecommuniceert de missiven onser Heeren Meesters successive soo uijt de Camer Amsterdam particulier als voornamentlijck het generale schrijven uijt de vergaderinge van de Heeren Zeventhiene dato 9en October passado op ‘t emploij des gemelten jachts ende handel &a., bij welcke deselve haer Ed. onder anderen ons ordonneren, ‘t navolgende in substantie namentlijcq:

Off ‘t gebeurde dat Hasselt volgens derselver gegeven ordre, sijn handel aen Arder (nu aen Popo geschiet) souden mogen hebben volbracht ende met een redelijck getal slaven aen de Caep geretourneert doch van syn mede gegeven cargasoen soo veel overgehouden had,⁴⁹⁶ datter noch een scheeps-ladinge slaven voor soude te becomen wesen, wij in dien gevalle souden hebben te delibereren, ende rijpelijcq te overleggen off oocq dienstigh ende geraden mochte sijn, do. schip voor de tweedemael weder derwaerts aff te senden off liever dien handel te staecken &a., ende dat haer opgemelte Ed. sulcx aen ons overlegh bevolen laten met volcomen authorisatie: omme daer in te doen, als wij sullen verstaen ten meesten dienste van d’ E. Compe. te behooren &a.,

Welcken volgende dan den Commandeur voorsz den Raadt (versterckt met d’ opperhooffden meergemelt) is verthogende dat deselve per voorsz jacht Hasselt boven genomineerde getal van 228 slaven oocq hebben wederom gebracht aen onverhandelde coopmanschappen bestaende in diverse sorteringe boven noch sommige overige behoefften van de slaven ter somme van: ƒ5975,

Ende hier bij Comps. packhuijsen oock noch is leggende een uytgemaeckt cargasoen van haer Ed. tot Batavia, mede in diverse cleden bestaende, ende bedragende ter somma van: ƒ20792:15,

Maeckende samen rijckelijck ende genoechsaem een volcomen drie a 4 dubbelt cargasoen ten aensien van de minder incoop van ‘t goet uyt India als ‘t vaderlandt gecomen ende monterende te gader een somme gelts van: ƒ26767:15,

Voor welcker monture na den Indischen incoop gecalculeert wel 1000 a 1200 slaven, sijnde genoechsaem tot 4 vojagie behoorde ingecocht te cunnen worden,

Soo is ‘t dat den Raedt dit alles in deliberatie gebracht sijnde neffens oocq ernstige recommandatie: omme na d’ ordre onser Heeren Meesters met goet overlegh te letten op den meesten dienst van d’ E. Compe. &a.,

Op’t welcke de gem. opperhooffden van Hasselt oock gecommuniceert de sorteringe van ‘t cargasoen becomen uijt India, ende door deselve verclaert, dat het wel suffichandt ende groot genoech sij, maer echter met sulcx gesorteert als waermede men na vereysch den handel van slaven souden cunnen exerceren: maer alles voor moeten aennemen dat de inwoonders ginder souden willen quit wesen, namentlijck jongh, out, creupel, lam &a., daer ter contrarie ‘t cargasoen wel gesorteert synde principalijcq met bougijs⁴⁹⁷ beneffens de noch overige cralen ende rariteijten &a. den handel soude cunnen drijven na wensch, ende geprefereert boven alle handelaers van wat natie het oocq mochte wesen, alsoo men met de bougijs den handel can drijven ende wenden soo men genoechsaem wil ende sonder deselve schier niet te doen sij, als voorsz opperhooffden verclaeren haer bij dese vojagie volcomen is gebleecken, sulcx dat het met dese gemelte coopmanschappen (hoewel meer als genoech) een seer lammen ende tragen handel soude geven, ende sonder de bougijs wel prijckel mochte lopen om licht met een ledigh schip te moeten retourneren tot seer cleijn proffijt maer groote schade van d’ E. Compe., daerbij oock in consideratie comende de costelijckheijt der maentgelden ende montcosten van soo veel volcx ende slijtagie des gem. jachts ende dat alleen op slaven sonder ijts anders te mogen negotieren, waertoe een reijs ten minsten van 7 a 8 maenden t’ elckens is vereysschende, ende volgens dien anders niet cunnende werden ingesien bij een nader onderneminge van dien verstande sonder bougijs (‘t principaelste van allen begeert) als groote schade in plaetse van voordeel schoon in India de slaven (vermits het soo goede lustige menschen sijn) wel souden te passe comen,

Soo is eijntlijck na verscheijden deliberatien ende veele conferentien van ‘t een ende ‘t ander eenparich verstaen den handel voor dese mael te staecken, dewyle wij doch nu niet alleen voor d’ E. Compe. hier aen de Caep, maer oocq voor de vryeluyden ende particulieren genoech ende ten overvloede van slaven sijn versien ende dat oock beneffens dien boven die 40 stx. Angoolse per ‘t Wapen van Amsterdam , Amersfoort ende Spreeuw na Batavia versonden, noch wel omtrendt 200 5tx. voor India sullen cunnen affsteecken, Invougen niet can gesien worden wat ons souden nootsaecken den handel te hervatten, anders als voordeel voor d’ E. Compe. dat gelijck voorseijt met het jegenwoordich cargasoen niet cunnen voorsien: maer ter contrarie apparentie van groote schade, des by de resolutie van staeckinge des Guineesen handels, syn blijvende, ende ‘t selve t’ eenemael vaststellende, ter welcker oorsake dan oocq goetgevonden is het voorsz jacht Hasselt metten aldereersten te laten vaerdigh maken om conform d’ ordre onser Heeren Meesters na Batavia te laten varen, ende daermede aff te senden een getal van 140 a 150 stucx slaven, nadat die tusschen wijlen wel sullen wesen verversscht: mitsgaders per ‘t hier ter rheede leggende schip Dordrecht vooraff van d’ Angoolse prijs slaven (nu al volcomen verversscht ende fris synde) 30 stucx dittos.

Ende nademael ‘t jachtjen Maria haest mede van d’ Angoolse cust wort verwacht, soo is oocq goetgevonden al de overige coopmanschappen uyt Hasselt te laten aen landt comen om door ‘t rapport van Marias opperhooffden te mogen vernemen ende ondervinden, welcke soorte van dien aldaer met voordeel van d’ E. Compe. noch mochten getrocken wesen, ende als dan oocq vorders te delibereren op ‘t vervolch off staecken van dien Angoolsen handel per voorsz jacht Maria daertoe voor eerst bequaem genoech ende wes meer ten dienste van d’ E. Compe. soude cunnen offte mogen verstaen worden te behooren.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten daege ende jaere als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1658.

[Signed:] JACOB HENDRICKSZ MOOKER.

[Signed:] ARIAEN VAN DE VENNE.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1658.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, secrets. 1658.

⁴⁹⁸

C. 1, pp. 329-331.

Maendagh den {16580520} 20en Maij ao. 1658.

Dewijle onse Heeren Meesters bij haer Ed. successive brieven ons onder andren oock wel ernstich beveelen in treijn te doen brengen de harder en de visvanghst: tot spijsinge deses guarnisoens, werckvolcq ende slaven, als oocq om te dienen insonderheijt voor derselver retourschepen jaerlijcx uijt India hier passerende ende na huijs varende tot toespijs, Ende ten welcken insichte de vryeluijden allomme (al eenichsints tegens de gelaten ordre van d’ E. Hr. Commissaris van Goens) door ons van overlangh sijn gebenificeert, met de liberteijt om soo veel vis te vangen als deselve cunnen offte mogen, op insichte syluyden haer overschot aen d’ E. Compe. ten fine boven verhaelt souden comen ten redelycken prijse aenbieden, schoon haer door wel gedachte Sijn E. de visserije niet verder was vrijgelaten, als tot hunne mesnagie, om daer door in den corenbouw geen belet te causeeren,

Ende wijdes⁴⁹⁹ al niet jegenstaende dagelijcx voor oogen sien dat deselve, de visserije niet alleen met allen ijver alsoo veel als den corenbouw sijn waernemende: maer daeruijt hare principale proffijten soecken, met die onder ‘t volcq alhier ende aen de schepen soo duijr te vercopen, als se cunnen sonder noch oijt een eenich vissjen aen d’ E. Compe. gepresenteert te hebben, waerdoor niet alleen de culture bij veele vrij versuijmt, maer oock dese residentie van sijn eijgen vis ende leeftocht g’incommodeert ende gefrusteert blijft,

Soo is ‘t dat bij denCommandeur en de⁵⁰⁰ Raedt als boven ingesien d’ ordres onser Heeren Majores voormelt ende voornamentlijck derselver principale maxime, wesende voor eerst ende principalijck de voortsettinge der culture, aenqueecq van bestiael ende de harder off vis-vanghst &a., ten fine meer aengetogen, dat deselve bij desen den vryeluyden voorsz tot nader ordrewel⁵⁰¹ blijven toestaen de vrije visserije, met netten, schakels, ende andersints in zee ende revieren over al, maer dat sijluiden, noch oocqde Saldanha-vaerders, veel min Comps. dienaars, geenige versse gesouten noch gedrooghde vis, meer en sullen mogen aen de schepen off ijmandt anders brengen nochte vercopen anders als aen d’ E. Compe. ende volgens dien al ‘t gene sij boven haer eijgen behoefften overijch hebben, gehouden wesen te leveren aen ‘t fort: omme aldaer voor d’ opgemelte Compe. gecocht ende ontfangen te worden, tegen 50 stuijvers ‘t hondert lb. levendigh off gevlectende gedrooght 5 gl. ‘t 100 lb.⁵⁰² op pene van confiscatie der vis die aen ijmandt anders te coop sal gepresenteert worden, beneffens een boete van thien gl. te verbeuren soo dickwils dese ordre sal bevonden worden overtreden te sijn, alsoo sulcx alles verstaen wort tot welstandt deser plaetse ende ten meesten dienste van d’ E. Compe. alsoo te behoorenom daer uyt na ‘t ooghwit onser Hren. Meesters oock de thuijsvarende retourschepen soo veel doenlijck tot hare toespijse te mogen versien ende accommoderen.⁵⁰³

Staende dese besoignes by d’ opperhooffden van ‘t jacht Hasselt in Rade oocq voorgedragen wordende navolgende persoonen, welcke eenige vacante plaetsen provisionelijck hebben waergenomen ende volgens haerluyden getuijgenisse wel becleet: mitsgaders altemalen bescheyden op do. jacht Hasselt , Is verstaen deselve op hun versoecq ende approbatie van haer Ed. tot Batavia in hunne bedieninge te confirmeren, onder soodanige conditien ende verbeteringe als hierna volcht, te weten:

Jan Gillisz van Amsterdam hier te lande gecomen met ‘t jacht Hasselt den 10en Augustij 1657 voor constabel a 24 gl. per maendt, welcke sedert den 20en Januarij 1658 de vacante onderstuijrmansplaetse tot contentement waergenomen ende becleedt heefft, wort derhalven op syn versoeck ende bequaemheijt, voornamentlijck vermits de goede getuijgenisse van d’ opperhooffden des selven jachts, bij desen op approbatie van d’ Ed. heeren Gouverneur Generael ende Raden van India in do. onderstuijrmansplaetse geconfirmeert ende bij halveringh van gagie volgens d’ ordre onser Heeren Meesters na den regel van den generalen articulbrieff toegeleyt voortaen te winnen 30 gl. per mt. gagie dato voorsz ingaende dat d’ onderstuyrmansplaetse heefft beginnen waer te nemen.

Tijs Jansz van Amsterdam hier te lande gecomen als vooren voor constabelsmaet a 14 gl., welcke sedert den 20en Januarij 1658 de vacante constabelsplaetse becleedt heefft, wort op approbatie ende na den regel voorsz in do. plaetse geconfirmeert met 19 gl. per maendt gagie dato voorsz ingaende.

Hendrick Marcusz van Bremen hier te lande gecomen als boven voor boosman⁵⁰⁴ a 19 gl. per maendt, welcke sedert den 20en Januarij voorsz de vacante scheepscorporaelsplaetse becleedt heefft, wort in forme als boven in do. plaetse geconfirmeert ende toegeleijt te winnen 12 gl. ‘s maents gagie als boven ingaende.

Aldus gedaen ende g’arresteert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jaere als boven: mitsgaders extract hieruijtwegen de visserije⁵⁰⁵ ter behoorlycke plaatse gepronunchieert ende g’affigeert den....⁵⁰⁶ daar aen volgende.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1658.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1658.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, secrets. 1658.

C. 1, p. 332.

Dinghsdagh den {16580528} 28en May 1658.

Alsoo Rijck Overhagen van Steenwijck hier te lande gecomen per ‘t schip den Salmander 10 Augustij anno 1653 voor soldaet a 9 gl. per maendt van de Camer Amsterdam, sedert sijn aenwesen alhier soo in ‘t arbeijden aen Comps. fortresse ende waerneminge van tochten, wachten, &a., Item oocq als opsighthebber over Comps. bestiael hier aen ‘t vaste landt voor dato sigh seer wel ende trouw heefft gecomporteert; maer oocq naderhandt ende jegenwoordigh voornamentlijcq (sedert ‘t vertreck van Jan Woutersz door quade toesight ende vile comportementen wegh gesonden) preuve gegeven van bijsonderen goede sorghvuldigheijt over Comps. schapen op ‘t Robbeneijlandt ende niet min genegentheijt omme daerinne met goeden ijver te willen continueren, Soo is ‘t dat den selven ten dien insighte ende op vertrouwen sigh vorder ten dienste van d’ E.Compe.⁵⁰⁷ aldaer wel sal blijven comporteren bij desen op sijn versoeck ende bequaemheijt: vermits oocq aenstaende tijtsexpiratie tot opsiender over Comps. schapen aen ‘t Robbeneijlandt wort geconfirmeert ende gebeneficeert met een beloninge van 14 gl. maendelijcx voor noch drie jaren, Ingaende verbandt ende gagie den 10 Augustij aenstaende dat sijn 5 jarigh verbandt alhier volcomen sal hebben uijtgedient.

Aldus gedaen in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende Jaere als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1658.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1658.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, secrets. 1658.

C. 1, pp. 333-336.

Donderdagh den {16580530} 30en Maij 1658.

Op gister hier van de Angoolse custe over ‘t eijlandt St. Helena geretourneert sijnde ‘t jacht Maria , sonder op de gemelte custe ijts notabels in handel of andersints te hebben opgevonden, dat waerdigh soude wesen weder besendinge derwaerts af te doen, Item (om redenen in onse resolutie van den 8en deser wegen ‘t staecken des handels in Gunea genarreert) mede ongeraden voor d’ E. Compe. achtende ‘t selve op den slavenhandel die wegh uijt oock aff te senden, ende volgens dien oocq ingesien d’ ordre onser Heeren Meesters per derselver generale missive van den 9en October ao. verleden uijt de vergaderinge van de Seventhiene becomen, Namentlijck dat men ‘t jacht Maria op sijn retour van Angola soude laten na Batavia gaen, als niet goet vindende ‘t selve in dese conjuncture des tijts op de Madagascarse traffique te emploijeren, ende apparent wel denckende wij ons alhier met ‘tRobbejachtjen(nu verlooren) genoech souden cunnen behelpen,

Ende alhoewel d’ E. heer Commissaris Cuneus ons per Sijn E. gelaten instructie is ordonnerende, dat men bij misluckinge des voorsz handels een van beijde jachten Hasselt off Maria soude derwaerts affsenden om slaven ende rijs: mitsgaders oocq ons volck van de Tulp ende ‘t overwinterde schip Arnhem van daer te halen, vermits. deselve menschen anders beswaerlijcq weder staen terecht offte hier te comen, ten eijnde daerdoor oock ‘t nader secours van rijs (hier noch eens ten hooghsten nodigh) uijt Batavia soude cunnen offte mogen blijven g’excuseert &a.,

Doch niet verder off strickter als met d’ in te comen ende nu al gecregen nader ordre onser Heeren Majores uijt ‘t vaderlant soude overeen comen,

Item geconsidereert wij oock door de compste van Hasselt met slaven nu genoech sijn versien, invougen de Madagascarse besendingh maer soude behoeven te geschieden om 50 a 60 lasten rijs tot spijsinge voor deselve slaven ende ‘t volcq deses Caepsen omslaghs te samen wel 360 eters sterck namentlijcq:

't Guarnisoen	80
Siecken	15
Nederlanse[^508] vrouwen ende kinderen	20
Gesonde ende siecke slaven van de Compe	98
Vrijeluijden	51
Do. ende particuliere slaven ende slavinnen	89
Banditen	7
Sijnde samen	360 eeters,

't Guarnisoen	80
Siecken	15
Nederlanse[^509] vrouwen ende kinderen	20
Gesonde ende siecke slaven van de Compe	98
Vrijeluijden	51
Do. ende particuliere slaven ende slavinnen	89
Banditen	7
Sijnde samen	360 eeters,

Waer toe staetgemaeckt wort ons den rijs alsoo tijdelijck ende oocq veel seeckerder van Batavia can worden toegesonden per dit selve off een ander bequaem jacht dat haer Ed. op Batavia daer toe mochten goetvinden t’ emploijeeren: omme tegen ‘t uijtgaen van December off Januarij hier comende na derselver ordre dan oocq noch van hier op ‘t beste van ‘t saijsoen over ‘t Zuijtlandt te rugh na Batavia gesonden te worden, offte soodanich anders als haer Ed. sullen goetvinden te ordonneren,

Soo is na verscheijden deliberatien ende overwegingen eijntlijck goetgevonden ende vastgestelt de Madagascarse soo wel als de Gunese ende Angoolse besendingh t’ eenemael te staecken, ende vermits wij door ‘t verlies van ‘tRobbejachtjegenwoordigh seer verlegen sijn, om de Saldanha-baij en de eijlanden hieromtrent te bevaren, soo om de schapen van ‘t Robbeneijlandt aen ende aff te brengen voor Comps. schepen t’ haerder ververssinge doch voornamentlijcq om voor de slaven gansch nodich quantite robbevleijs ende vogels ingesouten ende gedrooght hier te halen, daer deselve seer graegh na sijn, ende ten naesten bij heel mede cunnen worden gespijsight, tot groote streckinge in ons ander victualie alsoo gelijck voorseijt bij d’ E. Compe. ende particuliere vryeluyden over de 200 slaven hier dagelijcx moeten gevoedt worden, ‘t welcke ons door gemelteRobbejacht(4 a 5 man maer plegende te voeren) genoegh coste toegebracht ende de vrije Saldanha-vaerders tot seer geringe prijse affgehaelt worden, vermits met haer eene boot ( Peguyn genaempt) niet ‘t thiende part genoegh ons cunnen toebrengen &a., Soo is goetgevonden meer gemelte jacht Maria voor sijn despeche na India eerst een tochjen te laten doen na de Baij Saldanha : omme aldaer soo veel vaten vol robbevleijs ende vogels in tesoutenende vis te vlecken, dat wy daeraen voor eerst een goeden voorraet mogen hebben: ende de slaven tot streckinge van gort ende rijs een goede wijlemedespysigen, mitsgaders ondertusschen door twee timmerluijden van voorsz Maria de gelichte tweede boot van ‘t schip Wapen van Hollandt met opboeijen ende een denninghtjen &a., soodanigh bequaem te maecken, dat men daermede de voorsz baij en de eijlanden ten selven eijnde oock noch sal mogen bevaren, ende soo veele daermede aff ende aenhalen als mogelijcq wesen sal, omme alsdan op de wederomcompste van voorsz jacht Maria te delibereren, off ‘t selve door ‘t verlies van ‘tRobbejacht(ons seer verlegen makende) dan sonderverletvan hier sal cunnen gemist, ende na Batavia offte oocq wel na ‘t Patria gelargeert mogen worden met de coopmanschappen ons door haer Ed. van Batavia tot cargasoen voor Gunea ende Angola herwaerts gesonden ende g’ordonneert bij stakinge des voorsz handels op de retourschepen verdeelt na ‘t vaderlandt te senden, welcke retourschepen nu wegh sijn, ende daeromme ‘t verhaelde den Raedt in bedencken is gegeven om tegen de wederomcompste van voorsz jacht uijt de Saldanhabaij nader op gedelibereert ende geresolveert te worden, blijvende jegenwoordigh als geseijt om in goeden voorraet van cost voor de slaven te comen, vastgestelt, ‘t selve als verhaelt eerst na de voorsz baij ende eylanden te senden ende soo veel ingesoute robbevleijs, vogels, ende gevlecten harder te halen als mogelijck te crijgen ende over te brengen wesen sal, omme sigh oock aldaer vorder fraij schoon ende claer te maken, als sijnde daertoe in do baij seer goede gelegentheijt &a.⁵¹⁰

Wijders gesien dat geen van alle de persoonen welcke haer met de retourschepen hebben versteecken per ‘t jacht Maria en sijn wederom gecomen boven noch 4 man van do. jacht haer mede fugitijff gestelt, ende met de retourscheepen van St. Helena deurgegaen, is verstaen hare reecque. te sluijten ende de te goet sijnde saldos voor d’ E. Compe. geconfisqueert af te schrijven, synde deselve genaempt ende geweest als te weten:

		Te goedt	Te quaedt.
Comps dienaren uijt 't fort de Goede Hoope 8 {	Jurgen Carstensz van Zunderborgh, bootsman		ƒ60:16:-
	Jacob Jansz van Amsterdam, matroos	ƒ13:01:05
	Sicke Jacobs van Harlingen, matroos	ƒ16:06:10
	Meijndert Witcop van Esens, soldaet		ƒ74:04:-
	Jan Jansz Ronde van Tilburgh, soldaat		ƒ56:03:06
	Hendrick Luijrs van Harlingen, bossr.		ƒ126:13:06
	Joris Tante van Lubeecq, bossr.		ƒ47:-:-
	Jan Jacobsz van Reijnsburgh, hooploper	ƒ72:11:05
Vrijeluyden dienaars offte kneghts 6 {	Jan van Passel van Geel		ƒ20:04:04
	Thomas Robbertsz van Kint	ƒ24:05:10
	Claes Fredricxsz van Amsterdam	ƒ7:10:-
	Hendrick Fransz van Knibbergen		ƒ104:14:08
	Isaacq Manget van Geneve	ƒ28:17:02
	Claes Schriever van 't Amptbeerst		ƒ119:18:12
Van Batavia aen de Caap gebannen.3. {	Pieter Isbrantsz
	Guilljarn Weerreijs
	Hans Vissers
17.
17 persoonen van d' ander sijde.
Van 't jacht Maria 4 {	Jan Willemsz van Amsterdam, quartiermeester		ƒ81:15:14
	Barent Teunisz van Harwijne, cocxmaet		ƒ62:14:-
	Jan Tomasz van Weesp bossr.	ƒ20:03:-
	Jan Pietersz van Hartogvelt do.		ƒ93:19:11

		Te goedt	Te quaedt.
Comps dienaren uijt 't fort de Goede Hoope 8 {	Jurgen Carstensz van Zunderborgh, bootsman		ƒ60:16:-
	Jacob Jansz van Amsterdam, matroos	ƒ13:01:05
	Sicke Jacobs van Harlingen, matroos	ƒ16:06:10
	Meijndert Witcop van Esens, soldaet		ƒ74:04:-
	Jan Jansz Ronde van Tilburgh, soldaat		ƒ56:03:06
	Hendrick Luijrs van Harlingen, bossr.		ƒ126:13:06
	Joris Tante van Lubeecq, bossr.		ƒ47:-:-
	Jan Jacobsz van Reijnsburgh, hooploper	ƒ72:11:05
Vrijeluyden dienaars offte kneghts 6 {	Jan van Passel van Geel		ƒ20:04:04
	Thomas Robbertsz van Kint	ƒ24:05:10
	Claes Fredricxsz van Amsterdam	ƒ7:10:-
	Hendrick Fransz van Knibbergen		ƒ104:14:08
	Isaacq Manget van Geneve	ƒ28:17:02
	Claes Schriever van 't Amptbeerst		ƒ119:18:12
Van Batavia aen de Caap gebannen.3. {	Pieter Isbrantsz
	Guilljarn Weerreijs
	Hans Vissers
17.
17 persoonen van d' ander sijde.
Van 't jacht Maria 4 {	Jan Willemsz van Amsterdam, quartiermeester		ƒ81:15:14
	Barent Teunisz van Harwijne, cocxmaet		ƒ62:14:-
	Jan Tomasz van Weesp bossr.	ƒ20:03:-
	Jan Pietersz van Hartogvelt do.		ƒ93:19:11

Wesende samen 21 persoonen, haer met de gepasseerde retourvlooten na ‘t Patria versteecken, dat hier alle jaeren te doen, ende qualijcq te weeren is, hoe naeuw men daerop oocq laet passen, doch is om soo veel doenlijcq ‘t selve tegen te houden goetgevonden den fiscus ende sargeant te gelasten dat syluyden de laeste 2 a 3 dagen voor ‘t vertrecq der schepen altijt den geweldiger ende een corporael van ‘t fort nevens 1 a 2 soldaten van de wacht geduijrigh op het hoofft ende in de mondt van de Souterevier daer de boots aff aen, uijt ende in varen sullen laten wesen, ende toesight daerop te hebben &a.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hope ten dage ende jaere als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1658.

[Signed:] KLAES FRANSEN BORDIJNGH.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1658.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, secrets. 1658.

C. 1, pp. 337-338.

Saterdagh den {16580622} 22en Junij 1658.

Omtrent middagh Caepmans Capiteijns Zoons Schaccher met Pieter Ottegno, neffens eenige andre, Item oocq Herrij binnen ‘t fort op de voorsael wesende, mitsgaders oock alle de principaelste van de vrijeluijden, welcke met ons sustineerden dat men jegenwoordigh dese schoone gelegentheijt niet behoorde te laten passeren, als meenende gelijcq wij oocq voor vast houden dat de weghgelopen slaven bij de Caepmans wierden aengehouden daer na toe Harman Remajenne gister haer had gesien hun cours nemen, doen hij den eenen onderliep &a., Item oocq ten aensien het vasthouden van haer vader (den ouden) Gogosaa⁵¹¹ voor dato om de genomen beesten van Henrick Boom soo weijnich alteratie hadde gegeven: maer deselve daerop ten eersten wierden wederom beschickt, Soo is bij den Raedt met advijs voor voorsz vrijeluyden goetgevonden de twee meergenoemde persoonen Schaccher ende Pieter Ottegno nevens noch een ander van de principaelste der Caepmans genaempt Osaoa te laten vasthouden, gelijcq dan terstont is geschiet op dit aenseggen van deselve, namentlijcq dat nademael wij dickwils hadden gesien, de vrouwe van de Hottentoos gebraden schiltpadtjens ende ander cost hadden aen de slaven gegeven ende haer met de handt gewenckt na ‘t Lupaertsgebergte ; ende sijluijden niet uijt wilden gaen soecken, ende andre redenen meer, ‘t welcke alle ons vastelijcq dede geloven, deselve van haar wierden opgehouden om aen de Cochoquas te brengen, ende door de selve dan wijders aen de Hamcumquas offte daccha-makers &a.,⁵¹² dat ons sulcx hadde doen goetvinden haerluyden voornoempt hier als ostagiers te houden tot ons al de wegh gelopen slaven sullen wederom beschickt sijn, ende haer derhalven soo lange sullen onthouden in ‘t koockhuijsjen van den chirurgijn daer se affgeslooten ende g’ordonneert sijn alle goet tractement aen te doen.

Heden oocq door de vrijeluijden overgegeven sijnde de notitie van de vier persoonen bij haer op nominatie gebracht nementlijcq

Henrick Boom.	}beyde van Amsterdam.
Jan Raijniersz[^513]

Henrick Boom.	}beyde van Amsterdam.
Jan Raijniersz[^514]

Harman Remajenne van Ceulen ende

Jacob Cornelisz van Rosendael, alle vrijeborgers alhier omme harentwegen twee daer uijt te kiesen ende desen jaere als Borger-raden in onsen Raedt sessie te laeten hebben: omme (delicten onder haer voorvallende) daerover te helpen besoigneren ende besluijten, Soo is by den Raedt verstaen: om altijt ijmandt van ervaringe te hebben ende niet t’ elckens altemael nieuwelinghen, den persoon Steven Jansz van Wageningen (door d’ E. heer Commissaris van Goens anno passado tot eerste Borgerraedt gestelt) dit jaer als out Borger-raedt noch te continueren, ende daerby te admitteeren den vrijborger Henrick Henricksz Boom van Amsterdam tot den tweeden, ten eijnde voorsz, ‘t welcke haerluyden sal worden gecommuniceert om hun van te mogen dienen na behooren.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope den datum ut ante.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1658.

[Signed:] WILLM. BASTIJNCQ.

⁵¹⁵

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1658.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, secrets. 1658.

C. 1, pp. 339-341.

Sondagh den {16580623} 23en Junij ao. 1658.

Den tolcq Doman alias Anthonij ons dapper aenwesende om oocq seecker persoon van Herrijs volcq te vatten, die over eenigen tijt de veerthien vermiste schapen ons ontstolen ende wegh gedreven had, opdat sy soo wel als Caepmans volcq mede mochten uijtgaen halen de swartemans ende daerbij jegenwoordigh volcomentlijcq latende blijcken dat hij van Caepman ende Eva van Herrijs volcq is (hoewel haer moeder in Caepmans leger woont) alsoo elcq sijn partije lustigh voorstaet ende den andre op ‘t swaerste met alles becladen,⁵¹⁶ waerdoor men nu oocq den rechten man apparent sal comen uijt te vinden wie den jongen over 5 jaren⁵¹⁷ vermoort ende de beesten van d’ E. Compe. gestoolen heefft &a.

Ende bij welcke voorvallen oocq den oppercoopman Willem Bastincq present sijnde: mitsgaders door ons van saken wat g’informeert soo veel de cortheyt des tijts heefft cunnen mede brengen, Is bij den Raedt met Sijn E. advijs verstaen gemelte persoon van Herrij (Jan Cout genaempt) oocq bij de andre van gister in ostagie te setten, opdat de Caepmans niet souden meenen, wij d’ een leeder als d’ ander hebben,⁵¹⁸ ten aensien oocq ons Doman affirmeert dat Herrijs volcq om Caepman (alleen vastgehouden wordende) lachen ende de spot houden, ‘t welcke haer seer schijnt te spijten ende wel een rupture tusschen haer mochte maken (sijnde de jalousie genoech) om van d’ een te mogen weten wat d’ ander op ons altijt mochte voornemen &a., ende bij dese middel haer beijde in alliantie te houden als voortaen na tijt ende saecks gelegentheijt ten meesten voordele van d’ E. Compe. sal mogen verstaen worden te behooren: mitsgaders beijde even seer onder devotie te brengen, alsoo se doch niet derven diep te landt in marcheeren, uijt vreese van door de Saldanhars berooft te worden sulcx sij (deselve affcomende) dan telckens weder moeten herwaerts keeren, ende onse protectie soecken, dat hoe rijcker van vee sij worden hoe meer te sustineren is, soo van tijt tot tijtoock meer ende⁵¹⁹ meer is blyckende, ende waeromme tot d’ ostagie van voorsz Jan oock is geresolveert, opdat sij alle beijde even goede vlijt mochten aenwenden ons de slaven wederom te beschicken &a., het welcke dan oocq ten eersten fraeijtjes is beschickt ende g’effectueert, waerop cort daerna Herrij met Eva ende den Tolcq Doman Anthonij by den Commandeur comende, communiceerden ende met advijs van de ostagier Schaccher voornt. aenraden dat het goet soude wesen wij oocq ijmandt van de principaelste uijt de Gorochauquas (de tabacq-dieven) haer leger vasthielden, als wanneer alle drie te samen (over een cam geschooren sijnde) de slaven te seeckerder souden wederom te crijgen sijn, allen ‘t welcke bij den Raedt (g’adsisteert met d’ E. Willem Bastincq voorsz) aengehoort ende daerop de behoorlijcke bedenckingen ende veele deliberatien genomen; mitsgaders oocq volcomentlijcq gemerckt hebbende, dat se haer gansch veele aen de voornoemde ostagiers gelegen laten boven dat se nu oocq seer obedient schijnen, ons in alles tegemoet te comen, ende genoechsaem in de roede vallen,⁵²⁰ ‘t welcke sijluijden ons oocq van den Gorochauqua (vasthoudende) mede volcomentlijcq affirmeren ja dat elcq schier al sijn vee tot lossinge sal aenbieden gelijcq dese rede al beginnen, beneffens sulcke conditien meer als wij selffx schier begeeren, ende waerdoor wel mochte gebeuren, wij haer soodanich wel onder devotie cregen, (met altijt ostagiers te houden) ‘t sij eenerleij continueel, off bij verwisselinge voor eenigen tijt altemets van de principaelste, dat men door die middel geraeckten tot het oogmercq van bestiael, daerom men anders gespeculeert had d’ affsnijdingen ende trenchementen te maecken,daervoor sijl. nu tegen⁵²¹ andre diep uijt ‘t landt souden cunnen comen te verstrecken, verstaende als ons die eenigh overlast wilden aendoen, offte andre aenlocken soo als ‘t d’ E. Compe. dan best mochte dienstigh ende gelegen, ‘t welcke veel oncostelijcker soude vallen, met oocq veel meer gerustheijt als de veele fortificatien voorsz, ende om alle welcke consideratien dan vastgestelt is, Herrij ende Schacchers versoeck in desen toe te staen, Namentlijcq om Gorachouquas capiteijn mede in ostagie te nemen ende houden, sullende sijluijden versorgen den oversten van de Gorachouquas ten dien eijnde met een soet praetjen hier in ‘t fort te locken, waerdoor dan gehoopt wordt wat goets ende het gewenschte ooghmercq metter tijt sal uijt te wercken wesen, tot welcke sigh d’ apparentien niet vreempt schijnen op te doen.

Aldus gedaen ende g’arresteert in ‘t Fort de Goede Hope ten dage ende jare voorsz.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1658.

[Signed:] WILLM. BASTIJNCQ.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1658.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, secrets. 1658.

C. 1, p. 342.

Vrijdagh den {16580628} 28en Junij ao. 1658.

Op dato de vrijeluijden versoeckende, dat men haer de weder gecomen ende vastsittende slaven ende slavinnen souden willen maer ten eersten haer straffe laten ontfangen ende largeren om haer in den landt ende corenbouw weder te gebruijcken, als deselve daertoe op ‘t hoochste nodigh van doen hebbende &a., Ende gemerckt het wel wat langh mochte tardeeren eer de noch achter sijnde altemalen sullen weder gecomen wesen, Soo is bij den Raadt hoe wel die liever altemalen eerst wederom hadden om aen deselve dan tegelijcq het behoorlijcq exempel te statueren &a., goetgevonden, Morgen al de vrijeluijden met haer slaven aen ‘t fort te laten comen: mitsgaders ten dien eijnde vergaderinge te leggen, ende dan vorders met de Burgerraden te delibereren ende overleggen wat straffe men aen dese vooraff ten exempel van d’ andre, ende tot voorcominge van ‘t vorder weghlopen soude doen, omme elcq de sijne na gedaene executie dan weder te laten toecomen tot hunnen nodigen arbeijt in den lantbouw voorsz.⁵²²

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jaere voorsz.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1658.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1658.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, secrets. 1658.

C. 1, p. 343.

Sondagh den {16580630} laesten Junij ao. 1658.

Wouter Cornelisz Mostert van Utrecht jongman ende vrijburger⁵²³ alhier out 23 jaren, sich in trouwbeloffte begeven hebbende met d’ eerbare jongedochter Hester Weijers van Lier out 24 jaren in dienst ende onder voogdije staende van den oppercoopman Willem Bastincq bescheyden op ‘t alhier ter rheede leggende schip Prins Willem , ende versoeckende mits toestaen van den selven oppercoopman metten anderen wettelijcq in den H. echten staet te mogen bevesticht worden: mitsgaders ten dien eijnde te vergunnen dat haer eerste gebodt heden na ‘t sermoen soude mogen werden afgecundicht door dien bovengemelte schip jegenwoordighseijlvaerdigh⁵²⁴ leght om met den eersten goeden wint te vertrecken, Soo is om ‘t selve schip ter saecke voorsz in sijn te doene voijagie niet te retardeeren offte op te houden &a., bij den Raedt deser fortresse⁵²⁵ niet anders hebbende cunnen vernemen als dat beyde liber ende vrije persoonen waren welcke met niemandt ter werelt volgens haer als oocq voorsz oppercoopmans eijgen verclaringe yts wes dienaengaende uytstaende hadden verstaen, deselve jongeluyden haer billicq versoecq te consenteren mitsgaders ten dien fine ende om redenen voorszdese morgen⁵²⁶ na ‘t eijndigen des Cristelijcken sermoens haer eerste affcundigen te laten doen, ende alsoo vervolgens alle Sondagen tot de derde incluijs om als dan na de laeste affroepinge geen wettige oorsaecke van verhinderinge voortcomende, door den Secretaris van onsen Raedt (vermits hier geen predicant hebben) de solemnisatie voor allen den volcke in openen raedtcamerewettelijck⁵²⁷ te laten geschieden ende met de trouw publijckelijck voort te varen.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope datum uts.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1658.

[Signed:] WILLM. BASTIJNCQ.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1658.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, secrets. 1658.

C. 1, pp. 344-345.

Woonsdagh den {16580703} 3en July ao. 1658.

In Rade g’adsisteert met den oppercoopman Willem Bastincq en de schipper van ‘t jacht Maria dees dagen by de voor vallende saecken meest present geweest, geconsidereert sijnde aen alle omstandicheden, datter geen van de weghgelopen slaven meer sullen wederom te becomen wesen, volgens de raporten⁵²⁸ van de uijtgewesene Hottentoos, die der (soo se voorgeven) geen meer cunnen opvinden, ende waerdoor de gedetineerde haer gansch desperaet beginnen aen te stellen, als vresende daer over te sullen moeten sterven te meer dewijle hun de Gorachouquas offte tabacqdieven (ons veel overlast plegende te doen) op de vlucht te landewaert in hebben begeven, ende derhalven geen raedt weten den oversten ons in handen te leveren, sulcx dat de saecken nu soo verde sijn gecomen dat het saisement des verhaelde Schachers ‘t ganse landt door al sal wesen verspreijt: mitsgaders soo veele alteratie hebben gebaert als ‘t can, ende daerom dewijl men om der weghgelopen slaven nu soo verde is ingecomen dattet wercq wel voort dient affgehaspelt, ‘t welcke de gesaiseerde selffs oocq sijn versoeckende, presenterende tot hare lossinge goet deel beesten ende schapen ende dan een nieuwe ende vaste vrede ende alliantie metten andre te maken &a., doch dat eerst mede Herrij met al sijn vee ende volcq mochte gevat worden, nademael hij d’ eerste oorsake is van alle onheijlen, als hebbendedoor sijn volcq⁵²⁹ over 5 jaren alle des Comps. beesten laten stelen, ende den Duijtsen ⁵³⁰ jongen David doen dootslaen: mitsgaders geduijrich altijt maer gestolen waer hij conde, ende noch laest, staende d’ E. heer Cuneus aenwesen alhier, 15 schapen weghgenomen die noch in sijn crael lopen, beneffens oocq al het bestiael gehandelt voor Comps. coper, tabacq, ende pijpen hem over drie jaer vertrouwt,⁵³¹ daervan maer thien aen den Commandeur had gelevert, ende met de rest sigh selven verrijckt, sulcx dat alles wat hij had, niet sijn: maer Comps. eijgen was &a.

Allen ‘t welcke ende wes meer geconsidereert ende ingenomen sijnde, is na verscheijde deliberatien geresolveert den selven met een soet praetjen sien in ‘t fort te crijgen, ende dan te saijseren bij de andre: om haer tegen malcanderen te hooren ende alsoo tot openbaringe van alles te comen: mitsgaders soo haest hij binnen is, oocq al sijn bestiael (bij de souterevier leggende) door den sargeant ende eenige soldaten bij ‘t fort ende in Comps. macht te halen.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jaere voorsz.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1658.

[Signed:] WILLM. BASTIJNCQ.

[Signed:] KLAES FRANSEN BORDIJNGH

⁵³²

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1658.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, secrets. 1658.

C. 1, p. 346.

Woonsdagh des avonts den {16580703} 3en Julij 1658.

In dese occurentie van saken te beduchten ende te vresen staende dat d’ inwoonders door dit begonnen ende noch niet affgesponnen wercq wel mochten een samenrottinge maken, ende alsoo een aenval op der vrijeluijden ende Comps. persoonen ende bestiael &a., dat met de jegenwoordige besettinge niet wel soude aff te staen wesen alsoo in alles met landtbouwers, tuijniers, smits,ploegh ende wagenmakers,⁵³³ timmerluyden, metselaers, in ‘t bos, buijten, binnen ende op ‘t Robbeneijlandt niet stercker sijn als 97 persoonen daeronder 19 a 20 siecken van de laest vertrocken schepen, Soo is na overlegh van saken ende verscheyden deliberatien in Rade (geadsisteert met d’ E. Willem Bastincq als voorsz) goetgevonden dese residentie voor een wijl uijt schip Prins Willem met 20 militaire persoonen te verstercken ter tijt dese saken sullen g’eijndicht ende een nieuwe alliantie ende vreede met de Hottentoos gemaeckt wesen, dat voor de compste van de Maij schepen uijt ‘t vaderlandt gehoopt wordt te sullen cunnen geschieden, ende volgensdien⁵³⁴ de gemelte belastinge voor d’ E. Compe (jegenwoordigh op ‘t hoogste paegnerende) maer voor een cleijnen tijt sal wesen.

Neffens welcke soldaten oocq verstaen is noch 1000 lb. cruijt, ende 200 hantgranaden te lichten: mitsgaders de twee lichte metale stuckjes van ‘t jacht Maria om op de steene reduijt Corenhoop , in ‘t midden van der vrijen luijden landerijen staende, te stellen.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope datum als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1658.

[Signed:] WILLM. BASTIJNCQ.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1658.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, secrets. 1658.

C. 1, p. 347.

Donderdagh den {16580704} 4en Julij ao. 1658.

’s Morgens nochal contrarie noordtweste windt tot belet van ‘t schip Prins Willems vertrecq ende dierhalven den oppercoopman Bastincq noch aen landt sijnde,mitsgaders⁵³⁵ door Schacher ende Doman⁵³⁶ voordragende, dat hij Doman niet dorste na Caepmansleger gaen seggen, dat se met al haer huijsen ende vee hier quamen om met den andren over een nader vaste alliantie &a. te spreecken, ende dat daeromme een van de ostagiers diende gelargeert, dewijl doch geen andre Hottentoos meer hieromtrent waren, die se souden willen geloven ende daer toe voorstellende Pieter Otegno, Schachers broeder ende jonger zoon van den dicken capiteijn, soo is met advijs van d’ E. Bastincq voorsz goetgevonden sulcx toe te staen ende te wagen, dewijle doch Schacher ende Osaoa van de Caepmans ende Herrij met Jan Cou de principaelste in ostagie hier blijven met die recommandatie ende affirmatie aen Pieter dat hij de Caepmans Capiteijn Gogosoa ende Ankaisao den grooten schaepharder off siginman soude verseeckeren dat wij niet quaets in ‘t sin hadden, ende ons oocq leet was gister een van sijn volcq door den sargeant ware dootgeschoten ‘t welcq niet soude sijn geschiet ingevalle sijluijden op hem niet eerst met hasagaijen hadden geschoten &a., ende wij derhalven volcomen genegen waren, alle verschillen met malcanderen aff te handelen ende een onverbreeckelijcke alliantie te maken, waerop denselven dan is vertrocken met wat tabacq tot vereeringe aen hare vrouwen &a.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope datum uts.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1658.

[Signed:] WILLM. BASTIJNCQ.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1658.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, secrets. 1658.

C. 1, pp. 348-351.

Vrijdagh den {16580705} 5en Julij ao. 1658.

Pieter Otegno tegen den middagh wederom verschenen sijnde met den dicken offte vetten capiteijn, vader van Schacher ende hoofft van de Caepmans beneffens de navolgende principaelste hooffden hares heijrs om vrede te maken, ende in ordre na hare grootheijt haer op de voor sale⁵³⁷ geset door onderwijsinge van den tolcq Doman als te weten:

Gogosoa voorsz, vetten ende oppersten capiteijn van de Caepmans waerbij uijt de gijselingh gehaelt is.

Osinghkhimma offte Schacher eerste zoon ende te succederen nae

sijn vader Gogosoa:	} zoonen van Gogosoa;
Otegno offte Pieter:
Khuma alias Jan:

sijn vader Gogosoa:	} zoonen van Gogosoa;
Otegno offte Pieter:
Khuma alias Jan:

Bingattij; Osaoa mede ostagier met Schacher bovengenoempt; Hodorima; Whacka; Goaso, Laeckhoeve broeder; Goatoe; Kanatij; Gotiko; Kherrebij; Goegae; Heijbuha; Douckhima; Loeckhoeve,⁵³⁸ Gogosaä broeder; ende Hottento-can.

Ende met malcanderen seer ernstich ende instantelijcq versoeckende: om jegenwoordigh te handelen van een vaste vreede ende nader alliantie tusschen haer en de Hollanders, tot slissinge van alle voorgaende ende gepasseerde verschillen, met protestatie van liever te willen haer hier in ‘t fort laten dootslaen als sonder besluijt van vreede wederom te keeren, ende ten dien eijnde elcq sijn hals ende hoofft aenbiedende om die aff te houden &a.,

Soo is bij den Commandeur en de Raedt g’adsisteert met den schipper van ‘t jacht Maria Claes Fransz Bordingh, goetgevonden daertoe te treden, doch omme haer in ‘t beste gevoelen van ons te houden ende geen achterdocht te veroorsaecken dat wij haer ergens in mistrouwen, oocq raedsaem g’oordeelt van continuele hostagiers niet te roeren, dewijle sijluijden ons doch selffs tegemoet comen, ende om vreede aensoecken ende bidden;

Achtervolgens ‘t welcke dan na repetitie ende additie van alle overlasten &a., ons van tijt tot tijtaengedaen,⁵³⁹ tot onderhandelingh gecomen sijnde, Is ‘t navolgende g’accordeert ende aen weercanten beslooten voor vast ende onverbreeckelijcq houden namentlijcq:

1. Dat alle ‘t gene de Caepmans ons ende wy haer aengedaen hebben, Item oocq het dootschieten van den Hottento op eer gister in de furie geschiet voor vergeten ende vergeven sal gehouden worden als of sulcx noyt ware gebeurt en de voorsz Hottento nemmermeer op de werelt was geweest, doch wegen den dootslagh aen denDuytsen⁵⁴⁰ jongen David over 5 jaren gedaen hadde Herry met de sijne aff te handelen, haer dies als onschuldige niet aentreckende ende met Herrij niet willende te doen hebben.

2. Dat wanneer de Caepmans d’ onse ende d’ onse de Caepmans eenich overlast off quaet doen, elcq de syne in ‘t aensien van de overicheijt off gecommitteerde der geledeerde off beschadichde partje met advijs van weercanten sal straffen na exigentie van ‘t delict.⁵⁴¹

3. Dat Caepman met sijn leger aen de oostcant van de soute en de verse reviere Liesbeecq sal blijven woonen, omdat aen dees sijde de weijde voor ons alleen te cleijn vallen tensij haer eenige andre inwoonders uijt ‘t landt wilden comen beoorlogen, als wanneer sullen vermogen verbij ‘t fort na achter den Leeuwenbergh comen wijcken onder ons beschut.

4. Dat Caepman sal versorgen geen van sijn beesten of schapen op Comps. off der vryeluyden corenlanden comen weijden off daer se door d’ onse op gevonden wordende, sullen mogen werden doot geschoten ende laten leggen, tot sulcx bij gecommitteerde van weersijden sal wesen beschout.

5. Dat altijt wanneer d’ E. Compe. off vrijeluijden eenige slaven of volcq sijn ontlopen, syluijden de weet gedaen sijnde datelijcq alle uijtterste debvoiren sullen aenwenden: om die wederom te crijgen ende bij den Commandeur in ‘t fort te brengen: mits voor elcke slaeff genietende soo veel coper ende tabacq als voor een koebeest, gelijcq sijluijden oocq belooven te doen tot becominge van de noch wegh sijnde 10 stucx.

6. Dat sijluijden voortaen niet meer sullen stutten eenige Saldanhars offte inwoonders uijt het landt: maer deselve liever tot ons affnodigen omme met ons gerustigh te mogen handelen ende wandelen, ten welcken eijnde sijluijden eenich overlast van deselve vresende sullen vermogen onder ons beschut te comen scheuijlen, conform het derde articul voorsz.

7. Dat Caepman voortaen oocq sal versorgen voor elcq groot schip dat hier compt te leveren voor coper ende tabacq 10 koebeesten ende 10 schapen, voor jachten ende fluijten van elcx 5 ende voor ‘t fort alle Sondagen 2 koebeesten voor des Commandrs. volcq ende twee schapen voor hem selffs ende d’ officianten van ‘t fort om te slachten.

8. Dat daer tegen altijt een van Caepmans volcq g’adsisteert met den tolcq Doman sal mogen aen ijder schip aen boort varen ende eens genieten 2 sacken broot off rijs met 2 a 3 stucken specq, ende een cleijn vatjen brandewijn.

Alle welcke bovenstaende articulen sijn bedongen vast ende bondigh te onderhouden, ende met handttastinge aen weercanten voor onverbreeckelijcq beslooten: mitsgaders de hostagiers oocq gelargeert ende door haer tot zegel van onderhoudinge, den Commandeur toegebracht 10 schoone koebeesten ende negen do. schapen sonder daer ijts wes voor te willen genieten hoe seer haer daervoor coper &a., wierd’ gepresenteert ende opgedrongen, seggende niet te willen van den Commandeur scheyden bevoren do. present belooffde voor niet ende tot een zegel van onverbreeckelijcke alliantie te aenvaerden, off souden hun inbeelden geen vaste vreede gemaect te hebben, ende presenterende liever altemalen hier in ‘t fort te blijven ende haer gewillich doot te laten slaen als dat se souden sonder finael slot van vreede wederom moeten gaen.

Is daerop dan ‘t besluijt van vreede met de Caepmans ende beloffte van onderhoudinge der conditie met hanttastinge rondts om aengegaen ende affgehandelt.

Doch aengaende Herrij met negen a thien van syn volcq oocq verschenen: om van vreede te handelen, ende daer oocq voor hun allen present ende ten thoon gestelt sijnde den eenen moorder van David, is verstaen noch tot nader gelegentheijt uijt te stellen ende voorhaelden jongen moorder genaempt Namtesij ende bij d’ onse Claes, bij Herrij ende Jan Couw in detentie te stellen.

Aldus gedaen ende beslooten op de voorsael in ‘t Fort de Goede Hoope ten overstaen van de voorsz hooffden der Caepmans datum voorsz.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1658.

[Signed:] KLAES FRANSEN BORDIJNGH.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1658.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, secrets. 1658.

C. 1, p. 352.

Saterdagh den {16580706} 6en July ao. 1658.

Jan Sacharias van Amsterdam jongman ende vrijburger alhier out 27 Jaren, sigh in trouwbeloffte begeven hebbende met d’⁵⁴² jongedochter Maria …⁵⁴³ geboortich van Bengale out 20 jaren, gewesene slavinne van den sieckentrooster Pieter van der Stad, ende doorvoorsz Jan Sacharias⁵⁴⁴ tot dien eijnde vrijgecocht, volgens transport van vrij copinge heden ons vertoont, d’ welcke versoeckende metten anderen wettelijck in den H. echten staet bevesticht te mogen worden, Soo is bij den Raedt deser fortresse (niet anders hebbende cunnen vernemen als dat beyde liber ende vrije persoonen waren, welcke met niemandt ter werelt volgens haar eijgen verclaringe ijts wes dien aengaende uijtstaende hadde,als ook verseeckert dat voorsz Maria de Nederlantse tale volcomentlijck niet alleen verstaet maer ook duijdelijck spreeckt, ende al tamelijck kennisse Christi na de gereformeerde religie is hebbende)⁵⁴⁵ verstaen, deselve jongeluyden haer billicq versoeck toe te staen, mitsgaders ten dien eynde op Sondagh eerstcomende na ‘t Cristelijcq sermoen haer eerste affcundinge te laten doen, ende alsoo vervolgens alle Sondagen tot de derde incluijs omme als dan na de laeste affroepinge ende gedaen sermoen (geen wettige oorsaecke van verhinderinge voor comende) door den Secretaris van onsen Raedt (vermits geen predicant hebben) de solemnisatie voor allen den volcque in openen raedtcamere⁵⁴⁶ te laten geschieden ende met de trouw publijckelijcq voort te varen.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope datum uts.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1658.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1658.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, secrets. 1658.

C. 1, pp. 353-357.

Maendagh den {16580708} 8en Julij anno 1658.

Achtervolgens onse resolutie van den 30en Maij, den Raedt in bedencken sijnde gelaten, tot het retour van ‘t jacht Maria , uijt de Saldanhabaij : omme alsdan te delibereren, off men ‘t selve (jegenwoordigh op den 29 Junij van daer met over de 10,000 pondt robbevleijs gekeert) soude, met het bij ‘t packhuijs leggende Guinees ende Angools cargasoen, na ‘t Patria senden, offte liever do. goederen alhier behouden, tot de compste van de retourvloote in Februarij of Maert aenstaende: omme alsdan volgens ordre van d’ E. heeren Gouverneur Generael ende Raden van India, deselve verdeelt over de retourvloote te laten medegaen, ende voorgemelte jacht maer ten eersten, na den last onser Heeren Majores na Batavia voort stuijren,

Wijders oocq gesien aen de voldoeninge der gelaten instructie van d’ E. Heer Commissaris Ryckloff van Goens, onder andren noch is manquerende, het ondersoecq ter zee, van de Baij Fals aff tot Cabo de Aguilles incluijs, omme alle droochten, clippen, reven, sanden, diepten, wijtte ende streckingen der baijen, tot daertoe, te brengen in een pertinente zeecaerte, ende dat men door verscheyde stuijrluijden, d’ een d’ anders wercq te water soude laten nasien: om te min g’abuseert te worden, tot uijtvoeringe van ‘t welcke hier geen bequaem vaertuijgh present sij, als voorsz jacht Maria vermits ‘t Robbejacht ⁵⁴⁷ (hoewel daertoe mede te cleijn) op de Angoolse custe is achtergebleven,

Ende voorgemelte heer Commissaris in Syn E. missive ten dien fine, als oocq om de retourvloote jaerlijcx aen St. Helena ende hier tot inlootsinge ende ander diensten te gebruijcken, een bequaem scheepjen uijt het vaderlandt heefft gevordert, mitsgaders by ons ingevolge van dien onder andren, op onse petitie gestelt, sulcx het wel mochte gebeuren, met de naeste brieven van onse Heeren Meesters daerop bescheijt quam, ende dit gemelte jachjen Maria tot sulcx te houden g’ordonneert wierd’, ‘t welcke tusschen wijle d’ ondersoeckinge der verhaelde plaetsen in dit saijsoen fraij soude cunnen affrechten ende dan van hier naer ‘t Zuijtlandt gaen tot opsoeckinge van ‘t volcq des verongeluckten Draecks bij haer Ed. op Batavia g’ordonneert van hier bij goede occasie van tijt ende schip te doen.

Soo is dit alles niet jegenstaende echter goetgevonden te persisteren by onse voorige resolutie van den 30en Maij verleden: om oocq te voldoen d’ ordre onser Heeren Meesters uijt ‘t Patria voorsz sijnde, dat men ‘t jachjen Maria na sijn retour van Angola ten eersten sal hebben na Batavia te largeeren, te meer dewijl ‘t selve met Godt de voorste ryckelycq tegen de bequaeme tijt tot voorsz voyagie na ‘t Zuijtlandt weder van daer can hier wesen, beneffens het versochte nader secoers van rijs &a. voor dese residentie ten hoochsten nodigh vereijsschende.

Gelijcq oock mede ‘t gene d’ E. heer Commissaris van Goens meergemelt heefft g’ordonneert wegen d’ ondeckingh⁵⁴⁸ der custe tusschen dese Caep ende Cabo d’Aguilles tot Rio Dolce ⁵⁴⁹ incluijs in de reijse van hier na Batavia empassant sal cunnen waergenomen ende ondersocht worden, omme de aff en de aenteijckeninge van dien aen haer Ed. op Batavia te brengen offte verthonen, ende deselve van daer hier gesonden wordende aen de caerten te annexeeren, sonder dat juijst daeromme do. jacht weder sal behoeven hier te comen, ende ‘t welcke t’ elckens met alle uijt ‘t vaderlandt hier aencomende scheepjens op de bequaemste tijden can g’observeert worden om na d’ ordre van Sijn E. voorsz d’ een d’ anders wercq te laten naspeuren, ende alsoo eijntlijcq alles tot te beter perfectie te brengen.

Heden oocq voor den Raedt nochmael hebbende doen compareren den gedetineerden Hottento Herrij gewesen tolcq, ende na veele examinatien uijt den selven vernomen de namen van desselfs volcq, sijnde als te weten:

Autshumao bij ons genaempt Herrij voorsz ende autheur van alle quaet &a.,

Khonamoa Namtesij alias Claes	} Moorders van den jongen Davidt na Herrijs confessie, die t' soecq ende niet te vinden sijn,
Hemooä Khatimaä Herrijs groote knecht
Khamij alias Jan Cou schapedieff	} Ende daerom bij Herrij te samen vastsittende,
Boubo alias Sijmon mede doch twyffelachtich beticht aen voorsz moort
Arre: Namthesijs broeder
Beijmakoukoa Danhou, alias Orenbare
Humthasaänkhumma
Khaikana Makoukoa alias Claes Das.

Khonamoa Namtesij alias Claes	} Moorders van den jongen Davidt na Herrijs confessie, die t' soecq ende niet te vinden sijn,
Hemooä Khatimaä Herrijs groote knecht
Khamij alias Jan Cou schapedieff	} Ende daerom bij Herrij te samen vastsittende,
Boubo alias Sijmon mede doch twyffelachtich beticht aen voorsz moort
Arre: Namthesijs broeder
Beijmakoukoa Danhou, alias Orenbare
Humthasaänkhumma
Khaikana Makoukoa alias Claes Das.

Thoe Makakoa, onder daegs⁵⁵⁰ met hagel door den sargeant in de billen geschooten; mitsgaders daer bij desselffs excuse, ende dat de Caepmans ende andre hem niet luchten mochten, uijt puijre haedt ende nijdicheijt, omdat hij alleen plagh g’admitteert te worden, aen de schepen te varen, ende daer aff broot ende ander dingen meer te crijgen, waeromme voorsz Caepmans hem oocq tot 4 distincte malen, ende Gorachouqua eens, sijn leger geruijneert, ende van alles cael gemaect hadden, versoeckende derhalven maer in een cleijn huijsken bij ‘t fort met sijn vrouwente wonen⁵⁵¹ gelycq in den beginne doen wij hier eerst quamen plagh te doen, ende ons als tolcq weder te dienen,

Nochtans gemerckt ons den tolcq Doman weet te seggen dat Herrij den eersten slagh op den vermoorden jongen over 5 jaren had gedaen, ende alle de hooffden van Caepmans leger: mitsgaders alle inwoonders die men der na vraeght, confirmeren dat hij de oorsaecke van alle quaet ende misverstanden sij,

Soo is eijntlijcq goetgevonden ende vastgestelt, den selven met d’ eerste gelegentheijt aen ‘t Robbeneijlandt te brengen, beneffens oocq de twee voorgemelte gedetineerde Hottentoos Khamij alias Jan Cou, ende Boubo alias Sijmon tot twee ostagiers, met beloffte van haer te lossen, als ons de rechte jongen moorders sullen in de plaets ter handt gestelt sijn, ende wegen Herrij in te wachten de nader ordre onser Heeren Principalen over sijn persoon &a., ende soo den selven sijn vrouwen ende huijs daermede wil gebracht hebben sal hem sulcx toegestaen ende alles de Caepmans ende ijder een van dese inwoonders bekent gemaeckt worden.

Ende schoon de vreede met Caepman wel getroffen sy, is echter verstaen de 20 gelichte soldaten van ‘t schip Prins Willem ten minsten noch te houden tot versterckinge alhier tot d’ eerste schepen uijt ‘t Patria over vier a ses weecken te verwachten dewijl men niet en weet wat samen spanninge dese natie mochten aenrechten⁵⁵² offte in den sinne hebben.

Synde oocq goetgevonden soo haest Herrij na ‘t eijlandt is, alle sijn volcq ende oocq de Watermans den vrede mede te laten aenbieden om van alle vyanden suijver te sijn, ende te veijliger overal te cunnen gaen ende reijsen &a., mitsgaders ons van ijmanden daer nae quaet ontmoetende reparatie van bondtbreeckinge te mogen pretenderen &a.

Ende nademael ‘t Robbeneijlandt soo sandigh sij, dat bevonden is in de drooge tijt wel drie maenden langh voor sooveel schapen, daer gansch sober te eeten valt, soo is goetgevonden t’ elckens met de vaertuijgen (schapen brengende, off halende) met eenen soo veel groene gras, ende claversoden derwaerts over te brengen, als se cunnen voeren: om alsoo do. eijlandt metter tijt overal even groen te maken, gelijcq sulcx in Taijouan tusschen ‘t fort ende ‘t quartier wel 6 a 700 roeden breet (door d’ heer Caron anno 44 ende 45 gedaen⁵⁵³ ) treffelijcq gesuccedeert bevonden, ende alsoo van een schrale duijn een schoon groen velt met langh gras gemaect is, om ingevolge noijt gebrecq van voeder voor de schapen te hebben.

Bij den schipper Claes Fransz Bordingh voorgedragen wordende seecker persoon die een uijtmuntend’ gau zeeman is ende oocq de plaets als trompetter waerneempt, voor maer 8 gl. ‘s maents, ende dienvolgende versoeckende om wat verbeteringe, is verstaen den selven te verbeteren, als navolgende acte hem te verlenen, is dicterende, namentlijcq:

Jan Struijs van Dordrecht, hier te lande gecomenao. passo.⁵⁵⁴ met ‘t schip de Provintie voor matroos a 8 gl. per maendt, wordt bij desen op ‘t hoogh voordragen van syn schipper Claes Fransz Bordingh, wegen sijne uijtmuntende zeemans gaeuwicheijt, ende desselfs versoecq &a., op approbatie van d’ Ed. heeren Gouverneur Generael en de Raden van India, toegevoucht een beloninge van derthien gl. maendelijcx, voor bossr. omme oocq gelycq tot dato gedaen heefft, sijn dienst als trompetter waer te nemen, de gagie heden ingangh nemende.

Wijders den persoon Jan Sacharias, vrijborger ende woonende alhier binnen ‘t fort, tot dienst in de keucken van den ondercoopman, fiscael ende adsistenten, sigh voorstellende ende versoeckende omme te mogen bedienen het ampt van deurwaerder ende landtbode somtyts al beginnende te pas te comen ende tot dato met een soldaet affgesien, Is goetgevonden om een Comps. dienaer in die saecq te excuseren den selven daer toe te admitteren onder de conditien ende emolumenten conform de ordre van Batavia, waerop hem dan den eedt na ‘t Batavias formilier⁵⁵⁵ is affgenomen ende vorders als deurwaerder ende landtbode bevesticht ende extract hiervan in plaetse van acte ter handt gestelt.

Aldus geresolveert ende g’arresteert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jaere als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1658.

[Signed:] KLAES FRANSEN BORDIJNGH.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1658.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, secrets. 1658.

C. 1, p. 358.

Sondagh den {16580714} 14en Julij ao. 1658.

Na ‘t eijndigen des sermoens desen voormiddagh sonder eenige de minste verhinderinge volgens Cristelijcq gebruijcq de derde affroepinge gepasseert sijnde van de ondertroude persoonen, Wouter Cornelisz Mostert jongman ende vrijburger alhier, ende Hester Weijers van Lier jongedochter bescheyden geweest op ‘t schip Prins Willem , Ende ons niet voorgecomen wesende, waerdoor deselve in haer voornemen soude cunnen offte mogen geretardeert offte beleth worden, Soo is bij den Raedt verstaen achtervolgende de resolutie van den laesten Junij passado, de verdere solemnisatie van de trouw in den Name des Heeren te laten voortgaen, Ende ten dien eijnde oocq goetgevonden op dat alles wettelijcq ende met goede ordre (tot Godes meeste eere) mochte toegaen, de gemelte solemnisatie (alsoo geen predicant hebben) door den Secretaris van onsen Raedt, voor deselve, ende allen den volcke in openen raedtcamere te laten bedienen, gelycq sulcx op dato na ‘t lesen des Cristelijcken sermoens in den Name des Heeren openbaer wettelijcq geschiet ende g’effectueert is.

Aldus gedaen in ‘t Fort de Goede Hoope datum uts.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1658.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1658.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, secrets. 1658.

C. 1, p. 359.

Sondagh den {16580721} 21en Julij ao. 1658.

Na ‘t eijndigen des sermoens desen voormiddagh sonder eenige de minste verhinderinge, volgens Cristelycq gebruijck de derde affroepinge gepasseert sijnde van de ondertroude persoonen Jan Sacharias van Amsterdam, jongman ende vrijburger alhier, ende Maria geboortich van Bengale gewesene slavin van den sieckentrooster Pieter van der Stael, ende door voorsz Jan Sacharias tot dien eijnde vrijgecofft, Wijders ons niet voorgecomen wesende, waerdoor deselve in haer voornemen soude cunnen offte mogen geretardeert offte beleth worden, Soo is bij den Raedt verstaen achtervolgende de resolutie van den 6en Julij passado, de verdere solemnisatie van de trouw in den Name des Heeren te laten voortgaen, ende ten dien eijnde oocq goetgevonden, op dat alles wettelijcq ende met goede ordre (tot Godes meeste eere) mochte toegaen, de gemelte solemnisatie (alsoo geen predicant hebben) door den Secretaris van onsen Raedt, voor deselve ende alle den volcke in openen raedtcamere te laten bedienen, gelijcq sulcx op dato na ‘t lesen des Cristelijcken sermoens in den Name des Heeren openbaerlijcq geschiet ende g’effectueert is.

Aldus gedaen in ‘t Fort de Goede Hoope datum uts.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1658.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1658.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, secrets. 1658.

C. 1, pp. 360-364.

Vrijdagh den {16580726} 26en Julij ao. 1658.

Bij den Raedt meer ende meer gemerckt wordende dat alle moeijten ende debvoiren van tijt tot tijt met grooten ijver ende naersticheijt aengewent synde geweest tot voortsettingh ende aenfocq van de verckens gansch ende t’ eenemael, Ja langs soo meer schijnen altemalen tegen te lopen ende in plaetse van te vermenichvuldigen deselve heel weder aff te nemen, uijt te sterven ende te niet te gaen, als sijnde sedert ‘t sluijten van de boucken primo Januarij passado van 50 stucx weder tot op 24 vermindert, in stede dat se ten minsten tot op een offte 1 1/2 hondert behoorden vermeerdertte sijn,⁵⁵⁶ ontstaende bij nader genomen opmerckinge ende ervaringe (offte soo altoos vast gemeent wort) principalijcq daeruijt datter door de verckewachters⁵⁵⁷ niet na behoren opgepast wordt, hoe naeuw ende seer deselve daerop gehouden ende toe g’animeert worden, soo met goedigheijt, mildigheijt, straffe, hardigheijt, ende hoedanigh het oocq mach wesen, offte oijt ende oijt aengeleyt ende geprobeert is, Ja schijnt schier off sij deselve vergeven ende dencken dan vrij van ‘t oppassen der verckens te wesen, Sulcx dat volgens dien de vrijeluijden, allomme deselve dickmael sijn aengepresenteert omme die aen te focken ende gemest te leveren aen de Compe. voor 2 1/2 stuijver ‘t pondt levendich (24 uijren voor deselve sullen gewogen offte geslacht worden &a.,) doch door de lantbouwers, altijts g’excuseert sijnde vermits sijluijden de verckens niet wel uijt haer coren souden cunnen houden, ende op te hocken haer te costelijcq valt.

Ende daeromme goetgevonden wesende deselve aen te bieden soo wel de getroude ministers van d’ E. Compe. als de borgers hieromtrent ‘t fort woonende, ende meest hantwerckers sijnde, waerop syluyden goede gelegentheijt hebben te leven, ende daeromme gelycq de lantbouwers tot noch niet toegelaten sijnde melcqbeesten te houden vermits de lantbouwers veele costen ende arbeyt hebben te doen ende sonder melckoeijen ende schapen qualijcq bestaen souden cunnen &a.,omdat haer de mest op ‘t landt oock nodigh sij.⁵⁵⁸

Soo is eijntlijcq verstaen ende g’accordeert de gemelte Comps. verckens op de conditien voorsz over te laten aen navolgende persoonen in getale ende ten prijse als te weten:

3 Zeugen vol jongen a 7 1/2 gl. uijtgekosen bij Wouter Cornelisz Mostert vrij meulenaer ende steenbacker getrouwt ende met sijn vrouw alhier bij ‘t fort woonende.

1 Zeughe idem vol jongen a 7 1/2 gl. uijtgekosen, bij Hendricq van Zurwurden vrij cleermaecker idem getrouwt ende bij ‘t fort woonende.

21 stucx zeugen ende beeren sijnde alle de rest cleijn ende groot, siecq ende gesont, lam ende creupel, soo se gaen ende staen bij Jannetjen Boddijs huijsvrouw van den sargeantdeser fortresse,⁵⁵⁹ mits onder dese 21 stucx begrepen ende haer beloofft is, d’ eerste Hollantse zeugh die met de scheepen sonder jongen uijt ‘t vaderlandt sal overcomen, vermits al ‘t refuijs slecht ende cleijn goetjen is aennemende voor 4 gl. ijder door malcander, onder die conditie dat niemandt van allen voor eerst meer als een vercken voor hun eijgen huijshoudingh jaerlijcx sullen mogen te mesten leggen ende slachten: maar voor eerst alles gehouden sijn aen d’ E. Compe. gemest te leveren ten prijse voor dato gestelt, ende hier boven aengeroert, ter tijt deselve door aenteelt soo veel sullen wesen vermeenichtvuldicht datter meerder van sal cunnen gemist worden, alsoo bij die middel gehoopt ende vertrouwt wort, den aenteelt beter als voor desen ende eerst ter degen wat beschieten sal.

Ende opdat de verckens geen schade in Comps. noch der vrijeluijden ende particuliere thuijnen en souden cunnen doen, sullen de eijgenaers besorgen deselve altijt met een drie cantigh heck (bij d’ E. Compe in treijn gebracht) om den hals gaen ten eijnde deselve door geen heggens cunnen lopen op verbeurte van 12 stuijvers schutgelt voor dengeweldiger⁵⁶⁰ ende vergoedinge van de schade bij de verckens te doen, mits elcq sijn thuijnen dan oocq sal hebben soo dight ende stercq te vlechten offte bepaggeren datter de verckens met de heckens om den hals, niet sullen cunnen uyt ende in lopen.

Ende alsoo den vrijburger Wouter Cornelisz Mostert van Utrecht (met Jan Reijniersz in Compe. samen geweest) vermits de compste van do. Jan Reijniersz huijsvrouw van den selven nu is affgescheijden, doch bij hem gelaten heefft alle de melckoeijen, treckossen, wagen, ploegh, eggen ende voorts alle ‘t gundt tot den lantbouw van coren, boter, melcq, &a., is behoorende, behalven alleen de helfft (sijnde 7 stucx) van de Hollantse schapen, waerop denselven geen raedt off cans siet alleen heen te comen, sulcx vermits hem is verstaende op ‘t grutten ende meel malen ende volgens dien versoeckende dat hem moge werden vergunt de rosmeulen: omme onder redelijcke conditien met eijgen dienaers ende slaven alle meel ende grutten te malen tot gerieff van d’ E. Compe. ende vrijeluijden ende ingevolge daertoe voor eerst 4 off meer bequaeme treckossen nevens sulcx meer als hem tot begin ende uijtvoer sijnes wercx mochte nodigh wesen.

Op ‘t welcke bij den Raedt overleijt dat men in de meulen ten minsten drie man sal cunnen excuseeren die der na genomen preuve haer in besich weten te houden, rede maer met het weijnige uijt het Patria becomen bedorven saetcoorn, datter voor als noch maer gansch luttel te malen valt, ende aen bevonden is, vermits deselve niet meer doen als tot welcke sijluijden met strengicheijt worden aengeprest, behalven dat door deselve oocq licht de steenen bedorven offte niet wel geset worden &a., hoedanighe nouchelance⁵⁶¹ &a., men in veel saecken met sommige Comps. ministers subject is, voornamentlijcq daer men selffs niet altijt can bij wesen, behalven de fraude welcke der boven dien veeltijts oocq al groff genoech onderloopt, Soo is gemerckt voorsz Wouter Cornelisz een deuchtsaem ende nuchteren man ende jegenwoordigh oocq met een naerstige vrouw (soo ‘t altans schijnt) getrouwt is, die wel schijnt voort te willen, voor d’ E. Compe. vorderlycq geacht de meulen aen den selven over te doen, Ende derhalven tot nader goetvinden onser Heeren Meesters uijt ‘t Patria met hem g’accordeert, onder dese navolgende conditie namentlijcq dat hij sal hebben voor sijn rogh off taruw malen twee stuijvers ende mout⁵⁶² een stuijver per schepel beneffens een pondt op ijder schepel⁵⁶³ voor ‘t stuijffmeel.

Aengaende de grutten blyfft noch gesurcheert tot den oegst sal in wesen om te probeeren, off het sonder eest met de son gedrooght sal willen gaen, dan off men de garst gelijcq in ‘t vaderlandt mede sal moeten op den eest drogen dat vermits de consumptie van branthoudt veel scheelen soude.

Ende om vooreerst den taruw ende rogh &a. altemalen in Comps. macht te houden, ende alle particulariteijten in de granen soo veel mogelijcq te weeren, is den selven wel expresselijcq bevolen voor niemandt ‘t sij vrijeluijden off andre vooreerst noch te malen, vermits deselve volgens de conditien met d’ E. Compe. aengegaen, verbonden sijn, alle den Taruw ende rogh aen d’ E. Compe. te leveren om dan van daer hun brootmeel wederom te halen, ende te letten datter vooreerst niet meer wordt geconsumeert als elcq tot sijn omslagh nodigh sal hebben, ten eijnde niet te veel onnuttelijcq aen sommige hare kennissen op de schepen verquanselt ende verquist worde, gelycq daer van rede al schadelijcke exempelen sijn gebleecken, ende waerdoor dese plaetse van hun eijgen lijfftocht t’ elckens wordt ontbloot; mitsgaders Comps. ooghmercq te beswaerder getroffen om de schepen hier aencomende met varsch broot ende gort &a., te versien, ende waeromme voor eerst oocq geen andre backers sullen werden toegestaen als die voor d’ E. Compe. sullen backen, ter tijt het soo overvloedigh van granen worde, dat het d’ E. Compe. sonder verleth sal cunnen ende mogen missen &a.

Wijders aengaende de meulen sal hem meulenaer het toebehooren van deden tot den eest, buijl ende waij kisten &a. altemalen eerst beschickt ende op de gangh gebracht worden, ende hij dan vorders alle beneffens sijn eijgen ossen, knechten, slaven &a., altemalen tot sijnen laste ende risico houden: mitsgaders oocq in staen voor alle ongelucq van brandt, door hem offte de sijne van binnen ontstaende offte wes in de meulen breecken offte tot schade ontstaen mochte, schoon d’ E. Compe. de meulen voor eygen aen haer selffs blijfft behouden; mitsgaders oocq de solders tot bergingh van graenen daerboven opgemaeckt, invougen verhaelden meulenaer maer tot syn gebruijcq sal hebben de meulen met den eerst, buijl, sifft, ende waijkisten, neffens al dat daer meer toe behoort, doch als geseght ‘t geene breeckt, ende alle reparatien sal blijven tot sijnen laste boven de schade van brandt &a., ten eijnde denselven te beter sorge moge comen te dragen &a.

Ende nademael voorsz Wouter Cornelisz Mostaert oocq is een goet steen, tighel ende pannebacker, ende het malen vooreerst noch weijnigh sal beschieten vermitsgelijck⁵⁶⁴ voorsz dogh noch maer weijnigh verbroijt⁵⁶⁵ vaderlants becomen saetcoren jegenwoordigh te malen valt, ende volgens dien ‘t selve eerst over jaer ende dagh ijtswes sal beginnen te beschieten, Soo is hem oocq toegestaen een steenbackerij op te mogen stellen; mits die steen wel ende hardt genoegh op de keur (door gecommitteerde uijt den Raedt te nemen) backende, 8 duijm langh, 4 duijm breet ende 2 duym dicq; mitsgaders deselve te leveren namentlijcq die d’ E. Compe. van doen heefft voor 5 gulden ‘t duijsent, doch onder den borger sal se mogen vercopen tot 6 gulden.

Ende aengaende de pannen om huijsen te decken sal hier na prijs op beraempt worden, als daervan eerst preuve gesien sal wesen.

Blijvende wijders in allen gevalle subject alle soodanige vordere impositien ende gerechtichden als onse Heeren Meesters ende d’ overicheijt alhier op approbatie van de selve haer Ed. in tijt ende wijle naderhandt op ‘t een ende ‘t ander sullen offte mogen goetvinden te beramen.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jaere als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1658.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1658.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, secrets. 1658.

C. 1, p. 365.

Maendagh den {16580805} 5en Augustij ao. 1658.

Op dato ons met ernst aenwesende de vrije Saldanha-vaerders gelijcq voor desen oocq menichmael geschiet sij: om ten redelijcken prijse noch te coop te mogen hebben tot haren dienst ende gerieff de opgeboeijde boot Schapen-jacht , vermits haer de Pegujjn alleen te wijnich ende cleijn valt, ende sijluijden dan fraij souden gestelt wesen, omme oock de eijlanden in de Saldanhabaij soo wel als ‘t Dasseneijlandt te bevaren ende d’ E. Compe. dan te meer van robbevleijs voor de slaven cunnen versien &a.

‘t Welcke bij den Raedt overleijt, ende ingesien sijnde dat voorsz Schapenjachtjen daertoe expres was opgemaect, behalven noch een ander (op stapel staende) omme oocq in plaetse van ‘t verongelucte Robbejacht, offte een galjot, daermede de schapen over ende weder van ‘t Robbeneijlandt te voeren.

Ende wijders oocq dat men‘tdan met vaertuigh(als geseijtnoch op stapel staende)om‘t Robbeneijlandt te bevarenvoor eerst sal cunnen alleen affsien, ende daerdoor ten minsten 3 a vier man (op ‘t ander nodigh) mogen excuseeren, dat gecalculeert is met ‘t vaertuijgs slijtagieende risico&a. wel eens sooveel soude costen, als al ‘t robbevleijs ‘t welcq daermede jaerlijcx can aengehaelt worden, vermits de gemelte vrijeluijden het d’ E. Compe. voor 1/2 stuijver ‘t lb. gesouten sijn leverende ende toebrengende.⁵⁶⁶

Soo is eijntlijcq na rijpe deliberatie goetgevonden ende g’accordeert voorsz Schapejachtjen (opgeboeyt van de tweede boot van ‘t Wapen van Hollandt , langh over steven 29, ende wijt schaers 7 voet) de gemelte vrije Saldanha-vaerders met seijl ende treijl soo ‘t jegenwoordigh is varende, over te doen, tot drie hondert guldens eens, onder bespreck ende conditie dat sijluijden dan sullen versorgen d’ E. Compe. geduijrigh ende altijt wanneer se hier comen, behoorlijcq ende competent met robbevleys voor de slaven werdevoorsien.⁵⁶⁷

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope datum uts.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1658.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1658.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, secretaris. 1658.

C. 1, pp. 366-368.

Dincx-dagh den {16580820} 20en Augustij ao. 1658.

Gemerckt d’ E. Compe. jegenwoordigh versien is, met een getal van over de 240 jongh ende oude koebeesten daeronder gereeckent alle de ploegh ende wagen ossen, beneffens veele jonge aencomelingen (noch te cleijn om te arbeijden offte voort te focken) echter boven deselve een redelijcq getal om te dienen tot ververssinge van Comps. aencomende schepen, Indien niet in consideratie quam den vorderen nodigen aenteelt, vermits van d’ inwoonders doch niet genoech ende dat oocq maer slecht, out, uijtgesloofft goet en can gehandelt worden,

Ende dat onse Heeren Majores ons per derselver successive brieven gansch serieus ende ernstich ordonneren ende beveelen omme soowel⁵⁶⁸ als tot den lantbouw oocq alle mogelijcke middelen ende debvoiren aen te wenden tot den aenfocq van meergenoempt bestiael, als sijnde ‘t selve noch voor eerst ‘t principael oogwit ende intentie van d’ E. Compe. ende volgens dien bij haer Ed. verstaen wordende, dat men de vrijeluijden ‘t houden van bestiael sal open ende vrij laten: mits sij niets van d’ inwoonders en sullen vermogen te handelen &a.,

Soo is bij den Raedt na overlegh van saken goetgevonden de gemelte vrijeluijden met goet deel drachtige koeijen te versien, doch voor eerstmaer alleen die haer op⁵⁶⁹ den landtbouw erneren, ende plaets gemaeckt hebben: om deselve te cunnen houden ende bewaren, als sijnde haer de mest oock hooghnodigh op het landt, ende moetende alleenlijcq heen comen ende leven van de vruchten die Godt de Heere, door Sijnen zegen, sal gelieven te verleenen, Ende volgens dien d’ andre vrijeluijden als vissers, cleermakers, meulenaers, wiltschutten, backers,timmerln., houtsagers⁵⁷⁰ &a., die den dagelijcxen penningh tot hun onderhout van den beginnen aff genieten, ende soo gemerct wort heel wel daerop cunnen strecken, ‘t bestiael noch te onthouden ende verbij te gaen, ter tijt de lantbouwers (‘t meeste aen gelegen ende ‘t bestiael meest nodigh ende noch al gebreck hebbende) daervan competent ende behoorlijcq sullen wesen versien, volgens welcke dan verstaen is elcq huijs van deselve lantbouwers boven hare treckbeesten die se jegenwoordigh hebben, te versien vooreerst met noch ses goede drachtige koeijen, ende die haer vrouw ende kinderen bij hun hebben met 12 stucx om jonge beesten te mogen aenfocken, ende haer oocq te beter op de boter ende melcq te erneren, daer se redelijcke proffijten van comen te trecken; sullende wij ons met ‘t overschot sien te behelpen, tot ververssinge voor de schepen bovengenoemt soo verde het sal mogen strecken ende uijtten handel van d’ inwoonders daer noch bij te comen gehoopt ende verwacht wort.

Ende nademael d’ E. Compe. oock versien is met over de 600 stucx schapen, welckers mest den lantbouwers mede alsoo nodigh als van de koebeesten op haer landt is, mitsgaders oocq ingesien dat Comps. dienaers als oppassers over deselve gestelt, op den aenteelt soo heel wel niet en letten, als ‘t wel behoort, Jae sommige die slimmicheijt weten te plegen dat se in ‘t velt oude schapen steelwijse cunnen slaen, ende met de jongen die geworpen worden haer getal (als den trop wat groot is) weten te stoppen, ende vol te houden, volgens exempelen voor dato menichmael tot Comps. schade gebleecken &a., Soo is oocq goetgevonden elcq huijs van de landtbouwers beneffens haer jegenwoordige schapen noch tot 50 stucx toe te doen, ende dat altemalen goede oijen ofte moerschapen, met die conditie dat elcq ten minsten een Hollanschen ram daer sal hebben bij te houden: om alsoo t’ eenemael in Hollansen aert te comen, alsoo aen ‘t halff slagh rede bevonden wordt dat se meerder jongen voort ende op brengen door de melcq die se meerder geven, als de Caepse schapen. Ende dat al de rammen die de Caepse schapen werpen, sullen gesneden ende tot bequaemen ouderdom gecomen wesende aen d’ E. Compe. gelevert worden, om te dienen tot te meer ververssinge van derselver passerende schepen, ende dat voor drie gulden ijder gelijcq haer de bovengemelte oijen sullen werden overgedaen, Waerbij de lantbouwers dan in een goeden ploij sullen gestelt wesen ende fraije gelegentheijt hebben om niet alleen behouden te blijven, maer oocq wel wat cunnen prospereren, alsoo boven allen ‘t selve uijt hare aenteelende thuijnvruchten, eijeren, gansen, hoenders, eenden, calcoenen, &a., goede voordeelen cunnen maken.

Ende dewijle Wouter Cornelisz Mostert vrije meulenaer al van voor dato 7 stucx Hollanse schapen heefft gehad, is onaengesien voorstaende exemptie, niet goetgevonden hem (schoon hy geen lantbouwer is) die aff te nemen, maer omdat se nu heefft, ende wel waerneempt, te laten behouden; mits geenige meer daertoe sal mogen copen, maer sigh met sijn eijgen voorteelt tevreden houden, ende beneffens alle andre hantwerckers (geen lantbouwers wesende) vorders mogen erneren met verckens aen te focquen, dat de landtbouwers qualijcq cunnen doen omdat se deselve niet souden weten uijt het coren te houden, als oocq met thuijnvruchten, hoenders, gansen, eenden, calcoenen, eijeren, bijen ende wes meer sij selffs sullen cunnen offte mogen goetvinden ende te rade worden.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jaere voorsz.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1658.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1658.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, secrets. 1658.

C. 1, pp. 369-370.

Woonsdagh den {16580828} 28en Augustij ao. 1658.

Siende ende dagelijcx meer ende meer merckende aen de levendige exempelen, dat de Guinese slaven soo wel als de Angoolse tot het weghlopen even seer genatureert ende genegen sijn, bijsonderlijcq nu dat se oocq selffs de vrije houtsagers Leendert Cornelisz van Zevenhuijsen, ende Pieter Pouwelsz Cleij (bij welcke sij soo wel jae beter als bij ijemandt van al de vrijeluyden getracteert worden) gister nacht tot 14 stucx sijn ontloopen, Item mede noch twee van den vrijborger Harman Remajenne, die hij gister wederom gecregen ende heden in de kettingh laten klincken heefft, behalven twee dos. van den vrij visser Marten Jochumsz den 17en verleden quijtgeraeckt, ende noch niet weder gecregen, mitsgaders desen gepasseerden nacht selffs van de Compe. buijten ‘t fort uijt het steenen huijs van den hovenier (daer se in geslooten leggen) uijtgebroocken, sijnde te samen met de 7 voor dato d’ E. Compe. ende 3 stucx andre vrijeluijden ontloopen al 28 stucx slaven ende slavinnen dat een sterck tropjen begint te worden, ende te duchten is haer ergens onthouden daer se hun weten te vergaderen ende apparent wel altemalen van bekent sijnde haren loop na toe sullen nemen ende soecken stercq te maecken, van welcq volcq (slimmer, stouter, veel dapperder, ende oocq couragieuser als dese Hottentoos wesende) d’ E. Compe. metter tijt door voorteelinge aenwassende, wel vrij ander overlast, als van dese lants natie mochte te vresen hebben, bij soo verre daerinne niet tijdelijcq⁵⁷¹ werde voorsien,

Soo is, gemerckt de Hottentoos (soo se haer altijt houden ende voorgeven) doch schroomachtich voor de slaven sijn ende haer niet wel derven aendoen, na overlegh van saecken, tot voorcominge van ‘t vorder weghlopen ende Comps. daerdoor lijdende groote schade, als alle andre gevreest wordende onheijlen meer, goetgevonden, door den smith hoe eer hoe liever, ende voor alle ander wercq ten eersten kettinghs genoech te laten maecken: om alle des Comps. slaven (mans persoonen wesende) daerin te clincken, behalven eenige heele oude sieckelijcke mannen ende⁵⁷² vrouwen offte slavinnen ende cleijne jongens. Ende sulcx oocq den vrijeluijden allomme mede toe te staen die het versoecken ten eijnde ons noch haer geen meer en comen te ontloopen.

Item oock dat men met cloecke loopers ende soldaten alle debvoiren sal aenwenden om altoos ten minsten die laest weghgeloopen sijn, mogelijcq wesende noch wederom te becomen.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope datum voorsz.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1658.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1658.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, secrets. 1658.

C. 1, p. 371.

Maendagh den {16580902} 2en September ao. 1658.

Nademael Chaihantima (soo hij seijt) uijt den naeme van sijn meester den oppersten der Chainouquas, beneffens verscheyde van de principaelste der Caepmans ende Chorachouquas, wederom gelijcq voor dato meer gedaen hebben, seer instantelijcq versoecken, dat men haer de persoonen Chamij alias Jan Cou ende Boubo alias Sijmon (op ‘t Robbeneijlandt bij Herrij gebracht) wilde van daer laten halen, ende weder in liberteijt stellen, ende hun overgeven, met beloffte dat se (in plaetse van de conditien met de Caepmans wegen de leverantie van ‘t bestiael gemaect, ende bij haer niet mogelijcq te voldoen) wilden maken nu en dan soo goede troppen aen te brengen, dat het dien taxt⁵⁷³ verre soude comen te overtreffen, alsoo doch de Caepmans daerom qualijcq dorsten meer hieromtrent comen, ende als men haer de voorsz persoonen wederom gaff, sijluijden haer overonse⁵⁷⁴ natie (nu dapper voor bevreest wesende) als dan te geruster souden cunnen stellen, ‘t welck de tolckinne Eva soo wel als Doman confirmeerden, ende mede affirmeerden sijluijden daerdoor oocq te meer bestiael souden affbrengen, ende te genegender tot ons worden, Soo is (ingesien dewijl men doch niet can aen ‘t rechte bescheijt comen, dat voorsz Chamij ende Boubo de jongen-moorders souden sijn, ende Chamij off Jan Cou oocq geen ander quaet, als staende d’ E. heer Cuneus aenwesen alhier, heefft gedaen als ‘t nemen van de 13 schapen) na verder deliberatie goetgevonden, Jan Cou alleen te laten herwaerts comen omme te sien wat vrucht sulcx vooreerst sal baren, als sijnde op den andren de meeste suspitie van de moort voorsz doch den principaelsten off daer men ‘t seeckerst van sustineert, wort wegh gehouden, ende sal apparent noijt uijtgevonden noch voortgebracht worden. Ende aengaende Herrij roept elcq even seer dat men dootslaen soude, des oocq g’arresteert blijfft, denselven (altoos voor alsnoch) niet weder hier te laten halen.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope datum uts.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1658.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1658.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, secrets. 1658.

C. 1, pp. 372-373.

Woonsdagh den {16580904} 4en September anno 1658.

Uijt ‘t jonghste generale schrijven onser Heeren Meesters gedateert 16 April passado onder andren vernemende dat haer Ed. in ‘t vaderlandt bericht sijn, hier aen de Caep veele oliphantstanden souden te becomen wesen, Ja selffs door particulieren oocq wel overgesonden ‘t welcq niet can geschieden off moeten door de vrijeluijden aen ‘t scheepsvolcq vercocht, ende alsoo over gebracht worden, als woonende in ‘t landt, ende derhalven hebbende daertoe de beste gelegentheijt: vermits oocq voor dato door ons aen haer de reuijlinge derselver van de Hottentoos toegestaen is, onder conditie van die (voor wel viermael soo veel, als sij se inreuijlen) altemalen aen. d’ E. Compe. te brengen op hoope daerdoor aen te meer quantite te geraecken, ende wij evenwel siende, dat in al de tijt geen drie a vier tanden ten hoochsten door deselve sijn aengebracht, ende daeromme dan oocq te meer gedacht wordende sulcq overbrengen door haer offte ‘t scheepsvolcq daer sij se aen vercoopen nootsaeckelijcq moet geschieden, Soo is bij den Raedt goetgevonden haerluyden voorsz reuijlinge wederomme te inhiberen ende ten dien fine ‘t onderstaende bij forme van placcaet te laten pronunchieren ende affigeeren; mitsgaders den fiscus ende geweldiger last gegeven op alles naeu reguard te nemen, ende tegen d’ overtreders op ‘t rigoreuste sonder eenige conneventie te procedeeren &a. tot maintenue van ‘t selve luydende als te weten:

‘Den Commandeur ende Raadt van Comps. fortresse de Goede Hoope, ende verderen omslagh aen Cabo de Boa Esperance &a., doen te weten.’

‘Alsoo gepresumeert wort dat de vryeluyden de oliphantstanden, renosterhoorens ende struijs-veeren (hier weijnichgenoegh⁵⁷⁵ vallende ende dierhalven op hoope van aen grooter quantite te geraecken haer voor desen toegestaen te reuijlen, onder die conditie, om deselve aen niemandt anders, als d’ E. Compe. te leveren, voor wel viermael soo veel als se haer costen) evenwel onder den duijm aen ‘t volcq van de aencomende schepen, ende andre vercopen, ende achter de handt houden, Soo is ‘t dat wij tot voorcominge van sulcx, den vrijeluijden bij desen alomme de reuijlinge voorsz wel expresselijcq interdiceeren ende verbieden, verstaende soo veel aengaet d’ oliphantstanden, renosterhoorens, struijsveeren, ende wes meer d’ E. Compe. dienstich mochte sijn, directelijcq of indirectelijcq, ende onder wat pretext het oocq mochte wesen: maer ijets van dien t’ haren huijse door de Hottentoos gebracht wordende, sullen gehouden wesen ‘t selve na ‘t fort te stuijren: om aldaer voor d’ E. Compe. bemachticht te worden, op pene van twintich realen van achten, soo dickwils ijemandt hiertegen sal hebben gepexeert, t’ appliceren naer uso, doch wegen andre deijnicheden als schiltpadjes, struijs-eijdoppen, melcq ende diergelijcke daeronder niet begrepen, soo lange het onse Heeren Meesters uijt ‘t vaderlandt niet anders comen te ordonneren.⁵⁷⁶ ‘

Is oocq verstaen navolgende persoon vermits sijne bijsondere kennisse van het thuijnen, boomplanten, griffen ende enten, &a., als voornamentlijcq ten aensien van sijne bijsondere bethonende naersticheijt ende vlijt tot allen ‘t selve, te beneficeeren met navolgende acte van verbeteringe &a. te weten:

Jan Bundervoet van Gendt hier te lande gecomen met ‘t fluijtschip de Meese den 12 April⁵⁷⁷ ao. 1658 voor soldaet a 9 gl., welcke sedert alhier in Comps. thuijnen gebruijckt sijnde, bevonden is een man te wesen, van seer goede kennisse ende naersticheijt, wort derhalven op sijn versoecq ende bijsondere bequaemheijt ende wetenschap van ‘t hovenieren ende boomplanten, enten &a., als ten aensien van sijne presterende debvoiren bij desen gestelt tot meester thuijnknecht ende vermits soo kleijne gagie is winnende voor soo swaren moeijelijcken arbeijt van heden aff toegeleyt een beloninge van 14 gl. maendelijck om daervoor sijn lopend’ verbandt aen d’ E. Compe. te voldoen.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jaere voorsz.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1658.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1658.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, secrets. 1658.

C. 1, pp. 374-375.

Vrijdagh den {16580906} 6en September ao. 1658.

Bij den Commandeur ende onderstaende leden des Raedts van ‘t Fort de Goede Hoope, conform de gelaten ordre van d’ E. heere Joan Cuneus Ordinaris Raedt van India ende Commandeur over delaest⁵⁷⁸ gepasseerde retourvloote, mitsgaders gewesen Commissaris alhier, Ende desselffs nader rescriptie van St. Helena gesundeert⁵⁷⁹ hebbende den sargeant Jan van Herwarden off sigh van degast⁵⁸⁰ ende tapneringe (hem door d’ E. Heer Commissaris Rijckloff van Goens ‘s jaers te vooren toegestaen) soude willen laten diverteeren, ende in plaetsevan dien⁵⁸¹ verkiesen de qualite van vendrigh, beneffens het ordinaire tractement daer toe staende. Ende bevonden wesende, desselffs gemoet soo genereus te sijn dat voorsz honorable qualite voor de gemelte tap ende gastneringe geerne heefft willen prefereren, met presentatie van sigh in alle saken met meerder liever dan minder lust ende ijver ten dienste van d’ E. Compe. als oijt te vooren tot erkenninge van danckbaerheijt te laten gebruijcken, voornamentlijcq in den nootsaeckelijcken lantbouw, daertoe hij beneffens veele andre saken goede bequaemheijt ende preuve van behoorlijcke, ja extraordinaire debvoiren gethoont heefft, Soo is omme hem daerinne meer ende meer te animeeren ende encouragieren uijt crachte van d’ instructie des E. Heer Commissaris Joan Cunaeus vermelt, ende desselffs rescriptie voorsz goetgevonden den selven voorhaelde qualite van vendrigh met 36 gl. ‘s maents bij desen op te dragen, mits sigh dan als voorsz sal hebben te onthouden van de gast ende tapneringe als te vil wesende voor een persoon van soodanige conditie. Ende sonder dat daeromme nochtans oocq een ander sargeant conform d’ expresse ordre van d’ E. Heer Commissaris Cunaeus voorsz beneffens hem alhier plaetse gegeven, maer sulcx door hem alleen als hoofft van de militie, boven alle andre saken sal moeten waergenomen worden, het welcke aengenomen hebbende is hem dierhalven over do. advancement, navolgende acte verleent luydende als te weten:

Jan van Harwarden van Zevender, hier te lande gecomen per ‘t schip den Zalmander den 10en Augustij ao. 1653 voor corporael a 14 gul. naderhandt door extraordinaire diensten ende gepresteerde debvoiren bij ons gevordert tot capiteijn des armes met 20,⁵⁸² ende anno 1657 in Maert bij d’ E. heer Commissaris Rijckloff van Goens uijt deselve consideratien wyders g’advanceert tot sargeant met 32 gl. maendelijcx ende ondercoopmansrandsoen &a., Wort op sijn versoecq ende bequaemheijt uijt crachte van de gelaten instructie des E. Heere Joan Cunaeus Ordinaris Raedt van India ende Commandeur over dese jaers gepasseerde retourvlote: mitsgaders hier geweest als Commissaris van dese Caepse residentie, ende desselffs nader ordre bij missive van den laesten April verleden per ‘t jacht Maria van St. Helena bovendien aen ons gesonden ten insichte van desselffs vigilantie ende bequaemheijt tot veele saken, ende voornamentlijcq den landtbouw &a., bij desen gebeneficeert met de honorable qualiteijt van vendrigh neffens een verbeteringh in gagie tot op 36 gl. maendelijcx mits achtervolgende sijn E. ordre voorsz na het nieuw drie jarich verbandt met d’ E. Heer Commissaris van Goens aengegaen noch drie jaren daerenboven verbonden sal blijven d’ E. Compe. alhier aen de Caep te dienen, ende sigh beneffens sijne militaire chargie als hoofft van de aenwesende militie &a. alhier tot alle voorvallende gelegentheden daer hij door sijn meerder toe gecommandeert sal worden, Ende principalijcq ‘t waernemen van Comps. lantbouw te laten gebruijcken, sonder dat nochtans daeromme benevens hem een ander sargeant sal gebruijckt offte alhier geplaest worden.

Is oocq goetgevonden om de wegh gelopen slaven te beter wederom te becomen voor elcke slaeff die opgevonden ende thuijs gebracht wort, tot een vereeringe te betalen 6 en ijder vrouw 4 realen contant.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope datum uts.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1658.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, secrets. 1658.

C. 1, pp. 376-377.

Woonsdagh den {16580918} 18en September ao. 1658.⁵⁸³

Gemerckt den veehandel na ‘t largeren van den Hottento Khamij alias Jan Kou van ‘t Robbeneijlandt redelijcq gewacker[t],⁵⁸⁴ fray aenhoudende ende soo ‘t schijnt oocq is veroorsaeckende een meerder genegentheijt deser lants natie tot ons &a., Ende dat dagelijcx seer gesolliciteert ende aengehouden wort selffs van de Cochoquas (rechte Saldanhars) om de lossinge oocq van den andren genaemt in haer spraecke Boubo ende bij d’ onse Sijmon, uijt haer geslacht soo sij seggen affcomstich is neffens affirmatie, belovende genegen te wesen met aenbrengen van bestiael ons goet genoegen te doen ende in alle vertrouwtheijt voortaen te handelen ende wandelen met meerder gerustheijt als oijt te voren, mitsgaders overwogen het weijnige nut dat men can hebben met het naeuwer ondersoecq na den jongenmoorder ende dat wanneer daervan gesproocken wort, ‘t selve t’ elckens een schrick onder dese volckeren is barende met vreese dat wij altijt noch op ijemandt van hare principaelste sijn loerende, daer ter contrarie een meerder vertrouwen onder haer over onse natie aengevoet veel proffitabler ende geruster voor d’ E. Compe. sij omme mettertijt door vertrouwden ommegangh met deselve te beter cundich te worden ‘t gene tot dato noch verborgen ende niet openbaer geworden is,

Ende wijders oocq insiende het jegenwoordige prijckel door de sieckte van voorsz Boubo, volgens het schrijven gister van ‘t Robbeneijlandt gecomen, vermits denselven comende te sterven, dese natie haer wel mochte inbeelden hem eenich leet door d’ onse aengedaen, of ter doot gebracht was, ‘t welcke een vreemt nadencken, ende wel een bijsonder mistrouwen mochte veroorsaecke, dat voor alle saecken op ‘t hooghste dient geweert, Soo is na overlegh van saecken eijntlijcq geresolveert ende vastgestelt den selven hoe eer hoe liever van ‘t eijlandt mede hier te laten halen, ende aen sijne vrunden weder over te leveren om emmers alle mistrouwen te weeren ende voornamentlijcq een goet gelooff over ons onder dese natie meer ende meer aen te voeden.

Maer aengaende Herrij is niemandt van alle dese lants natie voorspreeckende, anders alleen sijn nichte de tolckinne Eva die in des Commandeurs huijs woonende, als Hester over Mardaghaij, haren oom dapper aenhoudt; maer wort haer wijsgemaect dat hij selffs niet begeert hier te comen, maer genegen blijfft daer voortaen in gerustheijt sijn leven te verslijten vermits hem doch al sijn landtluijden hatigh sijn ende dootslaen willen, waeromme wij hem uijt medogentheijt voor sijn haters beschermende aldaer plaets, eeten ende huijsvestinge geven, ende volgens dien oocq geresolveert sijn te laten ende noch wat te bewaren.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jaere als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1658.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1658.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, secrets. 1658.

C. 1, pp. 378-379.

Maendagh den {16580930} laesten September ao. 1658.

Gesien dat sedert de verckens altemalen aen de vrijeluijden ende particulieren sijn uijtgegeven ende vercocht om bij haer buijten Comps. costen aengefoct te worden &a. seer hebben beginnen te vermenichvuldigen: mitsgaders oocq gemerct onmogelijcq te wesen alle deselve jong ende oudt conform onse beraemde ordre van den 26 Julij passado, met heckens om den hals te laten lopen, vermits tot schade al is gebleecken, eenige daerdoor tot verachteringe van den aenteelt wederom sijn om den hals geraect, behalven dat sulcx den verckenhouders oocq groote moeijten is veroorsaeckende, ende voornamentlijcq geen cleijne oncosten in ‘t betalen van ‘t schutgelt conform onse resolutie in dato voorsz daerop gestelt,

Item oocq gesien dat het sommige te veel moeijten is om na d’ ordre in do. resolutie vervaet hare thuijnen met goede stercke dichte heggens te beheijnen, ende selffs hare verckens uyt hun eygen open thuijnen niet hebbende cunnen houden deselve daeromme als oocq om van die moeijten ontslagen te sijn, aen andre weder hebben vercocht nadat se al vooren gepreveligeert sijn geweest de eerste ende beste uijt alle den hoop uijt te kiesen, ende welcke luijden noch wel stoutelijcq derven (tegen den Commandeur selffs) seggen (nu se hare verckens hebben vercocht) andre hare verckens in hun open thuijnen, offte daeromtrent vindende de beenen aen stucq ende doot willen slaen, tot hindernissen van soo nodigen aenfocq die de Heeren onse Principalen beneffens den corenbouw ende ander bestiael ons successive soo hoogh aenbeveelen, Ja wel meenen bij ons daerinne den rechten ijver offte beleijt tot dato noch niet en is aengewent &a.

Soo is ‘t dat wij om conform d’ expresse last onser Heeren Meesters voorsz den voortgancq van dien emmers niet te stutten, maer soo veel mogelijcq te doen toenemen als oocq om de houders der verckens tot het aenhouden ende den soo hoogh nodigen aenteelt te meer te animeeren, contrarie onse resolutie voorsz goetgevonden hebben deselve van voorsz heckens ende schutgelt te ontlasten ende oocq die thuijnen hebben ende houden willen om de verckens daeruijt te doen blijven te gebieden dat se hare thuijnen soo vast sullen hebben te ompaggeren offte heijnigen⁵⁸⁵ datter geen verckens mogelycq sij deur te comen, ende waervan de schouw sal staen aen den fiscus ende lantschoudt om te sien of de heijningen wel soo stercq ende dicht sullen wesen gemaeckt, die sigh dan sulcx te veel moeijten laet wesen, sullen moeten gedulden ende haer hebben te getroosten de schade welcke sij door eijgen nalaticheijt daer bij sullen comen te lijden, vermits het niet mogelijcq is soo groote cudde verckens soo naeuw te bewaren, datter niet eenige ter sijden aff na de open ‘thuijnen soude cunnen comen te lopen; hoedanige nochte oocq andre verckens echter ijemandt sigh sal vervorderen daeromme eenigh ‘t minste leet te doen, op lijffstrafe ende verbeurte van hondert gul. voor ijder vercken ‘t sij cleijn offte groot, dat dienthalven eenigh leet gedaen offte doot geslagen sal bevonden worden, mits oocq de houders van verckens sullen gehouden wesen elcq over sijne cudde hoe cleijn die is, een slaeff offte Duytse jongen te houden ten eijnde deselve in ‘t uijt ende in drijven met alle mogelijcke vlijt van de open thuynen soo veel doenlijck affgehouden worden, ende oocq ‘s nachts niet comen uijt te breecken, sonder dat nochtans (sulcx niet willens geschiedende) echter evenwel niemandt sal vermogen eenige soodanige bij nacht uijtgebroocken verckens in open thuynen comende ‘t minste leet te doen, maer die ophouden tot ‘s anderdaegs ende alsdan bij den fiscael brengen om sigh op de saecq te informeren, ende daerinne te procederen als bevonden sal worden te behooren alsoo verstaen wort die geen schade van verckens lijden wil syn thuynen als voorsz sal moeten dicht maecken gelyck de Compe. wel heeft moeten doen, mitsgaders oocq ijder een gewaerschout dat in dese gestelde boete ende straffe ‘t minste en sal werden gesimmuleert, vermits wy sulcx ten dienste van d’ E. Compe. ende voor ‘t gemeene beste alhier op ‘t hoogste nodigh vinden te behooren.

Ende opdat sigh niemandt op oncunde hebbe te beroepen, soo is desen ter behoorlijcke plaetse allomme door ‘t landt gepubliceert ende g’affigeert.⁵⁸⁶

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jaere als boven: mitsgaders extract deses gepronunchieert ende g’affigeert den eersten October daer aenvolgende.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1658.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1658.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, secrets. 1658.

C. 1, pp. 380-381.

Woonsdagh den {16581002} 2en October ao. 1658.

Alsoo gemerckt wort dat de bosschagies, welcke noch niet uijtgegeven maer provisionelijcq toegestaen sijn, elcq sijn gerieff uijt te halen seer onordentlijck en worden geschendt ende veel goet houdt, nodeloos sonder fatsoen omgeveltblijfft⁵⁸⁷ leggen vergaen, tot groot nadeel van dese aengroeijende colonie alhier, Soo is ‘t dewijle de jegenwoordige eerste vrijeluijden al met fraije gelegentheden van huijsingen, schuijren ende stallen &a. sijn versien, dat wij insiende de nootsaeckelijcheijt van het timmerhoudt voor vrijeluijden die oocq na desen staen te comen, als mede dat sigh jegenwoordich twee vrije-houtsagers voor vijfftien jaren in vrydom hebben begeven, ende aen deselve elcq een stucq bos is uijtgedeelt omme daeruijt een ijegelijcq met plancken ende alderhande timmerhoudt te versien, ende op ‘t welcke sijluijden t’ haren laste verscheyde Duijtse dienaers als timmerluijden, wagemaeckers, houtsagers ende slaven sijn houdende, hebben goetgevonden ende geresolveert alle ende een ijegelijcq soo wel Comps. dienaren als vryeluyden den toegangh ende het gebruijck van de meergemelte bosschagies voortaen te inhibeeren ende verbieden gelijcq hun ‘t selve g’inhibeert ende verboden wort bij desen, ende dat den genen die eenich timmer offte ander hout, Item oocq sparren, latten, ende wes meer daeraen dependerende nodich heeft, sulcx ten redelijcken prijse sullen gehouden wesen te halen ende coopen, van de vrije houtsagers voorsz welcke daerop vrijgeworden ende elcq een stucq bos ten eijnde voorsz verleent sij.⁵⁸⁸

Ende nademael mede gesien wort dat sommige sonder aensien van plaetse veele houdt tot brandthout halen ende wegh slepen meer als voor hun eijgen huijshoudingenodigh,⁵⁸⁹ Ja sulcx oocq wel ten duijrsten weten aen Engelse ende steenbackers &a. te vercopen, waerdoor haerluyder treckossen tot den landtbouw vry worden affgemat sonder dat ijmandt ijts d’ E. Compe. (die ‘t eygen is) tot erkentenisse te wil weet, Soo is mede goetgevonden dat voor ijder wagen branthoudt die ymandt buijten syn landtvoor steenbackers off andren⁵⁹⁰ haelt tot erkentenisse ende gerechticheijt aen d’ E. Compe. voortaen sal betaelt worden thien stuijvers ter tijt toe haer vrijeluijden sullen openbaren die genegentheijt hebben de branthoudtbossen van d’ E. Compe. te pachten offte huijren, doch ‘t gene elcq op sijn eijgen landt heefft sal hij selffs vrij mogen halen, branden, ende aen andre vercopen, ende tacken tot erten off boonen sullen tot nader gelegentheijtoocknoch mogen vrij gehaelt worden uijt de beneden creupel ende duijn bossjes,als mede elck soo wel hij tot eijgen heertbrandt nodigh heefft,⁵⁹¹ Excepto dat sigh ijder een wie het oocq is sal hebben te wachten, ‘t minste tackjen soo wel aen de binnen als de buijtencandt te kappen van ‘t houdt dat boven van Comps. bosch langs do. bosrevier is streckende tot beneden aen de reviere Liesbeecq incluijs, alsoo hetselve van natuijre wege is affgesien te wesen bewassen tot een formele stuttinge ende dichte besluijtinge van allerhande hout, voor bestiael &a. ‘t welcq ons by tyt ofte wijle door de Hottentoos soude mogen onderstaen worden weder te ontvoeren. Soo en sullen oocq van eenige duijn ofte cleijne bosjes, calck noch Steen backers tot hare ovens ijets mogen verstoocken, opdat sulcx niet al te vroegh t’ eenemael vernielt ende de landtbouwers verlegen gemaeckt worden de wanden van hare huijsinge te vlechten &a.

Ende opdat dit wel g’observeert mochte worden ende hierinne geenige simulatie offte fraude en come te geschieden, soo heefft denlanspassaet⁵⁹² aen Comps. corenschuijr soo wel als den fiscus ende geweldiger last daerop aen alle orden⁵⁹³ te letten ende die in desen overtredich bevonden worden te beslaen ten behoeve van d’ E. Compe. in de verbeurte van het timmer ende branthoudt dat uijt andre bossen als voorsz gehaelt ende niet na behooren aengebracht wordt, nevens een geltboete van drie realen t’ elcken reijse, 1/3 pro fisco, 1/3 voor den armen ende de rest voor den beslager,⁵⁹⁴ alsoo verstaen wort sulcx ten meesten dienste van d’ E. Compe. ende ten besten van de beginnende colonie voor ‘t gemeen alhier soodanich hoogh nodigh te vereijsschen. Ende opdat sigh niemandt op oncunde soude hebben te verschoonen, soo is desen bij forme van placcate ter behoorlijcke plaetse affgelesen ende in ‘t landt aengeplact.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten daege ende jaere als boven.⁵⁹⁵

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1658.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1658.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, secrets. 1658.

C. 1, pp. 382-383.

Maendagh den {16581014} 14en October ao. 1658.

Nademael jegenwoordigh alle de lantbouwers genouchsaem met treck ende melck beesten, als oocq elcq huijs ten minsten met 50 schapen sijn versien, Ende echter bij d’ E. Compe. nu ende dan somtyts noch al een koe compt te calven, op welcke door Comps. beestewachters, soo wel niet wort gepast als tot de opvoedingh van de kalffjes wel nodigh is vereijssende, sonder dat men nochtans onder de jegenwoordige lantbouwers meer koeijen derfft over doen, soo om dat derselver schult daerdoor te hoogh compt te loopen, als sijnde rede verre boven den taxt bij onse Heeren Meesters in hare jongste generale missive van den 16en April passado gestelt, als oocq omdat een goet aental dient gehouden op voorraet tot nodige ververssinge van Comps. aencomende schepen, ende spijsinge deser residentie &a.

Evenwel ingesien de nootsaeckelijcheijt van den aenfocq ende de beter opvoedinge der calven voormelt, Ende oocq genomen hebbende oogmercq, dat om verckens aen te houden elcq even ongraegh blijfft, vermits de groote moeijten ende costen daer aen vast &a. ende om welcke oorsaecke eenige de hare al weder aen andre vercocht hebben, die se om voorsz redenen mede al moed’ sijn, Ja selffs oocq den vendrigh Jan van Harwerden, welcke de meeste partije aen sigh heeft, ende daeromme boven alle Comps. dienaers specialijcq gepreviligeert is met een grooten thuijn ter leen: om met wortelen ende alle andre aertvruchten tot spijsinge van de verckens te besaijen ende beplanten

Ende welcken vendrigh meenichmalen heefft voorgeworpen om beneffens voorsz thuijn oocq eenige melckbeesten van d’ E. Compe. te copen, ten eijnde hij met de karnemelcq sijne jonge biggetjes (gelijcq de vrijeluijden doen) te beter soude mogen voeden, als schromende om ‘t geltshalven de melcq daertoe te copen,

Doch nademael sulcke meerder preminentien aen een Comps. dienaer van tijt tot tijt soo extraordinaire in qualiteijt &a. (hoewel voor extraordinaire diensten ende meriten) gebeneficeert, niet alleen voor andre getroude Comps. ministers maer principael oocq selffs onder de vrijeluijden groote murmuratien ende aenstootelijcheijt soude geven, Soo en is sulcx bij ons ondergesz (hierover buyten voorsz vendrigh secretelijcq raedtgepleeght hebbende) niet cunnen werden goetgevonden te consenteren, te meer dewijle bij onse resolutie van den 20 Augustij verleden om redenen daerinne genarreert, verstaen is geene andre vrijeluijden ‘t houden van beesten off schapen toe te staen anders als de landtbouwers, ten eijnde daertoe de meeste vryeluyden (als ‘t nootsaeckelijcxste wesende) mochten opgeweckt worden. Doch dat de andre vrijeluijden tegen sulcx wederom souden mogen verckens houden, welcke daertoedan dus traegh bevonden wordende, ende⁵⁹⁶ derhalven by ons dagelycx gedacht sijnde op middelen om haer tot wat meerder graegheijt op te wecken: mitsgaders beneffens allen ‘t selve oocq hebbende onse geduijrige principale speculatie laten gaan: om uijt het een ende ‘t ander oocq wat voordeel voor d’ E. Compe. te trecken, Soo is eijntlijcq na lange dagelijcxe gehouden conferentien ende deliberatien raedsaem geacht ende besloten om alle de vrijeluijden, ende Comps. getroude menisters⁵⁹⁷ die verckens willen houden boven d’ eijgen beesten die elcq vrijborger oocq heeft, noch te beneficeeren, met alle soodanige koeijen alsser voortaen onder den trop sullen comen te calven, Ende dat bij forme van pacht off huijr aen de meestbiedende, verstaende soo meenige koe alsser van Comps. beesten t’ elckens sullen comen melcx te worden, mits de koe ende ‘t kalff d’ E. Compe. sal eijgen blijven ende beijde weder gelevert worden als de gehuijrde koe sal opgedrooght wesen, waerdoor gehoopt wort wat meerder graegheijt tot houden van verckens sal veroorsaeckt worden, ende het oocq te beter gaen met d’ opvoedinge der kalffjes: mitsgaders Comps. bestiael met eenen daerdoor mede fraij aengroeijen ende uijt die koeijen rijckelijcq soo veel geproffiteert sal worden als se d’ E. Compe. bij incoop comen te costen, Ingevolge bij tijt ende wijle door die middel als den aenteelt alle ‘t bestiael wel comen voor niet te staen.

Aldus gedaen ende bij ons ondergesz besloten in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jaere als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1658.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, secrets. 1658.

C. 1, p. 384.

Maendagh den {16581021} 21en October 1658.

Heden uijt de Saldanha-baij over landt hier aengecomen wesende den persoon Jurien Jansz van Amsterdam een van de vrije Saldanhavaerders met drie man van ‘t schip West Vrieslandt aldaer op den 14en passado seer ellendich ende vol siecq scheurbuijckigh volcq ter naeuwer noot noch behouden aengecomen, volgens schrijvens van d’ opperhooffden ende mondelijcke raport der verhaelde drie man, sulcx de noot op ‘t hooghste is pregnerende tot secours van ververssinge schoon sij ginder door onse vrije Saldanha-vaerders redelijcq worden g’accommodeert met groente, vogels, ende eijeren, van d’ eijlanden aldaer gelegen, ‘t welcke haer wel redelijcke verquickinge toebrenght, Soo is in der haeste goetgevonden het Schapejachtjen ten aldereersten, volladen met geele wortelen, croten, rapen, rammelassen ende Spaense radijsen &a. die wat beter als groente can duijren aff te vaerdigen, beneffens sooveel melcq ende hoendereijeren van de vrijeluijden als in der haeste op te samelen ende bij een te halen wesen sal, ten eijnde de luijden van voorsz schip daerdoor te meer verquickt ende aengemoedicht mogen worden hun best te doen: om soo haest mogelijcq voorts herwaerts op te comen, ware te wenschen dat men met eenen na onse genegentheijt oocq wat bestiael coste mede senden: maer is om de cleijnheijt des voorsz Schapejachtjen (t’ onser leetwesen) moeten na blijven, vermits maer van een tweede boot is opgeboeijt, ende volgens dien geen bestiael off schapen beneffens verhaelde thuijnvruchten soo verde levendigh souden cunnen overbrengen; maer indien ‘t Robbejachtjen offte een galjot als de Tulp hadden, souden voorsz schip soo veele wel cunnen accommoderen dat van daer sonder hier te comen sijn reijse voorts soude cunnen vervolgen, ‘t welcke dienthalven nu niet cunnende geschieden boven ‘t voorsz goetgevonden is haer aen te schrijven dat se hun best willen doen op ‘t spoedighste ende vermogens maer herwaerts op te comen &a.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope datum uts.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1658.

[Signed:] ROELOEF DE MAN.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1658.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, secrets. 1658.

C. 1, pp. 385-386.

Donderdagh den {16581024} 24en October ao. 1658.

Alsoo bevonden wort dat niet jegenstaende bij onse vorige placcaten van 4 Maij ende 13 September verleden de vrijeluijden door ordre onser Heeren Principalen uijt ‘t vaderlandt den veehandel met dese lants inwoonders offte Hottentoos is verboden echter evenwel sulcx door sommige noch al gecontinueert wort, ende voornamentlycq bij den vrijborger Jan Reijniersz heden daerop noch laest bevonden, die sigh ‘t selve gansch niet ontsiet maer tegen alle gestelde ordres ende bevelen onser Heeren Mrs. onbeschroomt ende stout daerin blijft voortvaren; mitsgaders ten dien eijnde dese natie t’ synen huijse oocq expres aenhoud; soodanich datter selden vee aen ‘t fort compt off weet van de schapen ten minsten sijn deel met minne ende oocq somtijts wel per force (als woonende op de passagie) te crijgen, slachten, consumeren, in plaetse van gelijcq andre vrijeluijden doen, voor eerst noch op d’ aenteelinge wat te letten &a., behalven dat soodanige private reuijlinge oocq niet weijnich bevonden is te strecken tot prejuditie ende schade van Comps. handel jegenwoordich op soo goeden voet gebracht sijnde, soo is ‘t dat den Commandeur en de Raedt gemerct de stouticheijt van den selven Jan Reijniersz met toestemminge van de vrije Borgerraden heden hierover, als oocq over de begaene faulten van Jan Reijniersz voorsz present synde geweest, goetgevonden hebben, ten derden male wederom een ijegelijcq soo wel Comps. dienaren als vrijeluijden te waerschouwen ende belasten, gelijck deselve bij promulgatie ende affictie deser doen, mits desen dat hun niemandt wie het oocq is en sal in ‘t alderminste bemoeijen eenich geslacht ofte ongeslacht vee te reuijlen, directelijcq ofte indirectelijcq ende onder wat pretext het oocq mochte wesen op pene van in plaetse der gestelde 6 realen nu voortaen te verbeuren een geltboete van 25 voor d’ eerste ende 50 realen van 8en voor de tweedemael, t’ appliceren 1/3 voor den aenbrenger, ende de rest naer uso, doch ijmandt ten derden ofte meer malen hiertegens noch willens comende te pexeren, sal den fiscael last gegeven worden tegen den selven proces te maecken van inob[ed]ientie ende tegenstrevinge der ordonnantien ende bevelen van de wettelycke overicheyt na den last onser Heren Principalen ten dienste van d’ E. Compe. ende welvaert van ‘t gemeen gestelt.

Ende nademael oocq door de Hottentoos geclaeght is dat meergenoemde Jan Reyniersz deselve aen sijn huijs roepende ende niet cunnende met haer accorderen per force hun goet affdringht, slaet ende stoot, ‘t welcq consequentlijck verbitteringe in plaets van minne staet te veroorsaecken, Item oocq bespeurt wordende dat door ‘t acces der Hottentoos aen der vryeluyden huysen in ‘t landt (van ‘t fort wat verde affgelegen) niet alleene groote occasie gegeven wort tot voorsz verboden veehandelinge: nemaer oocq dat bij deselve natie (vry slim beginnende te worden) daerdoor oocq can affgespeculeert worden alle gelegentheden om de vrijeluijden te beschadigen ende haer vee aff te nemen, Ja (dat Godt wil verhoeden) deselve by nacht ofte ontyde wel alle te vermoorden, als hebbende den tolcq Doman 2 a 3 dagen geleden onder andren wel weten te seggen, dat de Cochoquas (om haer odieus te maecken) hem hadden gevraeght off de Duijtse natie⁵⁹⁸ hare huysen niet waren in den brandt te steecken ende deselve oocq des snachts wel wacht hielden &a., Soo is oocq goetgevonden alle de vryeluyden hier mede van te waerschouwen ende by desen te doen aenseggen dat se van nu voortaen tot nader ordre geen Hottentoos altoos meer aen ende veel min binnen hun huijsen sullen laten comen op pene van 6 realen van 8en, omme emmers alle soodanige schade ende ongemacq voorsz als oocq eenigen brandt aen ‘t rijpe cooren &a., sooveel doenlijck te vermijden ende voor te comen, waeromme elcq mede vermaent wort aen sijn huijsen wel goede wacht te houden.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jaere als boven.⁵⁹⁹

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1658.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1658.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, secrets. 1658.

C. 1, p. 387.

Woonsdagh den {16581030} 30en October ao. 1658.

Door de tolckinne Eva (gister avondt uijt landt wederom gekeert) te verstaen gecomen sijnde de goede genegentheijt van de Cochoquas om met ons in vruntschap te willen handelen ende wandelen, ende versoecq dat wij doch de Caepmans ende Gorachouquas noch hunne adherenten met onse macht en wilden helpen, hoedanich hun deselve dagelijcx waren dreijgende ende wijs maeckende ende dat wij hare beesten sochten aff te nemen: mitsgaders hunnen oppersten capiteijn in ‘t fort te locken ende vast te houden &a., recht contrarie ‘t gene ons den tolcq Doman doorgaens comt aendienen, welcke tot sulcke adsistentie voor de gemelte Caepmans ende Gorachouquas dapper is insisterende, derhalven geconsidereert voornamentlijcq de nodicheijt voor d’ E. Compe. om aen meer getal bestiael &a. bij incoop te comen als van ‘t voorsz Caep volckjen te crijgen sij, goetgevonden is conform ‘t advoij⁶⁰⁰ van de tolckinne voorszaen⁶⁰¹ den oppersten van de Cochoquas (jegenwoordich hieromtrent leggende) genaemt Oedasoa een aensienelijcke besendinge te doen door den vendrigh Jan van Herwarden, met een geleijde van 15 wel g’armeerde soldaten, neffens een fraije vereeringe aen den selven, Ende aenbiedinge van onse vruntschap ende genegentheyt om met hem in nader aliantie te treden &a. met last aen de voorsz vendrigh ende tolckinne dat se hun debvoir sullen doen, vernoemden Oedasoa mede binnen ‘t fort te brengen: om denselven te meer tractement alhier aen te doen: mitsgaders met den Commandr. mondelingh te spreecken van saecken tot onderhoudinge van eeuwige vruntschap als largo bij monde in mandato gegeven.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope datum uts.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1658.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1658.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, secrets. 1658.

C. 1, p. 382.

Donderdagh den {16581031} laesten October ao. 1658.

Uijt ‘t raport van den vendrich Jan van Herwarden (desen avondt geretourneert) gehoort hebbende de goede genegentheijt van Oedasoa een van de twee oversten der Cochoquas ofte rechte ende machtichste Saldanhars, welcke ons den handel met sijn volcq heeft open gestelt ende om de verheijt des weghs als de schraelheijt der weyden ende water tusschen wegen niet wel cunnen nader comen als leggende omtrent 9 uijren gaens met ontallicq veel bestiael noort’oostwaerts recht over de baij telandewaerdt⁶⁰² in van hier, ende wesende voorsz Oedasoa sijn vrouw in der daet de eijgen suster van Eva, ende derhalven om ‘t goet aen deselve gedaen door haer toedoen d’ onse na ‘t schijnt seer genegen, mitsgaders oocq niet min aparent om goede handel aen te treffen, Is cortelijk goetgevonden ende ordre gestelt, goet deel coopmanschappen van coper, craelen, tabacq, &a. gereet te maecken om den vendrich met een geleijde van soldaten als gister neffens een nader vereeringh aen voorsz Oedasoa weder aff te senden, ende daervoor te sien een goet deel bestiael te reuijlen &a.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope datum uts.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1658.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1658.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, secrets. 1658.

C. 1, p. 389.

Vrydagh den {16581108} 8en November ao. 1658.

Bij dese laeste lanttocht, door den vendrigh Jan van Herwarden, met goede vrucht gedaen (als hebbende over de 200 schapen, ende 25 beesten gereuijlt) vernomen, ende gebleecken sijnde, dat den Oedesoas volcq met cralen al vervult, ende Ngonnamoas luijden tot het Hollants dun draetcooper, ‘t meeste begerich waren, doch geen van beijden schotich om koebeesten: maer liefst schapen te verhandelen, Ende dewijle deselve, vermits haer menichvuldich vee, noijt 1/2 maendt op een stede stil leggen; maer t’ elckens d’ een plaets cael geweijt hebbende, na d’ ander voorttrecken, gelijcq vliegende legers, sulcx deselve daeromme sijn te vangen, schier als vogels in de lucht, ende nu se hier omtrent noch sijn, sullen moeten waergenomen worden, om soo veel, ende sulcq bestiael door handelinge aff te crijgen, als mogelijcq sij. Soo is na overlegh van saecken goetgevonden, na desen grootencapitain⁶⁰³ Ngonnamoa hoe eer hoe liever noch een tocht te laten doen, principael met verhaelde draetcoper, tot omtrent 1000 schapen, beneffens oocq wat coralen, voor die der na vragen mochte, ende oocq tot ongeveer 80 a 100 koebeesten aen plaetcoper: om na gedaene handelinge met den gemelten Ngonnamoa (alles bij hem niet verreuijlende) vorders te trecken na Chajnouquas legers, leggende na bericht der Hottentoos, al meest op eene streecq, omtrent 10 a 12 uijren gaens van hier, na de Caep Fals heen uijt, ende dese twee Cochoquas grootste capiteijns, meest in ‘t midden van ‘t landt van Africa:⁶⁰⁴ mitsgaders de Charigurinars na de zeecandt van Saldanha sulcx dese drie (waervan de Cochoquas d’ aldermachtichste sijn) de gansche streecq,⁶⁰⁵ tusschen beijde de zeen van India beoosten, ende Euthiopia bewesten, te samen meest besluijten, ofte genouchsaem met haer legers affsnijden, de gansche breete van ‘t landt tusschen de bergen overal, in seer schone valeijen heen ende weer treckende, ende daeromme nu se hier soo nabij sijn, gelijcq geseijt, moeten waergenomen worden, Ende dierhalven oocq vastgestelt is, alles tegen morgen avondt, tot dese derde tocht vaerdigh te maecken, ende voorsz vendrigh weder met 17 a 18 van de cloeckste ende ficxste soldaten, te laten vertrecken, ende alles op een wagen, met ses ossen daer voor te laden, neffens een tamelijcke vereeringe, aen de gemelte oversten van de legers, &a.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jaere als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1658.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1658.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, secrets. 1658.

C. 1, pp. 390-391.

Woonsdagh den {16581113} 13en November ao. 1658.

De vrijborgers Maerten Jochumsz Vlockaert ende Jan Adriaensz beijde van der Goude op den 8en deser verleden haer met ‘t schip West Vrieslandt versteecken ende fugitijff gestelt; mitsgaders voorsz Vlockaert achtergelaten hebbende, behalven verscheyde schulden aen andre vrijeluijden noch een somme van ƒ395:06:10 aen d’ E. Compe. daeronder ƒ147:12:06⁶⁰⁶ op sijn geslooten reecqe. over vaderlantse schultdie 250 gl. is aen eenen Henr. Egbertsz⁶⁰⁷ daer d’ E. Compe, niet verder voor is staende dan alsser te goet is, ende volgens dien over saecken in sijn vrijdom genotenaend’ E. Compe.ten achteren staetde somme van ƒ247:14:04 hoeveel uijt sijn goederen hier gelaten nergens na ende can gemaeckt worden, vermits al wat los was mede genomen heeft, sulcx dan dewijleMarten Jochumsz Vlockershier gebleven maet Pieter Jacobsz van Bodegrave (sigh voor desen met voorsz Vlockaert voor hun beyden in de schuit mede ingestelt ende derhalven alles datter sij halff toecomende ende oocq schuldigh is) versocht heefft de visserije ende ‘t overgebleven goet huijs ofte hutjen ende de ses mergen thuijnlandt alleen te mogen aenhouden voor de geheele schult van ƒ247:14:04 vermits alles doch heeft helpen bearbeijden &a., Soo is goetgevonden den selven Pieter Jacobsz van Bodegrave sulcx te accorderen ende toe te staen, gelijcq hem ‘t selve g’accordeert ende toegestaen wort mits desen, Ende volgens dien dan voor de gansche gemaeckte schult (op Marten Jochumsz reecqe. alleen staende) op sijn reecqe. particulier aen d’ E. Compe. te doen debiteeren, doch echter niet te min de fugitiven hare reecqe. met de t’ achterheijt belast open te laten staen, ende in de nieuwe boecken oocq doen overlopen tot op omschrijven aen d’ Ed. Heeren Gouverneur Generael ende Raden van India over do. persoonen, haer Ed. nader ordre becomen: omme daerop noch te mogen ende cunnen stellen‘t genewaerinne deselve door opgemelte haer Ed. over hunne faulten mochten worden gemulcteert, ende gecondemneert &a.

Ende omme van dese onse vergunninge ende accoort blijck te cunnen thoonen, is den selven Bodegrave hiervan extract verleendt, Item oocq d’ erffbrieff van voorsz 6 mergen thuijnlandt voor hem in ‘t geheel alleen, dat hem voor desen met syn weghgelopen maet samen toequam, ende noch geen erffbrieff vermits des lantmeters reysen in ‘t landt &a. van gepasseert en was.

Aldus gedaen ende gepasseert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jaere als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1658.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1658.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, secrets. 1658.

C. 1, pp. 392-394.

Vrijdagh den {16581122} 22en November ao. 1658.

Bij den Commandeur ende Raedt van ‘t fort de Goede Hoope distin[c]te malen genomen wesende de lecture van de schrifften ten laste van den schipper des fluijtschips de Harp , Conwalles, overgegeven door den adsistent ofte bouchouder Joost de Vos, neffens desselffs ende sijn medestanders beclaghredenen daerop verscheijde malen gehoort, waerbij deselve sijn verthogende diverse absurditeijten ende debauches van droncken drincken &a. welcken by den schipper, staende hare uijtreijse, souden sijn gepleeght,waertegen⁶⁰⁸ des schippers overgegeven notitie van ‘t gepasseerde der taeffelgasten ende ander officieren mede insgelijcx distincte malen overlesen sijnde: mitsgaders oocq beneffens allen ‘t selve veele ende verscheijden persoonen van do. schip verhoort, Item mede oculaire inspectie ende nau remarcq op diverse hare comportementen genomen hebbende, Ende alsoo ‘t een ende ‘t ander soo veel den tijt heefft cunnen lijden, gesien, dat den schipper Conwalles voornoempt wel meer als van soo een gequalificeert persoon behoort, in brandewijn is gedebaucheert, doch dat den opperstierman, Ja soo slim sij, als hij maer stercken dranck can crijgen, die dan oocq in 4 a 5 dagen niet can ophouden, ende meester van deselve wesende apparent wel altijt met een droncken hooft lopen mochte, sulcx men qualijcq weet wie van beijden in dat cas de best is, volgens bekentenisse selffs van den bouchouder voorsz, ende alle de vorder officianten,welckers⁶⁰⁹ clachten ten principalen maer over des voorsz schippers onfatsoenelijcke bejegeninge is, met betuijginge denselven in syn zeemanschap en decunst⁶¹⁰ der navigatie onberispelijcq sij,- Soo is bij den Raedt voorsz vermits hier oocq geen stoffe is, noch eenige schepen in lange te comen staen daer men van soude cunnen verwisselinge doen om een ander schipper ofte stuijrman te stellen, niet cunnen goet gevonden worden, eenige veranderinge in de voorsz twee opperste ende nodighste qualiteijten op voorsz schip te maecken; maer verstaen den schipper als hooft in sijn bevolen gesagh (al eenichsints door usurpatie gedecadeert) discretelijcq te mainteneren, Item oocq alsoo na graden de vordere ofte minder officieren mitsgaders den boechouder als 2e in den Raedt, ende oocq den opper ende onderstuijrman &a., te vermanen dat sijluyden in plaetse van des schippers faulten ende de debauches (daer den opperstierman mede niet vrij van is) onder ‘t volcq te divulgeren, sullen hebben te helpen bedecken ende die daermede den draeck steecken (gelijcq volgens hare documenten soude geschiet sijn) tegen te staen, ten eijnde de behoorlijcke discipline onderhouden ende ‘t bevolen gesagh der overicheijt in respect gehouden, ende met cracht gehanthaefft blijve, als sijnde een seer nodige saecke op dusdanige lange reijsen tot behoudenisse van Comps. schip ende ingeladen goederen als der menschen lijff ende leven &a.

Ende nademael oocq gemerckt is den voorsz bouchouder uijt wat meer als ordinaire aengenomen authoriteijt tegen des schippers danck al wat ruijme dispositie heeft genomen over de France ende Spaense wijnen, met den voorsz opperstuijrman ende andre taeffelgasten samen; ‘t welcke den schipper (na ‘t schijnt te blijcken) gaerne wat minder hadde gehadt, doch ten insichte voorsz niet heeft cunnen weren, Soo is denselven in ‘t particulier oocq vermaendt, de schipper in soo nodigen sake, niet meer tegen te staen, maer beneffens alles billicx te helpen hanthaven, ende volgens d’ ordre van de Heeren Meesters nevens denselven van de consumptie behoorlijcq ende naeuwe notitie te houden, gelijcq do. schipper (onaengesien desselffs debauche) al redelijcq wel gedaen ende ons verthoont heeft.

Doch opdat sijluijden met minder onlust souden mogen vorder varen ende met Godes hulpe in beter gerusticheijt sonder meerder quellinge off crackel op Batavia arriveren, Is oocq goetgevonden dese navolgende taeffel en de cajuijtsgasten &a. (voor de querelleuste aengesien ende ‘t minste in de scheepsregeringe aengelegen wesende) te veranderen ende hier te houden tot de naeste schepen om deselve daermede dan te laten navolgen te weten:

Ende alsoo den scheepsbottelier desselven fluijtschips genaempt Cornelis Fransz de Graeff sigh soo verde heeft vergrepen dat de handen aen den bouchouder Joost de Vos heefft geleijt ende geslagen &a., Soo is verstaen denselven tot straffe van sulcx te condemneren gelijcq geschiet bij desen om drie mael van de rheede te laten vallen ende met hondert slagen voor de mast gelaerst te worden, neffens een geltboete van 20 realen van achten, t’ appliceeren naer uso, ende na gedaene executie der voorhaelde straffe soo lange in apprehentie aen landt genomen ende gehouden te worden, tot de voorsz geltboete sal betaelt wesen, om dan echter als bottelier met do. schip voorts te varen, ende reden te mogen geven van de laccagie eeniger vaten Rijnse wijnen, volgens Comps. factuijren voor haer Ed. op Batavia daerinne geladenaen welcke onse hooge overicheijts dispositie, de vorder descise der saecken tusschen den schipper en de bouchouder meergemelt noch (ongeroert sijnde) gereserveert blijft.⁶¹¹

Aldus gedaen ende g’arresteert in ‘t Fort de Goede Hoope ten daege ende jaere als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1658.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1658.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, secrets. 1658.

C. 1, pp. 395-396.

Saterdagh den {16581130} laesten November ao. 1658..

Door den opsiender van Comps. schapen, op ‘t Robbeneijlandt Rijcq Overhagen, voorgedragen sijnde, dat anno passado meer als 120 schapen, door den regen en de coude waren om den hals geraeckt mits manquement van stallingh, voor ‘t onstuijmigh weer in de regentijt &a., ende datter jegenwoordigh, 474 treffelijcke schapen, soo groot als calven seer wel tierende waren,Ende⁶¹² om deselve soodanigh, ende tot goede aenteelinge te houden, heel nodigh voor ‘t regenmoussen, bequame stallinge diende gemaeckt, Soo is ingesien de emportantie van dien, bij den Raedt goetgevonden, ten eersten aen ‘t bosvolcq ordre te geven: om de navolgenden houtwercken, gereet te laten maecken, tot een schapestal van 100 voet langte, ende 18 voet breedte, ten eijnde de schapen op ‘t Robbeneijlandt , in den regentijt ‘s nachts onder ‘t dacq mogen wesen, vermits deselve in ‘t jegenwoordige niet cunnen staen, ende door ‘t natte coude weer, gelijck voorsz anders seer comen te sterven &a. te weten:

Na volbrengingh van ‘t welcke oocq geresolveert, ende met eenen al g’ordonneert is, hout gereet te maecken tot een groote crael aen Comps. corenschuijr omme aldaer (de beste weijden wesende) des Comps. bestiael des snachts te bewaren, ende daegs bij ende omtrent deselve te weijden, tot aen den bosheuvel incluijs ende oocq somtijts op de groote vlacte over de revier Liesbeecq , buijten de over vrijeluijden hare corenlanden seer nodigh oocq tot deffentie ende bewaringe van deselve vrijeluijden haer bestiael &a. als mede uijt consideratie van verwisselinge der weijden vermits de meenichte onses bestiaels bijsonder nodigh sijnde; om dewijl men op d’ eene plaetse weijdt, d’ ander weder wat aengroeiijen mach, alsoo ‘t hier in de Taeffelvaleij ende achter den Leeuwenbergh (dat den Commandeur bij d’ E. heer van Goens tot bouwlandt gegeven was) al heel cael affgegeten is, Ende ten welcken fine tegen Harman Remajennes wooninge (een brugh gemaeckt) oocq een breede wegh sal moeten affgerooijt worden, tot een bequaeme passagie voor Comps. bestiael uijt de crael van Comps. corenschuijr ten fine gemelt na de voorsz overlants weijde heen ende weer te passeeren.⁶¹³

Sijnde oocq goetgevonden dewijl ‘t houdt ten eijnde voorsz in ‘t bos gereetwort⁶¹⁴ gemaect de timmerluijden hier aen ‘t fort besigh te houden om de stallingen (met corensolders daerboven) voor de schapen en de treckbeesten &a., hier achter ‘t fort aen wedersijden van ‘t crael voorts aff te laten maecken, welcq crael eerstdaegs mede vernieuwt sal moeten wesen, ende waer toe de houtwercken oocq al gereet leggen, omdat aen de aerde borstweer, door ‘t affcalven, mits ‘t stooten van de beesten met hare hoorens, t’ elckens ende altijt wercq is, oocq do. crael dan doorgaens open leijt, sulcx het nodigh sij: om de beesten te beter te cunnen bewaren, als sullende romts om,⁶¹⁵ gelijck een staketsel gemaeckt worden, vermits voorsz aerdewalleken oocq maer onsterckte voor ‘t fort is causeerende.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope datum uts.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1658.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1658.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, secrets. 1658.

C. 1, pp. 397-398.

Dingsdagh den {16581203} 3en December ao. 1658.

Nademael den bottelier Jacob Beeckman ‘t wercq van de packhuijsen te swaer gevallen op sijn instantie per ‘t schip West Vrieslandt na Batavia gelargeert ende volgens dien van do. botteliersampt à 20 gl. weder tot sijn vorige bedieninge op do. schip gestelt, Ende conform d’ ordre van d’ E. Heer Cuneus gedessendeert is tot cuijper a 15 gl., Soo is om de meergemelte packhuijsen en de magasijnen (door den aengroeijende omslagh van vrijeluijden &a. vrij moeijelijcker vallende, waer te nemen als voor desen) in goede ordrete⁶¹⁶ onderhouden, goetgevonden in plaetse van bottelier te stellen een dispencier.

Ende⁶¹⁷ alsoo tot waerneminge van dien, den persoon Jochum Blancq van Lubeecq volcomen bequaem wort g’oordeelt, vermits in ‘t vaderlandt over packhuijsen gegaen ende bij coopluijden gewoont: mitsgaders alhier in verscheijde saecken gebruijckt, preuve van sijn capaciteijt gegeven heeft, Soo is den selven daertoe gecooren ende toegeleijt een belooninge van 24 gul. maendelijcx, sijnde gelijck de vorige botteliers gewonnen hebben, volgens acte hem verleendt ende luijdende als te weten:

Jochum Blancq van Lubeecq, hier te lande gecomen met schip⁶¹⁸ den Salmander anno 1655 voor adelborst à 10 gl., welcke sedert preuve van syn capasiteijt ende naersticheijt in verscheijde saecken alhier gegeven, ende na ‘t dessendeeren van den bottelier deser fortresse (vermits diens insuffichantie) de magasynen ende dependenten &a., in goede ordre tot contentement heefft waergenomen als dispencier, Wort derhalven op sijn versoecq ende volcomen bequaemheijt &a., door den Commandeur en de Raedt bij desen tot voorsz qualite van dispencier der gemelte packhuijsen ende magasijnen deser fortresse geconfirmeert, ende toegevoeght een belooninge van 24 gl. maendelijcx ingaende 15en November verleden, ende verbonden blijvende na sijn eerste verbandt daervoor noch drie jaren alhier te -dienen.

Is oocq verstaen om volcq uijt te winnen, dewijl der sooveele tot bewaringe van Comps. jegenwoordigh meenichvuldigh bestiael vereijsschen, den trompetter te beveelen d’ opsight als hooft over ‘t Schapejachjen ende tot hem een bootsgesel ende altijt een tweede opsiender van ‘t Robbeneijlandt , om wanneer d’ een verlost, do. vaertuigh den verwisselingh tot een derde man magh hebben. Ende alsoo sonder ander volcq daer toe te gebruicken met de minste costen gevoert can worden.

Aldus gedaen ende g’arresteert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jaere als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1658.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1658.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, secrets. 1658.

C. 1, pp. 399-401.

Vrydagh den {16581213} 13en December ao. 1658.

Dewijle d’ E. Compe. soo voor derselver eijgen guarnisoen, aencomende schepen als tot gerieff van den borgeren en de vrije ingesetenen te deser plaetse goede quantite sout jaerlijcx nodigh heefft ‘t welcke op te gaderen uijt de soutpannen alhier bevonden is voor d’ E. Compe. met hare dienaers seer costelijcq valt, soo ten aensien dat daer toe volcq appart te houden, ‘t guarnisoen te veel beswaert als oocq omdat deselve uijt ‘t oogh ende soo verde van de handt wesende (als de soutpannen leggen) maer passelijcq hun best doen &a.-

Ende dat oocq wanneer men ‘t halen ijdereen toelaet elcq sonder kennisse in de pannen comende ‘t sout seer vuijl ende sandigh maecken, als nemende ende slepende het d’ een voor d’ ander even gretich wegh, hoedanigh onsuijver het oocq de Hottentoos halen, ende dat maer by cleyne partijen als ‘t haer lust daeromme moeyten te doen, ‘t welcq oocq maer selden gebeurt ende mede juijst niet op de rechte tijt &a., Sulcx ende wes meer by den Raedt overwogen sijnde, Item oocq dat conform de gelaten ordre van d’ E. heer Commissaris van Goens oocq wel partije na India met goet proffijt soude cunnen versonden worden, Is eijntlijcq na verscheyden deliberatien met de vrije Saldanhavaerders g’accordeert, voor dit saijsoen tot een preuve aen deselve over te geven, alle de soutpannen van dese Caep, groot ende cleijn, waer ende soo deselve mochten⁶¹⁹ gelegen sijn, onder conditie dat sij ‘t soudt altemalen ende soo veel mogelycq te becomen, sullen hebben uijt de soutpannen heel suijver ende schoon hoogh ende droogh op hopen te brengen, ende onder matten off andersints soodanigh te decken ende bewaren dat het voor smelten gepreserveert ende ‘t gansche jaer door sal cunnen gehaelt worden, soo wel in ‘t natte als drooge mousson wanneer ‘t d’ E. Compe. sal gelegen comen, ende dat door Comps. eijgen wagens ende volcq van de plaetsen daer het de voorsz vrije Saldanhavaerders ofte soutwerckers uijt de pannen sullen hebben op hopen gebracht, sonder dat sijluijden aen ijmandt eenigh sout sullen mogen vercoopen, vereeren nochte leveren anders als aen d’ E. Compe. voorsz die ‘t als eijgen heer van ‘t landt selffs toecompt, ende dat dan oocq als loon van arbeijt voor een reael van 48 stuijvers ijder legger vol affgestreecken, vermits de Compe. de moeijten en de costen om te halen met eijgen wagens ende volcq selffs doen sal,

Ende opdat deselve haer Ed. in dese hare gerechticheijt te min mochte werden gefraudeert, ondercropen, ofte van haer eijgen toebehorend’ goet ontvreempt, Soo is oocq verstaen navolgende Interdictie alomme te publiceren ende affigeeren daer ‘t behoort, van inhoude, als te weten:

‘Den Commandeur ende Raadt van ‘t fort de Goede Hoope &a., doen te weten:’

‘Alsoo bij den Commandeur ende Raedt bovengemelt, conform derselver resolutie heden daerover specialijcq genomen ten dienste van d’ E. Compe. is goetgevonden de vrije Saldanhavaerders voor dit drooge mousson over te geven, alle de soutpannen van de gansche Caep, onder conditie als met deselve gemaect, Ende dat sijluijden aen niemandt anders als d’ E. Compe. eenigh ‘t minste corl sout sullen mogen leveren, vercoopen, vereeren ofte andersints onder wat pretext het soude mogen wesen, Soo worden alle vrijeluijden soo wel als Comps. dienaren conform de mondelz.⁶²⁰ waerschouwinge ende interdictie voor dato gedaen, nochmael wel expresselijcq verboden ende gewaerschout, gelijcq geschiet bij desen dat niemandt van deselve eenigh sout uijt eenige van al de soutpannen sal vermogen te halen selffs, noch door Hottentoos, off andre, directelijcq noch indirectelijcq, ofte onder wat dexel het oocq mochte wesen, ende hoe dicht het sout oocq aen haer huijsen ofte elders buijten haer eijgen landt, mochte groeyen ende gevonden worden. Op verbeurte van ‘t selve ende 10 realen daerenboven voor d’ eerste, dubbelt voor de tweede, ende meerder reijse op arbitrale correctie bovendien, Ende door den fiscus aengesproocken te worden, als vervreemders ende spoeljeerders van Comps. goet, gelijcq het is, Ende uijt welcq recht deselve soutpannen aen de voorhaelde Saldanhavaerders oocq sijn overgegeven om haer proffijt uijt te soecken, tot Comps. ende alle der vrijeluijden accommodatie &a., Sullende de boete g’appliceert worden 1/3 voor de gemelte vrije Saldanhavaerders ofte soutwerckers als sij der ijemandt op attrapeeren, 1/3 pro fisco, ende de rest voor den armen.’

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten daege ende jaere als boven: mitsgaders dese Interdictie gepronunchieert ende g’affigeert den 15 daeraenvolgende.⁶²¹

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1658.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1658.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, secrets. 1658.

C. 1, pp. 402-403.

Saterdagh den {16590201} eersten Februarij ao. 1659.

Van tyt tot tijt door de vertalinge van de tolckinne Eva ende anderen soo veele te verstaen gecomen wesende, dat dese Hottentoos haer alderhooghste coningh off opperheer soude wesen den Chobonas offte Choboquas rijcq van goudt, paerlen &a. ende naest hem de Namanas offte Namaquas in steenen huijsen woonende ende binnen 20 a 30 dagen te bereijsen dragende witte bereijde vellen in plaets dat dese hieromtrent onbereijde ruijge vellen dragen, ende oocq hebbende na Evas seggen kercken daer se Godt in bidden gelijcq de Hollanders doen, mitsgaders haer generende⁶²² met allerhande hantwercq door swarte slaven (sijnde sijluijden witachtigh met lancq haer) daer se oocq handel mede drijven, Item met oliphantstanden ende bestiael in groote meenichte, Ende begerigh sijnde meest na root cooper ende geel do. draet, rode cralen &a.,

Ende om nae welcke natie te reysen nae veele aenmaninge haer jegenwoordigh comende aenbieden 7 flucxe persoonen alle vrijeluijden wesende, genaempt ende van hanteringe als te weten:

Cristiaen Jansz van Hoesum vrij wiltschut, decker ende lademaecker, eerste aenvoerder ende by de rest als hooft aengenomen ende belooft staende de tocht daer voor te erkennen.

Jochum Elbertsz - van Amsterdam vrij Sardanhavaerder(sic.),Hans Jacobsz Liskij van Dansicq vrij knecht van den vendrigh, Pieter Jansz van Middelburch vrij knecht van den meulenaer, Gysbert Arentsz van Bommel vrij metselaer, Dircq Renskes van Maseijck vrij core[n]maijer, Jan Francken van Arnhem corporael in Comps. dienst,

Soo is by den Commandeur en de Raedt na genomen deliberatie ende nader lecture van des E. Hr. Commissaris van Goens ordre als de daerop gevolgde confirmatie onser Heeren Meesters uijt ‘t Patria per derselver jongste missive uijt de 17e⁶²³ . van den 16 April anno verleden, goetgevonden ende g’arresteert dese voorsz vrije lieffhebbers hare aenbiedinge te accepteren ende deselve opMaendagh off⁶²⁴ Dincxdagh aenstaende te laten reijsen ende ten dien eijnde van alle vereijssende provisien ende nootwendicheden op Comps. costen te accommoderen, neffens twee van de beste trecqossen om haer goet te dragen ten eijnde sij te langer soude mogen uijtblijven, neffens⁶²⁵ beloffte van soodanigen premie als de op te vinden saken voor d’ E. Compe. sullen bevonden worden te meriteren, conform d’ authorisatie van opgemelte haer Ed. per voorsz missive aen ons gesonden, waerop sijluijden het hebben aengenomen met voornemen om, mogelijcq sijnde, niet eer te keeren voor sij de Namanas, off andre sullen opgevonden hebben, ende hopende d’ Almogende wat goets voor d’ E. Compe. sal gelieven te laten opvinden tot soulaes van derselver swaer dragende lasten alhier &a. waer toe ‘t vertrouwen groot is, ende dese gemelte luijden brave jonge frisse gasten syn die dickmael hier in ‘t landt geweest ende al eenige jaren in Comps. dienst ende vrijdom aen dese Caep gewoont hebben, ende daerom tot die sake de beste ende bequaemste g’oordeelt.

Aldus gedaen ende g’arresteert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jaere als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1659.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1659.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, secrets. 1659.

C. 1, pp. 404-405.

Vrydach den {16590207} 7en Febr. ao. 1659.

Aengesien het haar de meeste vrijel. (van onvermogen) seer schynen te laten verdrieten dat se niet hooger als den gestelden taxt van d’ E. Compe. mogen geborcht worden, ende wy derhalven schroomachtigh⁶²⁶ sijn, deselve verder te crediteren ende nochtans bevinden sijluijden sonder meerder handtbiedinge, onmoogelyck cunnen in plooij ende tot verhael van hare gedane oncosten comen, Soo is na lange deliberatien om deselve, namentlijcq de corenbouwers, emmers buijten verdrieticheyt ende wanhoop te houden maer ter contrarie hun in haren corenbou te meer aen te moedigen, eyntelycq goedtgevonden niet jegenstaende derselver schuldt aen d’ E. Compe. meergem. voor het derde part van de taruw die se sullen comen te leeveren gelt of goedt te geven ende de 2 ander derde parten te ontfangen in afcortinge van hare t’ achterheden om hun gelycq geseght niet al te verdritig⁶²⁷ sonder gelt ofte goedt telaten⁶²⁸ voor haren swaar doenden arrebeijt in den bou, als oocq op dat se haer Duijtse kneghts ende dienaers daermede oocq wat souden cunnen betalen, te meer dewyle gemerckt wort sommige van de selve om contant gelt in handen te crijgen onder dexel van hoender ende verckens kost veel taruw onder den dravicq ende ander uytwansel mengen ende alsoo indirectelycq vercoopen ‘t welcke bij dese middel gehoopt wordt te voorcomen ende syluyden achtervolgende de conditien op welcke sij vry geworden bennen, te meer genegen sullen belyven alle hun granen volgens plicht aen d’ E. Compe. te leeveren tot afcortinghe harer schulden, ofte die afgedaan synde, voor gelt ende goedt sulcx sij mochten begeeren, synde derhalven tot voorcominge van welcke frauden ende indirectien ten dienste van de Compe. ende beste van het gemeen mede goedtgevonden, ende g’ordonneert gelycq g’ordonneert ende belast wordt bijextract deses in forma als placcaet⁶²⁹ dat alle ‘t geene elck tot hoender of verckens kost te vercopen heeft, voortaan sullen hebben te brengen aan ‘t fort (voor die hier omtrent woonen) ende dat andere (in ‘t landt wonende) mochten coopen, te brengen aan Comps. corenschuijr omme aldaer te doen keuren door den fiscael ende landtschoudt ofte imandt anders daar toe te committeren ende mits betalende (den cooper) 3 stuyvers voor ‘t scheepel tot verval van diverse oncosten, bij d’ E. Compe. in veele gelegentheeden tot gerief ende accommodatie van ‘t gemeen doende, ende op dat dit doch wel mochte worden achtervolgt sullen die hier inne nalatigh bevonden worden verbeuren t’ elckens 6 realen van 8en soo wel den cooper als vercooper t’ appliceeren naer uso, ende op dat oocq geen taruw en worde uytgevoerdt, Item gehouden wordt d’ ordre voor dato gestelt, op ‘t houdt uijt de bossen te halen sullen de wagens voorbij Comps. schuijr ofte fort comende, stil staen tot de visite daer over sal genomen wesen, Item oocq alles wat ymandt binnen of buijten de revier aen de boots ende scheepen ofte eenige huijsen willen brengen, alles op peene hier boven ende voor dato gestelt.

Ende nademaal d’ E. Compe. cortelingh op nieuws door den landtmeeter, al der vrijeluijden landereijen met scheijdtspalen heeft doen afscheijden, soo is conform de gelaten ordre van d’ E. Hr. Commissaris van Goens, ende de daerop gevolgde confirmatie onser Heeren Meesters, voor eerst gestelt een peene van 6 realen van 8en voor elcke pad te verbeuren bij den geene op wiens landt voortaan eenige sullen vermist worden 1/4 ten proffyten van den landtmeeter ende de rest naar uso.⁶³⁰

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hope ten dage ende jare als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1659.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1659.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, secrets. 1659.

C. 1, p. 406.

Woensdach {16590212} 12en Febr. ao. 1659.

Aengesien het bootjen Emmenhorn heden morgen hier ter rechter rheede g’arriveert na ‘t getuygenisse van den schipper bysonder wel beseijlt ende gemaniert is, ende wij ons noch bevinden onvoldaen d’ ordre van haer Ed. tot Batavia per derselver jongste brieven van 26 December ao. 1657 ende 16 Jannuarij ao. verleeden becomen, namentlyck om met een van de lichste scheepiens⁶³¹ uyt ‘t vaderlandt hier aencomende noch nader te laten ondersoeck doen na ‘t vrack ende ellendich verongeluckte volcq van ‘t schip den Vergulden Draecq op ‘t Zuydlandt , mits lettende, ‘t selve op de bequaemste tyt do. Zuijdlandt soude cunnen of mogen aendoen (bij opgem. haer Ed. geprescribeert te wesen in de maenden Jannuarij, Februarij ende Meert), Ende nademael het jegenwoordich noch redelyck vroegh in de maendt Febr. is, ende ingevolge niet inapparent is om de voorsz custe in de volgende maent Meert tijts genoech te sullen cunnen bereijcken, Soo is in conformite van haer Ed. schrijven meergemelt ende tot voldoeninge ende nacominge der selver ordre, goedtgevonden voorsz bootjen daertoe ten eersten (soo haest doenelycklatende⁶³² ververssen ende partije op reys mede te geven⁶³³ ) te emploijeeren, ende d’ opperhooffden tot narichtinge te versien neffens onse oocq met de copie instructien van haer Ed. ons ten dien fine per verhaelde schryven toegesonden ende in mandato gegeven ende wes meer deselve tot opmerckinge &a. nader sal cunnen ofte mogen te pas comen.

Ende alsoo Corn. Cornz. van. ‘smts., naderhandt gevordert tot 16 gl. voor huijstimmerman ende mitsdien sijn tijt daervoor heel uijtgedient ende sedert de plaetse van baes timmerman in stede van die ao. passo. vermits tijtsexpiratie is vertrocken, tot contentement heefft waergenomen, soo wordt den selven bij desen tot baes timmerman geconfirmeert ende toegevought een beloningh van 30 gl. maendelijx ingaende van de tijt dat de plaetse als boven heefft waergenomen om dat ook een goet scheepstimmerman is, ende dierhalven verbonden blijfft, Comps. vaertuijgen te repareren ende onderhouden; mitsgaders die resterende 2 jaren aen ende boven sijn eerste verbandt voor de selve gagie hier aen de Caep noch te continueren.⁶³⁴

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hope ten dage ende jare als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1659.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] JAN VAN HERWERDEN. 1659.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, secrets. 1659.

C. 1, pp. 407-408.

Saterdagh den {16590301} eersten Maert ao. 1659.

Alsoo den Commandeur van de retourvlote d’ E. Isaacq Coedijcq per de schepen Amersfoort , Walvis , Fenix ende Zirckzee den 21en der verleden maent Februarij beneffens d’ andre vier hier voor de baij geweest door d’ opgesteecken felle Z. Z. oostewinden verdreven tot heden niet te voorschijn comen ende volgens dien niet anders te sustineren sij off dat het voorts na St. Helena sullen hebben laten deurstaen, waer door wij comen te missen de 22 lasten rijs ende eenige packen cleden daerinne voor dese Caepse residentie geladen tot geen cleyne belemmeringe van deselve ende onse verlegentheijt &a., Soo is omme do. retourschepen van de gemelte belemmeringe te ontlasten bij den Raedt goetgevonden ‘t eerst aencomend’ ende alle uijr verwacht wordend’ galjot Zuijlen off Ter Voerde van Amsterdam off Zeelandt na voorsz eylandt St. Helena aff te senden om de gemelte goederen hier te rugh te haelen, Ende omme oocq deselve retourschepen na de compste van do. galjot niet op te houden nochte daeromme in ‘t bevorderen harer thuijsreijsen, emmers ‘t alderminste te traineren, is oocq geresolveert met dese noch hier sijnde 4 retourschepen Wapen van Amsterdam , Oliphant , Provintie ende Vlissingen (indien voor ‘t vertrecq van deselve geen van beijde gemelte galjots comen aen te langen) te laten medegaen den adsistent Gijsbert van Campen met 5 a 6 man omme do. goederen ten eersten te ontfangen ende aldaer onder een loots te bewaren tot de compste van een der voorsz galjots.

Ende alsoo op den 18en der voorsz maent Febry. is comen te overlyden den vendrigh Jan van Herwarden die beneffens d’ opsight over alle wercken oocq boven sijn militairen dienst waernam des Comps. corenbouw, welcke eerste namentlijck den toesight over alles sedert sijn affsterven den fiscael Abraham Gabbema is bevolen geworden ende onder opsicht van den selven ‘t ander namentlijcq den corenbouw den provisonelen⁶³⁵ corporael Pieter Cruijthoff die tot waerneminge van ‘t selve ende sijn militairen dienst bequaem bevonden wort, soo is verstaen hem Cruijthoff daertoe voortaen te gebruijcken ende met navolgende acte van verbeteringe te versien, als oocq om de verlossinge van den andren corporael vermits tijtsexpiratie den persoon Elias Giers tot 2e. corporael conform d’ actes hieronder g’insereert aen deselve te passeren.

Pieter Cruijthoff van Lin in ‘t landt gecomenper ‘t schipao. 1658voor adelborst a 10 gl.’smts.⁶³⁶ welcke eenigen tijt de corporaelsplaetse provisionelijcq heeft waergenomen ende sedert het affsterven van den vendrighals bouwmr.⁶³⁷ Oocq met eenen des Comps. corenbouw die soo wel met militairen als andre moet gedaen worden ende volgens dien om ‘t meeste ontsachshalvenden eersten corporael⁶³⁸ alhier sulcx best is passende, Soo wort denselven vermits syne daer toe vereijssende bequaemheijt ende oocq omme te meer authoriteijt te mogen hebben bij desen gevordert tot de qualite van corporael van d’ adelborsten met 16 gul.⁶³⁹ maendelijcx heden ingaende, ende verbonden blijvende daervoor syn 5 jaren aen d’ E. Compe. alhier uijt te dienen.

Elias Giers van Stocholm hier te lande gecomen per ‘t fluijtschip ‘t Lam den 21 December ao. 1653 voor adelborst welcke sedert eenigen tijt de corporaelsplaetse provisionelijck becleet ende sijn tijt tot genoegen langh over uijtgedient heeft, wort ten dien insighte als desselffs vereijschte bequaemheijt by desen in voorsz corporaelsqualite geconfirmeert ende voor noch 3 jaren aengenomen onder een beloningh van 14 gl. maendelijcx heden ingaende.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hope ten dage ende jare als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1659.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, secrets. 1659.

C. 1, p. 409.

Saterdagh ‘s avonts den {16590301} eersten Maert 1659.

Aengesien sedert het affsterven van den vendrigh Jan van Harwarden het comando⁶⁴⁰ over d’ aenwesende militie alhier als hooft tot voorsz van Harwardens hoger avancement te vooren altijt ten minsten bij een sargeant becleet na sijn doot bij Pieter Everaerts van Cruijssaert corporael commandant van ‘t fluijtschip de Harp provisionelijck is waergenomen welcke d’ E. Compe. voor dato langen tijt in India onder de militie heeft gedient ende voor soo veel ons tot noch is blijckende sigh tot voorsz bedieninge bequaem toont, Soo wort denselven om ‘t meeste ontsagshalven ende conform den generalen articulbrieff bij desen in de voorsz plaetse als sargeant geconfirmeert ende toegeleyt een belooninge van 20 gl. maendelijcx neffens ‘t ordinaire rantsoen van 4 Ra. costgelt, heden ingaende ende verbonden blijvende syn 5 jarigh verbandt daervoor hier aen de Caep uyt te dienen.

Aldus gedaen in ‘t Fort de Goede Hoope datum als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1659.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, secrets. 1659.

C. 1, pp. 410-411.

Donderdagh den {16590417} 17en April ao. 1659.

Den Engelsen Capiteijn Tomas⁶⁴¹ Morgan van ‘t Engels schip den Dolphijn dagelijcx iterative hebbende g’insisteert boven d’ accommodatie hem bij Mijn Heere van Aelmonde⁶⁴² reets van ancker, touw, seijlen &a., gedaen: om eenigh volcq omme daermede sijn schip van hier tot Livorn , (werwaerts tenderende is) deur zee te mogen brengen, vermits deselve al van 50 tot op 29 coppen door sieckte waren verstorven ende weijnigh van haer allen noch degelijck gesont; maer met eenige Indische lantsieckte onder de leden geplaeght daer dagelijcx d’ een voor ende d’ ander na noch al aen quamen te versmelten ende alsoo heel onmachtich te worden om met ‘t schip te cunnen vertrecken &a., Sulcx dan ingesien dat sijn blijven leggen off vergaen alhier d’ E. Compe. niet anders als moeijten ende quellingen sonder voordeel can bybrengen boven de vreemde pretentien welcke die natie daeruijt oocq mochten smeden &a., Ende dat wij uijt ‘t fort noch voorsz schip Naerden als tot Comps. grooten ondienst eenige Comps. dienaers cunnen afsteecken vermits deselve in India doorgaens overal gebrecq sijn, Soo is echter gepractiseert op middel tot voorsz Engelsmans hulpe sonder nochtans Comps. hinder offte schade maer tot ontlastinge van deselve eijntlijck gedacht niet vreempt te wesen ende oocq geresolveert den selven aen te presenteeren de 15 a 16 Portugesen die tot Comps. groote costen ende belemmeringh als oocq niet min prijckel van verraedt off ander onheijlen op voorsz Naerden mede na ‘t Patria overvaren ende bescheyden sijn: omme alsoo onse Heeren Meesters in ‘t Patria met eenen te ontheffen van de moeijten ende costen te lyden om haer na hun landt te senden als oocq tot streckinge van voorsz Naerdens sobre provisien daer de gemelte opperhooffden oocq sijn over clagende ende hier sonder aencompst van een schip off schepen uijt ‘t Patria niet genoechsaem ingeholpen sullen cunnen worden, welcke presentatie gedaen ende bij voorsz Engelsen capiteijn met blijschap⁶⁴³ ende niet min bethoninge van danckbaerheijt aengenomen wesende, Is dan voorts goetgevonden ende vastgestelt van deselve 14 stx. te laten op voorsz Engels schip ten meergenoemde fine overgaen. Ende den Portugesen capiteijn ende vendrigh daerboven sijnde na hun keur (beleeftheijtshalven gegeven) te laten met voorsz Naerden mede naer Amsterdam overvaren.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope datum voorsz.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1659.

[Signed:] ISAACH VAN TWIST.

[Signed:] CORNELIS ROBB.

[Signed:] WILLEM VOLCKERSZ.

[Signed:] EVERD VAN CRALEN.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, secrets. 1659.

⁶⁴⁴

C. 1, p. 412.

C. 1, pp. 413-414.

Woonsdach den {16590423} 23en April ao. 1659.

Nademael vernomen is, dat de vrije Saldanhavaerders op ‘t Dasseneijlandt meest al de verckens hier van de vrijeluijden opgecocht ende aldaer hebbende om aen te teelen gelijck redelijck wel (altoos veel beter als hier) is succederende, In plaetse van na de gestelde conditien, deselve voor d’ E. Compe. voort te focken (die sonder aensien van dien noodighen aenfocq) eenige al hebben vercocht aen schepen welcke de Saldanhabaij ende voorsz eijlandt sonder dese Caep te besoecken hebben aengeweest, Ende (‘t welcke ‘t alder argste zij) met desen jegenwoordigh hier leggenden Engels-man versproken om hem oock partije varckens ende schapen (op dat eijlandt hebbende) te vercoopen, ende dat den selven ten dien eijnde do. eijlandt van hier scheijdende empassandt soude aendoen;

Soo is: omme emmers in voorsz soohoogh⁶⁴⁵ noodighen aenfocq sulcke schadelijcke obstaculen te prevenieren, goet gevonden van Comps. wegen op dat eijlandt 1 a 2 trouwe soldaten te leggen: omme op alles toe te sien, ende ons successive ‘t een als ‘t ander over te brieven, beneffens een slaeff om oock op de verckens te helpen passen, ende alsoo d’ Ed. Compe. voor de helfft met voorsz vrijeluijden in den aenteelt te staen, omme daer uijt de gagie der voorsz 2 soldaten noch te vinden, mitsgaders ten dien fine haer de helft van ‘t jegenwoordigh daer sijnde getal goet te doen offte betalen; ten welcken eijnde dan oock verstaen is, den fiscus eerstdaechs derwaerts aff te senden om inspectie te nemen, ende met eenen op alles de noodige ordre te stellen, mitsgaders noch eenige meer putten te graven, dewijle de eene daer op sijnde put niet waters genoech in de drooge tijt can geven voor al de verckens, daer do. eijlandt soo van porceleijn ende ander groente cost genoech voor heeft.

Staende dese beraetslaginge bij d’ E. Isaacq van Twist, en de opperhooffden des retourschips Naerden ons voorgedragen sijnde haere sobere gestalte van rus ende meer andere provisien, oock verthoont schriftelijcke ordre van haar Ed. tot Batavia geteijckent bij d’ E. heer Directeur Generael Carel Hartsingh, dat haer deselve uijt de vaderlantsche schepen hier ontmoetende souden vermogen te versien, welcke staende haer leggen hier geen sijnde aengecomen, Is goetgevonden deselve uijt Comps. magasijn alhier te accommoderen, met: 1/2 legger Spaense wijn; 2 halffamen olij; 2 dito asijn; 2 do. brandewijn; 3 vaten gort; 3 vaten sout; 2000 lb. broot⁶⁴⁶ ; 1 schepel Turckse boonen; 1 vat peck; 1 do. teer; 400 lb. cruijt in wisselingh tegen dat scheep bedorvenis,⁶⁴⁷ Om daer tegen voor ‘t fort weder ander te lichten bij gelegentheijt van ‘t eerst aencomende schip, daer dit gemelte retourjacht niet na wachten can.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope, ten dage ende jaere als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1659.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, secrets. 1659.

C. 1, pp. 415-417.

Donderdach den {16590501} eersten Maij 1659.

Bij de vrijeluijden na de maniere van ‘t vorige jaer op nominatie sijndegebracht⁶⁴⁸ 4 persoonen uijt haer, namentlijck Jan Reijnierse van Amsterdam, Jacob Cornelisz van Rosendael, Wouter Mostert ende Jan Rietvelt van Brederode, omme daer van weder te kiesen twee tot Borgerraden, ende in onsen Raedt cessie te laeten hebben omme over delicten (onder haer voorvallende) te helpen besoigneren ende besluijten,

Soo is verstaen om altijt ijemandt van ervaringe te hebben ende niet t’ elckens altemalen nieuwelingen, den persoon Henderick Henderickse Boom van Amsterdam (getrout ende wel vast sittende; mitsgaders ‘t verlopen jaer als 2e Borgerraedt geweest) jegenwoordigh als eerste Borgerraedt te continueren tegen den affgaenden eersten Borgerraedt Steven Jansz, ende tot 2e bij Henderick Boom te eligeren ende admitteren Jan Reijniersz van Amsterdam, mede vrij landtbouwer, ende getrout hier aen de Caep vast woonende, ‘t welcke haerluijden dan sal worden gecommuniceert: omme hun van te mogen dienen na behooren.

Ende alsoo tot te meer verseeckeringe, rust, vreede ende weringe van alle tumulte, oproer ende hostiliteijt van dese Caepse Hottentoos ende struijckrovers van al over 2 jaeren g’ordonneert is dat de Vrije landtbouwers ende borgers haer altijt van schietgeweer wel gewapent sullen houden, ende volgens dien elck op geweer gestelt zijn, Soo is verstaen op dat onder hun dan mede goede ordre ende regel g’observeert werde, deselve onder vereijssende officieren tot een compe. schutters te formeren, te weten (gelijck als Comps. guarnisoen alhier gehouden wordt) met 1 sergeant, 2 corporaels, ende 1 tamboer die men (uijtgesondert den tamboer) alle jaeren na de verkiesinge van de Borgerraden oock sal veranderen, ende ten dien eijnde deselve Borgerraden, versterckt met haren sargeant ende 1e coporael jaerlicx laten nomineren een dubbel getal goede persoonen: omme daer uijt gelijck boven wegen de Borgerraden, bij den Commandeur ende Raedt van ‘t fort soodanige crijghs-officieren weder te kiesen, ende voor ‘t aenstaende jaer te authoriseren, als deselve ten dienste ende beste van ‘t gemeen bevinden sullen te behooren, dewelcke dan oock de schutters gehouden sullen wesen te gehoorsamen, sijnde tot do. schutters officieren dan voor dit eerste jaer gecosen: Den affgaenden Borgerraedt Steven Jansz tot sargeant ende hooft van de schutters,

Den lantbouwer Harman Remanjenne ende	}tot corporaels
den Vrij meulenaer Wouter Corn. Mostert

Den lantbouwer Harman Remanjenne ende	}tot corporaels
den Vrij meulenaer Wouter Corn. Mostert

Welcke voorschreve officieren ende schutters (onder der selver officiers subjectie) haer vorders sullen hebben te reguleren in alles na de ordres dien aengaende voor de vrije schutters ende borgers tot Batavia gestelt, verstaende voor soo veel met dese residentie ende coloniers sal cunnen offte mogen over een comen, ende waer van de articulen &a., tot ‘t een ende ‘t ander nodich vereijsschende sullen worden ontworpen omme hun na te cunnen reguleren.

Christiaen Jansz van Hoesem hier te lande gecomen 9 Julij ao. 1654 per ‘t schip de Goutsblom voor soldaet a 9 gl. naderhandt verbetert tot 12 gl. jegenwoordigh vrij wiltschut, welcke goede kennisse hebbende om met paerden om te gaen, wordt vermits ons daer toe een bequaem persoon ontbreeckt op sijn versoeck weder in Comps. dienst aengenomen voor noch 5 jaeren alsopsiender van Comps. paerdestal⁶⁴⁹ a 12 gl. ter maent, verbandt ende gagie heden ingaende, edoch onder die conditie, dat ingevalle sijn vrouw hier comt denselven weder in vrijdom sal treden.

Ende alsoo den corporael van d’ adelborsten Pieter Cruijthoff, gebruijckt wordende als bouwmeester op Comps. corenbouw, versoeckt om costgelt te mogen hebben vermits dagelicx heen ende weder na ‘t landt moetende gaen, selden op sijn tijt hier noch daer aen de back can wesen, Soo is om den selven in dien nodigen dienst te meer te encourageren hem sulcx toegestaen, namentlijck 4 Ra ‘s maents sonder subsidie offte meer.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jaere als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1659.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, secrets. 1659.

C. 1, pp. 418-422.

Saterdach den {16590517} 17 Maij ao. 1659.

Dewijle alle gedane moeijten ende soecken tot dato te vergeefs sijn bevonden na den persoon Pieter Pouwelsz Kleij, gewesen vrij timmerman ende houtsager alhier, welcke eenen Dirck Adriaense Vreem van der Meere mede vrij timmerman geweest met een mes soodanigh tot in de lever gequest had, dat den 8 dagh daer aen van de wonde is comen te sterven, conform de verclaringe na gedaene openinge des dooden lichaems bij de chirurgijns ende gecommitteerde in dato 14 December 1658 passado gedaen, ende dat volgens ‘t eenparigh gemeen gevoelen voorsz Kleij sigh soude hebben weten wegh te maecken met het Engels schip de Barbadis Marchant 6/16 Januarij passo. van hier al na Londen vertrocken,⁶⁵⁰ sulcx jegenwoordigh aen de achterhalinge van do. persoon bij de Justitie alhier voortaen t’ eenemael wordt gedespereert, Soo is bij den Commandeur en de Raedt deser fortresse versterckt met de vrije Borgerraden (representerende als leden van de Justitie over der vrijel. saecken &a.) na rijp overlegh verstaen, alle des verhaelden dootslagers ende wechloopers hier sijnde middelen voor d’ E. Compe. te confisqueren, verstaende soo veele boven sijn schult aen d’ E. Compe., ende andere deuchdelicke schuldren aen vrijeluijden bij denselver bevonden sullen worden hier gelaeten te wesen, waer van bij den Secretaris ende fiscus deser fortresse inventaris is gemaeckt ende aen dese resolutie geregisteert⁶⁵¹ ende gehecht &a.,

Soo is mede goetgevonden desselffs goederen ten dien eijnde ten aldereersten aen den meest biedende in ‘t openbaer te vercoopen als mede die voorsz gestorven Dirck Vreem nagelaeten heeft, ende wie dan ijets op deselve te pretenderen hebben, bij biljet⁶⁵² te ontbieden dat se sulcx met bewijs van de deuchdelickheijt binnen 2 mael 24 uijren sullen op te brengen hebben om te letten dat den gerechtigen aen ‘t sijne compt als na behooren.

‘Inventaris van de goederen soo als die in presentie van Pieter Cornelisse van Langesondt, vrijborger, ende Arent Andriese van Bergen, coperslager bij den Secretaris van ‘t fort de Goede Hoope door ordre van den Commandeur en de Raedt van voorsz fortresse sijn gevonden in ‘t bos van den vrijborger Pieter Pouwelse Cleij timmerman ende houtsager heden, namentlijck den 11en December 1658, sigh vluchtigh hebbende gestelt uijt de hooff wacht⁶⁵³ met de bout aen ‘t been daer hij in detentie sadt over dat eenen vrij timmerman Dirck Adriaense Vreem met een mes in de rechtersijde onder de corte ribbe had gesteecken ende seer swaerlijck gequetst als te weten-‘

‘Ende eerst:’

‘Een ledige kist met wat oude rommelingh.’

‘Een schultbrieff inhoudende een capitael van vier hondert Carolus guldens op den name van hem Cleij ende denselven Dirck Vreem ten laste van de gesamentlijcke vrije borgers van Harmans geselschap ende haer verbonden huijs ende erve gepasseert voor gecommitteerde uijt boven gemelte Raedt in dato 24 Meij ao. 1658 Somme: ƒ400.’

‘Ende den intrest van voorsz capitael t’ sedert den 3 Maert tot den 3 December passo. sijnde 9 maenden tegen 9 ten hondert ‘s jaers is noch: ƒ27.’

‘Een timmerkist ende daerin:’

‘1 voorloper, 1 reetschaeff, 2 binne beschotploegen, 1 glas ponder, 2 boorschaven, 2 paer creus cijff, 1 gerff schaeff, 5 oude schaven, 5 beijtels, 2 bijlen, 2 cruijseer schaven, 2 avegaers,⁶⁵⁴ 2 raemsagen, 1 craensaegh, 1 schulp saegh, 1 trecksaegh, 1 slijpsteen, 1 schop, 1 spae, 1 ijser potje.’

‘Aldus gedaen ende g’inventariseert op den hen December 1658 in presentie als boven.’

Staende dese Vergaderingh opgebracht wesende bij navolgende persoonen, dese onderstaende schulden ende pretentien ten laste van de voor geroerde persoonen Pieter Kleij, ende Dirck Vreem, mitsgaders oock de corts overleden vrij timmerman Joost Pieterse Moen: te weten:

Pieter Kleij schuldigh
Aen Harmans geselschap over 't geene bij de selve aen hem Pieter Cleij belooft voor 't maecken van eenigh buijten werck, doch bij den selven niet volbracht ende gemaeckt, ende daerom op hem noch sijn pretenderende ende als schult hier gebracht wort	ƒ51:-
Den Secretaris van 't fort de Goede Hoope comt over verdient salaris ende schrijffloon de somme van	ƒ8:08
Jannetien Boddijs comt over verschooten gelt ses gl. ende van verteerde gelagen t'haren huijse verteert de somme van	ƒ14:08
Elbert Dircqse vrijborger ende cleermaecker pretendeert over verteerde gelaegen	ƒ6:-
Somma	ƒ79:16

Pieter Kleij schuldigh
Aen Harmans geselschap over 't geene bij de selve aen hem Pieter Cleij belooft voor 't maecken van eenigh buijten werck, doch bij den selven niet volbracht ende gemaeckt, ende daerom op hem noch sijn pretenderende ende als schult hier gebracht wort	ƒ51:-
Den Secretaris van 't fort de Goede Hoope comt over verdient salaris ende schrijffloon de somme van	ƒ8:08
Jannetien Boddijs comt over verschooten gelt ses gl. ende van verteerde gelagen t'haren huijse verteert de somme van	ƒ14:08
Elbert Dircqse vrijborger ende cleermaecker pretendeert over verteerde gelaegen	ƒ6:-
Somma	ƒ79:16

Van DircIc Vreem gewesen vrij timmerman.
Elbert Dirckse vrijborger comt over verteerde gelagen, t' sijnen huijse in verscheijde tijden verteert	ƒ6:-
Roeloff Jansz van Dalen over geleendt gelt	ƒ2:10
Hendricq Boom vrijborger over 40 voeten plancken a 2 1/2 stux ijder voet door voorsz Vreem van den selven gecocht	ƒ5:-
Mr. Robberson oppermeester van 't fort de Goede Hoope comt van 't cureren van desselffs wonde gecregen van Pieter Cleij ende waer aen gestorven is als oock 't openen ende visiteren sijns lichaems &a. de somme van	ƒ21:-
Den Secretaris over salaris ende 't maken van den inventaris, vercoopingh van sijn goederen &a	ƒ13:-
Somma	ƒ47:10

Van DircIc Vreem gewesen vrij timmerman.
Elbert Dirckse vrijborger comt over verteerde gelagen, t' sijnen huijse in verscheijde tijden verteert	ƒ6:-
Roeloff Jansz van Dalen over geleendt gelt	ƒ2:10
Hendricq Boom vrijborger over 40 voeten plancken a 2 1/2 stux ijder voet door voorsz Vreem van den selven gecocht	ƒ5:-
Mr. Robberson oppermeester van 't fort de Goede Hoope comt van 't cureren van desselffs wonde gecregen van Pieter Cleij ende waer aen gestorven is als oock 't openen ende visiteren sijns lichaems &a. de somme van	ƒ21:-
Den Secretaris over salaris ende 't maken van den inventaris, vercoopingh van sijn goederen &a	ƒ13:-
Somma	ƒ47:10

Ende van Joost Moen idem vrij timmerman.
Jan Reijnierse over geleverde melcq, boter, ende thuijnvruchten t' sijnen huijse gehaelt	ƒ15:-
Den Secretaris over salaris, 't maecken van den inventaris en de vercoopingh van sijn goederen 't samen	ƒ5:-
Somma	ƒ20:-

Ende van Joost Moen idem vrij timmerman.
Jan Reijnierse over geleverde melcq, boter, ende thuijnvruchten t' sijnen huijse gehaelt	ƒ15:-
Den Secretaris over salaris, 't maecken van den inventaris en de vercoopingh van sijn goederen 't samen	ƒ5:-
Somma	ƒ20:-

Soo is verstaen alle de voorsz schulden alser ijet comt over te schieten mits alles bij de genomineerde crediteuren wegen de deuchdelickheijt van dien onder presentatie van eede bevesticht sijnde, te voldoen ende te laeten betaelen.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope, ten dagen ende jare als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1659.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] ‘T merck X van HENDRICK HENDRICXSZ BOOM.

[Signed:] ‘T merck X van JAN REYNIERSZ.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, secrets. 1659.

⁶⁵⁵

C. 1, pp. 423-428.

Maendagh den {16590519} 19en Maij 1659.

Door den Commandeur heden raetsplegingh gelegt sijnde ende om verscheijden consideratien desen Raedt mits de weijnige leden van dien versterckt met den sargeant ende de 2 vrije Borgerraeden, als oock in desen (als een wichtige sake sijnde) stem vergunt hebbende aen den fiscus en de Secretaris van den Raedt Abraham Gabbema, heeft den selven Commandr. de navolgende harangue gedaen omme daer op elcks advijs met goet overlegh te hoeren⁶⁵⁶ ende sulcx te besluijten als ten meesten dienste van d’ E. Compe. en de ruste der vrije coloniers met dese landts natie &a., sal comen te vereijsschen, ende oock (soo veel in ons te wercken sij) met Godes Eere ende wel behaegen sal mogen gepractiseert worden over een te comen, opdat wij van sijn Almogentheijt in onse beraetslaginge met den Geest der rechte wijsheijt ende voorsichticheijt begaefft wesende, in plaetse van straffe, met Sijnen H. zegen in alle voor te comen saecken mogen begenadicht worden. In welckers name dan voortgaende, soo is ‘t dat voorsz Commandeur wijders voordraeght:

Eerstelijck het moetwilligh roven, stelen ende alle andere overlasten dese dagen van de Caepmans geschiet, door onderspelinge van den tolcq Doman die met d’ E. Hr. van Goens op Batavia geweest, ende met d’ Heer Cuneus weder hier geretourneerdt sijnde, al te wijs is geworden ende ons jegenwoordigh veel schadelijcker pest valt als out Herrij te vooren is geweest, vermits alle onser natie gelegentheden &a., bekent sij geworden, ende oock met schietgeweer heeft leeren om gaen, dat hem Gode loff tot heden hier aen de Caep noch uijt de handen is gehouden, doch sijn volckien wel heeft weten wijs te maecken, dat men in tijt van regen geen lont ophouden ende daeromme qualijck schieten kan, gelijck ijder een bekent is-

Als oock dat wij dagelicx boven de jegenwoordigh lijdende overlasten, oock gewaerschout worden, de Caepmans voor hebben bij soodanigh nat ende doncker, regenachtigh weer, mogelijck sijnde, ons soo wel al des Comps. als der vrijeluijden bestiael aff te haelen als meenende dan niet cunnende schieten, ende sijluijden met hasegaijen, pijl ende boogh versien, in ‘t vechten suffichanter te sullen wesen, als de Nederlanders gelijck de tolckinne Eva sulcx oock t’ eenemael is confirmeerende ende ons waerschouwende wel toe te sien opdat wij ‘t ons niet te laet en beclagen.

Want gister den Commandr. eenige van Caepmans Hottentoos hier bij ‘t fort haer onthoudende (quansuijs als met de ander niet te doen hebbende, doch eijgentlijck maer spions wesende dat bij ons geveijnst wordt) door de voorsz tolckinne latende vragen hebben wat de Caepmans op ons schorten dat se aldus aengaen ende off haer derhalven niet goet dachte dat ijemandt van de haere met 2 a 3 van d’ onse na haer toe gingen om te vragen wat hun deerden, ende de verschillen die der mochten wesen te sien met vruntschap te bemiddelen &a., waren sijluijden daertoe niet te bewegen ende seijde Eva naderhandt ons rondt uijt, dat de Caepmans Capn. Gogosoa sijn volcq wel vermaenden haer rust te houden, met voorstellingen waer se blijven souden als de Saldanhars met groot volcq aff quamen: om te wijcken, doch sloegen sijn volcq sulcx door Domans tegenhitsinge doorgaens in de wint die niet gesint waeren ons gerust te laeten, dewijle selffs haer nabuijren ende eijgen landtsluijden niet ongemoeijt costen laeten, wesende Eva oock van sulck gevoelen indien wij soo minnelicke besendinge om vreede te maecken voornemen, sijluijden dencken souden dat sij nu genoechsaem al meester waren, mitsgaders daerin door Doman oock souden gestijfft worden ende blijven, soo langh tot se ter degen generalijck voelen wat de Nederlanders doen cunnen &a.

Boven alle ‘t welcke ende wes meer bij den Commandeur langh ende breet mede geproponeert wierd wijders oock te letten stonde niet alleen op ‘t voorige, maer off ons in desen alles nu oock al reeden genoech gegeven sijn om de gemelte Caepmans (op der vrijeluijden gedaen versoeck) capitalijck te overvallen, ende soo veel affbreuck te doen als wij cunnen, want onse Heeren Meesters per haere generale missive van den 2en September 1658 meenen (altoos tot die tijt) noch geen suffichante reden daer toe voorgevallen te wesen.

Sulcx dan jegenwoordigh ‘t selve na ons geringh oordeel al sijnde ende oock g’acht wordende voor Godt oock rechtveerdigh, ende verantwoordelijck.

Dat dan noch wijders gedacht diende off het wel tot het rechte doelwit sal comen te strecken, namentlijck niet om den buijt van de beesten nochte jusijst⁶⁵⁷ om revengie off wraeck te nemen, die Godt alleen toecomt, maer om daer na met dese landts natie dan voorts gerustigh te sullen cunnen leven ende om gaen, dat ‘t voornaemste poinct sij om niet door onveijlicheijt der wegen belet off verhindert te blijven van Comps. vorder desseijnen te weten ‘t geene diep te lande met reijsen ontdeckt soude mogen worden, ende de frequentatie met d’ inwoonders dieper te landewaert in, welcke door de hostiliteijt de Caepmans aen te doen, mochten affschrickkigh van ons gemaeckt worden &a.

Oock dat sigh niemandt (gelijck al de vrijeluijden op haer request voor dato oock voorgedraegen) en behoeft in te beelden dat de humeuren met hostile middelen sullen verbetert, maer meer ende meer verargert ende verbittert; mitsgaders bij haer gepractiseert worden op alle schade die se ons in weerwraeck aen te doen sullen cunnen bedencken,

Sulcx dat aengaende de vrije coloniers hierinne al grooter swaricheijt gelegen sij als deselve wel cunnen bedencken soo met brantstichtinge aen hunne huijsen, schuijren ende ‘t rijpe cooren als andersints, gelijck deselve emmers alsoo wel als wij weten dat de Caepmans rede dreijgen te doen ende Doman oock weten te seggen, heeft sulcx door de Bantammers op Batavia wel heeft⁶⁵⁸ gesien gedaen soodat dien slimmen gast haer daer toe dan oock te meer sal op hitsen, ende ‘t welck ‘t slimpste sij in alles cunnen onderrechten, &a.

Ende volgens ‘t welcke den Commandeur de vrijeluijden boven dien alomme oock gewaerschout hebbende, dat het d’ E. Compe. seer ongelegen soude comen haer die se nu eens op de been hebben gebracht, weder van onder op te her helpen⁶⁵⁹ ende veel min hare schade hierna buijten vreede te lijden cunnen offte goetvinden te vergoeden: maer elck sijn eijgen packien soude moeten draegen, ende daer op eerst alle de landtbouwers in ‘t openbaer op Comps. corenlandt den Commandeur ende ondercoopman Roeloff de Man: mitsgaders nu jegenwoordigh de vrije Borgerraden uijt alle derselver neem conform haer request op den 7en verleden overgegeven ende in ‘t dachregister aldaer g’insereert, blijvende volharden bij haere gedaene absolutie van nooijt sulcx in gedachten gehadt te hebben veel min derweegen ijets op de Compe. te willen pretenderen, maer dat se alle periculen tot hun eijgen lasten haer willen getroosten, ja veel liever als langer dus ongerustigh te leven ende berooft te worden van degeene daer men niet als met alle vruntschap ende minne soeckt mede te leven; Om welcke redenen haer versoeck als vooren per requeste gedaen oock was ende bleeff, dewijl het doch van dach tot dagh erger wierd, eenlijck dat het den Commandeur en de Raedt geliefde haer met Comps. macht te helpen adsisteren niet alleen defensijff: maer oock offencijff off [dat] hun selfs mochte toegestaen worden revengie te mogen haelen waer toe haer selffs sterck genoech kenden ende volcx genoech toe uijt te maecken, beter om te offenceren als haer voor geveijnste vrunden te deffenderen,

Op alle ‘t welcke dan bij den Commandeur en de Raedt (verstrerckt als vooren) aendachtelijck gelet ende overwogen sijnde, wat in desen te overwegen stonde, Is eijntlijck met gemeender stemme, na veel rijpe ende langhsame deliberatien goetgevonden, ende g’arresteert dewijl men doch oock gansch geen ander middel siet om tot rust off vreedsaemheijt met dit gemelte Caepvolck te comen, dat men d’ eerste gelegentheijt voor de beste sal waernemen: om haer met een goede macht, doenlijck sijnde, schielijck t’ overvallen ende verrassen: mitsgaders soo veel bestiael ende mannen gevangen te nemen als mogelijck wesen sal, met vermijdinge soo veel doenlijck van alle onnodige bloetstortinge, maer om de gevangens als hostagiers te houden ende alsoo die ‘t mochten comen t’ ontvluchten, daer door in toom ende devotie te brengen, op hoope met die middel tot gerusticheijt te comen, te meer dewijl men voor seecker hout, het haer de rechte Saldanhars haere vijanden als soo weijnigh als van Herrij sullen aentrecken, maer te liberder affcomen om met ons gerustiger om te gaen, als te vooren, vermits dese Caepmans altijt daer inne de principaelste beletters sijn bevonden,

Tot uijtvoeringe van welcke voorsz saecke dan ordre is gestelt alles op voorraedt vaerdigh te maecken ende Godt de Heere bij den Raedt gebeden hij ons met synen Zegen ende hulpe gelieve bij te woonen amen.

Aldus gedaen, geresolveert, ende g’arresteert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jaere als vooren.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1659.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] ‘T merck X van HENDRICK HENDRICKSZ BOOM.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA. 1659.

[Signed:] PITER EVRARD.

⁶⁶⁰

[Signed:] ‘T merck X van JAN REYNIERSZ.

C. 1, p. 429.

Woonsdach den {16590521} 21 Maij 1659.

Is om redenen (onder dato deser) in ‘t daghregister geannoteert, goetgevonden alle de slaven uijt de kettingh te slaen, ende deselve mede te gebruijcken in ‘t naloopen ende onderhaelen van de Hottentoos als daer toe rap ende cloeck wesende, ende de noot sulcx t’ onser meerder deffentie &a., op ‘t hoochste pregnerende te aventuijren, met hoope Godt de Heere alles ten besten sal gelieven te laeten gedijen.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jaere als boven.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1659.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

[Signed:] ABRAHAM GABBEMA, secrets. 1659.

C. 1, p. 430.

Dinghsdagh den {16590527} 27en Maij ao. 1659.

Dewijle den Raedt jegenwoordich in geen meer persoonen bestaet, als den Commandr. en de onder-coopman Roeloff de Man, mitsgaders den sargandt van de soldaten, die heel siecq ende daerom oocq selden gebruyckt is cunnen worden, ende jegenwoordich mits der Hottentoos oorlogh &a., (ons boven vermoeden soo schielijck over den hals gecomen) dagelycx wat meer als ordinaire te delibereren valt, Soo is (ingesien de bequaemheijt van den fiscael Abraham Gabbema ende sijne door lange ervarentheijt becomen kennisse van saken) welcqe oocq sedert het affsterven van den vendrigh Jan van Herwarden (gelijcq den selven in alle voorvallende gelegentheijt soo buijten als binnen overal is gebruijcqt) op aprobatie⁶⁶¹ van d’ Eden. Heeren Gouverneur generael ende Raden van India verstaan, den selven tot versterckinge des voorsz Raedts mede als een lidt in den Raadt te assumeeren, ende naest den ondercoopman voorsz cessie te laten nemen mitsgaders den adsistent Gysbert van Campen als Secretaris in voorsz Gabbema’s steede die ‘t beneffens het fiscus-ampt plach te becleden, welcqe beijde dan de gewoonelijcke eedt sijn affgenomen.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hope datum uts.

[Signed:] JAN VAN RIEBEECK. 1659.

[Signed:] ROELOFF DE MAN.

---

## Footnotes

---

1. Ander afskrifte van hierdie gebed kom voor in C.1:Resolutiën, Raad van Politie, 1651-1663. p.163 en p. 411. In die inleiding tot hierdie publikasie van die resolusies word na die herkoms van die gebed verwys. ↩

2. Die woorde “mogelijck sijnde” is in die linker kantruimte langs die teks tussen hakies ingevoeg. Die handskrif is dieselfde, maar die ink is effens ligter van kleur. Van Riebeeck wat die eerste vyf bladsye van die resolusies geskryf het, het dit waarskynlik later ingevoeg. ↩

3. Davit Coninck, Jan Hooghsaet en Simon Pietersz Turver, soos hy elders genoem word, was onderskeidelik skippers van die Drommedaris , die Reijger en die Goede Hoope . P. v. Helm is deur Van Riebeeck aangestel as provisionele sekretaris van die Politieke Raad. In dieCriminele en Civiele Regtsrolle(C.J. 1,Crim. en Civ. Regtsrolle, 1652-1673, p. 1) word hy Pieter van den Helm genoem, terwyl Godée Molsbergen na hom verwys as Pieter van der Helm (Dr. E. C. Godée Molsbergen,De Stichter van Hollands Zuid-Afrika1618-1677, pp. 136, 137 en 151). ↩

4. In hierdie sin het Van Riebeeck self veranderinge aangebring. Tussen “vermits” en “de outheijt” is drie woorde deurgehaal. Die woord na “2 a 4 dagens” is so klein tussen die reëls bygeskryf dat die uitgang bykans onleesbaar is. Die H.K. wat oor die algemeen ‘n baie getroue afskrif van die K.R. is, het die woord weergegee as “leggende”. ↩

5. Afkorting van die Latynse woordeut suprawat “soos bo” beteken. Dikwels word in plaas van Latyn die Nederlandse woorde “als boven” gebruik. ↩

6. Tot hiertoe het Van Riebeeck die resolusies eiehandig geskryf. Toe die werksaamhede aan land begin het, het hy die taak aan ‘n ander persoon oorgedra. ↩

7. In die Middeleeue het “begripen” of “begrijpen” ‘n baie wyer betekenis gehad as vandag. Hier word dit gebruik in die sin van “‘n rendevous of bymekaarkomplek bepaal of tot die stigting daarvan oorgaan”. ↩

8. Die gekursiveerde woord is tussen die reëls bygeskryf. ↩

9. Eers het hier gestaan “die de selve aen”. “De selve” is egter deurgehaal. ↩

10. Hierdie toevoeging tot die resolusie is deur Van Riebeeck geskryf. ↩

11. Die gekursiveerde woord is waarskynlik deur Van Riebeeck tussen die reëls ingeskryf. ↩

12. Ibid. ↩

13. Die gekursiveerde woord is waarskynlik deur Van Riebeeck geskryf en is in die volgende reël tussen “3 maenden” en “omme” deurgehaal. ↩

14. Die gekursiveerde woord is waarskynlik deur Van Riebeeck geskryf en is in die volgende reël tussen “3 maenden” en “omme” deurgehaal. ↩

15. Voor “partije sout” is die woordjie “vat” deurgehaal. ↩

16. Die gekursiveerde woorde is deur Van Riebeeck bygevoeg. ↩

17. Die besoekende lede wat hierdie vergadering van die Breë Raad bygewoon het, was, behalwe twee hooggeplaaste amptenare, die skipper van die Walvis, Reijnier Egbertsz, en die skipper van die Oliphant, Claes Jansz Both. Volgens dieDagh-Registervan die Kasteel Batavia het Daniel de Bucquoy die opperkoopman Jacob Sweers van Ternate in 1645 opgevolg. Na Abraham Willebrants kon geen verwysing gevind word nie. ↩

18. Eers het op “ende” gevolg: “noch wel eenige van ons jegenwoordige volck van hier gemist ende naer Batavia gelargeert”. Hierdie woorde is deurgehaal en later in die sin ingevoeg. ↩

19. Gerrit Abelsz, soos hy gewoonlik genoem word, was stuurman van die Goede Hoope . Joost van der Laeck was korporaal van die soldate. In die volgende resolusie word vertel hoe hy in diskrediet geraak het. Sy oortreding en verhoor word verder beskryf in C.J. 1:Criminele en Civiele Regtsrolle, 1652-1673,pp. 1-6 en C. 326:Attestatiën,1652-1665, pp. 1-5. ↩

20. ‘n Wapen wat die sersante van die voetvolk en die dragonders gedra het. Aan die een kant van ‘n lang spies was ‘n soort strydbyl wat aan albei kante skerp was en ‘n besondere vorm gehad het. ↩

21. Eers het hier gestaan “coomen”. Die tweedeois met dieselfde ink waarin die res van die resolusie geskryf is, deurgehaal. ↩

22. Na ” St. Helena ” is die woorde “Z.breete” deurgehaal en tussen die reëls ingeskryf na “graden”. ↩

23. Na “op” is “omtrent” deurgehaal. ↩

24. Een van die Kompanjie se buiteposte naby Goa . Dit was van 1637 af tot 1685 beset, met ‘n kort onderbreking in 1653. ↩

25. Word ook “ambergris” of “amber de gris” genoem. Dis ‘n askleurige, welriekende stof, wat amper soos was gesmelt het en gebruik is om reukwerk te maak. ↩

26. “Civet” en muskus was nie dieselfde stowwe nie, maar albei was van diere afkomstig en het ‘n skerp ruik gehad. In sy aantekeninge by Pieter van Dam seBeschrijvinge van de Oostindische Compagnievermeld dr. F. W. Stapel dat die “civet” die muskus later verdring het. ↩

27. Hier is drie à vier woorde deurgehaal. Dit is so deeglik gedoen dat die oorspronklike woorde nie meer ontsyfer kan word nie. ↩

28. Bedoel word Jan Jansz van Leiden. Sien aantekeninge geskryf deur prof. dr. H. B. Thom by dieDaghregister gehouden by den oppercoopman Jan Antonisz van Riebeeck,deel 1 (1651-1655), p. 434. (Uitgegee deur die Van Riebeeck-vereniging, 1952.) ↩

29. Volgens artikel 102 van die Artikelbrief wat ons vind in dieGroot Placaet-boeckvan Mr. Cornelis Cau, moes soldate verhoor word voor ‘n krygsraad bestaande uit ‘n koopman, ‘n skipper, ‘n sersant of hoër krygsoffisier, asook ‘n korporaal en lantspassaat. Wanneer sake van besondere belang voorgekom het, moes gewag word totdat daar twee of meer skepe bymekaar was, sodat ‘n vergadering van die Breë Raad belê kon word. ↩

30. “Te” is tussen die reëls bygeskryf, waarskynlik deur Van Riebeeck, in ‘n baie fyner handskrif as die res van die resolusie. ↩

31. Saam met Jan van Riebeeck en twee skippers het drie provisionele korporaals op die eerste krygsraad sitting gehad. Paulus Petkou, soos hy ook genoem word, is op 6 Desember 1652 bevorder tot provisionele sersant. Die woorde “Dit merck van Jan van Gulijck” is deur Jan van Riebeeck geskryf. ↩

32. Deur die skrywer van die resolusie tussen die reëls bygeskryf. ↩

33. Soos uit die voorgaande resolusie van 19 April blyk, het Frederick Verburgh die Kaap op 15 April as verstekeling op die Salamander (Salmander) bereik. Hy was bekwaam en het hier sitting gehad op die Politieke Raad omdat Jan Van Riebeeck hom as boekhouer aangestel het. ↩

34. Eers het hier gestaan “daerinne voorsien wert”. Daarna is “wert” deurgehaal en die sinsnede verander in “daerinne te voorsien”. ↩

35. Die gekursiveerde woorde is deur Van Riebeeck tussen die reëls in die teks ingevoeg. ↩

36. Eers het hier iets anders gestaan. Dit is so goed deurgehaal dat dit nie meer ontsyfer kan word nie en in die plek van die deurgehaalde woorde is “4 ende 5en” geskryf. ↩

37. Die gekursiveerde woord is deur die skrywer van die resolusies in die linker kantruimte geskryf. ↩

38. Eers het die sin gelees “gedaen te hebben gehad”. Hoewel “te hebben” deurgehaal is, lees die sin nog nie reg nie. ↩

39. Na “dienst” is “sal cunnen” deurgehaal. ↩

40. Die gekursiveerde woord is tussen die reëls bygeskryf. ↩

41. “Haar cunnen ontsien” is verander in “sal cunne afgesien worden”. ↩

42. Voor “soberheijt” is die woord “swackheijt” deurgehaal. ↩

43. Die gekursiveerde woorde is deur die skrywer van die Resolusies tussen die reëls ingeskryf. ↩

44. Klaarblyklik ‘n skryffout vir “overrompelt”. ↩

45. Skipper van die Swarte Vos . Volgens sy handtekening staan daar duidelik Tuenis Aijsen. In die dagregister van 18 Januarie 1653 (C.583, p.74) word hy Teunis Aijssen genoem. Hy het op 4 September 1652 uit Teksel vertrek met die berig dat oorlog tussen Nederland en Engeland in Mei 1652 uitgebreek het. ↩

46. Na “schapen” is “hadden genomen” deurgehaal. ↩

47. Die woordjie “in” is in ‘n baie fyn skrif tussen die reëls bygeskryf. ↩

48. Hierdie toevoeging tot die resolusie is deur Van Riebeeck geskryf. ↩

49. Die gekursiveerde woord is, vermoedelik deur die skrywer van die resolusie, tussen die reëls bygeskryf. ↩

50. Hierdie plekname kan almal gevind word in Pieter Goos seZee-Atlas ofte Water- Weereltvan 1666. Volgens Sidney R. Welch inPortuguese and Dutch in South Africa1641-1806, was Os Montos d’ Ouro waarskynlik Sofala en was Rios dos Reijos in die buurt van die huidige Lourenço Marques . Op ‘n kaart in Bleau se atlas word dit aangedui op dieselfde hoogte as Komatirivier . ↩

51. Die gekursiveerde woord is deur Van Riebeeck bo ‘n woord geskryf wat so deeglik deurgehaal is dat die oorspronklike woord nie meer ontsyfer kan word nie. ↩

52. Volgens Welch op p. 142 van bogenoemde boek was Martini ‘n Duitse Jesuïet wat sendingwerk in die Ooste gedoen het en veral in China en in deel van Indië bekendheid verwerf het. ↩

53. Die Swarte Vos moes vir vyf maande van voedsel en drank voorsien word. ↩

54. Die gekursiveerde woorde is ‘n aanvulling in Van Riebeeck se handskrif. ↩

55. Elbert Cornelis Kes of Ces, soos sy van ook gespel word, het die reis as onderstuurman begin, maar na die dood van die skipper en die opperstuurman van die Roode Vos het hy skipper geword, terwyl die bosschieter Krijn Jansz Swart tot stuurman bevorder is. (Sien volgende resolusie.) ↩

56. In die Haagse Kopie staan “proponeerende”. ↩

57. In die H. K. staan “graech”. ↩

58. “Op” is deurgehaal en verander in “van”. ↩

59. “Van dien” is deurgehaal na die sinsnede tussen hakies en daarna voor hierdie sinsnede as een woord in die linker kantruimte geskryf. ↩

60. “Provisionelijcken” is verander in “provisionelen”. ↩

61. Eintlik staan hier “gal’ot”. Ons het dit ingevul tot die gebruiklike spelling. ↩

62. Skipper Gerrit Abelsen verwys hier na Gerard of Gerrit Demmer, die gewese Gouwerneur van Ambon , wat in Desember 1652 as Kommandeur van die retourvloot na Patria teruggekeer het. ↩

63. In die H.K. staan “laatste”. ↩

64. Hierna volg ‘n sin wat so deeglik deurgehaal is dat dit nie meer gelees kan word nie. ↩

65. Die betekenis van “bij halvering van gagie” word hier duidelik omskryf. ↩

66. Die gekursiveerde gedeelte van die woord is deur die skrywer van die resolusie tussen die reëls bygeskryf. ↩

67. In die H.K. staan “ontdeckt”. ↩

68. Een Hollandse myl het gelyk gestaan aan ongeveer vier Engelse myle. ↩

69. In die H.K. staan “Regeeringe”. ↩

70. In die H.K. staan “versterckt”. ↩

71. Douwe Aukes was die skipper van die Phoenix . In 1652 het sy heldhaftige gedrag tydens die seeslag van Plymouth onder Michiel Adriaansz de Ruyter die aandag getrek. (Sien verder Godée Molsbergen: Jan van Riebeeck, pp. 133-134, noot 1.) ↩

72. Die aanstelling van onderkoopman Jacob Reiniersz as tweede persoon of sekunde aan die Kaap is deur Here Meesters goedgekeur. ↩

73. Pieter Jansen de Vries was vermoedelik die skipper van die Coningh Davit wat in die resolusie genoem word. ↩

74. Eers het hier “Maandagh” gestaan. Dit is deur Van Riebeeck in “Vrijdagh” verander. ↩

75. Sowel in die H.K. as in die K.R. staan “exereren”, ‘n woord wat nie in die Woordeboek der Nederlandsche Taal voorkom nie. Moontlik is dit ‘n skryffout vir “exerceren” wat “beoefen” beteken. ↩

76. Hierdie instruksie het nie bewaar gebly nie. Die oudsteMemoriën en Instructiënin die Kaapse Argief gaan terug na die jaar 1657. ↩

77. Die gekursiveerde woord is deur Van Riebeeck tussen die reëls bygeskryf. ↩

78. Die gekursiveerde woorde en waarskynlik ook die letternin “lanspassaet” is deur Van Riebeeck tussen die reëls ingevoeg. ‘n Lanspassaat was ‘n onderoffisier, laer in rang as die korporaal. ↩

79. Die skriftelike stukke waarna hier verwys word, is opgeneem in Bylae IV van dieDaghregister gehouden by den oppercoopman Jan van Riebeeck, Deel I (1651-1655), pp. 412-415 (Uitgawe van die Van Riebeeck-Vereniging, 1952.) ↩

80. In die H.K. staan “vuijl wilt”. ↩

81. Die tweedeevan “werelt” is later bygevoeg, maar onduidelik geskryf. In die H.K. staan “ijts ter werelt”. ↩

82. Die gekursiveerde gedeelte is deur die skrywer van die resolusies in die linker kantruimte geskryf. ↩

83. Die gekursiveerde woord en letternis in dieselfde handskrif as die res van die resolusie tussen die reëls bygeskryf. ↩

84. Ibid. ↩

85. François Caron (1600-1673) was ‘n hooggeplaaste amptenaar wat sy spore in Japan verdien het. In 1642 het hy Raad Ordinaris van Indië geword en daarna na Nederland gegaan om die kinders van sy Japanse vrou daar te laat opvoed. In 1644 was hy terug in die Ooste, waar hy Direkteur-Generaal van die handel geword het. Later moes hy hom verdedig teen ‘n aanklag van privaathandel en het hy in diens van die Franse Oos-Indiese Kompanjie getree. ↩

86. Die middelste letters van die woord is onduidelik geskryf. In die H.K. staan egter “mochte” ↩

87. Hierdie sinsnedes is in die linker kantruimte in dieselfde handskrif waarin die resolusie gcskryf is, aangebring. ↩

88. In die H.K. staan “hongerige”. ↩

89. Hierdie sinsnedes is in die linker kantruimte in dieselfde handskrif waarin die resolusie geskryf is, aangebring. ↩

90. In die H.K. staan “door dit”. Tensy “dit” weggelaat word, is dietnadoor‘n skryffout. ↩

91. Die gekursiveerde woord is in dieselfde handskrif as die res van die resolusie tussen die reëls ingeskryf. ↩

92. In die H.K. word “integendeel” aanmekaar geskryf. ↩

93. Die gekursiveerde woord is later in baie klein letters tussen die reëls bygeskryf. ↩

94. Die gekursiveerde woord is in ‘n ander handskrif as die res van die resolusie tussen die reëls ingeskryf. ↩

95. In die H.K. is hierdie woord verander in “haer”. Dit pas egter nie in die sinsverband nie. “Gaer” word hier gebesig in die betekenis van “gans en gaer niet”: geheel en al nie. ↩

96. Aangesien die hulp van die soldate ingeroep moes word, het Jan van Hardenberch, sersant van die Fort, die sitting van die Politieke Raad bygewoon. ↩

97. Dit is soldate wat ‘n musket gedra het. Die musket was ‘n ouer wapen as die snaphaan. In die musket is die kruit deur ‘n lont aangesteek. By die snaphaan is ‘n vuurslag gebruik. ↩

98. In die H.K. staan “consorten” wat “maters” beteken. ↩

99. “Mogen” is in kleiner letters tussen die reëls bygevoeg. ↩

100. Hier volg tien reëls en enkele woorde wat deurgehaal is. Dit is so deeglik gedoen dat nie meer gelees kan word wat daar oorspronklik gestaan het nie. ↩

101. Die gekursiveerde sinsnedes is deur Van Riebeeck in die linker kantruimte bygevoeg. ↩

102. Die gekursiveerde woorde is in dieselfde handskrif tussen die reëls bygeskryf. ↩

103. In die H.K. staan bootsgesellen, ‘n ander woord vir matrose. Die benaming word gebruik in teenstelling met skeepsoffisiere soos die skipper en die stuurman. ↩

104. Die gekursiveerde woorde is deur Van Riebeeck tussen die reëls bygeskryf. ↩

105. Marcus Robbeljaert en Jan Mathijs, soos hulle in die Criminele Regtsrolle genoem word, het hulle aan oproerige gedrag skuldig gemaak. Hulle saak word verder uitgepluis in C.J.1.:Criminele en Civiele Regtsrolle,1652-1673, p. 9 en p. 11; C.J.278:Register van Sententiën, 1652-1671 en C.J. 780:Sententiën, 1652-1697, pp. 29-30. ↩

106. Die gekursiveerde woorde in bostaande paragraaf is toevoegings in Van Riebeeck se handskrif. ↩

107. Eers het daar gestaan “gister”. Dit is deur Van Riebeeck in “heden” verander. ↩

108. Vgl. C.J. 1.:Criminele en Civiele Regtsrolle, 1652-1673, p. 12 en C.J. 780:Sententiën, 1652-1697, pp. 31-33. ↩

109. Dienin “opgevangen” en “waren” is deur Van Riebeeck geskryf. ↩

110. Die gekursiveerde woorde is deur Van Riebeeck in die linker kantruimte geskryf. ↩

111. Vermoedelik word hier “ten eenemaal” bedoel. ↩

112. Die gekursiveerde woorde is deur Van Riebeeck in die linker kantruimte geskryf. ↩

113. Eers het daar “Swarte” gestaan. Van Riebeeck het dit in “Roode” verander. ↩

114. Dit wil sê die beledigde party. Elders (sien p. 156) word “beschadichde” in die teks as sinoniem gebruik. Dit word dus hier gebruik in die sin van die verongelykte party. ↩

115. Die H.K. vir 12 Januarie ontbreek, maar ons het hier klaarblyklik te doen met ‘n skryffout vir “distinctelijck”. ↩

116. Jann Sijmesen of Jan Sijmonsz soos sy naam in die H.K. geskryf word, was eers stuurman, later skipper van die Roode Vos . Elbert Cornelisz Kes het in 1654 tweede skipper van die Vrede geword, nadat hy van sy pos as skipper van die Roode Vos onthef is. ↩

117. Die gekursiveerde woorde is deur Van Riebeeck bygeskryf. Ook in die H.K. is die uitgang van die woordns.Die woorde het eers gevolg op “geresolveert” en is daar deurgehaal. Op die nuwe plek in die sin sou die juiste lesing gewees het “door gecommitteerde partijen.” ↩

118. ‘n Toevoeging in Van Riebeeck se handskrif. ↩

119. ” Malen” is deur Van Riebeeck bo ‘n ander woord geskryf wat deurgehaal is. ↩

120. Skryffout vir “documenten”. ↩

121. Eers het hier gestaan “steuren” Dieijis later ingevul. ↩

122. Die toevoeging in die teks is in Van Riebeeck se handskrif gedoen. ↩

123. “Wel” is tussen die reëls bygeskryf in dieselfde handskrif waarin die res van die resolusie geskryf is. ↩

124. Die “derdewaeck” was eintlik die derde stuurman. Op elke skip was daar ‘n opperstuurman. ‘n onderstuurman en ‘n derdewaeck, wat as derde stuurman moes “waak” of toesig hou dat die skip nie uit die koers raak nie. ↩

125. Volgens die W.N.T. is die woord “schieman” afgelei van die Mnd. “schipman”. Die “schieman” was ‘n tweede bootsman wat die skipper en bootsman moes help en belas was met die versorging van die voorskip en die ankers. Volgens Buys se woordeboek word die skieman ook wel “quartiermeester” genoem en het hy toesig oor die pompe gehad. ↩

126. Deur Van Riebeeck geskryf, nadat die eerste naam, “Lieven”, deurgehaal is. ↩

127. Eers het daar gestaan ‘t Kalff wat deur Van Riebeeck in den Draeck verander is. ↩

128. Aris Jansz Dul word in C.J.1.:Criminele en Civiele Regtsrolle,1652-1673, p. 12 (rugkant) Aris Cornelisz Dul, skipper van die Draeck genoem. Cornelisz Ewoudtsz Juyst was skipper van ‘t Kalff . ↩

129. In albei gevalle is “a 5” deur Van Riebeeck in die teks bygevoeg. ↩

130. In albei gevalle is “a 5” deur Van Riebeeck in die teks bygevoeg. ↩

131. Die gekursiveerde woorde in hierdie paragraaf is almal deur Van Riebeeck tussen die reëls ingeskryf. ↩

132. Die gekursiveerde woord is tussen die reëls bygeskryf in ‘n handskrif waarvan die letters effens kleiner is as die res van die resolusie. ↩

133. Die woordjie “wat” is in dieselfde handskrif as die res van die resolusie in die linker kantruimte bygeskryf. ↩

134. In Van Riebeeck se tyd is die histories juiste vorm van die hedendaagse Nederlandse woord “rijst” nog gebruik. Vgl. “rijs” met die Duitse woord “reis” en die Engelse woord “rice”. ↩

135. “Selffs” in die betekenis van .,self” kom herhaaldelik voor en is ‘n oorblyfsel van die Mnd. ↩

136. Die gekursiveerde woorde is deur Van Riebeeck in die teks ingevoeg. ↩

137. Eers het daar gestaan “geconsumeert sijnde”. Dit is deur Van Riebeeck in “geconsumeert te sijn” verander. ↩

138. Hierdie Nota is deur Van Riebeeck self geskryf. ↩

139. Eers het daar gestaan “ons cunnende accomoderen”. Die “de” van “cunnende” is later deurgehaal. ↩

140. “Volcq” is in Van Riebeeck se handskrif tussen die reëls bygeskryf. Die gekursiveerde woord “sijn” is deur die skrywer van die resolusie tussen die reëls bygeskryf. ↩

141. Yster werktuie wat gebruik word om die skuit wat op sy kant gekeer is, skoon te skraap. ↩

142. Die gekursiveerde woorde is deur Van Riebeeck tussen die reëls ingeskryf. ↩

143. Die gekursiveerde woorde is deur Van Riebeeck in die linker kantruimte bygeskryf. ↩

144. Na Cornelisz Jansz word in C.J.1.:Criminele en Civiele Regstrolle,p.14 as stuurman verwys. Waarskynlik was hy op hierdie tydstip die stuurman van die Rode Vos . ↩

145. Waarskynlik ‘n skryffout vir die Franse woordhasardeux. ↩

146. Al die plekname in hierdie paragraaf kom voor in die atlas van Johannes Blaeu. Ook in Pieter Goos seZee-Atlas offte Water-Weereltkan baie van die plekname gevind word. Net Rio Piscarija kom op hierdie kaarte nie voor nie. Op albei kaarte vind ons egter ten suide van St. Luciabaai ‘n plek met die naam van Punta da Pescaria . Origens stem die spelling van bostaande plekname ooreen met die spelling van die plekname in Blaeu se Atlas. Die spelling Monopatapa wat hier gebesig word, kom nie op bogenoemde kaarte voor nie. Die gebruiklike spelling Monomotapa word in die register gegee. ↩

147. Die woordjie “noch” is deur Van Riebeeck tussen die reëls bygevoeg. ↩

148. Samuel Volckertsz was skipper op die galjoot Tulp . ↩

149. Symon Egbertsz, soos hy in dieCriminele en Civiele Regtsrolle(1652-1673) genoem word, was opperstuurman op die Tulp . ↩

150. ‘n Volledige verslag van hierdie saak kan gevind word in C.J. 1:Criminele en Civiele Regtsrolle(1652-1673), p. 14 (rugkant) en 15; C.J. 278:Register van Sententiën,J, no. 1; C.J. 2952:Confessiën en Interrogatiën,1652-1673, pp. 1-5; en C. 326:Attestatiën,1652-1663, pp. 45-48. ↩

151. Skippers Sijmon Sijmonsz en Pieter Martensz Abbekerck, soos laasgenoemde se van ook gespel word, was onderskeidelik in bevel van die jagskepe Goudtsblom en Caepvogel . ↩

152. Volgens artikel 102 van die Articul-Brief van Maart 1656 moes “alle saecken de Soldaten consernerende …by den Krijghs-Raedt, bestaende by den koopman, schipper, sergeant offte hooger krijgs-officier, corporael ende lanspassaet verhandelt ende af gedaen werden, ende van geheel swaren gewichte wesende by den Breeden Raedt, soo wanneer daer twee offte meer schepen in vloote by den anderen zijn.” ↩

153. Die Caepvogel se oorspronklike naam was The Merchant . ↩

154. Ook bekend as Sevenaar in die provinsie Gelderland . ↩

155. Die “capitein des armes” was ‘n onderoffisier wat moes sorg dra dat die wapens van sy manskappe in ‘n goeie toestand was. ↩

156. Drie skippers het die vergadering bygewoon. Hulle was in bogenoemde volgorde die skippers van die Goudtsblom , van die Haes en van die Botterblom . ↩

157. Hierdie vergadering word weer bygewoon deur die skippers wat reeds in die vorige resolusie genoem is. Claes Janszen Reeps kom nie in ander stukke voor nie, maar vermoedelik was hy die skipper van die Angelier . ↩

158. Die getal “graden” en “minuten” is nie ingevul nie. Die resolusies van skeepsrade het in die reël nie aan die Kaap bewaar gebly nie. ↩

159. Die kursiefgedrukte deel van hierdie woord is deur Van Riebeeck geskryf bo die oorspronklike deel van die woord wat deurgehaal is. ↩

160. Op hierdie raadsvergadering was die besoekende lede Hendrick van der Putte, skipper van die Henrietta Louijse en Pieter van Duijne, ‘n onderkoopman van Middelburg aan boord van die Henriette Louijse. Wie Jacob Backer was, kon nie vasgestel word nie. ↩

161. ‘n Wigvormige stuk hout. ↩

162. Gerard Hulft, Raad van Indië, was van 16 tot 29 Augustus 1654 Van Riebeeck se gas. Hy was aangestel as Direkteur-generaal van die handel in Oos-Indië en het voorheen as vrywilliger op die skip van Witte de With teen die Engelse geveg. Op 10 April 1656 is hy op Ceylon gesneuwel. ↩

163. In die K.R. het die skrywer van hierdie resolusie ‘n hoofletter tussen “heyligen” en “echten” geskryf. Indien dit aangevul word tot ” Huwelijcken” is dit ‘n pleonasme. Hierdie resolusie kan nie met die H.K. vergelyk word nie, aangesien daarin die resolusies tussen 6 April 1654 en 15 Mei 1655 ontbreek. ↩

164. Die woord “hebbende” is verander in “hebben”. ↩

165. Die gekursiveerde gedeelte is in ‘n effens kleiner handskrif in die linker kantruimte ingevoeg. ↩

166. Ds. Marcus Masius het tydens sy verblyf aan die Kaap die dienste daar waargeneem. Nadat hy in 1655 in Indië aangekom het, was hy predikant op Formosa . Altesame het hy vyftig jaar in Indië vertoef, waar hy in 1706 op hoë ouderdom oorlede is. ↩

167. Abraham Arensz was skipper van die Swarte Bul . Die identiteit van die ander twee lede van die Breë Raad is onbekend. In die resolusies word hulle “opperhooffden van de hier ter rheede leggende schepen” genoem. ↩

168. Die gekursiveerde woorde is deur Van Riebeeck in die linker kantruimte bygevoeg. ↩

169. Wanneer belangrike sake van militêre aard voor die Politieke Raad gedien het, het Jan van Hardenbergh in sy hoedanigheid as sersant van die Fort sitting in die raadsvergadering geneem. ↩

170. Boots. kom as afkorting van bootsman voor. Volgens dieCriminele en Civiele Regtsrollein C.J. 1, p. 20 was Hans Swans ‘n bosschieter. Volgens die aard van die aanklag teen hom is dit egter meer waarskynlik dat hy ‘n bootsman was. ↩

171. Die lesing van hierdie woord is onseker, aangesien dieuen dienomtrent eners geskryf is en die teken wat die twee letters van mekaar onderskei, ontbreek. ↩

172. Die gekursiveerde woorde is ‘n aanvulling van Van Riebeeck. ↩

173. Die versoekskrifte van die vroegste tye het verlore gegaan en hierdie een kan ook nie in die Kaapse Argief teruggevind word nie. ↩

174. Hierdie vergadering is bygewoon deur die lede van die Politieke Raad, bygestaan deur Wilhem Volger, koopman van die Vergulde Draeck , Pieter Alberts, skipper van die Vergulde Draeck , Samuel Volckertsz, skipper van die Tulp asook Jann Sijmesen, wie se identiteit nie vasgestel kan word nie. Jan van Harwarden het op 10 Augustus 1653 met die Salmander as korporaal aan die Kaap gekom. Hy is op 8 Augustus 1654 tot “kaptein des armes” verhef en is daarna provisioneel deur Van Riebeeck tot sersant bevorder. As sulks het hy sitting op die Politieke Raad gehad. Na 3 Julie 1655 woon hy die vergaderings gereeld by. ↩

175. Tulp is in Van Riebeeck se handskrif ingevul. ↩

176. “Met der Schellingh”is waarskynlik ‘n skryffout vir “met deTer Schellingh”. ↩

177. Die gekursiveerde woorde is deur Van Riebeeck in die linker kantruimte ingeskryf. ↩

178. Jan van Teijlingen was die Kommandeur van die retoervloot wat in Februarie 1652 om die Kaap geseil het. Die meeste skepe van hierdie vloot het die Kaap verbygeseil, met die gevolg dat geen perde vir Van Riebeeck en sy mense aan land gesit is nie. ↩

179. Die gekursiveerde woorde is deur Van Riebeeck tussen die reëls bygeskryf. ↩

180. Hubert Gerritsz Hugo het in 1630 na Indië gegaan. In 1649 het hy koopman geword. Later is hy aangestel as opperhoof van Mauritius en daarna het hy seerower geword. (Vgl. Van Dam deel II, boek 1, p. 332.) ↩

181. Die gekursiveerde sinsnede is in die linker kantruimte in dieselfde handskrif as die res van die resolusie geskryf. ↩

182. Die gekursiveerde woorde is in Van Riebeeck se handskrif tussen die reëls ingevoeg. ↩

183. Hier word die eilandjie Amsterdam in die buurt van St. Paulo bedoel. Albei eilande het onder die gesag van die opperhoof van Mauritius gestaan. ↩

184. Drie onderkoopliede en drie skippers het hierdie vergadering bygewoon. Hulle name word ook genoem in C.J.I.:Criminele en Civiele Regtsrolle(1652-1673), p. 26. Arent Dircksz de Rober en Jacob Cornelisz de Swart was onderskeidelik skippers op die skepe Oliphant en Malacca , terwyl Roelant de Carpentier, Jacobus van den Kerckhoven en Hendrick Schenckenbergh onderskeidelik as onderkoopliede op die Malacca , ‘t Wapen van Hollant en die Oliphant gereis het. Pieter de Bitter wat op hierdie reis skipper van ‘t Wapen van Hollant was, het in 1665 as Kommandeur van die retoervloot die Kaap as Kommissaris besoek. ↩

185. Ds. Petrus Musch wat op ‘t Wapen van Hollant gereis het, was op pad na Formosa , waar hy in 1662 die marteldood gesterf het. ↩

186. Die gekursiveerde woorde is deur Van Riebeeck tussen die reëls bygeskryf. Verskeie woorde is in hierdie resolusie deurgehaal, maar dit is so deeglik gedoen dat die oorspronklike teks onleesbaar geword het. ↩

187. Ds. Johannes Campius was eweneens op pad na Formosa en het dieselfde lot ondergaan as sy mede-arbeider, ds. Petrus Musch. ↩

188. Die gekursiveerde woorde is in dieselfde handskrif geskryf as die res van die resolusie en kom in die linker kantruimte voor. ↩

189. Ongewone vorm vir “coralen” dit is krale. ↩

190. In die Daghregister, deel I met aantekeninge van dr. D. B. Bosman en dr. H. B. Thom word hierdie pleknaam Chiera geskryf. In ‘n voetnoot word verduidelik dat dit in Leibbrandt seResolutiënas Thera voorkom en dat die plek waarskynlik ten noorde van Minas Geraes geleë is. Dit is ‘n provinsie van Brasilië wat vandag nog vir sy mynbou bekend is. Fernambuco , ook Pernambuco genoem, was die hoofstad van die ou Portugese kolonie Brasilië , en is in 1630 deur die Nederlandse Wes-Indiese Kompanjie verower. ↩

191. Hierdie mededeling is deur Van Riebeeck geskryf. ↩

192. Dit was volgens art. 46 van die “Articul-Brief” van die Oos-Indiese Kompanjie, waar vasgestel is dat ‘n persoon wat voor sy verbonde tyd van die een amp na die ander bevorder is, die helfte van sy eie gasie plus die helfte van die gasie wat aan sy nuwe werkkring verbonde was, sou geniet. Op soldate was dit nie van toepassing nie. Hulle het die volle betaling gekry wat aan die nuwe werkkring verbonde was. Koopliede en onderkoopliede wat voor die verstreke tyd bevorder is, het geen geldelike voordele ten gevolge van hul bevordering ontvang, indien hulle ou dienstermyn nog nie verstreke was nie. (Sien Mr. Cornelis Cau seGroot Placaet-Boeck,deel 2, p. 1,290.) ↩

193. Die gekursiveerde woorde in hierdie paragraaf is deur Van Riebeeck geskryf. Verskeie woorde en sinsnede is deurgehaal, maar dit is so deeglik gedoen dat die oorspronklike woorde nie meer ontsyfer kan word nie. ↩

194. Wat lyk na 21 1/2 is deur Van Riebeeck in “twe- en twintigh” verander. ↩

195. Ook in die H.K. kom “iverlijck” voor. ↩

196. Volgens die resolusie was Pieter Jonasz en Davidt Verdonck opperhoofde van die Prins . In die Daghregister word meegedeel dat Davidt Verdonck die rang van koopman gehad het. ↩

197. Een van die skeepsoffisiere onder wie se leiding die bootsgeselle gestaan het. Almal saam was hulle verantwoordelik vir die versorging van die seil- en touwerk van die skip. ↩

198. Die woorde “den bruij hebben van” word verklaar in die tweede helfte van hierdie sin: hulle wou niks meer met hom te doen hê nie. ↩

199. Deur Van Riebeeck tussen die reëls bygeskryf. ↩

200. Die gekursiveerde woorde is deur Van Riebeeck tussen die reëls bygeskryf. ↩

201. Eers het hier gestaan “daer toe”. Die woordjie “toe” is deurgehaal en verander in “meede”, wat in dieselfde handskrif as die res van die resolusie bo die woordjie “toe” geskryf is. ↩

202. Die skrywer van die resolusie het ‘n spasie oopgelaat tussen “missive” en “passo”. Die ontbrekende datum is deur Van Riebeeck in ‘n ligter kleur ink bygeskryf. ↩

203. Tussen “hooghbootsman” en “in plaetse van” is die woorde “a 12 gl.” deurgehaal. ↩

204. Dit was Jonas de la Guerre, soos sy van elders gespel word. Hy was afkomstig van Hâvre-du-Grâce en is later bevorder tot sersant. Vandag is Hâvre-du-Grâce bekend as Le Havre , ‘n versterkte Franse seehawe aan die noord-oewer van die Seine . ↩

205. Cornelis Jansen was stuurman, Tymon of Symon Egbertsz, opperstuurman en loods, en Claes Wopkes onderstuurman van die Tulp . ↩

206. Ook in die H.K. staan “adroicture”. Die woord kom nie in die W.N.T. voor nie, maar is waarskynlik ‘n skryffout vir “adroiture”, wat volgens Buys se woordeboek dikwels onder koopliede gebruik is en “sonder omweë” of “die naaste pad” beteken het. ↩

207. Tussen “gedane” en “voorslagen” is die woord “debvoiren” deurgehaal. ↩

208. In die H.K. staan “geconsidereert”. ↩

209. In die H.K. staan “ontdeckinge”. ↩

210. In die H.K. staan “gedelibereert”. ↩

211. Blanko gelaat. Die woorde “in ‘t” kan moontlik hier ingevul word, maar waarskynlik het die skribent dit oopgelaat om later die juiste tydsduur in te vul. ↩

212. Jan van Harwarden was sersant, terwyl Willem Muller en Symon Huijbrechts korporaals van die Kaapse garnisoen was. In die derde paragraaf van hierdie resolusie word die rede vir hierdie samestelling van die Raad verduidelik. ↩

213. In die H.K. staan “ijts” wat die meer gebruiklike vorm is. ↩

214. Hier word ‘n ronde afsluitingshakie gebruik, waarvan die eerste deel ontbreek. ↩

215. Hierdie woord is deur Van Riebeeck tussen die reëls bygeskryf. ↩

216. Hendrick Hendricx Boom van den Overtoom, in die buurt van Amsterdam , was getroud met Annetje Joris van Amsterdam. Haar bynaam aan die Kaap was “Annetien de Boerin”. Volgens die monsterrol in Kloeke se “Herkomst van het Afrikaans” het hulle in 1658 agt kinders gehad. ↩

217. Die woorde “buijten Comps. fortresse” is herhaal en daarna deurgehaal. ↩

218. Die gekursiveerde woord is deur Van Riebeeck tussen die reëls bygeskryf. ↩

219. In die H.K. staan “inobligent”. ↩

220. Die syfer 5 is verander in ‘n duidelike 4 stuiwers. ↩

221. Die “flapcan” was ‘n drinkkan met ‘n klapdeksel. Die kan het gewoonlik ‘n inhoud van 10 “mutsjes” gehad. Volgens Van Dam in syBeschrijvinge van de Oostindische Compagnie,Eerste Boek, deel 1, p. 731, pp. 741-742, was daar 4 mutsjes of .6 l. in ‘n pint. In Cau seGroot-Placcaetboekvan 1647, deel 1, p. 649, word meegedeel dat 1 legger wyn 350 kan bevat het. ↩

222. In die ruimte wat hier oopgelaat is, het Van Riebeeck die datum geskryf. ↩

223. Eers het daar “ongesien” gestaan. Daarna is “aen” tussen die reëls in dieselfde handskrif as die res van die resolusie bygeskryf. ↩

224. Mangnus Hendricksz en Jan Jacobsz was onderskeidelik skippers van die Arnhem en die Nachtglas , terwyl Isaacq Topander onderkoopman op die Arnhem was. ↩

225. Pieter Kemp was een van die mees gesiene vryburgers van Batavia. ↩

226. “te” is tussen die reëls bygeskryf in dieselfde handskrif as die res van die resolusie. ↩

227. Eers het hier “ingesicht” gestaan. Die “ge” is egter deurgehaal. ↩

228. Die brief waarna verwys word, staan in C. 409:Ink. Stukken(1652-1660), deel 11, fol. 335. Die amptenare word daarin deur Here Meesters gewaarsku “om wat op haer hoede te wesen en haer daertegens in postuur van defensie te stellen.” In syPortuguese and Dutch in South Africa,1641-1806 wys Sidney R. Weich daarop dat ‘n Portugese vloot onder die hertog van Sarzedes en nie onder Francisco Baretto de Meneses op pad na die Ooste was en dat hulle geen aanval op die Kaap beoog het nie. ↩

229. Die gekursiveerde woorde is deur Van Riebeeck tussen die reëls bygeskryf. ↩

230. Hierdie toevoeging tot die resolusie is deur Van Riebeeck in die linker kantruimte geskryf. Herpers word in die Dagregister en in die Uitgaande briewe genoem, maar ook sonder voorletters. ↩

231. Hierdie aantekening of nota is eweneens deur Van Riebeeck geskryf. ↩

232. Aanvulling in dieselfde handskrif as die res van die resolusie. ↩

233. Die gekursiveerde woorde is in die linker kantruimte geskryf, in dieselfde handskrif as die res van die resolusie. ↩

234. Die woorde “te doen” is in Van Riebeeck se handskrif tussen die reëls ingevoeg. ↩

235. In hierdie vergadering wat aan boord van die Amersfoort plaasgevind het, neem Pieter Kemp, Kommandeur van die retoervloot, die voorrang. Pieter Kemp het in Batavia die ereamp van landdros beklee en het die vryburgers by amptelike plegtighede verteenwoordig. Hendrik Grotenhuijs en Daem Pietersz Lely was onderskeidelik skippers van die Amersfoort en die Slot van Honingen . ↩

236. Die Nachtglas het op 10 Junie 1655 uit Patria vertrek en die Kaap op 20 Oktober bereik. Op 22 November 1655 is die reis na Tristan da Cunha onderneem. Vir instruksies aan die bevelvoerders van die Nachtglas sien C. 493:Uitg. Brieven,1652-1661, pp. 484-487. ↩

237. Opperstuurman van die Nachtglas . ↩

238. Die H.K. het hierdie sin verkort tot “‘t vereijssende gemack gedaen mochte worden.” Volgens die W.N.T. beteken “gerack” gerief, insonderheid met betrekking tot lewensbehoeftes soos die nodige voedsel, kleding en verpleging. ↩

239. Die gekursiveerde woord is in dieselfde handskrif as die res van die resolusie tussen die reëls bygeskryf. ↩

240. Eers het hier “comende” gestaan. Die “de” is egter deurgehaal. ↩

241. Eers het daar “andere” gestaan. Dieeis egter deurgehaal. ↩

242. Die H.K. het hier “voortcominge”. In die K.R. is diettereg deurgehaal. Die laaste vier letters van die woord ontbreek egter. ↩

243. Die gekursiveerde woord is deur Van Riebeeck tussen die reëls bygevoeg, terwyl ‘n voorvoegsel wat nou onleesbaar is, voor “prescriberen” deurgehaal is. ↩

244. Eers het hier ‘n ander woord gestaan. Dit is deurgehaal en in Van Riebeeck se handskrif is die gekursiveerde woord tussen die reëls bo die deurgehaalde woord geskryf. ↩

245. Sien inleiding vir ‘n vergelyking tussen die “Gebed” op p. 1 en p. 163. ↩

246. “Derselver” is met ‘n donkerder kleur ink tot “deselve” verander. ↩

247. Nòg die lesing, nòg die betekenis van hierdie afkorting is duidelik. In die H.K. staan “solts”. ↩

248. “Gerrit Harmensz” in die H.K. ↩

249. Nòg die lesing, nòg die betekenis van hierdie afkorting is duidelik. In die H.K. staan “solts”. ↩

250. “Gerrit Harmensz” in die H.K. ↩

251. Volgens die woordeboek van Egbert Buys was daar 5454 Rynlandse voet in die Engelse en 24000 Rynlandse voet in die Hollandse myl. Die Hollandse myl van destyds het dus gelyk gestaan aan byna 4 1/2 myl vandag. Dit stem ooreen met wat Godée Molsbergen meedeel: “Aen de Caep rekende men de myl voor een uur gaens of 2000 roeden per mijl.” ↩

252. Die gekursiveerde woord is tussen die reëls bygeskryf. ↩

253. Hierop volg ‘n sin wat so deeglik deurgehaal is dat dit nie meer ontsyfer kan word nie. Dit was geskryf met dieselfde donkerder ink en in dieselfde kleiner handskrif, waarin ander verbeteringe in hierdie resolusie aangebring is. Daaruit kan afgelei word dat dit deur Van Riebeeck self geskryf is en daarna deur hom deurgehaal is. ↩

254. Hierop volg ‘n sin wat so deeglik deurgehaal is dat dit nie meer ontsyfer kan word nie. Dit was geskryf met dieselfde donkerder ink en in dieselfde kleiner handskrif, waarin ander verbeteringe in hierdie resolusie aangebring is. Daaruit kan afgelei word dat dit deur Van Riebeeck self geskryf is en daarna deur hom deurgehaal is. ↩

255. ‘n Toevoeging in dieselfde handskrif as die res van die resolusie. ↩

256. In die H.K. staan “sedert ‘t vertreck”. ↩

257. Word ook Husum geskryf en is die ou naam van Huissen , ‘n dorp in Gelderland . ↩

258. ‘n Toevoeging in Van Riebeeck se handskrif. ↩

259. Hier en elders in die teks teken Jan van Harwarden sy van as “Herwerden”. Ook “Hertverden” kom voor. Vgl. die aantekening oor Jan van Harwaerden in dr. J. Hoge se“Personalia of the Germans at the Cape,1652-1806” in dieArgief-jaarboek vir Suid-Afrikaanse Geskiedenis,die negende jaargang vir 1946. ↩

260. Die gekursiveerde woorde is deur Van Riebeeck tussen die reëls bygevoeg. ↩

261. Die gekursiveerde woorde is ‘n toevoeging wat in dieselfde skrif as die res van die resolusie geskryf is. ↩

262. In die H.K. staan “dit en NieuwJaer”, wat beter lees as “dit ende nieuwe Jaer”, waar na alle waarskynlikheid die lidwoord “‘t” voor “nieuwe Jaer” weggelaat is. ↩

263. In die H.K. staan “ontbieden”. ↩

264. ‘n Pint was .6 Liter en ‘n mingelen 1.2 Liter. Verandering in die prys van die pint en die liter is in Van Riebeeck se handskrif aangebring. Wat hier eers gestaan het, is onleesbaar. ↩

265. Die laaste deel van hierdie paragraaf na “dienaars” is in dieselfde skrif as die res van die resolusie in die linker kantruimte bygeskryf. ↩

266. Eers het hier gestaan “Soo is bij den Raedt deselve toegestaen”. Van Riebeeck het die laaste woord deurgehaal en die woord “verstaen” tussen “Raedt” en “deselve” bygeskryf. ↩

267. “Daer” is ‘n toevoeging wat Van Riebeeck tussen die reëls geskryf het. ↩

268. Die gekursiveerde woorde is deur Van Riebeeck tussen die reëls bygeskryf. ↩

269. Eers het hier gestaan “na eenighe” tijdinghe. “Eenighe” is deurgehaal. ↩

270. Van Riebeeck het die woordjie “is” deurgehaal en “sal worden” in die plek daarvan geskryf. ↩

271. Bostaande toevoeging is deur Van Riebeeck geskryf. Die Good Will was ‘n Engelse skip wat van 3 tot 15 Junie aan die Kaap vertoef het. ↩

272. In albei handskrifte word hierdie woord aangetref in die betekenis van “comploteren” of saamspan. ↩

273. Vgl. J. du P. Scholtz:Uit die geskiedenis van die naamgewing aan plante en diere in Afrikaans, p. 12. ↩

274. Die gekursiveerde gedeelte is in die teks ingevoeg en in die linker kantruimte in ‘n baie fyn handskrif geskryf. ↩

275. Die woord “talingh” is volgens die W.N.T. van Friese oorsprong. Die Ndl. woord is “teeling”. Dit is die naam van ‘n soort wilde eend. ↩

276. Die gekursiveerde woorde is deur Van Riebeeck tussen die reëls bygeskryf. ↩

277. Seemansterm vir die gewone tafel. Die mense wat dus nie saam met die kommandeur en sy gesin geëet het nie, het aan “de gemene back” geëet. ↩

278. Eers het hier “datter” gestaan. Dit is verander in “daer”. ↩

279. Dirck Sarcerius was die vlootvoog wat met die skip Orangie van 11 tot 27 April 1656 aan die Kaap vertoef het. ↩

280. Na “dewijle” is ‘n woord deurgehaal wat nou nie meer ontsyfer kan word nie. ↩

281. Die gekursiveerde woorde in hierdio paragraaf is deur Van Riebeeck in die teks ingevoeg. ↩

282. Jan Jacobsz was die skipper en Jacob Gommersbach die opperstuurman van die galjoot ‘t Nachtglas . ↩

283. Volgens die W.N.T. beteken “schot” gewoonlik ‘n lae, digte afskorting, in die reël van hout gemaak, wat in hierdie geval as varkhok naby die kombuis gedien het. ↩

284. Die gekursiveerde woorde is deur Van Riebeeck tussen die reëls ingeskryf. ↩

285. In die H.K. staan “faijcteur”, ‘n ongewone gebruik van die Latynse woord “factor” wat “dader” beteken. ↩

286. Ook in die H.K. staan “vertreckt” ↩

287. Pieter Jonassen en Roeland de Carpentier was onderskeidelik skipper en onderkoopman op die Parel ; Cent Hamers en Jean van Muijsson onderskeidelik skipper en onderkoopman op die Henriette Louijse . ↩

288. Ook die H.K. het “empleo”; die Spaanse vorm van die woord is “emploi” wat “diens” beteken. ↩

289. Na “drinckwater” is ‘n sin deurgehaal wat nou nie meer ontsyfer kan word nie. ↩

290. Van Riebeeck het “en vordere” in “en vervordere” verander. ↩

291. Hierdie plakkaat kom nie voor in dieOrigineel Placcaat Boekwat in die Kaapse Argief bewaar gebly het nie. ↩

292. “Te naijen mogen”’ is deur Van Riebeeck verander in “te mogen naijen”. ↩

293. Lees “linnen”. ↩

294. Die name van besoekende lede kom voor in C.J. 1:Criminele en Civiele Regtsrolle,1652-1673, p. 34 (rugkant), waar vermeld word dat Reijnout Engelbrecht van Veenhuijsen en Jacomo Marique onderskeidelik skipper en onderkoopman op die Prinsesse Roijaele was. ↩

295. Die gekursiveerde woorde in ‘n aanvulling wat deur Van Riebeeck geskryf is. ↩

296. Die gekursiveerde woorde is in dieselfde handskrif as die res van die resolusie tussen die reëls ingeskryf. ↩

297. Eers het hier gestaan “ende oocq’. Die “ende is deurgehaal. ↩

298. Die naam van hierdie predikant kom ook voor as Brougbron, Brockborn of Brokberon. Hy het tot 23 November 1656 aan die Kaap vertoef. In 1660 is hy geskors weens onstigtelike gedrag. Die rusie met die skipper en die koopman en ander opvarendes van die skip Breda . het hy grotendeels aan homself te wyte gehad. ↩

299. Die gekursiveerde woord is deur Van Riebeeck tussen die reëls ingevoeg. ↩

300. Hier gebruik in die betekenis van “hy sou my kwel”. ↩

301. Die oorspronklike kon nie in die Kaapse Argief teruggevind word nie. In dieDagh-Regisier gehouden int Casteel Batavia, wat deur J. A. v. d. Chijs uitgegee is, word op 11 Februarie 1657 vermeld dat die predikant Bernardus Mathei Brochborn met die skip Groene Molen in Batavia aangekom het, terwyl die Raad van Batavia in Maart besluit het om hom twee maande gasie terug te gee. ↩

302. Die gekursiveerde woorde is deur Van Riebeeck geskryf. ↩

303. In die H.K. staan “ende vol slagen vallen”. In die K.R. is “vallen ‘n toevoeging wat effens kleiner as die res van die resolusie geskryf is. Volgens Kiliaan beteken ‘n “volslaeghen kleed”, ‘n ruim kleed. Die hemde moes dus ruim gemaak word. ↩

304. Met die ooreenkoms of afspraak. ↩

305. ‘n Anker was ‘n wynmaat wat gelyk gestaan het aan die vierde deel van ‘n aam en die sesde deel van ‘n “okshoof” wat 44 bottels bevat het. Vgl. ook dr. F. W. Stapel se aantekeninge in Pieter van Dam seBeschrijvinge van de Oostindische Compagnie,eerste boek, deel 1. pp. 741-742. ↩

306. Twee woorde is in hierdie sin deurgehaal: die eerste na “24 Rijksdaelders” en die tweede na “noch 6”. Dit is so deeglik gedoen dat die oorspronklike woorde nie meer gelees kan word nie. ↩

307. Die gekursiveerde woorde in hierdie paragraaf is toevoegings wat deur Van Riebeeck geskryf is. ↩

308. Die oorspronklike kon nie in die Kaapse Argief teruggevind word nie. ↩

309. Die gekursiveerde woord is deur Van Riebeeck in die teks ingevoeg. ↩

310. Dit beteken dus dat die dokter die verskuldigde bedrag kry, aangesien sy rekening gekrediteer en die skuldenaar se rekening met die genoemde bedrag deur die Kompanjie gedebiteer sou word. ↩

311. Die oorspronklike plakkaat, soos algemeen bekend gemaak, kan gevind word in C. 680:Originele Placcaatboek,1657-1686, pp. 60-62. Vgl. ookKaapse Plakaatboek,1, pp. 23-24. ↩

312. Eers het die sin gelees: “ende sijne voornamentlijck oock leugenachtige achterclapperijen”. Van Riebeeck het “sijne” deurgehaal en dit in die kantruimte voor “leugenachtige”geskryf ↩

313. Soos bo vermeld het lede van die Krygsraad sitting gekry op hierdie raadsvergadering. In C.J. 1:Criminele en Civiele Regtsrolle,1652-1673, p. 40, word vermeld dat Baltus Cornelisz konstabel, d.i. kanonnier aan die Fort was, terwyl Jan van Bemmel een van die korporaals was. Waarskynlik was Joris Jorisz ook ‘n korporaal. Caspar van Weede het die geregtelike mag verteenwoordig. In die saak teen Jan Woutersz van Middelburgh (C.J. 1, pp. 42-49) het hy opgetree as provisionele fiskaal van die Fort. ↩

314. Die gekursiveerde woorde is deur Van Riebeeck tussen die reëls bygevoeg. ↩

315. In plaas van ‘n woord wat so deeglik deurgehaal is dat dit nou onleesbaar is, het Van Riebeeck die gekursiveerde woorde tussen die reëls geskryf. ↩

316. Die oorspronklike versoekskrif kon nie meer in die Kaapse Argief opgespoor word nie. ↩

317. Eers het hier gestaan ,.volgens Indise gebruijcke”. Dit is verander in “volgens ‘t Indise gebruijck”. ↩

318. Die gekursiveerde woord was uitgelaat en is tussen die reëls bygeskryf. ↩

319. Na “sake” is een of twee woorde baie deeglik deurgehaal. ↩

320. Eers het hier ” Taeffelbergh ” gestaan. Later is “bergh” deurgehaal. ↩

321. Met ink van ‘n effens donkerder kleur is “moeten” wat voor “g’arbeijt” gestaan het, deurgehaal en tussen die reëls na die woord geskryf. ↩

322. Die pryse van ‘n ploeg en ‘n eg is nie ingevul nie. ↩

323. Blanco gelaat. ↩

324. “Sal” wat eers voor “bevonden” geskryf was, is deurgehaal en deur Van Riebeeck na “bevonden” geskryf. ↩

325. Hierdie aantekening is in Van Riebeeck se handskrif geskryf. Mathys Crab was equipagiemeester van Batavia en het met sy vloot van 24 Februarie tot 8 Maart aan die Kaap vertoef. ↩

326. Hier het Jan Woutersen se geheue hom in die steek gelaat. Moontlik het hy in 1644 met die skip Oranjien na Batavia gegaan. Volgens J.C. 1:Criminele en Civiele Regtsrolle, 1652-1673,p. 42 (rugkant) het hy Batavia op 2 April 1652 verlaat en met die skip Provincie na die Kaap gevaar. Gedurende die reis is hy deur skipper Jacob Enten van opper-assistent teen 24 gl. tot soldaat met 12 gl. per maand gedegradeer. Aan die Kaap het hy eers as “assistent van de penne” diens gedoen. ↩

327. ‘n Woord wat nie in die W.N.T. voorkom nie, maar waarskynlik ‘n skryffout is en gebruik in die plek van “apprehentie” wat “arrestasie” beteken. ↩

328. Die oorspronklike rekwes kon nie in die Kaapse Argief opgespoor word nie. ↩

329. Nadat voor “constabel” ‘n sinsnede deurgehaal is, het Van Riebeeck die gekursiveerde woorde in die plek daarvan geskryf. ↩

330. Die gekursiveerde woorde is deur Van Riebeeck tussen die reëls bygevoeg. ↩

331. Die gekursiveerde woorde is ‘n byvoeging in Van Riebeeck se handskrif. ↩

332. Tussen “te” en “exhimeren” is drie of vier woorde deurgehaal wat nou onleesbaar is. ↩

333. Eers het hier “mitsgaders” gestaan. ↩

334. Met uitsondering van die laaste paragraaf is hierdie resolusie deur Van Riebeeck self geskryf. Die handskrif is baie slordig en ‘n menigte van woorde is deurgehaal. Waar woorde nie meer gelees kan word, het ons nie na die deurhalings verwys nie. Die volgende woorde wat na Rijckloff van Goens se naam gevolg het, is ook deurgehaal: “Raedt Extraordinair van India en Commandeur over de elf . . . vaderlandt afgaende, al vertrocken ende noch te volgen schepen van de voor en de najaars Equipagie, mitsgaders Commissaris over Compes. ommeslagh etc. op Cabo de Boa Esperance.” ↩

335. Rijckloff van Goens Sr. was die eerste Kommandeur wat die Kaap as Kommissaris besoek het. ↩

336. Nadat ‘n woord na “deselve” deurgehaal is, is die gekursiveerde woorde deur Van Riebeeck tussen die reëls voor “deselve” in die teks ingevoeg. ↩

337. Eers het die sin gelees “‘t advijs daer op is gebleken”. Dit is deur Van Riebeeck soos nou in die teks gelees kan word, aangevul. ↩

338. “Sielvercoopers” is ‘n skeldnaam vir mense wat behoeftige skeepsvolk, wat geen geld gehad het om vir hul uitrusting te betaal nie, in hul huise opgeneem het. In ruil vir huisvesting en hulp het hulle dan die transportbrief ontvang. Terwyl die uitrusting skaars 24 gl. gekos het, het die transportbrief om en by die 150 gl. beloop. Losies en onderdak was gewoonlik baie power sodat die meeste sielverkopers winsgewende sake gedoen het. ↩

339. Die gekursiveerde woorde in hierdie paragraaf is later deur Van Riebeeck ingeskryf. Die woord “fraudaleuslijck” is in die H.K. verander in “fraudeleuselijck” wat ook foutief is. ↩

340. Soos uit die aanhef van die resolusie blyk, was Juricus Paulussen en François van Heringen skeepsoffisiere van die Orangie en die Malacca . Met uitsondering van die Kommandeur was die gewone lede van die Politieke Raad nie by hierdie vergadering teenwoordig nie vandaar dat Van Riebeeck as sy eie Sekretaris gefungeer het. ↩

341. Na “actens” is die woorde “als te weten” deurgehaal. ↩

342. Hier gebruik in die betekenis van smidswinkel. ↩

343. In die H.K. staan Louijs Eyckaert. ↩

344. Hoewel bostaande resolusie slegs deur die Kommandeur en die Kommissaris onderteken is, is dit in ‘n baie netjiese handskrif geskryf en het die “assistent van die pen” waarskynlik reeds onder toesig van die nuwe Sekretaris van die Politieke Raad, Abraham Gabbema, gestaan. ↩

345. Vir verdere besonderhede van die mislukte pogings om die bemanning van die Vergulde Draeck op te spoor, vgl. Pieter van Dam:Beschrijvinge van de Oostindische Compagnie, soos uitgegee deur dr. F. W. Stapel, boek 1, deel 1, pp. 691-699. ↩

346. In die H.K. staan “onderstiermansplaetse”. ↩

347. “Met Lief” is ‘n uitdrukking wat Van Riebeeck graag gebruik het in die betekenis van “goed en wel”, “veilig”, “behoue”. ↩

348. Cornelis Jansz Lastman was ‘n bekende opperpiloot in diens van die Kompanjie. Hy het naam gemaak as skrywer van boeke oor die skeepvaart. ↩

349. Die Raad was hier saamgestel uit die Kaapse amptenare en vier skeepsoffisiere van die in die resolusie genoemde skepe Veenenburgh en Vincq . ↩

350. In die H.K. staan ook “priculeus” wat klaarblyklik ‘n sametrekking van “periculeus” is. ↩

351. In die H.K. staan “kisten’. ↩

352. In albei handskrifte staan “lammeterende” wat in die woordeboek slegs as “lamenterende” gevind kan word. ↩

353. Jacob van Doorn en Dirck Cornelisz Haen was skippers onderskeidelik van die Oijevaer en die Gecroonde Leeuw , terwyl Arnold de Heusch onderkoopman aan boord van die Gecroonde Leeuw , en François de Coninck boekhouer aan boord van die Oijevaer was. ↩

354. Hierdie mededeling is deur Van Riebeeck geskryf. ↩

355. In albei handskrifte kom die woord sonder ‘nsvoor. ↩

356. Volckrs. Westerwolt was skeepsvoog van die Henriette Louijse . Dirck Cornelisz Haen was skipper, Wijnant Wijnandsz skeepsoffisier en Arnolt de Heusch onderkoopman aan boord van die Gecroonde Leeuw . ↩

357. Hierdie byskrif is deur Van Riebeeck geskryf. ↩

358. Blykbaar ‘n afkorting vir “als sijluijden”. ↩

359. Mnd. vorm vir “eend”. ↩

360. Mnd. vorm vir “eend”. ↩

361. In die H.K. staan “jachjen” wat ongetwyfeld die juiste vorm is en ook elders in hierdie resolusie so geskryf word. ↩

362. Die naam van die jag was eers uitgelaat en is daarna in dieselfde skrif as die res van die resolusie tussen die reëls bygeskryf. ↩

363. Skipper van die jag Maria . Elders, in C. 584, p. 210, word hy Claes Fransz Bordingh genoem. ↩

364. “Cleijn roijael” vestingwerke was forte waarvan die buite-poligone van die fort van 60 tot 70 roede lank was, terwyl die binneste poligone van 40 tot 50 roede lank was. Die buitepoligone van ‘n vesting word begrens deur lyne wat van die punt van elke bastion tot die punt van die aangrensende bastions getrek word. Die binneste poligone word gevorm deur lyne wat die middelpunte van die bastions verenig. ↩

365. Die gekursiveerde woorde is deur die skrywer van die resolusie tussen die reëls bygevoeg. ↩

366. Die gekursiveerde woorde is deur Van Riebeeck tussen die reëls bygeskryf. ↩

367. Die gekursiveerde woorde is later deur die skrywer van die resolusie bo die reël geskryf. ↩

368. Eers het hier gestaan “costende incoops schaers 6 guldens”, met ‘n teken wat lyk na st/7 na “guldens”. “Schaers” is deur die skrywer van die resolusie deurgehaal. Die lesing van die teken na “guldens” is onseker en kon ook nie deur Nederlandse deskundiges ontsyfer word nie. ↩

369. Die gekursiveerde woorde is deur die skrywer van die resolusie tussen die reëls ingeskryf. ↩

370. Die gekursiveerde woorde is later deur die skrywer van die resolusie bo die reël geskryf. ↩

371. Eers het hier gestaan “costende incoops schaers 6 guldens”, met ‘n teken wat lyk na st/7 na “guldens”. “Schaers” is deur die skrywer van die resolusie deurgehaal. Die lesing van die teken na “guldens” is onseker en kon ook nie deur Nederlandse deskundiges ontsyfer word nie. ↩

372. Die gekursiveerde woorde is deur die skrywer van die resolusie tussen die reëls ingeskryf. ↩

373. Die gekursiveerde woorde is ‘n aanvulling van die hand van die skrywer van die resolusie. ↩

374. “Oock” is later tussen die twee paragrawe geskryf met ink wat ‘n effens donkerder kleur het as die res van die resolusie. ↩

375. In die H.K. staan “ge’emaneerde”. ↩

376. Blanko gelaat. ↩

377. Ook “myr edick”, mierikswortel, lepelblad en peperwortel genoem. Volgens Pieter van Dam in syBeschryvinge van de Oostindische Compagnie,eerste boek, deel 1, p. 742, het die skeepsvolk dikwels ‘n aftreksel van hierdie bolagtige wortel gemaak en dit op hulle reis as middel teen skeurbuik saamgeneem. ↩

378. Eers het hier gestaan “Aldus gedaen”. “Daen” is deurgehaal en “arresteert” is bo die deurgehaalde woord geskryf. Bo-aan die resolusie het eers “Woonsdach” gestaan wat op dieselfde wyse na Donderdach verander is. ↩

379. Dag en datum van hierdie resolusie, asook die gekursiveerde woorde is deur Van Riebeeck geskryf. ↩

380. Die syfer 1 is onduidelik en kan ook as ‘n 7 gelees word. Na vergelyking met die syfers bo-aan die resolusies wat deur dieselfde persoon geskryf is, moet ons hier 21 Junie lees. Dit word bevestig in die mededeling op die volgende pagina. ↩

381. Die “hoochbootsmansmaet” was die onder of tweede “hoochbootsman” wat hoofsaaklik toesig oor die agterdek van die skip gehad het. ↩

382. Deur die skrywer van die resolusie tussen die reëls bygeskryf. ↩

383. Jacob Hendricksz Mooker, skipper van die jag Hasselt , Adriaen van de Venne, onderkoopman aan boord van die Hasselt en Claes Fransz Bordingh, skipper van die jag Maria , was besoekende lede van die vergadering van die Politieke Raad. ↩

384. Buitgemaakte skepe van die vyand. Vgl. Latyn “prensum” van “prehendo” wat “om te neem” beteken. ↩

385. Moontlik word Ardrah hier bedoel, ‘n stad langs die weskus van Afrika in opper- Guinea . Op ‘n paskaart van Pieter Goos word die pleknaam Ardra gevind op dieselfde plek waar Lagos op hedendaagse kaarte voorkom. ↩

386. Eers het hier gestaan “over te kunnen steecken na”. “Kunnen” is deurgehaal. St: Helena Nova was ‘n eiland wat glad nie bestaan het nie. Die gerug dat daar ‘n ander eiland op dieselfde hoogte as die ou St. Helena was, het ontstaan toe ‘n skipper ‘n paar dae nadat hy die eiland St. Helena verlaat het aan die ander kant van dieselfde eiland uitgekom het en dit toe as ‘n nuwe eiland op die kaart aangeteken het. Eers in 1679, na ‘n uitvoerige korrespondensie met Portugal , het Here Meesters oortuig geraak dat die eiland St. Helena de Nova nie bestaan het nie. ↩

387. “Mochte vinden” is deur Van Riebeeck verander in “mochte te vinden wesen”. ↩

388. Na “aff” is “offte by” deurgehaal. ↩

389. In die H.K. staan “versoecken”. ↩

390. Hoewel Herman Remajenne sy naam kon teken, is sy handskrif uiters moeilik om te ontsyfer. Met die hulp van Nederlandse deskundiges is bostaande ontsyfering as die mees waarskynlike lesing vasgestel. Dit sou dan verwys na Remagen ‘n dorpie naby Keulen , waarvandaan Remajenne afkomstig was. ↩

391. Hierdie byskrif is bo aan die linker syruimte langs die kant van die resolusie aangebring en is in dieselfde handskrif as die res van die resolusie geskryf. ↩

392. Die gekursiveerde woorde is deur Van Riebeeck tussen die reëls bygevoeg. ↩

393. Blanko gelaat. ↩

394. ‘n Verouderde gebruik van die woord om aan te toon dat die plasies van die eerste vryburgers geen goeie fatsoen of vorm gehad het nie. ↩

395. Hier gebruik in die verouderde betekenis van amptenare van die Kompanjie. ↩

396. Tussen die reëls bygeskryf in dieselfde handskrif as die res van die resolusie. ↩

397. “Meerder” is verander in “weeder”, wat beter in die sinsverband inpas. ↩

398. In dieselfde handskrif as die res van die resolusie tussen die reëls bygeskryf. In die K.R. staan “hem”. Die H.K. het dit verbeter tot “die dagelijcx hun hier bij ons sijn onthoudende”. ↩

399. “Muller” is in ‘n ander handskrif, waarskynlik Van Riebeeck se handskrif, tussen die reëls geskryf. ↩

400. Die gekursiveerde woorde is deur Van Riebeeck geskryf. ↩

401. “Coren” is deur die skrywer van die resolusie tussen die reëls ingevul. ↩

402. Voor “vijfthien roeden” is die woord “omtrent” deurgehaal. Die ander gekursiveerde woorde “waer” en “‘t crael boven”, is deur Van Riebeeck geskryf. Ook die woord “vijfthien” is deur Van Riebeeck ingevul. ↩

403. Word gewoonlik “contrescarpe” gespel en is die buitenste deel van die grag om ‘n vestingwerk. ↩

404. Balke wat gebruik word om die raamwerk van skepe te vorm. ↩

405. In die linker kantruimte het Van Riebeeck die volgende opmerking geskryf: “Nota. Desen Roeloff Ziewertsz is van resolutie verandert ende in Comps. dienst gecontinueert den 8en November 1657.” ↩

406. Eers het hier gestaan “schilpade, struyseijerdoppen”. Van Riebeeck het die eerste woord en die laaste deel van die tweede woord deurgehaal en in plaas van “struyseierdoppen” “struysveeren” geskryf. ↩

407. Al die gekursiveerde woorde in hierdie sin is deur Van Riebeeck in die teks bygeskryf. ↩

408. Die gekursiveerde woordjie “te” is deur Van Riebeeck geskryf. Die laaste paragraaf van hierdie resolusie van effens meer as nege reëls is deurgehaal. Die werk is so deeglik gedoen dat geen enkele woord meer ontsyfer kan word nie. ↩

409. Die woord “Hottentoos” is in ‘n effens donkerder kleur ink tussen die reëls bygeskryf. ↩

410. “Spoeljeerders” van die werkwoord “spoeljeeren”, uit die Frans “spolier” wat plunder beteken. ↩

411. Hier is “largo” ‘n koopmansterm wat “ryklik” beteken. ↩

412. Die gekursiveerde deel van die woord is deur Van Riebeeck tussen die reëls bygeskryf. ↩

413. In die H.K. staan “derde part”. ↩

414. In die H.K. staan “g’accommodeert”. ↩

415. Drie à vier woorde is na “oock” deurgehaal en kan nie meer gelees word nie. ↩

416. “Ende vercopen” is tussen die reëls in dieselfde skrif as die res van die resolusie geskryf. Die res van die gekursiveerde sin is in die linker kantruimte geskryf. ↩

417. Die oorspronklike versoekskrif kon nie in die Kaapse Argief teruggevind word nie. ↩

418. In die H.K. staan “op ‘t spoedigsten. ↩

419. Wijnandt van Catersvelt was koopman en word “opperhoofd” van die Arnhem genoem. ↩

420. Bekwamer. ↩

421. Van die Spaanse woord “carga” wat lading van die skip beteken. ↩

422. J. Goosens was opperkoopman aan boord van ‘t Slot Honingen . Claes Speelman word regerende skipper van ‘t Slot Honingen genoem. Hy het beswaer gemaak teen sy oorplasing na die skip Arnhem en het op ‘t Slot Honingen gebly. ↩

423. Die gekursiveerde byskrif is eiehandig deur die heer van Catersvelt in die linker kantruimte geskryf. ↩

424. “Ende” is tussen “gemeene beste” en “meesten dienst” deurgehaal. ↩

425. “Met” is deurgehaal tussen “maer” en “alsoo” en in Van Riebeeck se handskrif twee woorde eerder tussen die reëls bygevoeg. ↩

426. Blanko gelaat. ↩

427. Blanko gelaat. ↩

428. Blanko gelaat. ↩

429. Blanko gelaat. ↩

430. Blanko gelaat. ↩

431. Blanko gelaat. ↩

432. Blanko gelaat. ↩

433. Blanko gelaat. ↩

434. Die gekursiveerde woord is tussen die reëls in dieselfde handskrif as die res van die reso1usie geskryf. ↩

435. In Van Riebeeck se handskrif. Eers deurgehaal, daarna weer herstel. ↩

436. ‘n Paar woorde wat nou nie meer gelees kan word nie, is deurgehaal en die gekursiveerde woord daarvoor in die plek geskryf. ↩

437. Gewoonlik Beriberij of Bere-beri genoem. Die siekte het soms gepaard gegaan met watersug. ↩

438. “Dagen” na 18 is deurgehaal. ↩

439. In albei handskrifte met eenpgespel. ↩

440. Klaarblyklik ‘n skryffout vir “openbaar”. Die skrywer van hierdie resolusie hou ook sy eie spelling daarop na vir woorde soos “Christelijke” en “Christina”. ↩

441. Die gekursiveerde woord is deur Van Riebeeck tussen die reëls bygeskryf. ↩

442. In die H.K. staan “order” met ‘n klein letter. In die K.R. word Arder duidelik met ‘n hoofletterAgespel en sal waarskynlik die stad Ardrah aan die Weskus van Afrika bedoel word. ↩

443. In die H.K. staan ” Loango St. Paulo “. ↩

444. Cabo Negro kom op ‘n ou paskaart van Jodocus Hondius langs die Weskus van Afrika voor. Op die paskaart van Guinea inDe Zee-Atlas offte Waterweereldwat Pieter Goos in 1666 uitgegee het, word Vliegebaij effens ten Noorde van Cabo Negro aangegee. Dit lê op dieselfde hoogte waar vandag Mossamedes op die kaart aangegee word. ↩

445. Hier word twee drieponder kanonne bedoel. Nadat “stx.” deurgehaal is, is die gekursiveerde woord “stucken” deur Van Riebeeck in die linker kantruimte geskryf. ↩

446. In die H.K. staan “ontdecken” ↩

447. Hierdie laaste paragraaf is in besonder klein, maar duidelike skrif, deur Van Riebeeck geskryf. ” Medenblick ” i.p.v. die gebruiklike ” Medemblick ” kom in albei handskrifte voor. Geen afkortingsteken word gebruik na “oppertimmers”, maar volgens die inhoud word hier oppertimmermans bedoel. ↩

448. In die H.K. staan “ontset”. ↩

449. Sien eerste aantekening by die resolusie van 15 Mei 1655. ↩

450. Jan van Riebeeck tree op as voorsitter van hierdie raadsvergadering omdat Wynant van Catersvelt, admiraal van die vloot, nie aangestel is as Kommissaris en ook geen hoër rang as die Kommandeur van die Kaap beklee het nie. Uit hierdie en voorgaande resolusies weet ons reeds wie die ander lede van die Raad was. ↩

451. “l Maent” is tussen die reëls bygeskryf ↩

452. Die sin het eers gelees: “noch al blijven continueren ende 2 schapen”. Daarna is “blijven continueren” deurgehaal en “met twee koebeesten” tussen die reëls in die plek daarvan ingevoeg. ↩

453. In die H.K. staan “ontset”. ↩

454. Die gekursiveerde woord is tussen die reëls geskryf. ↩

455. Eilande in die Straat Soenda . In die rapport van Janssen en Proot word gesê dat die retoervloot tot by daardie eilande bymekaargebly het. Daarna het elke skipper sy eie koers gekies en so vinnig as moontlik geprobeer om die Kaap te bereik. ↩

456. In die H.K. staan “geleght” wat die meer gebruiklike spelling is. ↩

457. Die gekursiveerde woorde is deur Van Riebeeck tussen die reëls bygeskryf. ↩

458. ‘n Oosterse gewigsmaat wat in die W.N.T. as “pikol” voorkom en afgelei is van die Maleise woord wat “dra” beteken. ↩

459. ‘n Dubbele tou wat moes voorkom dat enige deel van die skeepstuig sou loswerk van die mas waaraan dit bevestig was. ↩

460. “Hartjes voor de pompen” was blokkies hout of metaal wat gebruik is op die klep van ‘n pompsuier. ↩

461. Eers het daar gestaan: “So is goedgevonden”. “Goedgevonden” is deurgehaal en in Van Riebeeck se handskrif ingevoeg na “stemmen”. ↩

462. In die H.K. staan “maer onder hun beijden van daer te gaen”. ↩

463. Skeepsoffisiere van ‘t Slot Honingen en van die Arnhem het saam met die lede van die Politieke Raad hierdie vergadering bygewoon. ↩

464. Dié woord kan nie in ‘n woordeboek opgespoor word nie, maar is waarskynlik ‘n skryffout vir “exactelijck”. ↩

465. “Voldoende”. Volgens prof. dr. D. B. Bosman wys die spelling op verwarring met die Portugese woord “bastante” wat “voldoende” beteken. ↩

466. “Al schoon er bij wijlen” beteken “alhoewel daar by tye”. ↩

467. Nog ‘n woord wat nie in een van die Nederlandse woordeboeke gevind word nie, maar wat ooreenkoms vertoon met die Engelse woord “destitute”. ↩

468. Hierdie afsluitingshakie is in die teks van die KR. weggelaat. Die H.K. van hierdie resolusie ontbreek. ↩

469. Ibid. ↩

470. Aangesien hierdie vergadering van die Breë Raad aan boord van die Arnhem gehou is, en geen lede van die Politieke Raad sitting in hierdie vergadering gehad het nie, bevind die oorspronklike resolusie hom nie in die Kaapse Argief nie. Ons het hier te doen met ‘n afskrif van die resolusie onderteken deur Wynant van Catersvelt as vlootvoog en Jan Sijmonsz Klos, skipper van die Arnhem , benewens ander skeepsoffisiere van die retoervloot. ↩

471. Die gekursiveerde woorde is tussen die reëls bygeskryf. ↩

472. Ibid. ↩

473. Hierdie deel van die resolusie is haastig geskryf en verskeie woorde is deurgehaal. Die gekursiveerde woorde in hierdie paragraaf is in dieselfde skrif as die res van die resolusie en is tussen die reëls ingevoeg. ↩

474. Die gekursiveerde woorde is in dieselfde handskrif as die res van die resolusie tussen die reëls bygeskryf. Baie woorde is in hierdie laaste deel van die resolusie deurgehaal. Aangesien die deurhalings so deeglik gedoen is dat die oorspronklike woorde nie meer gelees kan word nie, is die aandag nie in voetnote op hierdie veranderings gevestig nie. ↩

475. Die gekursiveerde woorde is deur die skrywer van die resolusie en nie deur Van Riebeeck nie, tussen die reëls bygeskryf. ↩

476. Dieselfde spelling word gebesig in dieOriginele Daghregister(1655-1658), C.584, p. 402. ↩

477. Die gekursiveerde woord is tussen die reëls bygeskryf. ↩

478. Joan Cunaeus (1617-1672), soos sy van ook gespel word, was van 6 tot 19 Maart as Kommissaris aan die Kaap. Hy was Raad Ordinaris en het die Kompanjie as regsgeleerde in Batavia gedien. Hy het ook ‘n rol gespeel as gesant aan die Persiese hof. ↩

479. Die hierna volgende stuk, te wete die notule van ‘n vergadering van skeepsoffisiere, gehou op 8 en 16 Januarie aan boord van die Amersfoort , is weens sy pornografiese aard nie opgeneem nie. Die resolusie van ‘n ander vergadering wat op 23 Januarie aan boord van die Amersfoort gehou is en slegs in die H.K. voorkom, laat ons hier volg. ↩

480. Hierdie resolusie van die Skeepsraad van die Amersfoort is ‘n “extract” wat in die H.K. opgeneem is, maar nie in die K.R. gevind word nie. ↩

481. Die naam van die Portugese “prinse” of buit word nie genoem nie. ↩

482. In Blaeu se Atlas word hierdie baai aangegee en beskryf as die ” Bahia de Todos Os Sanctos “, wat vandag op kaarte as Salvador (Bahia) in Brasilië voorkom. ↩

483. Waarskynlik word hier “te stellen” bedoel. ↩

484. Dun tou van tweedraad sterkte. ↩

485. Sterk tou van driedraad sterkte. ↩

486. Tou waarmee die marsseile aan die maste verbind was, ook bekend as marsschoot. ↩

487. Dun tou van tweedraad sterkte. ↩

488. Sterk tou van driedraad sterkte. ↩

489. Tou waarmee die marsseile aan die maste verbind was, ook bekend as marsschoot. ↩

490. In die H.K. staan “patienten”. ↩

491. Cornelis van Quaelbergen, wat agt jaar later as Kommandeur na die Kaap gekom het, was Admiraal van die retoervloot, terwyl Willem Reijerssen opperkoopman aan boord van die skip Prinses Roijale was. Die ander lede van hierdie vergadering van die Breë Raad wat geen gereelde lede van die Politieke Raad was nie, was skeepsoffisiere van die skepe wat in hierdie resolusie genoem word. ↩

492. In dieselfde handskrif as die res van die resolusie bo-aan geskryf; sluit aan by die afsluiting van die vorige resolusie. ↩

493. In die H.K. staan “beijde”. ↩

494. Korporaal van die Fort. ↩

495. Die oorspronklike plakkaat berus in die Kaapse Argief.; vgl. C.680,Origineel Placcaat Boek,1652-1686, pp. 84-86, gepubliseer in dieKaapse Plakkaatboek,deel 7, pp. 34-35. ↩

496. “Overhouden gehad”, is verander in “overgehouden had”. ↩

497. ‘n Minderwaardige soort foelie, vandag in die handel as Makassar -foelie bekend. ↩

498. Jacob Hendricksz Mooker was skipper van die Hasselt , terwyl Ariaen van de Venne ‘n onderkoopman aan boord van die Hasselt was. ↩

499. “Wijder” is deur die skrywer van die resolusie in “wij des” verander. ↩

500. Die gekursiveerde woorde is in dieselfde handskrif as die res van die resolusie tussen die reë1s bygeskryf. ↩

501. ‘n Woord wat nie meer gelees kan word nie is deurgehaal en “wel” is in Van Riebeeck se handskrif in die plek daarvan geskryf. ↩

502. Die gekursiveerde woorde is deur die skrywer van die resolusie in die linker kantruimte geskryf en onderstreep. ↩

503. Die gekursiveerde gedeelte is ‘n invoeging in die teks in Van Riebeeck se handskrif. ↩

504. In die H.K. staan “bootsman”. ↩

505. Die gekursiveerde woorde is deur Van Riebeeck tussen die reëls bygeskryf. ↩

506. Blanko gelaat. ↩

507. In dieselfde handskrif as die res van die resolusie tussen die reëls geskryf. ↩

508. Die gekursiveerde woord is in die linker kantruimte bygeakryf. In die H.K. staan “Nederlantse”. ↩

509. Die gekursiveerde woord is in die linker kantruimte bygeakryf. In die H.K. staan “Nederlantse”. ↩

510. Met uitsondering van die name van skepe, is die gekursiveerde woorde in hierdie paragraaf deur Van Riebeeck in die teks bygeskryf. ↩

511. In die H.K. word die naam “Gogosoa” gespel, wat die gebruiklike spelling is. Op die laaste twee klinkers word egter ‘n punt geskryf. Aangesien ons nie weet wat hierdie leestekens beteken nie, is hulle in die gepubliseerde weergawe van die teks nie opgeneem nie. ↩

512. Ook Hankumquas of Chancumquas genoem. Van Riebeeck het hierdie Hottentot-stam nooit ontmoet nie. Hy het gehoor dat hulle ryk aan vee was en dat hulle kaptein die opperhoof van al die Hottentotte was. Schacher en Pieter Ottegno, wat hierbo genoem word, was seuns van Gogosoa, die kaptein van die Kaapmans of Goringhaiquas. ↩

513. In die H.K. word sy van “Reijniersz” gespel. ↩

514. In die H.K. word sy van “Reijniersz” gespel. ↩

515. Opperkoopman aan boord van die Prins Willem . ↩

516. In die H.K. staan “becladden”, wat “swartsmeer” beteken. ↩

517. “Over 5 jaren” word hier in die verouderde betekenis van “vyf jaar gelede” gebruik. ↩

518. “Iemand leed hebben” word gebruik in die betekenis van “iemand haat” ↩

519. Die gekursiveerde woorde is tussen die reëls bygeskryf. ↩

520. Die gyselaars (ostagiers) het geprobeer om die kastyding te laat ophou (in de roede vallen), met ander woorde hulle het boete gedoen (W.N.T.). ↩

521. Hier het Van Riebeeck ‘n sin deurgehaal en die gekursiveerde woorde in die plek daarvan geskryf. ↩

522. Op 29 Junie 1658 word in dieDagregistervermeld dat die slawe en slavinne van die vryburgers almal buite aan pale gebind en gegesel sal word. Ook sal, as ‘n afskrikwekkende voorbeeld, een van die slawe gebrandmerk en twee met kettings aan mekaar vasgebind word. ↩

523. Die gekursiveerde deel van die woord is deur Van Riebeeck tussen die reëls ingeskryf. ↩

524. ‘n Woord is deurgehaal en die gekursiveerde deel van die woord is in Van Riebeeck se handskrif in plaas daarvan geskryf. ↩

525. Tussen “fortresse” en “niet” is ongeveer tien woorde deurgehaal wat nie meer gelees kan word nie. ↩

526. Die gekursiveerde woorde is tussen die reëls in Van Riebeeck se handskrif bygeskryf. ↩

527. Die gekursiveerde woord is deur Van Riebeeck tussen die reëls bygeskryf. ↩

528. In die H.K. staan “rapporten”. ↩

529. Die gekursiveerde woorde is deur Van Riebeeck tussen die reëls bygeskryf. ↩

530. Hier gebruik in die betekenis van “Nederlands”. ↩

531. Diewis onduidelik geskryf. In die H.K. staan “vertrout”. ↩

532. Skipper van die jag Maria . ↩

533. Die gekursiveerde woorde is deur Van Riebeeck in die linker kantruimte bygeskryf. ↩

534. Die gekursiveerde woord is deur Van Riebeeck tussen die reëls bygeskryf. ↩

535. Die woord “en” is deurgehaal en “mitsgaders” deur Van Riebeeck in die plek daarvan geskryf. ↩

536. Doman het in April saam met Rijckloff van Goens se vloot na Batavia vertrek en het in Maart 1658 op een van die skepe onder die vlag van Joan Cunaeus na die Kaap teruggekeer. ↩

537. Eers het hier gestaan “groote sale”. Dit is deur Van Riebeeck in “voor sale” verander. In die H.K. word dit as een woord gespel. ↩

538. Die spelling stem nie ooreen met die voorgaande spelling nie. Ook in die H.K. kom die spelling nie ooreen nie en word die naam eers “Lockhoeve” en daarna “Loeckhoeve” geskryf. ↩

539. ‘n Aanvulling in Van Riebeeck se handskrif. ↩

540. Die gekursiveerde woord is deur Van Riebeeck tussen die reëls bygeskryf. ↩

541. Wat beteken dat die skuldige in ooreenstemming met die omvang van die misdryf gestraf sal word. Die woordjie “‘t” is tussen die reëls bygeskryf. ↩

542. Die woord “eerbare” wat eers voor “jongedochter” gestaan het, is deurgehaal. ↩

543. Blanko gelaat. ↩

544. “Denselve” deur van Riebeeck verander in “voorsz Jan Sacharias”. ↩

545. Die gekursiveerde woord is deur Van Riebeeck in die linker kantruimte van die teks bygeskryf. ↩

546. Die gekursiveerde woord is ‘n aanvulling in Van Riebeeck se skrif. ↩

547. “Vermits ‘tRobbejacht”is in dieselfde handskrif as die res van die resolusie tussen die reëls bygeskryf. ↩

548. Ook in die H.K. staan “ondeckingh”. ↩

549. In dieZee-Atlas offte Water-Weereldvan Pieter Goos word Rio Dolce tussen C. Falco en C. das Anguillas aangegee. ↩

550. In die H.K. staan die woord “onderdaegs” aanmekaargeskryf. Volgens die W.N.T. beteken dit “onder (deze) dagen” dit wil sê “gedurende hierdie dae”. Hier word dit met betrekking tot die verlede gebruik en beteken dit “onlangs” of “kort gelede”. ↩

551. Die gekursiveerde woorde is deur Van Riebeeck tussen die reëls bygeskryf. ↩

552. ‘n Deel van die woord is deurgehaal en “rechten” is deur Van Riebeeck in plaas daarvan geskryf. Die oorspronklike woord kan nie ontsyfer word nie. ↩

553. Taijouan was ‘n ander naam vir die eiland Formosa . Francois Caron (1600-1673) het lank in Japan rondgeswerf en die Kompanjie uitstekende dienste bewys. Hy het opgeklim tot Direkteur-Generaal, maar is weens partikuliere handel in 1650 geskors en na Nederland herroep. Na sy ontslag het hy sy dienste aan die Franse Oos-Indiese Kompanjie aangebied. ↩

554. Bygeskryf in dieselfde handskrif as die res van die resolusie. ↩

555. Ook in die H.K. staan “formilier” wat blykbaar ‘n skryffout vir “formulier” is. ↩

556. Die gekursiveerde woorde is tussen die reëls bygeskryf. ↩

557. Eers het hier “verckenwachters” gestaan. Diehis egter deurgehaal. ↩

558. Die gekursiveerde woorde is ‘n aanvulling in Van Riebeeck se hand. ↩

559. ‘n Stuk of vyf, ses woorde is deurgehaal en die gekursiveerde woorde is deur Van Riebeeck in die plek daarvan geskryf. ↩

560. ‘n Woord is hier deurgehaal en deur Van Riebeeck in “geweldiger” verander. Die oorspronklike woord kan nie meer gelees word nie. ↩

561. In albei handskrifte staan “nouchelance”. Klaarblyklik word “nonchelance” in die betekenis van agtelosigheid bedoel. ↩

562. Mout kon growwer gemaal word en was derhalwe goedkoper. ↩

563. Volgens die W.N.T. was ‘n schepel ‘n droë maat wat gelyk gestaan het aan ‘n vierde deel van ‘n mud. ↩

564. Die gekursiveerde woord is deur Van Riebeeck tussen die reëls ingeskryf. ↩

565. In die H.K. staan “verbroeijt” waardeur die betekenis duideliker word. ↩

566. Al die gekursiveerde woorde in hierdie paragraaf is verbeteringe wat deur Van Riebeeck aangebring is. ↩

567. ‘n Woord is deurgehaal en “voorsien” deur Van Riebeeck in die plek daarvan geskryf. ↩

568. “Veel” is verander in “wel”. Diewis oor dievegeskryf en is kenmerkend van Van Riebeeck se skrif. ↩

569. Die woordjie “die” is deurgehaal en in die plek daarvan is die gekursiveerde woorde deur Van Riebeeck geskryf. ↩

570. Die gekursiveerde woorde is ‘n aanvulling in Van Riebeeck se skrif. ↩

571. In die betekenis van “vroegtydig”. ↩

572. Eers het hier gestaan “ende de vrouwen”. Die “de” is egter deurgehaal. ↩

573. In albei handskrifte kom die woord met ‘n t voor. “Taks” of “taxe” word hier gebruik in die betekenis van ‘n vaste hoeveelheid. ↩

574. “Ons” is deur Van Riebeeck in “onse” verander. ↩

575. Die gekursiveerde woord is in dieselfde handskrif as die res van die resolusie bygeskryf. ↩

576. Die oorspronklike plakkaat kan gevind word in C. 680:Origineel Placcaat Boek,1652-1686 p. 93. Vgl. ookKaapse Plakkaatboek,deel I, pp. 38-39. ↩

577. Die datum is tussen die reëls bygeskryf in dieselfde handskrif as die res van die resolusie. ↩

578. Die gekursiveerde woord asook die woorde onder 4 en 5 is aanvullings wat in dieselfde handskrif as die res van die resolusie gedoen is. ↩

579. In albei handskrifte kom die woord “gesundeert” voor. Dit stam van die Franse werkwoord “sonder” af, en beteken “om te pols” om “uit te vind”. ↩

580. Voetnotateks ontbreek in gepubliseerde weergawe ↩

581. Voetnotateks ontbreek in gepubliseerde weergawe ↩

582. Hier het eers ‘n ander syfer gestaan. Dit is met ink van ‘n donkerder kleur, waarskynlik deur Van Riebeeck, in “20” verander. ↩

583. Eers het hier “Dingsdagh den 17en” gestaan. Dit is in dieselfde handskrif en met dieselfde kleur ink as die res van die resolusie in “Woonsdagh den 18en” verander. ↩

584. Die laaste letter van hierdie woord is deur ‘n paar dik, swart strepe uitgewis. ↩

585. In die H.K. staan “beheijnigen”. ↩

586. Hierdie stuk kom ook voor in C. 680:Origineel Placcaat Boek,1652-1686, pp. 96-99 en is daaruit oorgeneem in dieKaapse Plakkaatboek,deel I, pp. 39-41. ↩

587. Hier het Van Riebeeck “blijven” verander in “blijfft”. ↩

588. Na “verleent sij” is 5 1/2 reëls deurgehaal. Hulle is onleesbaar. ↩

589. Die gekursiveerde woord is deur Van Riebeeck tussen die reëls geskryf. ↩

590. Die gekursiveerde woorde is in die linker kantruimte deur Van Riebeeck geskryf. Na “voortaen” is die woord “mede” deurgehaal en na “sal betaelt worden” is ‘n aantal woorde so deeglik deurgehaal dat hulle nie meer ontsyfer kan word nie. ↩

591. Die gekursiveerde woorde is deur Van Riebeeck in die linker kantruimte geskryf met ‘n aanduiding waar hulle in die teks inpas. ↩

592. “Lanspassaet” is deur Van Riebeeck geskryf in die plek van ‘n ander woord wat nie meer ontsyfer kan word nie. ↩

593. In die H.K. staan “oorden”. ↩

594. Volgens die W.N.T. is ‘n “beslager” ‘n persoon wat iemand in “‘n boete laat beslaan”, met ander woorde die “aanbringer”. ↩

595. Hierdie stuk kom ook voor in C. 680:Origineel Placcaat Boek,1652-1686, pp. 100-103 en is daaruit oorgeneem in dieKaapse Plakkaatboek,deel I, pp. 41-42. ↩

596. Die gekursiveerde woorde is deur Van Riebeeck tussen die reëls geskryf. ↩

597. In die H.K. staan “ministers” dit is “amptenare.” ↩

598. “Duits” word hier asook elders in die resolusies in sy ou betekenis van “Nederlands” gebruik. ↩

599. Hierdie stuk kom ook voor in C.680:Origineel Placcaat Boek,1652-1686, pp. 108-111 en is daaruit oorgeneem in dieKaapse Plakkaatboek,deel I, pp. 43-45. ↩

600. Hierdie woord word ook deur Hooft gebruik en gaan terug na die Franse werkwoord “avouer” wat “erken” of “bely” beteken. ↩

601. Die gekursiveerde woord is deur Van Riebeeck tussen die reëls geskryf. ↩

602. Die gekursiveerde woord is deur Van Riebeeck tussen die reëls bygevoeg. ↩

603. Die gekursiveerde woord is later met ink van ‘n effens donkerder kleur bygeskryf, maar in dieselfde handskrif as die res van die resolusie. ↩

604. Die gekursiveerde woord is deur die skrywer van die resolusie in die linker kantruimte bygeskryf. ↩

605. Na “streecq” het die woorde “van Africa” gevolg, wat gedeeltelik uitgevee en deurgehaal is. ↩

606. Oorspronklik het hier ‘n ander syfer gestaan. Dit is egter deur Van Riebeeck verander in “147”, wat op so ‘n deeglike wyse gedoen is dat die oorspronklike syfer nie meer gelees kan word nie. ↩

607. Die gekursiveerde sinsnede is in die linker kantruimte deur Van Riebeeck geskryf. Die woorde en sinsnede wat verder in hierdie resolusie gekursiveer is, is deur Van Riebeeck aangebring ter vervanging van woorde wat so deeglik deurgehaal is dat die oorspronklike teks nie meer gelees kan word nie. Alle veranderinge is in ink van ‘n donkerder kleur as die res van die resolusie aangebring. ↩

608. Die eerste gedeelte van die woord is deurgehaal en in plaas daarvan het Van Riebeeck “waer” in die linker kantruimte geskryf. ↩

609. Van Riebeeck het hier “welcke” verander in “welckers”. ↩

610. Bo ‘n woord wat deeglik deurgehaal is, het Van Riebeeck “cunst” geskryf. ↩

611. Die gekursiveerde woorde is deur die skrywer van die resolusie gedeeltelik in die linker kantruimte en gedeeltelik tussen die reëls van die teks ingevoeg. ↩

612. Die gekursiveerde woord is deur Van Riebeeck in dieselfde donkerkleurige ink waarin hy die resolusie onderteken het, tussen die reëls ingevoeg. ↩

613. “& a” is deurgehaal met dieselfde ink waarin die ander veranderinge in hierdie resolusie aangebring is. ↩

614. Deur Van Riebeeck bokant ‘n ander woord geskryf wat nie meer ontsyfer kan word nie. ↩

615. Ook in die H.K. staan “romts om”. ↩

616. Die “te” is deur Van Riebeeck tussen die reëls bygeskryf. ↩

617. ,Ende” het in die voorgaande reël na “dispensier” gestaan. Van Riebeeck het die woord “ende” deurgehaal en aan die begin van die volgende reël geskryf om daarmee ‘n nuwe paragraaf te begin. ↩

618. In die H.K. staan “met ‘t schip”. ↩

619. “Mochte” is deurgehaal en “mochten” deur die skrywer van die resolusie in die plek daarvan geskryf. ↩

620. Eers het hier “mondelinge” gestaan. Die “inge” is egter deurgehaal en na dielis die afkortingstekenzgeskryf. ↩

621. Hierdie stuk kom ook voor in C.680:Origineel Placcaat Boek,1652-1686, pp. 117-118 en is daaruit oorgeneem inKaapse Plakkaatboek,deel I, pp. 46-47. ↩

622. Meer gebruiklik is “haer nering doende met” wat beteken om “hulself aan die lewe te hou met”. ↩

623. Bedoel word Here Sewentien. ↩

624. Deur Van Riebeeck tussen die reëls bygeskryf. ↩

625. Van Riebeeck het “ende” verander in “neffens”. ↩

626. Daar het eintlik “schroomachchtigh” gestaan wat kenlik ‘n skryffout is. ↩

627. In die H.K. staan “verdrietigh.” ↩

628. “Wesen” is deurgehaal en in die plek daarvan het Van Riebeeck “laten” geskryf. ↩

629. Die woordjie “desen” is deurgehaal en in plaas daarvan het Van Riebeeck tussen die reëls geskryf: “extract deses in forma als placcaet”. In die Haagse kopie is eers die meer gebruiklike “in forma van” oorgeneem maar die “van” is daarna in “als” verander. ↩

630. Hier word verwys na ‘n plakkaat wat in die Kaapse Argief berus onder C.680:Origineel Plakkaat Boek,1652-1686, pp. 119-120, en daaruit oorgeneem is in dieKaapse Plakkaatboek,deel I, pp. 47-48. Die plakkaat is egter nie in dieselfde bewoording as die Resolusie gestel nie, ofskoon dit, wat die strekking betref, in hoofsaak daarmee ooreenstem. ↩

631. Word gewoonlik “scheepjens” gespel. ↩

632. Die gekursiveerde woord is tussen die reëls bygeskryf. ↩

633. Eers het hier “gevende” gestaan, maar dit is deur Van Riebeeck verander in “te geven”, nadat die “de” deurgehaal is. ↩

634. Die gekursiveerde paragraaf is deur Van Riebeeck onder die resolusie in die linker kantruimte langs die handtekening ingevoeg. ↩

635. In die H.K. staan “den provisionelen corporael”. ↩

636. Hierdie gekursiveerde sinsnedes is deur Van Riebeeck aan weerskante van die jaartal tussen die reëls bygeskryf. ↩

637. ‘n Aanvulling in Van Riebeeck se skrif. ↩

638. Nadat ‘n paar woorde baie deeglik deurgehaal is, het Van Riebeeck die gekursiveerde woorde in die plek daarvan tussen die reëls geskryf. ↩

639. Eers het hier ‘n ander syfer gestaan. Die oorspronklike syfer is onleesbaar, nadat 16 bo-oor geskryf is. ↩

640. In die H.K. staan “commando”. ↩

641. In die H.K. staan “Thomas”. ↩

642. Die Ed. Heer Adriaen van Aelmonde was Admiraal van die vloot wat van 22 Maart tot 1 April aan die Kaap vertoef het. Kort voordat sy skip die Paerl Batavia op 21 Junie 1659 bereik het, is hy aan boord oorlede. Hy was Raad-Ordinaris van Indië en het dus ‘n hoë rang beklee. ↩

643. In die H.K. staan “blij’tschap”. ↩

644. Die Naerden het van 11 April tot 3 Mei aan die Kaap gebly. Aan boord was Isaac van Twist, opperkoopman en Admiraal van die vloot, asook die skipper Cornelis Robb (Roband volgens Godée Molsbergen), onderkoopman Evert van Cralingen, soos hy ook genoem word, en waarskynlik ook Willem Volckertsz. Die besonder netjiese handskrif wat op 10 April 1657 begin het, vind ons in hierdie resolusie vir die laaste maal. Die gebed en die resolusies wat daarop volg, is die werk van ‘n ander skrywer. ↩

645. Die gekursiveerde woord is deur Van Riebeeck tussen die reëls ingevoeg. ↩

646. is die teken vir duisend. Dit was dus 2,000 lb. brood. ↩

647. In die H.K. staan: “in wisselingh tegen dat ‘t scheep bedorven is”, dit beteken “tegen ‘t geen te scheep bedorven is”. ↩

648. Die gekursiveerde woord is ‘n toevoeging tot die teks. ↩

649. Die gekursiveerde woorde is deels tussen die reëls, deels in die linker kantruimte geskryf, in die plek van woorde wat so deeglik deurgehaal is dat hulle nie meer gelees kan word nie. ↩

650. Hier word die Barbados Merchant bedoel wat om 4 Januarie aangekom en op 16 Januarie 1659 vertrek het. Waarskynlik was die skip op 6 Januarie reeds “seilree” - vandaar die datum. ↩

651. In die H.K. staan “geregistreert” ↩

652. In die H.K. staan “billiet”. In albei gevalle word hier dus die Franse woord “billet” gebruik, wat in Nederlands as “biljet” uitgespreek word. ↩

653. In die H.K. staan “hooftwacht”. ↩

654. Groot bore. ↩

655. Aangesien die belange van sekere vryburgers hier ter sprake was, het die burgerrade Hendrik Boom en Jan Reiniersz sitting in die Politieke Raad gekry. ↩

656. In die H.K. staan “hooren”. ↩

657. In die H.K. staan “juijst”. ↩

658. Soos die sin in die oorspronklike voorkom, en hier weergegee word, word “heeft” vir die tweede maal gebruik en is dit oorbodig. Indien die komma nie na “seggen”, maar na die eerste “heeft” in die vorige reël gebruik word, lees die sin beter. In die H.K. word geen kommas gebruik nie, maar is die spasie tussen “heeft” en “sulcx” effens groter as tussen die ander woorde van die sin. ↩

659. In die H.K. staan “van onder op teher helpen”. Vir ons word die sin verstaanbaar wanneer die “her” wegval ↩

660. Hoof van die militêre mag, met die rang van “sersant”. Sy naam word op verskeie maniere gespel. In dieCriminele Regtsrollekom hy voor as Pieter Evrart, terwyl hy in dieDagregisterPieter Euvraerts genoem word. ↩

661. Hierdie resolusie is slordig geskryf. Die tweedepin “approbatie” is vergeet, die afsluitingshakie na “kennisse van saken” weggelaat en ‘n oorbodige hakie na “gelijck den selven” ingevoeg. Dié hakies is verander om ‘n leesbare geheel te verkry. ↩