C004 v1.20

C. 4, pp. 2-3.

Saturdag den {16660116} 16en Januarius 1666.

Nademael het de Goddelijcke Majesteijt belieft heeft, op de 12en deser onsen goeden Leeraer, rechten voorganger, en leijder tot alle Christelijcke deuchden den geliefden en Eerwaerden do. Joan van Arckel,¹ uijt dit leven wegh te rucken, en van ons te nemen, is als nu verstaen, dat desselfs nagelaten outste suster Jufr. Elisabeth van Arckel niet alleen buijten in het huijs daer haer voorn. Lieve Broeder sijn saligh eijnt besloten heeft, soo lange sal blijven wonen, totdat een andere predicant hier sal verschenen wezen, maer sullen haer oock de helft van het costgelt van haren overleden Broeder zaliger, dat is 6 1/2 slechte realen per maent soo lange tot derselver sustentie Comps. wegen volgen en genieten laten, tot dat se trouwen off resolveren mocht, om met de aenstaende retourvlooth uijt India dit jaer weder te rugh nae ‘t vaderlant: off met een der uijtcomende schepen wijders naer India te vertrecken.

Aldus gedaen ende gearresteert in ‘t Fort de Goede Hoop ten dage ende jare voorsz.

[Signed:] Z. WAGENAER.

[Signed:] ABRAH. GABBEMA. 1666.

[Signed:] HENDR. LACUS.

[Signed:] CORN. DE CRETSER. Secrets. 1666.

C. 4, p. 4.

Vrijdag den {16660305} 5en Maert ao. 1666.

Aengesien op den 26en Februarij jongstleden, bij behouden paresce van ‘t schip de Constantia , hier wel aengelandt is, een predicant gent. Johannis de Voocht² van Amsterdam, om naer erlanght refraischement weder van hier na Batavia te vertrecken, Is als nu bij ons hooch nodich geacht, en verstaen, de gemelte predicant met sijn believen aen lant te nemen, en deselve in plaets van onsen verstorven Joan van Arckel zaliger maer soo lange alhier te houden, tot dat de belooffde predicant uijt ‘et Patria (die hier permanent wesen zal) hier mede sal verschenen zijn, dewijle sulcx tegenwoordich onder dese noch soo tedere gemeente nootsaeckelijck vereijscht wort, ‘t welck voorn. E. de Voocht aengeseijt wesende, heeft hem hier toe gansch gewilligh getoonth, en belooft morgen tot dien eijnde met sijn baggagie aen landt te sullen comen.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jare als boven.

[Signed:] Z. WAGENAER.

[Signed:] ABRAH. GABBEMA. 1666.

[Signed:] HENDR. LACUS.

[Signed:] CORN. DE CRETSER. Secrets. 1666.

C. 4, pp. 5-10.

Maendag den {16660322} 22en Martij ao. 1666.

Nadat wij desen achtermiddach eenige questieuse saken voorgevallen op deuijt³ reijs, tusschen de opperhooffden van ‘t alhier ter rheede leggende fluijtschip de Goude Leeuw , getransigeert en afgehandelt hadden, heeft den Commandeur Wagenaer daer op den Raedt verthoont, en deselve voorgelesen seeckere kerckelijcke order, nopende een kinderdoop alhier, bestaende in dit navolgende geschrift.

‘Extract uijt seeckere missive geschreven bij d’ Ede. Heer Gouvernr. Generael, ende d’ E.E. Heeren Raden van India, aen den Commandr. ende Raedt deser fortresse sub dato 25en Januanj Ao. 1664.’

‘Ons is door d’ heer Pieter Overtwater, en oock den predicant Petrus Casier⁴ voorgedragen ende te kennen gegeven hoe UE. hun enichsints verlegen vondt in ‘t stuck van de slavenkinderen, die ginder geboren worden, te laten doopen, als niet wetende hoe sich eijgentlijck daerinne sullen hebben te gedragen, hier is tevoren bij de kerckelijcke vergaderinge over dat poinct, al eenige disputatie gevallen, te weten off slavenkinderen van ongelovige ouders geboren zijnde, een H. doop mochten ingelijft worden, dan niet, ende is na voorgaende communicatie mette Classis in ‘t vaderlandt verstaen van ja, en dat op dusdanigen wijse, te weten, dat alsulcke kinderen op ‘t Christengelove, van degeene, daer se bij inwonen, ‘t sij het hun lijffheeren zijn, ofte niet, wel mogen werden gedoopt, mits dat deselve haer verbinden, sodanich kindt, off kinderen in de Christelijcke religie op te trecken, sijnde dit ten principalen gefundeert, op het exempel van den patriarch Abraham, op wiens gelove, alle die van sijnen huijse waren, besneden wierden, en is sulcx hier een lange wijle aldus in observantie geweest, Ja oock selver omtrent de slavenkinderen van d’ E. Compe., die daertoe schoolen opgerecht heeft, om sodanige gedoopte kinderen, wanneer se tot hare jaren comen, in de Christelijcke religie te laten onderwijsen, des U E. ginder na desen regul oock wel mogen schicken, latende dit H. werck in dier vougen voortaen aldaer, gelijck hier geschiet mede sijn voortgangh nemen, waer aen U E. Christelijck en wel doen zult.⁵ ‘

Op welcke order den Eerwaerdigen Joan van Arckel zaliger eerste uijtgesonden en wettich gestelde predicant over dese Gemeente alhier, voor den tijt van 5 maenden, alle kinderen die ten H. doop gebracht wierden, sonder onderscheijt ‘t zij die van gelovige Christelijcke off ongelovige heijdensche ouderen gesproten waren off niet, den H. doop heeft laten genieten, waer van de outste Comps. slavenkinderen, naderhant ter schoole gehouden, en aldaer in de kennisse Godts dagelijcks onderwesen sijn, gelijck na sijn overlijden oock alsoo gedaen heeft, den predicant Joannes de Voocht als die wij onlangs geleden van ‘t schip Constantia met sijn believen aen landt genomen, en in do. van Arckels plaets zaliger soo lange gestelt hebben, totdat de belooffde permanente predicant uijt ‘t vaderlant hier souw verschenen wesen.

Ende ten aensien wij gisteren na ‘t eijndigen van de achtermiddaechs predicatie, die hier in de zael bij gemelte do. de Voocht gedaen wiert, met verwonderingh hebben gesien, dat een tweede predicant, die, die tijt, nevens ons present, en een mede auditeur van do. de Voocht was, genaemt Philippus Baldeus⁶ (sijnde op den 6en deser per ‘t schip Venenburch van Ceijlon alhier aengelandt, om voorts daermede naer ‘t vaderlant te retourneren) heel buijten dese order tradt, ende niet soo usact als hier alberijts ingevoert was, te werck gingh; maer scheen met ‘et weijgeren van den doop aen seecker Comps. slavenkint te kennen te geven, dat hij dat werck beter als ijmant van ons allen verstonth, off dat ten minsten ons daermede heeft willen verwijten, hoe onvoorsichtich en ongeregelt wij dus langh in het plegen van alsulcke heijlige actien alhier mosten geleeft hebben: want soo als gisteren in volle kerckelijcke vergaderingh twee kinderen, te weten, een dat van Christelijcke Duijtsche ouderen geboren, en het ander dat bij een slavinnen gewonnen was, ten heijligen doop gepresenteert wierden, heeft hij dne. Baldeus het eerste in behoorlijcke form met de besprengingh des waters, en daer over te geven Zegen den H. doop geniete laten; maer het ander slavenkindt heeft hij met goeden voorbedacht versmadelijckerwijs van hem afgewesen, daer sijne E. nochtans alvoren den Commandeur, ofte ten minsten een ouderlingh off diaken, had behooren te vragen, wat methode in dat werck bij ons, tot noch toe was onderhouden geweest, nadien hij wel wist, dat op dese tijt een off meer alsulcke slavenkinderen tot dien eijnde in de kercke stonden gebracht te werden,

Soo is ‘t dat als nu voorn. Commandr. den Raedt in serieus bedencken gegeven, en een ijder van deselve daer op affgevraecht heeft, off wij ons na de veranderingh off nieuwicheijt, die gisteren meergemte. E. Baldeus in ‘t celebreren des H. Doops heeft soecken in te voeren, in ‘t toecomende alsoo behoorden te schicken, off bij onse voorsz oude order te blijven, ten aensien deselve niet alleen met het advijs van den Kerckenraedt tot Batavia; maer oock met dat van de Classis in ‘t vaderlandt, t’ onser gerustheijt crachtich versterckt bevonden, waer op nae voorgaende accurate overwegingh hier in eenparich verstaen, en gearresteert is, dat wij ons voortaen, na die eens gegeven goede order reguleren, en den predicant de Voocht aenseggen sullen, dat sijn E. dat H. werck sijn voortganck sal laten nemen, en aenstaende Sondach, dat wegh gewesen slavenkindt, en alle ander, die daerom soude mogen comen versoecken, ijder sijn doopsel te laten genieten, mits dese onse resolutie alvoren veelgemelten Baldeum(sic)sal gethoont, en met eenen aengedient werden, dat bij aldien sijn E. bij aendachtige resumtie der dickmaels genoemde dooporder eenige grove defecten off ietwes dat met de algemeene Sinodiale Gereformeerde Kerckenorder in dese landen eenichsints strijdich vinden mochten en echter op sijn aenwijsen met cleijne moeijte conde geremedieert off wegh genomen werden, wij ons hierin altijt geseggelijck vinden laten, en daer voor danckbaer blijven sullen, om daermede allesints te doen blijcken, dat wij de gewenste eendracht, en vreede soo wel in kerckelijcke als politicque saken alhier te bevorderen, en alsoo t’ onderhouden soecken.

Aldus gedaen ende geresolveert, in ‘t Fort, de Goede Hoope, ten dage ende jare als vooren.

[Signed:] Z. WAGENAER.

[Signed:] ABRAH. GABBEMA. 1666.

[Signed:] HENDR. LACUS.

[Signed:] CORN. DE CRETSER. Secrets. 22.3.1666.

C. 4, pp. 11-30.

Vrijdag den {16660507} 7en Maij anno 1666.

D’ heer en Mr. Jacob Cauw⁷ Commissaris deser residentie, ende Admirael der jegenwoordige alhier ter rheede leggende rethour-vlooth, den achtbaren Raedt alhier, heden bij den anderen geroepen, ende behoorlijcke cessie genomen hebbende, sijn voor deselve navolgende persoonen verscheenen, waervan eenige haere verlossinge vermits tijtsexpiratie na ‘t Patria solliciterende, ende andere ten aensien, dat als ambachtslieden aen dese off geene wercken gebruijct wierden, wat meerder besoldinge in maentgelden toegestaen ende vergunt, gelijck de onderschreve actens sijn dicterende, te weten:

Pieter van Clinckenbergh van Middelborch, met ‘et fluijtschip de Meese in April 1658 alhier te lande gecomen in qualite van onderchirurgijn a 18 gl. per maent, ende primo Maij 1660 gevorder[t] tot chirurgijn met 30 gl. per maent, mitsgaders den 7en September 1663 met de qualite van opperchirurgijn ende een maandelijcke zoldije van 42 gl. begunsticht, wort mits desen op sijn nederich versouck, ten aensien sijn laeste verbant binnen ‘s jaers staet te expireren, ende sijne genegentheijt omtrent de penne alhier voorstellende, met de qualiteijt van ondercoopman sonder verhoginge in gagie gebenificeert, mits daervoor niet alleenlicken subject blijvende, naer sijn jongste verbant, d’ E. Compe. noch 3 jaren daer voor te dienen; maer insonderheijt geduijrende voorsz tijt, in ditto opperchirurgijnsplaetse sich alhier gebruijcken te laten ende dienst te bewijsen.

Ten aensien Jacob Granaet van Enckhuijsen, (voor adsistent anno 1663 per ‘t fluijtschip Hoochcaspel in India gecomen,) bij sijn verschijningh met do. fluijt van Batavia, met provisie voor dese residentie, alhier aen landt gelicht, ende den 20en April deses jaers met deser soldijeboucken belast, ende emplooij gegeven is, soo wort denselve op sijn versouck, reguard nemende dat ditto boucken heel groot vallen, ende dierhalven een groote moeijte daeraen dependeert, met de qualite van bouchouder sonder verhoginge van gagie begunsticht; maer sall alleen ondercoopmans costgelt ende rantsoen daer nevens genieten mits verbonden blijvende, sijn verplichten tijt daervoor uijt te dienen.

Carel Opdorp van Culemborch voor jongh bootsman anno 1661 per ‘t schip ‘t Wapen van Hollandt alhier aengecomen, ende den 22 September 1662 gevordert tot jongh adsistent ende 12 gl. ter maent, den welcke zedert als voor dato, namentlijck van den tijt dat hier is aengelandt, aen de penne op ‘t soldije comptoir geemploijeert ende gebruijct is, wort ten dien opsichte, als ten reguarde, dat bij voorsz geobtineerde verbeteringe, voor vijff jaren de novo verplicht zij, ende achtervolgens de coustuijmen van India (ijmant do. qualiteijt erlangende) niet meer als voor 3 jaren verbonden wort, ende over sulcx meer als een jaer over sijn tijt heeft, in de qualite van formeel adsistent geconfirmeert, ende daerbij een beloninge van twintich guldens per maent toegeleijt, heden ingaende, mits gehouden blijvende d’ E. Compe. van nu affaen noch vijff jaren daervoor te dienen.

Willem Lodewijck Widerholt, voor adelborst in Maij anno passato met ‘et schip ‘t Casteel van Medenblick alhier aengelandt, ende zedert dien tijt als drilmeester gebruijct, naderhandt namentiijck den 26en Julij anno voorsz vermits sijne goede kennisse ende capaciteijt, tot de plaetse van capiteijn des armes ende sargiant bij provisie alhier voorgestelt ende na dato daervoor oock gebruijct geweest, in welcke diensten goede preuve is gevende, Soo wort denselve op sijn instantelijck versouck met ditto qualite van capn. des armes, ende sargiant begunsticht, ende daervoor een beloninge van 20 gl. per mt. toegeleijt gagie zedert voorsz 26en Juli anno passo. inganck nemende, mits sijn verbonden tijt daervoor alhier uijt te dienen.

Alsoo Gilles Soudales van Leuven in qualite van corporael van d’ adelborsten anno passato met de vertrockene retour-vlooth alhier aen landt verbleven, ende den 26en Julj daeraenvolgende als sargiant bij provisie voorgestelt is, wort denselve ten aensien goede getuijgenisse van hem gegeven wort, als op sijn versouck in ditto qualiteijt geconfirmeert, ende een maendelijcke zoldije van 20 gl. per maent toegelecht, inganck nemende zedert voorsz 26en Julij, mits d’ E. Compe. daervoor op de retourvlooth, daermede nu na ‘t Patria te vertrccken staet sal hebben te dienen.

Pieter Cruijthoff van Lin voor adelborst ao. 1658 met ‘et schip Amersfoort alhier aengelant, ende in ‘t jaer 1659, met de qualite van corporael van d’ adelborsten ende 16 gl. per maent begunsticht, mitsgaders ulo. Maer[t] 1663 vermits tijtsexpiratie, onder do. qualite ende een drie jarich verbant, 22 gulden toegevoucht, wort mits desen voor de tweede mael alsoo sijn tijt is geexpireert, de novo in dienst aengenomen, ende met de qualite van sargiant ende 24 gl. ‘s maents begifticht, gagie heden ingaende, mits subject blijvende d’ E. Compe. noch 3 jaren na dato daer voor te dienen.

Ottho Ralingh van Reval voor lantspassaet ao. 1662 met de fluijt Amstellant a 12 gl. per maent, hier te lande gecomen, ende naderhant te weten op den 15 Junij ao. 1663 gevordert tot corperael ende 14 gl. ter maent, mitsgaders den 26 Julij anno passato door goede comportementen tot sargiant bij provisie voorgestelt, ende do. plaetse tot dato naer behooren becleet, uijt welcke insichte als op sijn instantelijck versouck, hem met ditto sargiantplaetse bij dese begiftige met een bezoldinge van 20 gl. per maent inganck nemende zedert den 26en Julj voorsz mits gehouden blijvende d’ E. Compe. daervoor sijn verbonden tijt alhier te voldoen.

Vermits Mathijs Weijts van Augsborch (anno 1662 alhieraengelant⁸ in qualite van soldaet) den 10en April ao. passo. door sijne goede kennisse aen ‘t metselen als meesterknecht gestelt, ende 16 gl. tot een maendelijcke beloninge toegelecht is, ende t’ zedert vertreck van den baes metselaer naer Batavia (dat geweest is den laesten November anno passato) ditto plaetse tot nu toe behoorlijck waergenomen heeft, soo wort denselve op sijn nedrich versouck tot baes metselaer gestelt onder een beloninge van 20 gl. per mt. ingaende zedert voorsz ulo. November mits sijne verbonden tijt daervoor alhier uijt te dienen.

Dirck Abrahamsz van Hillegom in qualite van bootsman a 10 gl. per maent met ‘et jacht ‘t Calff anno 1662 hier te lande gecomen, ende den eersten Augustij 1663 onder de qualite van metselaer 12 gl. ter maent toegevoucht, wort mits desen, op sijn versouck als ten opsighte dat de plaets zedert ulo. November ao. passo. als meesterknecht van de metselaers becleet ende waergenomen heeft, alsmede dat sijn tijt g’expireert is, in do. qualite geconfirmeert, ende 16 guldens ter maent toegeleijt, inganck nemende zedert voorsz ulo. November mits daervoor noch een jaer alhier sal hebben te dienen.

Dirck Jansen van Greuningen anno passato met de retourvlooth in qualite van sargiant alhier aengelant, is zedert voorsz tijt alhier als wachtmeester gebruijct, al waer goet genoege in is gevende, wort denselve op sijn versouck met dito qualite begifticht, ende een beloninge van …⁹ gulden ‘s maents toegevoucht, inganck nemende zedert 26en Julij anno passo. als wanneer bij provisie tot ditto qualite voorgestelt ende na dato geemploijeert is.¹⁰

Doordien Mathijs Voscuijl van Worcum (voor derde barbier a 18 gl. per mt. in April anno passato met ‘et schip Zuijt Polsbroeck alhier aengelandt) zedert ‘t vertreck van den chirurgijn Meerhoff alhier in do. plaetse gebruijct ende geemploijeert zijnde goede getuijgenisse ende contentement des dienst geeft, wort denselve ten dien insichte als op sijn instantelijck versouck met de qualite van onderchirurgijn begifticht, daertoe een beloninge van vier-en-twintich guldens per maent, gagie heden ingaende, ende verbonden wesende, sijn verplichten tijt daervoor alhier uijt te dienen.

Hans Cornelisz van ‘t Legenlantlist anno 1657 per ‘t jacht Hasselt in qualite van jongh bootsman hier te lande gecomen, jegenwoordich vermits tijtsexpiratie om verlossinge naer ‘t Patria solliciterende, hebben den selve geinclineert om noch een jaer alhier over te blijven, ende vijfthien guldens ‘s maents te laten genieten, mits daer voor die tijt geduijrende, hem in Comps. bosch aen ‘t houtsagen als anders, sall hebben te laten gebruijcken.

Aengesien Lambert de Coninck van Leuven (voor soldaet a 9 gl. per maent, met ‘et schip Casteel van Medenblick alhier anno passato aengelandt) staende sijn aenwesen aen ‘t cuijpen gebruijct, ende daerinne goet genoegen gevende is, wort denselve ten dien insichte, als op sijn instantelijck versouck in ditto qualite geconfirmeert, ende een beloninge van twaelff guldens ter maent toegelecht, gagie heden inganck nemende, mits gehouden blijvende sijn verbonden tijt daervoor alhier uijt te dienen.

Jan Pietersz van Hoesum anno passato met ‘et schip Amersfoort in qualite van soldaet alhier aengelandt, zedert sijn aenwesen aen Comps. bouwerije gebruijct, alwaer goede preuve van sijne kennisse ende neersticheijt is gevende, soo wort denselve op sijn versouck twaelff gulden per maent toegeleijt heden ingaende, ende gehouden blijvende sijn verbonden tijt daervoor aen gemelte wercken alhier uijt te dienen.

Ten aensien Broer Adriaensz van Hoesum (in qualite van soldaet a 9 gl. per maent, met ‘et schip Amersfoort anno passato hier te lande gecomen) zedert sijn aenwesen aen de bouwwercken gebruijct is, ende daer van goede kennisse hebbende, wort insgelijcx als de bovenstaende met twaelff gl. ‘s maents verbetert ingaende ende verplicht blijvende als boven.

Jeronimus Croes van Bijlevelt¹¹ alhier anno 1660 met ‘et schip ‘t Wapen van Amsterdam in qualite van soldaet alhier aengelant, wort ten aensien sijn tijt g’expireert is, weder op sijn versouck de novo in dienst aengenomen voor den tijt van drie jaren, met twaalff guldens per maent na dato van sijn jongste verbant te reeckenen, gagie heden inganck nemende.

Jan Cornelisz de Cruijf van Utrecht timmerman, voor matroos a 10 gl. per mt met ‘et schip Marsseveen anno 1663 alhier gecomen, ende den 9en Juli 1663 tot do. qualite met 14 guldens gevordert, welcke vermits tijtsexpiratie, geinclineert is, om noch een jaer alhier over te blijven, ende voortaen 16 guldens per maent te winnen, gagie ende verbant heden ingaende.

Doordien den verplichten tijt van Floris Adriaensz van Amsterdam (voor jonghbootsman a 6 gl. per mt. ao. 1660 met ‘et schip den Muscaetboom , alhier aengelant ende ulo. Maert 1663 met 9 gl. verbetert) volcomen is geexpireert, wort denselve op sijn versouck als thuijnknecht de novo in dienst aengenomen ende daervoor een maendelijcke besoldinge van 12 guldens toegelecht, gagie heden ingaende, mits gehouden blijvende d’ E. Compe. daervoor na dato deser noch drie jaren te dienen.

Tjeert Wiertsz van Leeuwaerden voor bossr. ao. 1663 met ‘et schip Marsseveen hier aengelant met 11 gl. per maent, ende den 10en April ao. passato tot 12 gl. verbetert, is met dese, op sijn versouck om een jaer als noch vermits expiratie van tijt alhier te continueren, ende dien tijt aen ‘t metzelen door te brengen 14 guldens ter maent toegeleijt gagie en verbant heden ingaende.

Gerrit de Bijser van Brussel bossr. in do. qualite ao. 1662, met ‘et schip West Vrieslant ende 10 gl. per maent alhier aengelant, wort vermits tijtsexpiratie, voor een jaer overbljvens 12 gl. ter maent toegevoucht, gagie ende verbant dato ingaende.

Alsoo den verbonden tijt van Jan Jansz van Oldenborch (voor onderscheepscorporael ao. 1662 met West Vriestlant ende 10 gl. ter mt. alhier aengecomen) nu was comen te expireren, ende sijne genegentheijt tot noch wat continuatie liet blijcken, is denselve de novo voor 3 jaren weder in dienst aengenomen, ende een maendelijcke zoldije van 13 gl. toegevoucht, beijde soo gagie als verbant heden ingaende.

Tuge Jurse van Riepen voor bootsman ao. 1660, met ‘et schip den Eliphant alhier aengelandt a 9 gl. per mt. naderhant te weten ulo. Maert 1663 gevordert tot lantbouwer met 12 gl. ter maent, wort ten insichte dat tot dat werck goede kennisse becomen heeft, de novo voor 3 jaren in dienst aengenomen ende een bezoldinge van 15 guldens ‘s maents toegeleijt gagie heden ingaende, ende verplicht voorsz jaren aen voorsz lantbouw alhier te consumeren.

Vermits Hendrick Nagel van Bebber soldaet, anno passato, voor een jaer overblijvens, elff guldens per maent toegeleijt ende ditto jaer als nu geexpireert is, wort andermael op sijn versouck noch voor een jaer dienst vergunt, benevens een beloninge van 12 guldens ter maent, gagie en verbant heden ingaende.

Hendrick Vosch van Bijlevelt soldaet in do. qualite anno 1664, met ‘et schip ‘t Wapen van Amsterdam alhier te lande gecomen, ende zedert merendeels in Comps. bosschen aen ‘t houtsagen als anders gebruijct, ende ‘t voorsz werck swaer valt, ende een groote slijtagie in klederen causeert, wort denselve elff guldens ter maent toegevoucht, heden ingaende, mits gehouden blijvende sijn verbonden tijt daervoor aen gemelte werken alhier uijt te dienen.

Doordien Leendert van Duijn van Voorburch adelborst in September ao. passato daervoor met de fluijt Loosduijnen alhier aengecomen, zedert sijn aenwesen aen ‘t scheeptimmeren gebruijct ende preuve van sijne kennis aldaer gevende is, wort denselve op sijn instantelijck versouck voor do. knecht aengenomen, onder een bezoldinge van 15 guldens ter maent, heden inganck nemende, mits als boven.

Jan Hendricxs van Bergen in Noorwegen voor soldaet a 9 guldens per mt. anno passato met ‘et schip Casteel van Medenblick alhier aengelant, ende zedert in Comps. bosschen aen ‘t houtcappen gebruijct, ende vermits dien arbeijt wat moeijlijck valt, wort denselve op sijn versouck als houtcapper aengenomen, ende daervoor een maendelijcke zoldije van 12 gl. toegelecht, gagie dato ingaende mits als voorsz.

Jerich Waller van Bassa voor soldt. a 10 gul. 15 Feb. anno stantij met ‘et schip den Tijger hier gecomen, ende voorts als boven extenderende twaelff guldens ‘s maents aen do. houtcappen te verdienen.

Aengesien Pieter Tijssen¹² van Flensborch (voor bootsgezel pmo. December anno passato in do. qualite met ‘et schip Rhijnlant alhier aengelant) staende sijn aenwesen als wagenmaker gebruijct ende geemploijeert is, alwaer goede preuve is gevende, Soo wort denselve op sijn versouck als wagenmaker met een maendelijcke soldije van 13 gulden geconfirmeert, gagie heden ingaende, mits verplicht als voren.

Teunis Cornelisz van Westerijsen in qualite van bossr. per ‘t schip Amersfoort anno passato hier aen lant gecomen, geduijrende sijn aenwesen als Timmerman gebruijct &a. ende 15 [gulden] maendelijcks toegeleijt, mits ut supra.

Samuel den Back van Rotterdam voor adelborst a 10 gl. per maent, met de Eendracht ao. 1664 alhier aengecomen, geduijrende als boven te extenderen ende staende sijn verbant 13 gl. per maent toegelecht.

Jan Esman van Walbeeck in do. qualite met ‘t Wapen van Amsterdam ao. 1664, ende 10. gl. per maent alhier aengecomen, geduirende sijn aenwesen als wagenmaker gebruijct, staende sijn verbant insgelijcx 13 gl. ter maent toegevoucht mits als boven.

Dirck Moijses van Leijden voor jong scheepscorporael ao. 1664 met Bredenrode ende 10 gl. hier gecomen staende sijn verbant als slootmaker ende smitsknecht gestelt met 12 gl. per maent mits ad idem.

Christiaen Claesz van Lhee in ‘t sticht Bremen , met ‘et schip Rhijnlant anno passato in qualite van soldaet a 9 gl. per maent aengelant, staende sijn aenwesen continueel in de smits aen ‘t smeeden gebruijct wesende, aldaer goet genoege geeft, wort denselve op sijn versouck als smitsknecht aengenomen, onder een beloninge van 12 gl. ‘s maents, heden inganck nemende, mits subject blijvende sijn verbonden tijt daervoor alhier uijt te dienen.

Robbert Robbertsz van Woerden anno 1661, voor bossr. en 10 gl. per mt. alhier per de fluijt Hilversum ¹³ gecomen, ende den 10en April ao. passo. tot metselaer met 12 gl. ‘s maents gestelt, zedert die tijt merendeels aen ‘t steenbacken gebruijct, alwaer goede kennisse van heeft, om welcke insichten, als op sijn versouck in do. qualite wort geconfirmeert maendelijcke zoldije van 14 gl. toegevoucht heden ingaende, mits subject als boven.

Gillis Roman van Gent met de Princes ao. 1663 in qualite van soldaet alhier gecomen, ende naderhant te weten 12en April 1664, tot metselaer ende 11 gl. ter maent gestelt, wort andermael ten aensien dat werck met die groote klipsteenen, vrij moijelijck valt, ende do. ambacht seer wel verstaet, verbetert ende onder do. qualite darthien guldens per mt. toegevoucht heden ingaende, mits als boven.

Doordien Mathijs Jansz van Franckendael (in ‘t jaer 1663 met ‘et jacht de Pauw in qualite van soldaet en 9 gl. per maents alhier gecomen) continueel in Comps. wijngaerden gebruijct ende geemploijeert is, wort denselve, op sijn versouck, ende ten insichte hem dies wel verstaet, daervoor 11 guldens ‘s maents toegeleijt, gagie heden inganck nemende, mits verplicht blijvende sijn tijt daervoor alhier te voldoen.

De verplichten tijt van Cornelis Jansz van der Marct geexpireert wesende, hebben denselve, ten aensien dat zedert sijn aenwesen, namentlijck van ‘t jaer 1663, dat hier met Marsseveen voor bossr. ende 10 gl. per maent aenlande, aen timmeren gebruijct, ende daerin goet contentement gevende is, de novo voor 3 jaren aengenomen ende 14 guldens ter maent toegelecht, gagie ende verbant heden ingaende.

Willem Jansen Ellen van Gorcum soldaet, daervoor anno passato met Loosduijnen ende 9 gl. per mt. hier gecomen ende staende sijn aenwesen aen ‘t scheepstimmeren gebruijct, daervan goede getuijgenisse sijnes dienst gegeven wort, wort op sijn instantelijck versouck, daervoor 12 gl. maendelijcx toegevoucht, heden ingaende mits verbonden blijvende sijn verplichten tijt daervoor alhier uijt te dienen.

Ten aensien Hans Hinnen van Hamburch, in Maij anno passato met ‘t Casteel van Medenblick voor adelborst a 10 gl. hier aengecomen, ende nu een geruijmen tijt als Comps. beesteslachter gebruijct, ende daer all een groote moeijte aen vast is, wort ten dien insichte als op sijn versouck daervoor 12 guldens ter maent toegeleijt, gagie heden ingaende, ende verbonden sijn tijt daervoor alhier te voldoen.

Bouwen Cock van Amsterdam bossr. daer voor met do. schip anno passo. ende 12 gl. per mt. hier gecomen geduijrende sijn aenwesen aen ‘t metselen gebruijct, ende sijn bequaemheijt daertoe bespeurt wesende, wort denselve voor metselaersknecht onder een beloninge van veerthien gulden ‘s maents aengenomen, gagie heden ingaende, mits als boven.

Jan Joosten van Utrecht bossr. ende 11 gl. per mt. daer voor ao. passato met do. schip alhier aengelandt geduijrende als boven tot do. knecht te extenderen, ende 13 gl. tot een maendelijcke beloninge toegeleijt, gagie dato inganck nemende, mits ut supra.

Jan Stoffelsz van Enchuijsen voor bootsgezel ao. voorsz. met do. schip ende 9 gl. ‘s maents alhier aengecomen, mede tot bovenstaende dienst aengenomen, ende 11 guldens per maent toegevoucht, gagie dato deses ingaende, mits insgelijcx blijvende verplicht als de voorsz.

Vermits Jan Blom van Wijscharen (voor adelborst en 10 gl. ‘s maents met Rhijnlant ao. passo. alhier aengecomen) zedert aen ‘t metselen gebruijct, ende aldaer preuve van sijne kennisse gevende is, wort ten dien reguarde als op sijn versouck voor metselaer aengenomen, ende 12 gl. per maent toegeleijt; gagie heden ingaende, mits verplicht als de voorgaende.

Claes Jacobsz van Edam met de fluijt Cecilia anno stantij hier gecomen voor bossr. ende 12 gl. per mt. wort mede om bovenverhaelde redenen tot metselaer onder een maendelijcke beloninge van 14 gl. gestelt gagie dato ingaende, mits ut supra.

Outman Outmansz van Ammers anno stantij met Opperdoes in qualite van matroos ende 11 gl. ‘s maents alhier aengelandt, wort mede om do. oorsaken tot metselaer geconfirmeert ende een bezoldinge van 13 gl. toegevoucht, gagie heden ingaende ende verplicht als vooren.

Wilhelmus Rhijnberck van Middelborch met ‘et jacht Bredenroode dit jaer voor soldt. ende 9 gl. ‘s mts. alhier gecomen, wort insgelijcks om do. redenen voor metselaer aengenomen ende voortaen 11 guldens tot een beloninge ter maent toegeleijt gagie heden ingaende, mits als voorsz.

Jan Joosten van Schoorl bootsgezel met Nuijsenberch anno stantij ende 10 gl. alhier aengecomen, is mede omdat aen ‘t metselen goede preuve heeft gegeven, tot metselaer gestelt ende een maendelijcke zoldije van 12 guldens toegeleijt, gagie dato ingaende, mits verbonden als de voorsz.

Jacobus van Dorth van Duijnkercken, voor soldt. anno passato met ‘et schip Middelburch a 9 gl. per mt. in ‘t landt gecomen, staende sijn aenwesen mede aen ‘t metzelen gebruijct zijnde, wort op sijn versouck, insgelijcks met 11 gl. daerin geconfirmeert, gagie heden ingaende, mits als vooren.

Cornelis Adriaensz van Stockholm bossr. a 10 gl. daervoor anno 1664 met de fluijt ‘t Wapen van Hoorn hier gecomen, ende zedert merendeels aen ‘t metselen gebruijct, wort met 12 gl. daerin geconfirmeert de gagie heden ingaende, mits ad Idem.

Ten insichte Willem Willemsz. van Amsterdam (voor bossr. a 12 gl. per mt. anno 1664 met ‘et schip de Wassende Maen alhier aengelandt) zedert die tijt als steenhouwer gebruijct, ende daerin goet genoege gevende is, wort denselve daer voor aengenomen, ende 15 gl. ‘s maents toegeleijt heden de gagie inganck nemende, mits als boven.

Jan Soude van Herent, voor steenhouwer ao. passo. met Middelburg en 9 gl. ‘s maents hier gecomen, staende sijn aenwesen, daervoor gebruijct, ende nader preuve van sijn kennisse gevende is, wort dierhalven sijn gagie tot 11 gl. verhoocht, heden ingaende, mits als voren.

Alsoo Arent Jacobsz van Barendrecht (voor soldt. a 9 gl. per maent anno 1663, met ‘et jacht Durgerdam alhier aengecomen ende den 10en April anno passo. tot smitsknecht met 12 guldens gevordert) zedert ‘t vertreck van den baes smith, dat geweest is ulo. November anno 1665 do. plaetse tot nu nae genoege ende contentement waergenomen heeft, wort denselve daerin geconfirmeert, ende een bezoldinge toegeleijt van 18 gl. per maent ingaendezedert voorsz lae[t]ste[n] November 1665¹⁴ mits blijvende subject sijn verplichten tijt daer voor alhier uijt te dienen.

Hendrick Hendricxs van Schutteron (voor soldaet a 9 gl. per maent, anno 1663 per ‘t jacht Sparendam alhier aengecomen) bij sijn aencomste in vrijdom getreden ende pmo. Januarij deses jaers weder in dienst aengenomen ende zedert die tijt aen ‘t steen ende pannebacken gebruijct, daerinne goet genoegen is gevende, uijt welcke insichte denselve onder do. qualite met 12 gl. per maent aengenomen wort, gagie dato ingaende mits als voorsz.

Aert Aertsz van Delft hier te lande gecomen anno 1663, met ‘et schip Marsseveen in qualite van bossr. a 12 gl. per maent, is vermits tijts expiratie, voor een jaer overblijvens 13 gl. ter maent toegelecht, heden ingaende.

Zitse Taekes van Ackerwolde voor bootsman anno 1662 voor Amsterdam ende ‘t schip Amersfoort a 9 gl. alhier aengecomen, wort vermits tijtsexpiratie, mede voor 1 Jaer overblijvens thien guldens per maent toegevoucht, heden ingaende.

Jurrien Cornelisz van Dronthem, in qualite van bossr. ende 11 gl. per maent ao. 1663 met ‘et schip Marsseveen hier aengelandt, ende zedert continueel in Comps. paerdestal gebruijct, alwaer goet contentement des dienst is gevende, wort mits desen vermits tijtsexpiratie, de novo weder voor 3 jaren voor opsiender in do. stall aengenomen, ende een maendelijcke soldije van 14 gl. toegelecht, gagie ende verbant heden ingaende.

Naervolgende persoonen, om dat eenige seven, andere acht guldens waren winnende, op haer versouck tot negen guldens (onder oude qualite) in gagie verhoocht, namentlijck: Jacob Adriaensz van Woudrecht, soldt.; Francoijs Schamfelaer van Gent do.; Hendrick van Dale van Antwerpen do.; Leendert Pietersz van St. Huijbrechtslijl¹⁵ do.; Mathijs Isaacxsz Meijer van Hamburg do.; Jaspar Warbeeck van Antwerpen do.; Harman Rockhuijsen van Utrecht do.; Pieter van Lanckeren van Gent soldt.; Jan Caport van St. Nicolaes do.; Pieter Jansen van der Neuse do.; Gerrit Pietersz van Tongeren do.; Pieter Fransen van Nieuwerkerck do.; Jan Berentsz van Deventer do.; Lieven Huijbrechtsz van Gent do.; Claes Cadrijs van Wevelgem do.; Joost van de Brugge van Denned¹⁶ do.

Dirck van Petten vrijman alhier, staende dese vergaderinge mede binnen gecomen wesende, versochte dat hem weder in dienst wilde aennemen, alsoo langer door de veelheijt der metselaren die des avonts ende ontijden haer in vrijelieden dienst gebruijcken laten, ‘t broot hem genoechsaem uijt de mont ontrocken wort, ende oversulcx op sijn ambacht langer niet bestaen can, Ende aengesien denselve een goet werckmeester zijnde, ons alhier aen dese te maken nieuwe fortresse geheel dienstich is, hebben denselve als metselaer voor drie jaren weder in dienst aengenomen, ende tot een beloninge sesthien guldens per maent toegevoucht, gagie ende verbandt heden inganck nemende, mits subject voorsz jaren geduijrende daervoor alhier te dienen.

Dirck Jansen van Greuningen anno passato met de retourvlooth voor sargiant a 29 gl. per mt. uijt India hier aengecomen, ende t’ zedert als wachtmeester gebruijct, daerinne goet contentement is gevende, wort mits desen op sijn instantelijck versouck de novo vermits tijtsexpiratie, weder in dienst aengenomen voor 3 jaren ende met de qualite van vendrich begifticht, onder een maendelijcke zoldije van 36 gl., gagie en verbant dato inganck nemende, ende blijvende subject voorsz 3 jaren daervoor te dienen.

Doordien Harck Jansen van Enchuijsen constabel (voor do. maet alhier anno 1662 met ‘et schip West Vrieslant aengelandt,¹⁷ ) sijnen verplichten tijt geexpireert, ende continuatie versouckende is, hebben denselve de novo weder onder do. qualite van constabel ende 30 gl. ‘s maents met sargiantscostgelt voor drie jaren in dienst aengenomen, gagie en verbant heden ingaende mits als boven.

Ten insichte Johannis Dorhagen van Gronouw voor adelborst anno 1659, met ‘et schip de Gecroonde Leeuw alhier aengelant, na dato te weten 10en April anno passato tot corporael der ruijters gevordert, ende sijn jongste verbant als nu geexpireert is, hebben denselven onder do. qualite ende oude gagie van 14 gl. voor een jaer overblijvens, sargiantscostgelt toegevoucht, heden ingaende.

Cornelis de Cretser van Culemborch ao. 1661 voor adelborst alhier aengelant ende den 22en September 1662 gevordert tot adsistent a 18 gl. per mt., zedert welcken tijt in diverse functien alhier gebruijct, ende geemploijeert, als namentlijck alvorens tot dispencier ende nu over de 1 1/2 jaer als Secretaris, hebbende daer bij een geruijmen tijt de guarnisoenboeken deser fortresse waergenomen, ende in alle ‘t selve goet contentement, ende preuve van capaciteijt gegeven hebbende, wort ten dien insichte, alsmede dat door ‘t vertreck van den gewesene tweede persoon sr. Gabbema, ‘t fiscaelsampt is comen vacant te geraken, ende die plaetse met een ander dient gesuppleert, met de qualite van bouchouder ende dartich guldens per maent begifticht, nevens ondercoopmansrantsoen, sullende daerbij voortaen ‘t fiscaelsampt hebben te exerceren ende waer te nemen, Ende om hem in do. ampt wat meerder glans en gesach te geven, de qualite van ondercoopman bij provisie insgelijcx toegevoucht, gagie heden inganck nemende, ende verbonden blijvende d’ E. Compe. van nu aen noch drie jaren daervoor te dienen.

Augustinus Boccaert van Middelburch alhier anno stantij per ‘t schip Bredenrode voor vrijman met sijn vrouw en kindt aengecomen omme ter eerster gelegentheijt na Mauritius gesonden te worden, ende ten aensien daer noch voor een wijle tijts geen gelegentheijt toe en is, heeft denselve op ons seer instantelijck versocht,¹⁸ om hem in dienst alhier te willen aennemen, welck versouck bij ons in consideratie is genomen, te meer dat niet alleenlick en in conformite van sijne mede gebrachte aensienlijcke recommandatien, een ervaren borst in ‘t stuk van de negotie, maer oock een man van een stichtelijck leven is, Soo hebben genoemden Boccaert onder de qualiteijt van bouchouden ende dispencier voor drie jaren in dienst aengenomen sullende daervoor een beloninge van 30 gl. ‘s maents genieten, gagie en verbant dato ingaende.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort ende datum als vooren.

[Signed:] JACOB CAUW.

[Signed:] Z. WAGENAER.

[Signed:] DANIEL LOOPER.

[Signed:] J. V. HOGENHOUCK.

[Signed:] HENDR. LACUS.

[Signed:] CORN. DE CRETSER. Secrets. 7.5.1666.

¹⁹

C. 4, pp. 34-38.

Donderdag den {16660520} 20en Maij ao. 1666.

Aengesien den tijt mercelijck begint te naderen, om weder een besendingh van hier nae Mauritius Eijlandt te doen, en onse besettelingen aldaer nu weder voor een jaer toe te brengen sodanige provisien ende nootwendicheden, als de selve verleden jaer op ons gansch ernstich sijn comen te petitioneren, Soo is ‘t dat wij als nu (na voorgaende goede overwegingh van ‘t geen tot die te doene voijagie vereijscht wort, en wat wijders op deselve met eenen behoorde verricht te werden) eenparich geresolveert, verstaen, ende besloten hebben, sulcx hier nae volcht.

Eerstelijck sal tot de voorsz reijs moeten aengeleijt en gebruijct worden ‘t fluijtscheepie Hooch Caspel (dat ons in Maert lestleden insgelijcx verscheijde behoeften voor dit groote guarnisoen van Batavia toegebracht heeft), ten eijnde ‘t selve dies te gevoegelicker, daer benevens alhier soude cunnen innemen, en derwaerts brengen sodanige groote cassen, packen, en andere volumeuse goederen (bestaende meest in al sulcke gereetschappen als daer te lande tot de houthackerije, den landtbouw, en voornamelijck tot den visvanght vereijscht werden) mitsgaders tot bevorderingh van den aenteelt en hartejacht aldaer, twee off meer bequaeme paerden, 8 off 10 dito schapen, en soo veel honden, als wij sullen becomen, en daermede wegh crijgen cunnen, op hoope dat soo wanneer ons dit jaer van ‘t gemelte eijlandt in retour weder sooveel ebbenhout, amber noir, en ingesouten vleijs off visch, kan werden toegebracht als verleden jaer vandaer becomen hebben, dat als dan in sulcken geval, die vorder te verwachte vordeelties, de oncosten die daer toe alreede aengewent zijn, genoech sullen cunnen dempen off te niete doen.

Ten tweeden is voor een gansch dienstich ende doenelijck werck aengesien ende verstaen, dat soo wanneer de opperhooffden van ‘t gemelte scheepje van Mauritius weder comen te scheijden, deselve alsdan datelijck de cours na ‘t groote eijlandt Madagascar sullen hebben te stellen, om aen des selffs west houk de bhaeij van St. Augustijn weder aen te doen, en andermael voorsichtich te onderstaen off daer niet eens door ons, soo wel als bij die van de Engelsche natie, een goede nootdruft rijs ende slaven soude vandaen te halen, en harwaerts te brengen zijn, tot welcken eijnde nu oock weder sal mede gegeven, en daertoe vaerdich gemaect worden, een dienstich cargasoentie van alsulcke cramerijen, als men weet dat daer best gewilt, en liefst getrocken sullen wesen.

Wijders is ten derden verstaen en vast gestelt, dat tot versterckingh van de voorsz besettelingen, 7 off 8 soldaten die ambachten cunnen nae ‘t gemelte eijlandt van hier sullen gesonden werden, alsmede dese tweede off jongste vaendrich Dirck Jansz Smient nevens onsen guarnisoenboechouder Jacob Granaet met de intentie, te weten bij aldien middelerwijle Juriaen Fredrick Wreede adsistent, en tegenwoordich opperhooft op ‘t veel gemte Eijlandt soude mogen overleden off vijandigerwijs daervandaen vervoert, off gedoot wesen, dat als dan in sulcken geval de voorn. vendrich daer soude moeten blijven, en in des overleden plaets als opperhooft commanderen; maer de tweede namelijck den boeckhouder Granaet sal op do. Hoochcaspel moeten verblijven, en met ‘et selve wijders nae Madagascar vertrecken, om in de voorsz bhaeij op vercregen licentie het mede te geven cargasoentie te verhandelen, bij soo verre sulcx sonder merckelijcke tijtversuijm soude cunnen geschien, off dat hij anders met kennis van den Scheepsraedt bij al te soberen off tragen toevloeij van ‘t geen wij daer soecken, op sijn vertreck herwaerts aen, de overige coopmanschappen aen den scheepsbouchouder Thielman Ackema wel sal mogen overgeven bij aldien voor deselve soude te verwerven wesen dat hij daer met 7 off 8 man een jaer mocht overblijven, om die cleijnicheden middelerwijle te cunnen omsetten.

Ende op dat die reijs in ‘t begin off ten uijtters²⁰ tegens medio des aenstaende maents Junij van hier can werden begonnen, blijft als nu de tweede persoon deser plaetse gelast om met den aldereersten oock alsulcken cargasoentie gereet te maken en aff te schepen, als tot dien handel vereijschen zal. Onderentusschen neemt den Commandeur Wagenaer aen, de gemelte opperhooffden gesamentlijck, en ijder in ‘t bijsonder tot sijn narichtingh geduijrende die reijs behoorelijck te instrueren.

Aldus gedaen ende geresolveert, in ‘t Fort de Goede Hoope, ten dage ende jare voornt.

[Signed:] Z. WAGENAER.

[Signed:] H. LACUS.

[Signed:] CORNELIS DE CRETSER.

C. 4, pp. 39-42.

Donderdag den {16660701} eersten Julij 166[6].

Vermits de na te senden winterschepen, die wij in de verlede maenden Maij off Junij uijt ‘et vaderlandt alhier verwacht hadden, no[ch] niet ten voorschijn gecomen zijn, ende over sulc[x] ons niet verseeckeren cunnen, off die noch dese off toecomende maent, onse bijsonder verlangen nae deselve in dese gansch bekommerlijcke tijden stillen sullen, principalijck hier in omdat wij na ‘t vertreck der jongste rethourvlooth ad Patriam tot noch toe geen gelegentheijt gehad hebben, om volgens gewoon[te] onse petitie van rijs, arrack, cleeden, en meer ander gansch nodige behoeften voor dit groote guarnisoen na Batavia te cunnen senden, Soo is ‘t dat als nu onse nader speculatie, ende consideratien, aengaende ‘t voorsz retardement der gemelte vaderlantse scheepen hebben laten gaen, ende ingevolge daer op beslooten, tegens medio off uijterlijck den 20en deser de hoeckerbooth de Pimpel nae Batavia aff te vaerdigen, om niet alleen met deselve nevens onsen gemelten eijsch de vereijschte advijsen, maer oock alle de brieven en vordere bescheijden, die ons van de bevelhebberen der jongst vertrocken rethourvlooth te rugh gelaten zijn, derwaerts te cunnen bestellen, ten eijnde Haere Ede, aldaer, derselver behouden vaert, als den goeden welstant alhier vernemende, des te vroeger buijten alle vordere sorgh off bekommeringh voortaen mogen gehouden, en wij (was ‘et mogelijck) noch dit jaer weder op ‘t nieuw van alles geprovideert werden.

Ende nademael oock d’ Ed. heer Rijckloff van Goens, Superintendenth op ‘t eijlandt Ceijlon per de twee eerste affgesonden rethourschepen, vandaer, namelijck Venenburch ende ‘t Kalf (die beijde op den 6en Meert lestleden alhier behouden verschenen, en met de vlooth voorts na ‘t vaderlandt vertrocken zijn) bij sijn brieff van den 28en December anno passato op ons gansch ernstich begeert heeft, dat wij doch per de eerste gelegentheijt Sijn Edt. met ‘et een off ander navel wilden bekent maken, ‘t geen zedert wijders in Europa tusschen d’ onse, en onse quade nageburen, in zaecken den oorloch betreffende, soude mogen voorgevallen wesen, Is insgelijcx als nu geresolveert, en vast gestelt, dat wij oock de houcker de Gecroonden Harinck in ‘t begin van de aencomende maent Augustij, tot dien eijnde na ‘t gemelte eijlandt met onse advijsen senden, ende met eenen versoucken sullen, dat ons de gemelte houcker hoe eer hoe liever volladen met rijs weder mach terugh gesonden werden, aengesien beijde de voorn. booths tegenwoordich wel voor eenigen tijt missen cunnen, omdat wij ons door derselver geduijrige toevoer van de vereijschte materialen tot dese bouw-werken nu soo wel versien bevinden, dat wij in de eerste 3 off 4 maenden derselver vordere hulpe hiertoe niet sullen van node hebben, te meer wij wel cunnen sien ende beseffen dat bij langer verblijff alhier van die beijde scheepies dat groote loontreckende scheeps-volck, dat daer op bescheijden is, d’ E. Compe. soo wel als ons (omdat die dagelijcx noch van onsen soberen voorraet moeten onderhouden werden) maer voor enckel last verstrecken souw.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage ende jare als boven.

[Signed:] Z. WAGENAER.

[Signed:] HENDR. LACUS.

[Signed:] CORNELIS DE CRETSER.

C. 4, pp. 43-45.

Saturdag {16661024} 24en October ao. 1666.

Overmits des E. Comps. lantbouwers en boschwerckers, ons tot diversche maelen aengeweest, en versocht hebben, om voortaen mede, off daghloonen, off alsulcke verbeteringh van gagie, en costgelt, als andere ambachtsgasten gegeven wort, te mogen genieten, ‘t welck wij oock bevinden, dat deselve met haere sware diensten, boven den ordinar[i]j lantbouw, soo met cappen, en voeren van brant, als ander hout, ‘twinnen²¹ van hoij &a. soo wel, en beter comen te verdienen, als degene, die jegenwoordich met graven, delven &a. aen desen nieuwe fortresse wercken, gevolgelijck hebben wij derselver supplicatie niet langer, met billijcheijt, connen van de hant wijsen, over sulcx is met eenparicheijt van stemmen goet gevonden en verstaen:

Eerstelijck dat de lantbouwers voortaen in plaets van 1 1/2 Ra. 2 Ra. ‘s maents tot costgelt en drie guldens ijder, op affrekeningh van hun maentgelden, sullen genieten, alsmede d’ onderstaende personen die volgens gewoonte, tot noch toe, in gagie niet en zijn verhooght, verbetert worden als volght te weten,

Harman Tielke van Lemgo soldaet wort voor lantbouwer in plaets van 9, 12 gl. ter maent toegevoucht, daer voor gehouden sal zijn, zijn verplichten tijt aen dat werck alhier te voldoen.

Jan Beijts van Brugge soldaet wort als boven aengenomen en van 8 tot 11 gl. verhooght blijvende gehouden als voren.

Barent Hendricx. van Hamelwaerden soldaet wort mede voor lantbouwer aengenomen en in plaets van 9, 12 gl. toegevoucht onder voorenstaende verbant.

Ottho Carstensz van Lingen soldaet wort voor 9, mede 12 gl. toegelecht onder verbant als boven.

Momme Pietersz van Housom soldaet is mede van 9 tot 12 gl. als voren verbetert.

Hendrick Appeldoorn van…²² soldaet als voren van 9 tot 12 gl. voor lantbouw verhooght.

Hendrick van Dale soldaet tot lantbouwer aengenomen, en van 9 tot 12 gl. verhooght verbonden blijvende als de voorstaende.

Theunis Pietersz van Maesterlant bossr. als boven verhooght en 13 gl. in plaets van 11 toegevoucht onder verbant uts.

Ten anderen, is aen de genoemde boswerckers, off houthackers, om haren swaren arbeijts wil, en dat meest ten dienste van de nieuwe Fortresse, werden geemploijeert, oock toegestaen, al soodanige daghgelden, als de gemene gravers aen dat werck genieten, zijnde twee dubbeltjes off 5 lichte stuijvers daeghs.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoop ten dage ende jare voorsz.

[Signed:] CORN. VAN QUAELBERGH.

[Signed:] HENDR. LACUS.

[Signed:] ABRAHAM SCHUT.

[Signed:] CORN. DE CRETSER.

[Signed:] JOHANNIS COON.

[Signed:] P. V. CLINCKENBERGH. 1666.

[Signed:] P. DE JONGE. Secrts. 1666.

²³

C. 4, pp. 46-47.

Sondagh den {16661112} 12en November ao. 1666.

Also den Eerw do. Petrus Wachtendorp,²⁴ den²⁵ derden November, van ‘et vertrocken schip de Beurs , met onse kennisse verbleeff omme zijn swacke lichaem, ‘t welck als doen noch geheel onbequaem was, om alsoo weder in Zee te gaen, met goede middelen tot vorige gesontheijt te connen brengen, en als dan per eerste gelegentheijt, zijne vordere reijse na India van hier weder te beginnen, Ende dat nu inmiddels den gezeijden E. Wachtendorp, sodanig was gerefraischeert, dat genouchsaem per ‘t schip de Gerechtigheijt soude connen vertrecken, Soo heeft onsen hier remorerenden praedicant, den Eerw. do. Joannes de Voocht, (van ‘t schip Constantia aan lant op ‘et versouck van den E. Zacharias Wagenaar verbleven, om den permanenten praedicantscomste te verwachten, gelijck breder bij resolutie van 5en Maert deses jaers comt te blijcken) oorsake genomen, den meergemelten E. Wachtendorp, tot verblijf te bewegen, aengezien nu krachten genouch had, om in dese gemeente, zijn ampt waar te nemen, gevolgelijck, soo door gecommitteerden uijt den Kerken-Raad, als in persoon, aan ons om zijne demissie van hier, per ‘t voorsz schip de Gerechticheijt instantelijck versocht, ende alsoo Zijn Es.²⁶ versouck (onses bedunckens) in redelijckheijt bestaet, Soo is ‘t dat ter deser vergaderinge, bij eenparicheijt van stemmen, verstaen, ende geresolveert hebben, den gen. E. de Voocht zijn versoucq toe te staan, ende den veelgemten. E. Wachtendorp in zijne plaetse weder bij ons te behouden, omme mede de te verwachtenen permanente praedicant, off wel een ander, die Zijn E. soude genegen zijn te verlossen, aff te wachten.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoop ten dage ende jare als boven.

[Signed:] CORN. VAN QUAELBERGH.

[Signed:] HENDR. LACUS.

[Signed:] ABRAHAM SCHUT.

[Signed:] CORN. DE CRETSER.

C. 4, pp. 48-50.

Donderdag {16661216} 16en December 1666.

Overmits wij, niet alleen uijt verscheijden geruchten van particuliere personen, bescheijden op het Franse schip St. Jean , onder ‘t gesag van den Vice-Roij van Madagascar , Monsr. de Mondevergue²⁷ 12en deser hier aengecomen: maar oocq uijt desselffs gecommitteerdens onder anderen bij discours verstaan, dat last van haren Coningh hadden, om in de bhaeij van Saldanha , soo ‘t daar bequaam vonden, een vastigheijt op te werpen, en alsoo daar van possessie te nemen, ‘t welck wij wel bij monde tegengegaen, en haer te verstaan gegeven hebben, hoe dat die plaets in possessie bij ons was, als werdende dagelijcx van onse vrijel. op Comps. Naam en onder haar protexie, bevaren, gefrequenteert, en volgens haar verleende Commissien gemaintineert, gevolgelijck en conden zijlieden die plaats niet onder sich slaan, sonder d’ E. Compe. in hun recht van eijgendom te vercorten; maar aengesien wij aldaer geen residentie, off vaste besettingh en hebben, dienvolgende beducht blijven, off wij tegens haar onse possessie in Europa , al genouchsaam souden connen mainteneren, Soo is met eenparige stemmen, tot meerder gerustheijt en versekeringh, goet gevonden en verstaen, de alrede gescheepte 7 man in d’ Bruijt weer te lichten, en versterct met 4 soldaten, en den zargeant Wederholt, als hooft, te lant mits de contrarie wint, derwaerts te zenden, met die ordre dat den zargeant Wederholt met noch 5 man, aen de waterplaats sullen blijven, en de mijnen maken,²⁸ van een vasticheijt op te willen werpen, waer toe, met de vrijmansboot, de Bruijt , haar gereetschap en victualie voor 6 a 8 weken volgen sal, verdelende de resterende 6 man twee en twee op ‘t Jutten , Marcus , en Schapen Eijlantje , in do. bhaeij leggende, sonder haar in ‘t minste te bemoeijen met ‘t geen de Francen daar mochten in ‘t werck stellen, latende ons maar t’ elckens bericht van hun wedervaren toecomen, om ons daar van, na tijts gelegentheijt, te connen dienen, en sulcx te doen als bevinden te behoren.

Aldus gedaen ende geresolveert, in ‘t Fort de Goede Hoop ten dage ende jare voorschreven.

[Signed:] CORN. VAN QUAELBERGH.

[Signed:] HENDR. LACUS.

[Signed:] ABRAHAM SCHUT.

[Signed:] CORN. DE CRETSER.

[Signed:] JOHANNES COON.

C. 4, pp. 51-52.

Maandagh den {16670103} 3en Januarij 1667.

Alsoo per ‘t fluijtschip Diemermeer dato ulo. December alhier is comen aan te landen, den Eerwaerdigen predicant do. Jacobus Burenus,²⁹ om te vervangen do. Joannes van Arckel zaliger dan dewijle denselven niet alleen overleden, maar den tegenwoordigen eerwaerdigen leeraer Petrus Wachtendorp al een tweede do. Joannes de Voocht vervangen heeft, bij welckers continuele aflossingh den Kerken-Raad oordeelde, dees nieuw aengequeecte Kercke, te merckelijck wierde benadeelt, derhalven op ons versochten om den presenten do. Wachtendorp, tot verblijf voor noch eenigen tijt, te animeren, gemerct do. Burenus, door ‘t overlijden van zijn huijsvrouwe als andere toevallen, sich bereijtwillich toonde, naar Battavia te vertrekken; al ‘t welck bij ons overwogen zijnde, vonden goet, die zaack geheel en al te laten, aan gemelte beijde leeraeren, ende den Kerckenraed, die dan met den anderen verdragen zijn, als dat do. Wachtendorp alhier verblijven ende do. Burenus, per de eerste gelegentheijt, na Batavia vertrekken zal, waar op onse approbatie versoucken, ‘t welck wij bij desen doende, ende Haar E. bedanckende zijn, voor die onderlinge eenigheijt en lieffde tot de Kerck alhier.

Aldus gedaan ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoop datum uts.

[Signed:] CORN. VAN QUAELBERGH.

[Signed:] HENDR. LACUS.

[Signed:] ABRAHAM SCHUT.

[Signed:] CORN. DE CRETSER.

[Signed:] JOHANNES COON.

C. 4, pp. 53-64.

Maendagh {16670523} 23en Meij ao. 1667.

Den Raet van het Fort vergadert zijnde, alwaer den E. Johan van Dam³⁰ Extraordinarie Raet van India als Commissaris aen dit comptoir presideere, is bij Sijn E. geproponeert:

Aengesien ons de Hrn. en Meesters bij hare missive de dato 23en October ao. passado, uijt de vergaderinge van de 17en geschreven, hebben gelieven te gelasten, dese nieuwe begonne fortresse te laten steecken, en dat bij deselve bevorens is geordonneert, maer 250 man in tijden van oorloge, alhier in guarnisoen te houden, off niet met minder getal coppen conden bestaen, also India ten hoogsten om secours van ‘t selve verlegen is, waar op dan na rijpe deliberatie met gemeene stemmen van den Raedt is verstaen, dat niet met 250 maer ten minsten 300 coppen dese plaets beset sal dienen te blijven principaelijck om de nieuwe opgemaekte punt, Robbeneijlant , en andere plaetsen in alle gelegentheijt te bewaeren.

Dingsdagh 24en do.

Heden is bij den Commissaris overgelevert een schriftelijcke propositie, met aenseggenge dat d’ Hr. Commandeur en ider Raetspersoon bijsonderlijck haer omdencken daer over hebbende laten gaen, als dan haer gevoelen over d’ een off andere van die ordres, ‘t sij tot veranderen verbeter, en vermeerderen der selver, sullen gelieven in te brengen luijdende als volgt:

‘Also d’ ordres van de Heeren Meesters, Generael ende de Raden van India, item de memorien off instructien van de Commissarissen aen de Commandeur alhier, van tijt tot tijt, naegelaten, so menichvuldich zijn, dat ick niet alleen onnodich oordeele, eenige nieuwe memorien voor dese commandeurie te maken, off men moeste een saek thienmael repiteren, maer oock ondienstich, also alle die heren verstellingen, in stijll en forme een confusie veroorsaecken, als goet verstant, en oordeel, om dese residentie wel te regeren en dirigeren, na Compagnies maxime, want als alle de positive ordres van wel gemelte Heeren te samen werden getrocken, en wel gereguleert ieder materie van een nature zijnde, bij malkanderen gebracht, ende gestelt wert (‘t welck licht om doen is, en gemelte Commandeur gerecommandeert wert, dit also te ordonneren) sal de regeringh alhier meer als genoech geinstrueert zijn, hoe dit werk bestelt moet werden, en hoe men sijn Eer en Eet en conscientie daer in betrachten zal.’

Dan alsoo somtijts eenige twijffelachticheijt in de ordres off ook wel dat de tijt en gelegentheijt enige veranderingh en swaericheijt inebrengen,³¹ om sodanige ordres na de letter na te comen, en waerover UE. ons nader en claerder advijs, off ook wel in saken daer noijt eenige ordre in gestelt is, en nieuw reglement in van doen mochte hebben, Soo is ‘t dat ick bij desen UE. te kennes geve³² dat, UE. indien enige sodanige twijffelachtigheden mochten voorgekomen zijn, mij ‘t selve schriftelijck sullen op geven, om daer op dan sodanich te disponeren met advijs van den E. Commandeur en Raet alhier, als den diensten en ‘t voordeel van de E. Compagnie bij deser residentie sal vereijsschen.³³

Saterdagh den 28 en do.

Den Commissaris afvragende aen d’ Hr. Commandr. en Raedt hare advijsen te uijten over de propositie verleden Dingsdagh overgegeven, heeft d’ Heer Commandeur Cornelis van Quaelbergh Sijn Ed. voornoemt, daer op voorgedragen dat niet anders conde vinden ‘t geen in genoemde ordres correctie vereijste, dan dat (nademael de scheepsboecken van de uijt Patria herwaerts aencomende scheepen dickwils heel slordich en ongeregelt hier werden aengebracht) Sijn E. onder correctie oordeelde, het ten dienste van de E. Compe. nodich was, onse boeckhouder te qualificeeren, om op ‘t arrivement van de schepen sich na boort transporterende de visite over alle deselve boecken te mogen doen, ende als dan bij wandebvoiren van de boechouders daerin sodanich te versien, als na exigentie van saken nodich mocht geacht werden, waer op de Ed. Heer Commissaris heeft aengenomen ‘t selve in ‘t vaderlant comende d’ Edle. Heeren Majores voor te dragen,

Sonder dat imant van de vordere Raatspersonen die ider besonder afgevraegt zijn, op de voorsz schriftelijke propositie ietwes heeft weten voor te dragen dat vermeerder³⁴ off verandering off correctie in meer geseijde ordres vereijste.

Daer op bij den Commissaris wijders ingebracht zijn eenige defecten, die in sommige gelegentheden bij sijne visite heeft geremarqueert, namentlijck dat de negotieboucken alhier tot noch toe niet nae coopmansstijl, noch na de maxime van India waren gehouden geweest, so is bij den selven met advijs van d’ E. Commandr. en Raedt g’ordonneert dat de voorsz boecken sodanich sullen gestelt werden, als reets bij d’ E. Heer Commandeur Quaelbergh alhier al is beginnen in treijn gebracht te werden, als bij exempel ijder parthije sijn reeqe. te geven ende sodanich te stellen, dat niet alleen ijder soort maar elke stuck in ‘t grootboeck bekent sal staen, Item dat de persoonen die tractement genieten en andere, met naem, toenaem en bediening in ‘t Journael sullen werden g’exprimeert &a, Item dat alle de provisien getaxeert sullen werden uijtgetrocke. So is ook wijders op verder aengeven van Sijn Ed. geordonneert dat den coopman dispensier off wie de administratie en uijtgift over eenige packhuijsen aenbevolen is, niet vermogen sal, eenige de minste goederen, uijt deselve te laten volgen, sonder schriftelijcke ordonnantie van d’ E. Hr. Commandr. voornoemt-

Dat oock deselve boeken alle maenden moeten effen gestelt zijn, en alle partijen behoorlijck in ‘t grootboek³⁵ overgedragen en den Heer Commandeur vertoont werden, Item dat Comps. cas alhier (tot noch toe bij den coopman en negotie boekhouder g’administreert) voortaen bij den fiscael sr. Cornelis de Cretzer sal worden gehouden en waergenomen, welke alle de penningen die hier omgaen ontfangen en verstrecken sal, al mede op ordonnantie van de E. Commandeur.

Gemerct ook Sijn Edle. uijt d’ restanten van d’ ammonitie hadde geobserveert dat dees plaets niet meerder als met 13000 duijsent pont³⁶ buskruijt was versien dat bij overval van vijanden weijnich helpen soude, off licht verschooten sijn, is wijders verstaen ende geordonneert dat in plaets van voorsz 13000 pont men hier altijt ten minsten 25000 ponden sullen versien blijven nevens ront en lang scharp nae advenant en waer toe tot ‘t bergen van ‘t selve een plaetse op geruymt off nieuw gemaect moet werden.

Ende nademael bij ‘t aenwesen van voorn. Sijn Ed. verscheijde persoonen soo Comps. dienaers als vrijelieden alhier, de een om na Patria te vertrecken ende de ander om verbetering (soo bij veranderinge van dienst als ook tijtsexpiratie) quamen te solliciteren is deselve in volgender voegen haer versoek ingewillich[t] te weten:

De weduwe van zaliger Willem Weiderholt in sijn leven zargeant alhier met behoorlijk request in Rade verscheijnende en nedrich versouckende dat ten opsichte haer beijde mans so kort achter malkanderen was comen te verliesen, ende weijnich bij een te krijgen wist, om hare twee kinderen t’ onderhouden, d’ Hr. Commissaris geliefde haeren soon gent. Willem sodanige gagie toe te vougen als goet soude vinden, so is bij meerderheijt van stemmen verstaen voorsz kint 4 gl. maendeijcks toe te voegen.

Pieter Jongh van Stadtmoor wort vermits sijne lammicheijt nu ontrent vier jaeren geduert, ende dat geen meerder nut tot den lantbouw alhier toebrengen kan, vergunt, om met een desen hier ter rhede leggende retourschepen na Patria te vertrecken.

Soo ook Bartholomeus Borns als hebbende zijne gelegentheijt, al over lang daer naer aengestelt en cunnende in ‘t bijsonder geenige nutticheijt aen dese colonie toebrengen.

Samuel Schersliefer³⁷ van Bazel nu ontrent een jaer aen de Chirurgie gebruijct en bevoren alhier voor soldaet aengelt³⁸ is op goede getuijgenisse zijner kennisse met de qualiteijt van onderbarbier en sesthien gulden per mt. binnen sijn verbant verhoogt.

Johan Jurgen van Dam wort mits desen vermits nu al redelijke preuve der pen is gevende voor jong adsistent met 14 gl. per mt. onder een vijff jarich verbant in dienst der E. Compe. aengenomen.

Johan Adam Faber van Heijdelberg soldt. is heden vermits goede preuve in ‘t knijpen, nu ontrent een jaer in Comps. magasijn heeft gegeven in de qualiteijt bevesticht en 13 gl. per mt. binnen sijn verbant toegevoucht.

Adriaen van Brakel de plaets van baes timmerman nu al een jaer waergenomen hebbende, waerin goet contentement geeft, zijnde zijn verbant mede geexpireert, word in do. qualiteijt onder een drie jarig verbant en 30 gl. per mt. bevesticht.

Jan Brital is ten opsichte goede kennisse van de navigatie heeft, en een goet zeeman bevonden wort, als mits de expiratie van zijn verbant tot onderstierman geavanceert, en voor drie jaren te bewijsene dienst 30 gl. per mt. toegevoegt.

Jacob Cornelisz van Nieuwkerk is vermits de plaets van geweldiger nu ontrent een jaer tot genoegen waergenomen heeft in do. qualiteijt met 16 gl. per mt. binnens tijts bevesticht.

Jonas Jonasz. van Zenningen is nae expiratie van sijn tijt noch drie jaren in dienst ende voor houthacker aengenomen sullende in plaets van 12 voortaen 14 gl. maendelijx genieten.

Ten aensien Sijmon Gerbrantsz van Sneek voor bossr. met ‘et schip ‘t Wapen van Hoorn ao. 1664, en 9 gl. per maent hier aengecomen, zijnde zedert voor metselaer tot 11 gl. verhoogt, wort als nu wederom voor een nieuw verbant van drie jaeren vermits tijtsexpiratie, aengenomen en een gagie van 14 gl. per maant toegevoucht, soldije en verplichtinge heden ingaende.

Vermits Anthonij van Vollenhoven (voor onderstierman ao. passado met ‘t fregat de Visser wt Zelant gezeijlt)³⁹ met 30 gl. per maent zedert den 6en Januarij deses jaars mits overlijde[n] van de schipper bij surrogatie tot opperstierman tot den 6en Maert is gebruijct, hebbende van doe af na ‘t overlijden van haren opperstierman voornt. ‘t bestier van dat jacht sodanig waergenomen dat op 2en April daer aen hier geluckig arriveerde als wanneer door den Commandeur alhier als provisioneel schipper daer op is voorgestelt en naderhant tegen eenen Marinus Commersz op de fluijt Westwout is overgegaen, gevende overal preuve van capaciteijt en zemansschap,⁴⁰ So is ‘t dat denselven mits desen op sijn serieus versoeck met de qualiteijt van schipper wert begiftigt, en voortaen 45 gl. per maent bij halvering toegevoucht, gehouden wesende zijn verbant daervoor aen de E. Compe. te voldoen gagie heden ingaende.

Aengezien Cornelis Philipsz van Middelburg ao. 1665 voor de Camer Zelant als derde waek met 25 gl. ter maent per ‘t jacht den Achilles in India gecomen, zedert den 24en December 1666 tot den 25en April deses jaers, de onderstiermansplaets op do. jacht heeft becleet⁴¹ en waergenomen, zijnde als doen ter ordre van d’ heer Commandeur alhier, op de fluijt Westwout voor opperstierman overgegaen, hebbende zedert over al preuve van bequaemheijt gegeven,⁴² Zoo is ‘t dat den selven mits desen op sijn instandelijck versouck, met de qualiteijt van stierman wort begifticht, en bij halveringe een soldije van 36 gl. ter maent toegevoucht, gagie heden ingaende.

Sijmon Gerbrantsz de Boer van Alsmeer hier te lande gecomen met de fluijt ‘t Wapen van Hoorn voor ditto Camer ao. 1664 als bootsman met 9 gl. per mt. zijnde nu al over ‘t jaer in Comps. paerdestal als knecht gebruijct, ende ten aensien dat werck vrij wat morsich valt, wort als nu op zijn instantelijck versouk alsmede dat zijn tijt g’expireert is, onder een drie jarich verbant een belooningh van elff guldens ter maent toegelegt, waervoor hij de E. Compe. voorsz tijt in do. werck zal hebben te dienen verbant ende gagie heden ingaende.

Cornelis Swensen van Maesterlant matroos sodanigh voor de Camer Amsterdam per ‘t schip Brederoode ao. 1664 met 10 gl. ‘s maents hier te lande gecomen, wort mits desen dewijle zijn tijt als nu ge-expireert is, wederom onder een 3 jarich verbant met een belooningh van twaelf guldens ter maent aengenomen waer voor hij voorsz drie jaren alhier op de vaertuijgen, als voren zal hebbendienst⁴³ te presteren, verbant ende gagie heden ingaende.

Marcus Jansz van Busen soldaet daer voor met schip ‘t Wapen van Amsterdam ende do. Camer ao. 1664 met 9 gl. per mt. hier aengelant zijnde zedert sijn aenwesen de meesten tijt als glasemaker gebruijckt, daer van goede kennisse heeft bewesen te hebben, wort mits desen op sijn nedrigh versouk daer voor van nu af een belooningh van twaelf guldens per maent binnen zijn verbant toegevoucht, gagie heden ingaende.

In ‘t Fort de Goede Hoop op de datums hier vooren aangetekent.

[Signed:] JOHAN VAN DAM.

[Signed:] CORN. VAN QUAELBERGH.

[Signed:] HENDR. LACUS.

[Signed:] ABRAHAM SCHUT.

[Signed:] CORN. DE CRETSER.

[Signed:] JOHANNES COON.

[Signed:] PIET VAN CLINCKENBERG. 1667.

[Signed:] DIRCQ JANSZ SMEINDT.

⁴⁴

[Signed:] P. DE JONGE. Secrets. 1667.

C. 4, pp. 65-70.

Donderdag {16670526} 26 en Maij ao. 1667.

Kopie⁴⁵

Gemerct tot onser aller groter blijtschap op gisteren ‘t schone Retourschip d’ Eendracht (Gode lof) hier noch eijndelijck is komen te paresseren, ende dat de vordere vlote jegenwoordig volcomen gerestaureert en van alles wel versien is om heden off morgen een goede wint krijgende, haere stevens bhaeijwaert wt na de havenen onses vaderlants aan te wenden, dat ook d’ Heeren Majores bij sekere secrete brief, wel expresselijk hebben gelieven te gelasten, ingeval enige schepen na de paresse der vlote, in dese bhaeij noch wijders hier quaemen op te dagen, daer na met meer verlet als van 2 a 3 dagen soude dienen gewacht, deselve geensints te verbeijden, maar na behoorlijke ordre tot zijn off hare reparatie, en ververssinge te hebben gestelt, van hier soucken te vertrecken, breder als bij deselve, Soo is ‘t dat den Breden Raedt van de alhier ter rhede leggende retourvloot, geadsisteert met de E. Heer Commandeur alhier, op heden behoorlijk vergadert zijnde, bij den Ed. Heer Admirael Johan van Dam is voorgehouden, off men voorsz schip d’ Eendracht wel in 2 a 3 dagen soude cunnen vaardig maken, om met de gehele vlote te vertrekken, Ingeval ja off men dan voorsz dagen na hem diende te wachten, dan dat men hem sekere rendevous aengewesen hebbende, om daer van haer verbeijt te werden, alhier soude laten, en maar vandaag off morgen, d’ wint dienende directa de stevens t’ zewaarts te zetten, waar op dan den opperstierman van voorsz schip die de plaats en Commando mits onbequaamheijt van de schipper, op ‘t selve heeft waergenomen, afgevraecht zijnde, off wel in so korten spatie van tijt mogelijk was ‘t schip volcomen vaardig om te vertrekken gemaect konde werden; en daar op met goede redenen, ja tot antwoord gevende, Soo is na behoorlijke rijpe overweginge daar over gedaen, en genomen, bij eenparicheijt van stemmen vastgestelt, dat men noch tot Sondag nademiddag, met ‘t vertrek van de vlote sullen wachten, en inmiddels met alle doenlijke vlijt, en practicable middelen ‘t selve herstellen, leverende alsdan noch sovele ververssing aan boort, dat 7 a 8 dagen daar van aan al ‘t scheepsvolck kan opgeschaft werden, en so vele gesonde clouke matrosen, en soldaten hier van lant verlost zijnde, tot supplement van haere zieken, als nodig wesen sullen.

Ende nademaal den schipper Jacob Gommerbak van Schiedam van haar Edle. op Batavia, op veelgemelde schip, als regerende schipper g’ordonneert, zedert sijn vertrek vandaar altijt ziekelijk en geheel onbequaam, om so kostelijken schip te regeren is geweest, zijnde jegenwoordig sodanig gestelt, dat van sijn leven bijna wort gedespereert, is wijders vastgestelt, dat men enige gecommitteerdens, benevens 2 a 3 bequame cherurgijns derwaerts sal zenden, om naeukeurig voorsz schippers ziecte te onderzoucken, en naer gedaen rapport, wijders na behoren daar in gedisponeert te werden, waar toe dan schipper Sijmon Pietersz Cent Hamers, en den coopman sr. Gerrit van Meerle zijn genomineert.

Vrijdag den 27en Maij ao. 1667

Den Breden Raad op heden weder behoorlijk vergadert zijnde, hebben de op gisteren gecommitteerdens gerapporteert, dat voorgemte. schipper op d’ Eendracht , na menselijk oordeel niet weder tot zijn vorige en behoorlijke gesontheijt, en bequaamheijt licht te geraken stonde, leverende daar nevens over het schriftelijk advijs van de gecommitteerde cherurgijns, luidende als volcht:

‘Op huijden den 26en Maij 1667 hebben wij ondergesz cherurgijns door ordre van den E. Heer Admirael Johan van Dam, ter presentie van de E. gecommitteerdens, gevisiteert Jacob Gommerbak, schipper op ‘t schip d’ Eendracht , hebbende een beroertheijt aan de geheele linckerzijde, met sodanige debiliteijt van krachten, dat naar ons oordeel noijt tot zijn vorige gesontheijt sal komen, en naar alle apparentie van zijn ziecte noijt opkomen-getekent P. ELSEVIER en JOHANNES CAMP.⁴⁶ ‘

Waarom bij desen Raad zijnde aangemerct hoe nootsakelijk het is dat dit Comps. costelijke schip weder met een goet bestierder dient versien om niet t’ eniger tijt in eenig ongeluk te mogen vervallen, principalijk daer ons bericht wort dat al vrij enige moetwillige quanten gedurende dese reijse haer daerop hebben beginnen te openbaren, en sich tegen haren stuijrman genaemt Gerrit Ridder Muijs, al vrij wat wrevelmoedig aan te stellen, so is met eenparicheijt van stemmen, bij desen geresolveert, en vasgestelt, dat den schipper van de Esperance genaemt Hans Swart, als zijnde een ervaren zeman, op d’ Eendracht sal overgaan, en daar op als schipper sal worden geouthoriseert, wijders dat de voorn. stierman (reguart genomen op zijnde goede diensten in ‘t te recht te brengen van voorsz schip bewesen) tegen denselven Swart weder op d’ Esperance voornoemt, als commanderend schipper sal overgeset worden, sullende den inpotenten Gommerbak op zijn instanteijk versouk en tot verfrissinge en genesinge (so die noch apparent mochte becomen) hier aan lant genomen werden.

Ende op dat alles met goede ordre mochte toegaen, zijn de schippers Cent Hamers en Gerbrant Pietersz de Bok, gecommitteert na voorgaende behoorlijke visite der ruijmen, en de te doene wederzijtse transporten, de gemelte personen in voegen als voren, op boven geroerde schepen voor te stellen.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoop op de dagen hier voren gemelt.

Was getekent Johan van Dam, Corn. van Quaelberg, J. Jansz, Sijmon Pietersz, Cent Hamers, Gerrit van Maarle, Garbrant Pietersz Bok, Albert Crol, Isijms Reijnier, Bringhmans, Pieter Saskes, Hans J. Swart, Jan Blaeumeulen, Pieter Pietersz, Gerrit Ridder Muijs, ende P. de Jonge Secrts.⁴⁷

Naar collatie d’ accorde bevonden, in ‘t Fort voornt. desen 7en Junij Ao. 1667 bij mij.

[Signed:] P. DE JONGE. Secrts. 1667.

C. 4, pp. 71-72.

Donderdag {16670714} 14en Julij ao. 1667.

Gemerct de schipper van de houcker-boot de Poelsnip genaemt Jan Cleijne-boef, zig niet alleen gedurende zijn reijs van Batavia herwarts, continuelijck dronken gedronken, en als dan zeer onhebbelijk met zijn onderhebbende volck geleeft heeft, haer met schandelijke scheltwoorden, en dreijgementen toevarende, als sonder reden veeltijts zeer onhebbelijk tracterende, Ne maer ook daer en boven derven seggen, hij wilde duijvels eijgen wesen ingeval geen andere officiers van hier op kreeg, hij zou de houker verzeijlen, &a. alles breder bij sekere attestatie daer van dier wegen beleijt, blijkende, So is ‘t dat wij als nu (reguard nemende dat dese aenstaende te doene Mauritiase als verdere reijse so doende niet zonder pericul, van dat scheepje, als verachtering van die van Westwout stont te geschieden) te deser vergaderinge hebben vast gestelt, ende besloten, den gen. schipper van dat scheepje af te lichten, en als passagier per de Jonge Prins na Batavia doen vertrecken, en in desselfs plaets als schipper op voorsz houker se authoriseren den stierman van Westwout voornt. genaemt Cornelis Philipsz van Middelburg.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoop ten dage ende jare voorsz.

[Signed:] CORN. VAN QUAELBERGH.

[Signed:] HENDR. LACUS.

[Signed:] CORN. DE CRETSER.

C. 4, pp. 73-76.

Maendag {16670905} 5en September ao. 1667.

Den Raad vergadert, en daar in diverse voorgevallende questien afgehandelt zijnde heeft d’ Heer Commandeur deselve wijder, ‘t volgende in serieuse opmerkinge gegeven, en voorgestelt:

Eerstelijk off haerlieden niet wel bekent was, dat den ondercoopman Hendrik Lacus, t’ zedert den aanvank van zijn tegenwoordige bediening, in ‘t houden der negotieboeken, en administratie der pakhuijzen, sig niet alleen door dronken drinken maar ook door puur versuim, en slofficheijt, als anderzints, daar toe onbequaem gemaect heeft.

Ten anderen off niet al bevorens ‘t optenu van dees zijn chergie, en doe noch Secretaris en fiscael was, diergelijx gepleegt heeft, en sulx te dien tijtonder dese en gene twede suppost⁴⁸ al g’oordeelt is, verder tot dees dienst onnut te wesen,

Ten derden off zijn op ulo. December ao. passo. geslotene negotiebouken op d’ komst van de retourvlote in Maij niet alleen pas klaar⁴⁹ , maar selfs d’ nieuwe nog lang daar na, schoon des Commandeurs so menigmael hier tegen gedane protestatie, onbegonnen laten leggen heeft,

Ten vierden off de Hr. Commandeur ziende dese verwarring, en dat hij Lacus daar niet wiste off konde doorgeraken, t’ zijnen besten in Rade niet geproponeert, en bij gevolge geresolveert heeft, den guarnisoen bouchouder Jacob Granaat, t’ ordonneren die op ‘t spoedigste te recht te brengen, stellende daar nevens den fiscaal Cornelis de Cretser, en den ondercoopman Pieter van Clinckenberg als Commissarisen, nevens den Secretaris, om d’ pakhuijsen en ‘t verder nodige, te dresseren,

Ten vijfden off hij Lacus in plaats van dit voor een benefitie te rekenen, en wel op te nemen, sulx mede alle middelen aan te wenden, om hier van een eijnde te maken, ter contrarie niet alles euvel opgenomen, sig daar tegen gekant, alle contradictien aangewent, hem geformaliseerd, en de Ordres te wederhouden, t’ elkens getragt heeft, selfs met vele injurieuse woorden, toutcherende d’ Heer Commandeur,

Ten sesten off niet langen tijt herwaarts, sig moetwillens wt alle ordonaire, en extraordinaire vergaderinge[n] ja selfs van d’ Kerk en ‘t gebed, g’absenteert, en nog heden desen middag, in plaats van ter vergadering te komen, tot disrespect van den Raad sig terselve[ri]tijt, buiten ‘t fort begeven heeft, bevestigende also genogsaem selfs, ‘t geenin onbehoorlijke termen versmadelijk⁵⁰ gesegt zoude hebben, bij d’ sulke niet wilde verschijnen, begeerden se hem in Rade, mochten hem daer na toe slepen,

Alle welke voorstaande pointen, dan in Rade wel en rijpelijk onverwogen, en bevonden zijnde, d’selve niet alleen waarachtig te wesen: maar dat noch met veel meer calumnieuseteijten zoude[n] cunnen werden geverifieert, sulx eenpaarlijk daar op verstaan, en geresolveerd is, d’ Compe. van sulken onnutten dienaer, hier t’ ontlasten, en hem Lacus van sijn qualiteijt, en bediening te suspenderen, en also met zijn familie te laten vertrekken, ten ware in zijn nog te doene verantwoording, sodanige fauten bevonden, die meerder correctie meriteerden.

Aldus gedaen ende gearresteert in ‘t Fort de Goede Hoop aan Cabo d’ Boae Spaei datum als vooren.

[Signed:] CORN. VAN QUAELBERGH.

[Signed:] ABRAHAM SCHUT.

[Signed:] CORN. DE CRERSER.

[Signed:] JOHANNIS COON.

[Signed:] PIETER VAN CLINCKENBERGH. 1667.

[Signed:] DIRCQ JANSZ SMEINDT.

[Signed:] My Present, P. DE JONGE. Secrts. 1667.

C. 4, pp. 77-78.

Saturdag, {16670910} 10en September 1667.

Also d’ schepen Wassende Maan 29en Augo. en ‘t Wapen van der Gouw , 8en stanti⁵¹ hier g’arriveerd, en beijde gedestineerd zijn, na ‘t eijlant Ceijlon , off Coutchin , op de Mallebaerse kust, waar heen d’ Wassende Maen , al 3 a 4 dagen gedepesseerd is, met intentie, dat trachten zoude, d’ reijs binnen door tussen Madagascar en d’ cust van Africa, tot Coutchijn , te gewinnen, dan dewijle hier noch door contrarie wint, ter rhede moet blijven leggen, bleven beducht, den tijt en ‘t mouson, daar toe te verde verlopen te wesen, Echter ons daer in met d’ meeste omsichtigheijt te handelen, heeft d’ Heer Commandeur, met gemte. scheepsoverheden, hier in Rade alles pro et contra gedebatteert, bij gevolge is er eenpaerlijk op verstaen en goet gevonden, eerstelijk dat d’ opperhooffden van dees beijde schepen, haer cours buijten Madagascar om, prompt, en in dier voegen na Ceijlon , voor so veel wint en weer toelaten, sullen bevorderen, gelijk d’ Heer Commandeur Roothaes,⁵² deselve is voorschrijvende, ten anderen, sullen ook trachten Ceijlon , beoosten Gale , tussen de 8 en 9 graden, aen te doen, en also langs d’ wal, tot punte-Gale zien te geraken om aldaer af te wachten, ‘t geen haer nader aanbevolen staet te werden, dewijle de intentie van de Edle. Hrn. Bewinthebberen, om Coutchijn eerst aan te doen, bij dese cours ongeraden is t’ achtervolgen.

Actum in ‘t Fort de Goede Hoop datum ut supra.

[Signed:] CORN. VAN QUAELBERGH.

[Signed:] PIETFER DOUWESEN.

[Signed:] GALE GALISZ.

[Signed:] CORN. DE CRETSER.

[Signed:] CORNELIS HANECOP.

[Signed:] PIETER MONTENACK.

[Signed:] PIETER MARTENSZ.

[Signed:] JACOB CORNELISZ.

[Signed:] Mij. present P. DE JONGE. Secrts. 1667.

⁵³

C. 4, pp. 79-80.

Saturdag {16671001} pmo. October ao. 1667.

Aangesien den persoon van Hendr. Lacus, gewesen ondercoopman, om verscheijden en genogsaam⁵⁴ wichtige oirsaken, verleden 5en September is gesuspendeert, om na te doene verantwoordinge van zijn vertrouwt gewesene bewint, van hier te vertrekken, breder als bij resolutie daar van getrokken, Ende dat nu bij de resumtie van de afgelegde, en gesloten negotiebouken, van den verleden jare, komt te blijken, dat niet alleen vele provisien, als andere coopmanschappen, gansch onbehoorlijk en sonder enige schijn in een groote quantite zijn afgesz maar dat ook, niet jegenstaande alle ‘t selve bewijslijk waar, en met documenten, de gerechtigheijt van dien baarblijklijk konde betoont werden, op meest alle waren, doch principael provisien, en ‘t geen voor contant wt. Comps. magasijnen wert vercogt, evenwel een important gedeelte tekort komt, breder als bij sekere pertinente memorien, wt d’ aangeroerde bouken getrokken, komt te blijken, Soo is bij d’ E. Heer Commandeur den Raad te deser vergaderinge voorgestelt, off ‘t niet gansch nodig was, d’ afschriften van voorsz memorien, hem Lacus ter hant te stellen, met ordre, om daer op binnen sekeren tijt, op yder poinct in ‘t bijzonder, pertinente aanwijsinge, en zijn beweringe te doen, waar op na voorgaande behoorlijk overleg, is vast gestelt, en bij desen eenpaarlijk geresolveert, de genoemde memorien, hem also te overhandigen, en daar nevens te gelasten, binnen den tijt van 14 dagen, de behoorlijke aanwijsinge van poinct tot poinct, pertinentelijck te doen op dat also kan gesien werden, waar, en op hoedanigen wijse, so groten quantiteijt, van allerhande goederen, bevaren, en geemploijeert zijn, sullende, ten aansien so traag en nalatig in al zijn doen is, niet vermogens wesen sig eerder buijten dese fortresse te begeven, voor dat ‘t selve behoorlijk sal hebben volbragt.

Aldus geresolveert, in ‘t Fort de Goede Hoop datum als voren.

[Signed:] CORN. VAN QUAELBERGH.

[Signed:] CORN. DE CRETSER.

C. 4, pp. 81-85.

Maandag, {16671003} 3en October ao. 1667.

Is heden door den gesuspendeerden ondercoopman Hendr. Lacus, aan d’ E. heer Commandeur overgelevert, zeker requeste luijdende van woorde te woorde als hier onder volgt.

Aen D’ E. Heer Cornelis van Quaelberg Commandeur van de Caapse Residentie ten dienste van d’ E. Generale Nederlantse Compe. in Orienten.

‘Geeft oitmoedelijck te kennen Hendr. Lacus geweest zijnde coopman, en tweede persoon deser plaatse, hoe dat hij suppliant zedert enige maanden niet alleenig van zijn posturiteijt, maar namaels noch van zijn qualiteijt, tot de suspendatie is verkleijnt geworden, ende ten aansien den suppliant overgegeven is, een memorie van de provisien geconsumeert van ‘t jaar 1666, daar bij geresumeert zijnde, den ontvang, so is den selven grotelijx verwondert, dat sodanige wttrekkinge van reeke. hem worden overgegeven, daar bij een merkelijke somme soude te kort comen, daar den voorsz supplt. niet ter werelt van en weet, en ook nooijt kennisse gehad heeft, also d’ voorgaande maximes, en ordres van beijde de aangewesene Commandeurs alhier, niet heeft ten minsten tegen willen streven, principael wt oorsaak dat hem God den Heer met blintheijt heeft besocht, daar door niet conde doen, als zedert een acht jarigen getrouwen dienst gedaan heeft, alhoewel dat hij supplt. sulx wel hadde volgens zijn authoriteijt daar over behoren te nemen, dienvolgende ben ik bewogen, Haar Edle. te kennen te geven, dat van mijnen ‘t wegen, niet ter werelt wt d’ pakhuijsen is gehaelt, off verstrekt, als conform de briefkens, die ik daar van hebbe gepasseert, versoukende dierhalven, dat den dispencier, met zijn adherenten, behoorlijck reeqe. en satisfactie, aan d’ E. Heer Commandeur ofte mijn sullen hebben te doen, verwachtende van deselve sodanige suffisante redenen, dat d’ E. Heer, en ik contentement sullen genieten, ‘t welk doende &a.’

Het welke bij Zijn E. in de gewone avontvergaderinge den Raad voorgedragen, en daar op omvrage gedaan zijnde, is bevonden en verstaan, ‘t selve request geensints, ‘t geen hem volgens resolutie van dato pro. stanti aanbevolen werd, maer E Contra, vele frivole exceptien, en onbehoorlijke termen is inhoudende, sulx eenpaarlijk geresolveerd is, hem requestrant voor appostil, daar op te gemoet te voeren, voorsz genomene resolutie puntuelijck zal hebben te presteren, en op d’ drie hem over-geleverde memorien, getrokken wt zijn gehouden en geslotene negotiebouken van den jare 66 distinctelijk met genogsame bewijsen, te antwoorden, vervattende ‘t ene het te kort comende van vele provisien, volgens ‘t slot zijner bouken,

‘t Twede de afschrijvinge van vele goederen op de Generale Oncosten, en Montcosten,

En ‘t derde de afschrijvinge van zo vele goederen en coopmanschappen op d’ Generale Compe.,

Rakende dit alles maar alleen zijne bouken, en geensints den dispencier en bottelier, off hare adherenten, so hij die baptiseerd, veel min d’ manier in ‘t houden derselver, volgens ordre der vorige Commandeurs, dat na alle apparentie sodanige lieden geweest zijn, die geen andere intentie gehad hebben, als om alles ter goeder trouwen, en pertinent te doen aanwijsen dat hem bij desen ook maar gelast werd, sonder verkorting nochtans van zijn recht, so tegen, dese, en gene, t’ sijner tijt, dienaangaande meent te hebben.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoop aan Cabo de Boa Esperance ten dage en jare voorsz.

[Signed:] CORN. VAN QUAELBERGH.

[Signed:] CORN. DE CRETSER.

C. 4, pp. 86-90.

Maendag, {16671017} 17en October ao. 1667.

Den tijt van veertien dagen, die den persoon van Hendr. Lacus tot verantwoording van sekere memorien, behelsende diverse valse, en oneijgentlijk opgebrachte posten in zijne ‘t verleden jaren geslotene bouken &a. gegeven waren, verstreken zijnde als breder bij resolutie van derden deser blijkende, is, bij den selven overgelevert, aan d’ Heer Commandeur zijne schriftelijk daar op gestelde debat, nevens een versoukschrift, dat dese beginselen van verwarring, in forme van proces, niet geliefden te laten voortgaan, ten eijnde niet tot een totale ruine mochte geraken, maar E Contra, hem geliefden met d’ gecommitteerdens daar overnader⁵⁵ in Conferentie te laten komen, en also d’ Compe. contentement doen mocht,

Waar op bij den E. Commandeur alhier den Raad op heden is doen vergaderen, omme de voorn. verantwoording wel exatelijk⁵⁶ geresumeert zijnde, denselven Lacus sodanig antwoort op zijn request toe te voegen, als de zaaks gestalte soude mede brengen; Ende na dat alle pointen wel naukeurig waren doorgesien, is bevonden:

Eerstelijk, dat voorn. verantwoording de provisien aangaande, niet alleen merendeel frivool, maar geheel vals, en verwerpelijk waren, ten aansien, die met zijn geslotene bouken niet en accordeerden, des dat bewijs, off selfs d’ bouken vals moeten wesen.

Ten tweden aangaande de memorie daar bij hem voorgestelt wiert, aan te wijsen, waarom en waar over, so merkelijken quantiteijt coopmanschappen, ‘t verlede jaar tot laste van de Compe. op Generale Oncosten gebracht stonden, waar op niet anders inbrengt, als repititie van ‘t ingeschrevene zijner bouken, dat tot geen ‘t minste bewijs van verantwoordinge kan strekken, te meer verscheijde valse posten, baarblijkelijk daar in bevinden.

Ten derden rakende d’ afschrijving van so vele quantiteijt goederen, so van equipagie, timmermansgereetschap, ammonitie van oorloge &a. daarop niet anders segt, als dat deselve volgens ‘t opnemen der pakhuijsen, en restanten ‘t verleden jaar door gecommitteerdens gedaan, zijn te kort bevonden, en oversulx geconsumeert, en aan de vaartuijgen, thuijnen, coornschuijr &a. verstrect mosten zijn, dat meerendeel baarblijkelijke valse baatsoekentheijt, en also maar een gefingeerde afschrijvinge is, Sulx eenpaarlijck verstaen, en geresolveert is, hem Lacus te belasten, op de gemte. memorien pro et contra, nader en suffichanter bewijsen, te doceren, en des niet cunnende doen, dat den fiscaal ex officio ageren en eijs tegens hem maken sal.

Evenwel om dat hij Lacus meergemelt, bij vooraangetogen requeste sub missive quam te versouken, dat zijn saken in plaatse van openbare proceduren, enelijck mogten bij d’ gecommitteerdens afgedaan worden, so werden d’ gecommitteerden onderwijlen geauthoriseert, om d’ moderaatste weg in te slaan, met hem in conferentie te treden, om te zien, wat middelen en effecten weet aan te wijsen, waar wt d’ Compe. t’ sijner tijt, haar guarand op ‘t bij hem gefraudeerde, sal cunnen verhalen, en des niet volgende, zullen d’ fato alle zijne goederen versegelen en in ‘t comptoir opsluiten, En nevens dien, ijder een, so Comps. dienaars als vrijelieden, doen insinueren, alle ‘t gene noch aan hem mochten ten achteren staan, enelijck aan d’ Compe. te voldoen, dat wijders, dewijle ‘t schijnt te blijken, hij zijne middelen en effecten soect te verduisteren, en onder d’ een en d’ ander, al gebergt, off elders getransporteert heeft, gehouden sullen zijn, ingeval imant enig goet, gelt, off anders, van wat nature het soude mogen wesen, van denselven in bewaring, off anders gegeven is, ‘t selve binnen twemaal vier-en-twintig uren aan te brengen, op Poene Contrarie gedaan bevonden wordende, van arbitrale straf daar over te sullen dragen.

Aldus gedaan ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoop ten dage ende jare voorsz.

[Signed:] CORN. VAN QUAELBERGH.

[Signed:] ABRAHAM SCHUTT.

[Signed:] CORN. DE CRETSER.

C. 4, pp. 91-93.

Maandag den {16671031} laasten October ao. 1667

Heden bij den persoon Hendr. Lacus, overgelevert zijnde, sekere memorien, die zouden dienen, tot nader opening en verclaring van vele valse posten, gebracht, in zijn verleden jare geslotene bouken, gelijk den selven, boven d’ aanwijsing van effecten, waar wt d’ Compe. haar guarant, bij tijt en wijlen soude konnen trecken, als bij resolutie van 17en deser blijct, aanbevolen was; Is bij behoorlijke resumtie van deselve, bevonden, dat niet anders als d’ frivole repetitie van zijn voor dato overgeleverde schriften, waren behelsende; doende hij Lacus, daarenboven genige d’ minste aanwijsing van enige middelen, onder hem, ‘t sij hier off elders berustende, derhalven is te deser vergaderinge geresolveert, en bij eenparigheijt van stemmen vast gestelt, den fiscus bij desen volgens vooraangetogen resolutie, te authoriseren om in sodaniger voegen tegen hem Eijs te maken, en vorder te procederen, als na regten bevinden sullen te behoren.

Ende gemerct hij Lacus niet tegenstaande zijne tegenwoordige ongelegentheijt, sig echter niet en schaamt, noch al dagelijx, so met dese, als gene, in zijne woninge, hele nachten over te debaucheren, en andersints ergerlijk huijs te houden, is mede verstaan, om alle gevolglijkheden daarwt te ontstaan, voor te komen, dat sig aanstonts wt d’ grote middelkamer, hem tot noch toe vergunt, sal hebben te vertrekken en also toegesloten blijven; Nevens verbot dat niemant van Comps. dienaars, off vrijelieden, sonder voorweten van den fiscael t’ sijnen huijse sullen vermogen te komen.

Werdende mits desen mede de duijtse kok, tot zijn gerief in d’ combuijs geweest zijnde, gelargeert, ende bij d’ Compe. ingetrokken, gelijk ook mede alle zijn slaven, en slavinnen, die voortaen tot Comps. werken, sullen werden gebruijct, enelijk hij Lacus zijn slaaf genaemt Louijs, ende zijn huisvrouw d’ Hottentotinne Zara, tot haren dienst en nader order behoudende.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoop ten dage endejare voorsz.

[Signed:] CORN. VAN QUAELBERGH.

[Signed:] CORN. DE CRETSER.

C. 4, pp. 94-96.

Vrijdagh {16671202} 2en December 1667.

De fluit Buijenskercke op 28en der verleden Maant November alhier aangelant zijnde, hebben ons desselffs opperhooffden aangedient dat al in ‘t begin van hare reijse hadden komen te ontdekken seker gruwelijck verraet op haer en Comps. costelijcke schip voorgenomen, als hebbende 16 persoonen voor soveel zij hebben konnen ontdecken voorgehad ‘t schip onder een te doene groote moort af te lopen, waer over ook vier van de principaalste roervincken de voeten gespoelt⁵⁷ hadden, brengende noch 10 gevangens mede, van dewelcke wij eenige derselver op haar verschijning alhier door onsen fiscael ten overstaan van twee gecommitteerdens deden verhooren, werdende bij deselve als nu in dier voegen geexcipieert, dat wel van ‘t werck geweten, maar niet hantdadigh geweest te willen hebben, en gemerct bij geseyde opperhooffden genige interrogatorien off andere bewijsen als hare ongetekende bekentenissen in Rade gedaen zijn belegt, dat derhalven om alles naukeurig te ondersoucken te merckelijcken tijt zoude verlopen, niet geraden wesende ‘t selve schip daerom so lange op te houden als zijnde nu genougsaem na haer eygen voorgeven buiten bedencken van diergelijck onheijl daar verder wt te sullen spruijten, So is bij den E. Commandeur alhier den Raat versterct zynde met d’ schippers en ondercooplieden van de scheepen, Meerman en Buijenskercke voornt. voorgedragen, off niet raatsaemst ware dat men voorsz gevangen op beijde gen. schepen verdeelt met de bescheijden t’ haren laste leggende aan Haar Edele op Batavia renvoijeerde om aldaer sodanige straf af te wachten als bevinden sullen na merite te behoren, waer op bij eenparicheijt van stemmen is geresolveert dat om alle bedenckelijcke en onbedenkelijcke ongevallen die wt soodanige lange gevankenissen in d’ schepen zoude konnen ontstaan voor te komen, 6 derselver met alle de bewijsen en documenten vooraf per d’ Meerman derwaerts sullen afschicken, en d’ resterende vier op Buijenskercke verblyven laten, om in korten te volgen, ende also als gesegt haere straffe van Haer Edle. voornt. na merite af te wachten.⁵⁸

Aldus gedaen, ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope, aan Cabo de Boa Esperance, ten dage ende jare voorsz.

[Signed:] CORN. VAN QUAELBERGH.

[Signed:] LOUWRENS MAERTENSE PREICKES.

[Signed:] ABRAHAM SCHUT.

[Signed:] CORN. DE CRETSER.

[Signed:] CORNELIS MATHOLL.

[Signed:] PIETER COORTEP.

[Signed:] JOHANNES COON.

[Signed:] DIRCQ JANSZ SMEINDT.

[Signed:] J. GRANAAT.

[Signed:] PIETER VAN COUWENBERGH.

[Signed:] Mij present. P. DE JONGE. Secrts. 1667.

⁵⁹

C. 4, pp. 97-98.

Vrijdag den {16671209} 9en December ao. 1667.

(Kopie)⁶⁰

Ten insigte de permanente schipper van ‘t schip Buijenskercke , genaemt Adriaen Schenkels, op de herwaerts reijse, ontrent de Abroholos is komen te overlijden, ende de scheepsofficieren in ditto vacante plaets, den opperstierman Cornelis Mathol, op approbatie van de EdIe. Hr. Gouverneur Generael ende de E.E. Heeren Raden van India, als schipper hebben gekosen, ende den volke voorgestelt, alles achter-volgens de resolutie den 31en October passo. daar over in ze⁶¹ getrokken, Ende wij bij desselfs paresce alhier niet anders als goede getuijgenissen en comportementen hebben gehoort, en bespeurt, dienvolgende niet ander⁶² konnende oordelen, gemte. resolutie wel en billijk zij genomen, dan dewijle d’ approbatie desselfs, van Haar Edle. moet werden ingewacht, So is echter om goede redenen goet gevonden, en verstaan, genoemde Matholl andermael wt onse authoriteijt op ‘t schip als schipper voor te stellen, met absolute Ordre en Last om hem gedurende de vordere reijse daarvoor te erkennen en te gehoorsamen als billijck is.

Also Johannes Hoekenberg van Wtregt, lantspesaat, a 12 gl. per mt. op ‘t hier ter rhede leggende fluijtschip Buijenskercke , zedert zijn vertrek wt ‘t Patria, de plaats van militair als scheepscorporael, als daar toe bequaem zijnde tot genougen heeft waargenomen, so wort denselven derwegen, op zijn instantelijck versouk, en voorspraek zijner opperhooffden, bij desen de plaats van corpl. in de Militie toegevoucht, mits dat de scheepscorporaelsplaats, op dees reijs verder mede sal moeten waarnemen, en dat onder een beloning van 14 gl. per maent heden ingank nemende.

Gegeven in ‘t Fort de Goede Hoop ten dage voorsz get. Corn. v. Quaelb[ergh].

Accordeert met d’ principale bij mij,

[Signed:] P. DE JONGE. Secrts. 1668 (sic).

C. 4, pp. 99-101.

Donderdag {16680126} 26en Januarij 1668.

(Kopie)⁶³

Gemerct den tijt van 14 dagen, die den persoon Hendr. Lacus tot zijn verantwoording op den schriftelijcken eijs van den fiscael ten overvloede noch waren vergunt, al enige dagen is geexpireert geweest, Ende dat van sig selffs so traeg en trainerende in al zijn doen bevonden wort, dat apparent nochal in merkelijken tijt daer toe weijnich zoude werden gedaen, heeft d’ E. Hr. Commandr. om een eijnt van dat werk te maken, den Raat op heden bij een doen vergaderen en haer voorgestelt off ‘t niet redelijk was dat⁶⁴ gen. Lacus sodanige middelen en effecten aenwees, alstot betalinge van‘tgeen hijop de bouken van ‘t jaer 1667 te kort komt, kan strecken, off dat men anders, zijn proces vervorderende met andere middelen, so hem als zijn huijsvrou, die haer in ‘t bergen, en versenden, van verschijde goederen mede schijnt g’engagieert te hebben, daer toe niet behoorde te brengen, om d’ Compe. so veel mogelijk aen het haere te helpen, Alle ‘t welcke na rijpe overweginge bij den Raet eenpaarlijk alsoo is verstaen, ende als billick toegestemt, waer op hij Lacus in Rade geroepen zijnde, is afgevraegt, wat effecten wist aan te wijsen, om het te kort komende van voorsz bouken te voldoen, de welke na eenige blauwe en frivole exceptien in antwoort heeft gedient, dat gene effecten altoos voor jegenwoordig onder hem berusteden, wijder off genige derselver hier en daer gebergt off versonden had, dat enige na Batavia waren, en noch enige in ‘t vaderlant, op de Weeskamer berusteden, ontkennende naderhant wederom dat ijtwes na Batavia gesonden had, soekende also met alle practijken, de tardence van zijn proces om inmiddels sig van alles troulooslijck te ontblooten ende weg te schicken, ‘t geen van de Compe. op onbehoorlijke wijsen diefachtig gestolen ende schelmachtig onder sig getrocken heeft, om sig naderhant daer van te konnen dienen.

Omme alle ‘t welke voor te komen en met alle middelen den voortgang van so een ergerljk als trouloos leven dat selfs in dese decadentie noch leijden onder haer te beletten, is eenpaerljk geresolveert en vast gestelt, dat de huisvrou van hem Lacus aanstonts met haere twe⁶⁵ kinderen buijten in ‘t voorwerk bij en onder opsicht van de weduwe Wiederholts in een apart kamertie sal vertrecken, Ende de facto alle de goederen jegenwoordig noch in hare huijsinge berustende, ten overstaen van gecommitteerdens in presentie van hem Lacus g’inventariseert worden, sullende den selven Lacus alsdan, in de sargeants kamertie alhier aen de binnenpoort in nauwer apprehentie gaen, Ende aldaer van de adsistentstafel gespijst worden, ende sulcx alles tot ons nader verklaringe van ‘t een en ‘t ander wert gedaen ende wij derwegen anders te rade worden en resolveren sullen, kunnende hij inmiddels zijne begonne verantwoording aldaer genoegsaem vervolgen.

Aldus gedaen ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoop aen Cabo voornt. ten dage en jare voorszwas getekent Johan van der Laen, Corn, van Quaelb[ergh], Z. Waegenaer, Baert Verweij.⁶⁶

C. 4, pp. 102-104.

Maendag {16680206} 6en Februarij 1668.

Also wij met de fluit Duijnvliet op gisteren wt ‘t Patria alhier aengekomen sekere missive van dato 27en September van Haer Edle. ter vergaderinge van de 17e geschreven ontfangen, onder andere met groote blijtschap, de lang gewenste vrede tusschen Engelant en onsen Staet vernomen, doch met die stipulatie dat deselve alhier bezuijden de Linie niet eer, gelijk als dan over de geheele werelt stant grijpen sal, als den 24en April aanstaende, zijnde in Augustus verleden een getal van 24 oorloghschepen, wt d’ havenen van Engelant vertrocken sonder dat men weet werwaerts deselve haere stevenen gewent hebben, gebiedende Haer Edle. ons derhalven alhier in so goeden postuijr van tegenweer sullen trachten te komen, als mogelijk wesen sal, houdende daar toe alle de schepen tot voorsz 24en April wt-komende, aen de hant en in continuelen offenciev’ en defenciven stant, waeromme dan bij d’ E. Hr. Commandr. den Raet bij een geroepen, en versterkt zijnde met d’ schippers van d’ schepen d’ Achillis en Duijnvlie[t] voornt. als onse oude en nieuwe Borgeraden is voorgestel[t :]

Eerstelijk op hoedanigen wijsen de vrijelieden alhier b[ij] overkomste van vyant best bij den anderen te trecken en binnen te brengen sullen zijn principalijk also bev[onden] wort dat veele derselver dikwilts al vrij moetwillig on[se] commandos in ‘t een en ‘t ander in de wint slaen,

Ten anderen hoe men sig best met goede seijnen van vijant[s]komste sal kunnen doen verwittigen en in tijts gewaarschout wesen.

Waar op na goede overweginge is geresolveert en eenpaarlijck verstaan, dat men de vrijel. gesamentlijck sal aanseggen op poene van sware lijfstraf sig op ‘t eerste ontbod onder hare officieren ‘t sy dan met wagens, paarden off wat ten diensten van ‘t gemeen nodig wesen mocht te begeven om van haar gestelt ende gebracht te werden, daar wij des noodig achten, sullende de voorsz officiers op morgen nevens een van Comps. dienaren, daar toe te nommine[ren] na buijten en alhier ronthom gaan, om te zien h[oe]danig versien van geweer zij lieden sig bevinden om alles in tijts en na behoren te adresseren,

Ende om op de wtsichten alhier naeukeurig en omsi[ch]tig te letten, is goet gevonden den Bruijdegom wt d’ Saldanhiabhaeij daar tot de visvangt al eenig[en] tijt gelegen heeft overlant herwarts te ontbie[den] om in d’ Houtbhaeij goede wtsicht te houden, en bij alle voorval door de wachten daar ontrent leggen[de] ons alles aen te kundigen.

Sullende ‘t jacht de Voerman op de buijten rhede sig altijt vertrek vaardig, en met goede wtsicht ophouden om onse nader ordre bij voorval aldaar te verwachten. Ende is om wijder versekering een wtsicht boven op de staart van den Leeuwenberg g’ordonneert om ons door een vlag op en neer te halen van d’ aencomst en ‘t getal der schepen te adverteren, Omme dan ook d’twee voorn⁶⁷ schepen in goeden postuijre te houden is verstaen dat deselve haar aanstonts, en sodrae doenlijck klaar en slachvaardig sullen maken, en houden sullende schipper Reijnier van den Achilles d’ vlag wt de naem van d’ Hr. Commandeur solang hem niet anders geordonneert wort, voeren, ende dagelijx van alles voorvallende rapport aen Sijn E. hebben te doen, bij gevolgen so ‘t de gelegentheijt en toeval, toelaten, niet sonder zijn meergen. en nader ordre, bij gevolge bijderhant nemen, doch ingeval sulx de tijt off andere occagien niet toe en lieten, aan lant te komen off alsulke bevelen aff te wachten, dat als dan nevens den schipper van de fluijt Duijnvliet haare Eer en Eet betracht en alle zemanschap gebruijken sullen.

Aldus gedaan en geresolveert in ‘t Fort ten dage en jare voorsz.

[Signed:] DOUW HARCKESZ.

⁶⁸

C. 4, pp. 105-109.

Saterdach den {16680225} 25en Februarij ao. 1668.

Also met d’ scheepjens Duijnvliet op 2e d’ Vliegende Swaen en d’ hoeker d’ Kokmeeu beijde 23e deser lopende maant den E. Hr. Commandeur Cornelis van Quaelberg zijn ter handt gekomen 3 stucx diversen missive gedagteekent den 27e September, 17e October en 12 November alle ao. passo door d’ E. Hrn. onse reputable Mrs. uijt ‘t Patria herwaerts aan geschreven welkers inhouden de getroffene Vrede tusschen de Croon van Engelant en onsen staat, als mede d’ ordres op ‘t aanlanden der costelijcke retour-vlooth uijt India omme de havenen onses lieven vaderlants op te zeijlen is consernerende, so is dat gedachte E. Hr. Commandeur de voorn. geschriften aan den. E. Hr. Joan van der Laan Commissaris over den ommeslach⁶⁹ deser plaatsen welk binnen d’ Tafelbhaeij den 23e courant wt⁷⁰ een aantal van 6 cloeke retour schepen met namen den Hollantsen Thuijn , ‘t Wapen van Middelburg , Dordregt , Outhoorn , Cattenburg en den Vergulden Tijger Gode zij lof wel is comen te arriveren vertoonden, die dan den sin dier letteren aanmerkende, welke in eygenen substantie zijn luijdende:

‘Extract uijt d’ jongste becomene Patriase missive dato 12e November in prinsipio deses aangewesen.’

‘Mits welken wij goet gevonden hebben U.E. bij desen te ordonneren dat so wanneer de schepen die van Bengale en Cheijlon off van Coutchijn aan de Caap sullen sijn gekomen, dat U.E. deselve na genoten verversing, de tijt daar toe so kort nemende als eenigsints practicabel wesen sal, voort weder sullen hebben te depecheren en herwarts aen te senden in gelijker voegen, sullen U.E. hebben te handelen met deretourschepen⁷¹ van Batavia ‘t sij dat die gecombineert off gesepareert comen, om namentlijck deselve na genote verversinge⁷² als vooren, sonder dat d’ een na d’ ander een moment sal hebben te wachten, off eenige de minste tijt te versuijmen off te laten voorbijgaan mede herwaerts aen te doen vertrecken, also wy ons tegenwoordig aan die verdeeltheijt off seperate comste geensints laten aengelegen zijn, en ‘t gene wij verstaan U.E. precise zal hebben na te comen &a.⁷³ ‘

Soo deedt gedachte Sijn E. den Raat deser fortresse verstrect⁷⁴ met den ordinaire Breden Raat der opgemelte retourvloot bij een vergaderen, daar d’ aangetogen missive van woorde tot woorden werden voorgelesen als wanneer meergedachte Hr. Commissaris den Raat voorstelde ter welker tijt een ijder van gevoelen soude wesen d’ retourschepen genoegsaam vervorst, en (in voldoeninge van d’ ordre onser Edle. betaals Hre. in Patria) weder in den Name Godes onder seiji raaken, en also consideratien en ooghmerken onser Hren. Mrs. genomen ten reguarde der 24e vertrockene oorloghschepen uijt Engelant , sonder te weten werwarts heenen waarvan Haar Edle. letteren ooq dicteren niet en dienen overtreden te worden, het welke bij den Raat met aandaght in achtinge genomen zijnde, wiert ten laesten naar verscheijden discoursen en grondige debatten met overweginge van stemmen beslooten, om met alles ‘t geene de voorseijde 6 bodems so van leccagie, ronthout en versch drinkwater mitsgaders alle andere nootwendigheden noch zijn vereijschende, soo spoedig voort te varen en deselve daarvan⁷⁵ te versien als immers doenelijck zij den 15en der aanstaande maant Maart met Godes toelatinge wederom de reijs te ondernemen.

Ten anderen is mede gelet op d’ specialen bevelen Haerer Edle. in ‘t Patria nopende de stant van vreeden tussen d’ Croon van Engelant en onsen staat, om Haar Edle. tot Batavia daar af sonder eenige de minste tijtsversuijm advertentie te doen, en waer toe onse Hre. Mrs. hadde gelieven aen te wijsen een van de schepen Duijnvliet ofte Elburg welk laest gen. tot dato deses noch niet gearriveert wesende dacht het den E. Hr. Commissaris als den E. Hr. Quaelb[ergb] niet ongeraden daar toe te projecteren het fluijt schip Duijnvliet waer over bij den Raat eenige discoursen gevoert wesende, wiert met eenparigheijt van stemmen goet gevonden en besloten dat men alvoren van de schepen ‘t Wapen van Rotterdam en Damiate souw lichten uijt ider 25 man militaire personen (als wanneer Duijnvliet sal gemant zijn met 200 koppen) en hen als dan ten spoedigste largere ten insichten der necessiteijt van soldaten in India, vermits door de Oostersen oorlogsgewesten de guarnisoenen van volq zeer ontbloot zijn, waaraan d’ E. Compe. seer goede dienst staat te geschieden. En aangesien⁷⁶ de Hrn. Mrs. in ‘t vaderlant bij meer geroerde letteren den E. Hr. Quaelbergh hadden gelieven te ordineeren om buiten so wel als binnen dese bhaeij goede toesicht te doen nemen en met enige scheepkens in de bequaemste plaatsen op de retourvloot uijt India comende en ooq de derwartsgaande bodems te cruijsen, ter reguarde der bedectelijck vertrocken 24 schepen uijt Engelant , om aan dese Caap als oocq in zee onse schepen des nodig de constitutie des tijts te connen verwittigen, off sij ‘t niet wel mogelijck te weten d’ Engelsz ontrent dese ooirt des werelts, als bezuijden de linie zijnde, mochten gemunt hebben, waar op dan met aendagtgelet⁷⁷ wesende, wiert conclusie genomen dat men beijde de scheepjes te weten d’ Kok meeuw en de Vliegende Swaan , sonder eenig dilaij tot dit werk soude vervaardigen, en onder behoorlijcke instructie het eerste voor en omtrent de Houtbhaeij en het andere op ‘t riff van de Caap Aghulas largeren.

Aldus gedaan ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoop aan d’ Caap de Boa Esperance ten dage en jare voorsz.

[Signed:] JAN VAN DER LAEN.

⁷⁸

C. 4, pp. 110-113.

Woonsdag {16680307} 7en Maart ao. 1668

Den persoon van Hendrik Lacus blijkelijk als bij de rolle, nevens desselfs huijsvrouw, nu al tot verscheijde malen in onse vergaderinge geweest zijnde ende wel scherpelijck geexamineert, en hij selfs met de torture gedreijgt wesende, omme opening te doen van alsulke goederen als bij haar noch mochten achter de hant gehouden werden, is van haarl. noch niemant anders die derwegen gesuspecteert en verhoort waren niet anders (bij interrogatorien blijkende) ten voorschijn gekomen, waar op bij den Commissaris Jan van der Laan is voorgestelt op wat wijs men best, om aan Comps. middelen te geraken, met voorsz Lacus als zijn huijsvrouw, behoorde te handelen, en off men sententie daar over formelijck niet en diende te vallen, sulx bij den Raad na rijpe deliberatie vastgestelt, ende bij overweginge van stemmen geresolveert is hem Lacus als zijn huijsvrouw, na ‘t Robbeneijlant in arrest te zenden, en aldaar so lang te laten verblijven tot dat d’ Compe. d’ bij hem geslotene,⁷⁹ en verduijsterde middelen, voldoen ende weder te berde brengen, latende de verdere wtsprake van d’ sententie in zijn geheel.

Waar nevens wijder is verstaan dat men alle desselfs g’inventariseerde goederen op morgen voor d’ Compe. sal doen vercopen en ‘t procedido van dien nevens ‘t geen t’ eniger tijt noch mochten achterhalen, op zijn te kort komende goet doen.

Aldus gedaan ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hope aan Cabo de Boa Esperance ten dage ende jare voorsz.⁸⁰

[Signed:] JAN VAN DER LAEN.

[Signed:] CORN. VAN QUAELBERGH.

C. 4, pp. 112-116.

Woensdach {16680315} 15en Maart 1668.

Terwijlen den E. Jan van der Laan Admiraal der jegenwoordige retourvlooth als Commissaris deser residentie, alhier om te verversen met verscheijde besicheden⁸¹ heeft gelegen, zijn voor deselve in diverse Raatsvergaderingen vele personen verschenen, sommige om haar verlossinge andere bij verandering van dienst als expiratie van verbant om verhoginge van qualiteijt gagie en tractement solliciterende waar d’ onderstaande haar versoek in volgender voegen vergunt is te weten:

Jacob Granaet van Enchuijsen voor scheepsboe[ck]houder en 24 gl. per mt. ao. 1663 per ‘t fluijt schip Hoog Caspel in India gecomen ende met gen. fluit⁸² ao. 1666 in April wt India alhier aangelant, hebbende zedert d’ guarnisoen-bouken deser plaatse na behoren gehouden tot in September verleden als wanneer bij insufficanche van den gewesen ondercoopman en tweede persoon Hendr. Lacus de negotie neffens voorsz soldijebouken heeft gered ende gehouden, waarin bijsondere neersticheijt en groten arbeijt heeft bewesen, zijnde boven dat alles ook zijn verbonden tijt in April aanstaande geexpireert, So is ‘t dat den selven op zijn versouk en volkomen bequaamheijt met de qualiteijt van ondercoopman en 40 gl. per maant hebben begiftigt waar voor gehouden blijven sal d’ E. Compe. noch drie achter een volgende jaren te dienen, met dien verstande dat ‘er ter discretie van Haar Edle. in ‘t Patria sal geresolveert blijven hem met noch 2 jaren verbants daar en boven te belasten off wel voorsz verbant in voegen als voren te approberen.

Augustinus Boukaert van Middelburgh alhier ao. 1666 voor vrijman aangelant en op 7e Maij deselven jaars van d’ E. Hr. Jacob Cauw Commissaris alhier, voor bou[ck]houder met 30 gl. per mt. onder een drie jarig verbant van doe af aangenomen, waar voor zedert meest het ampt van dispencier heeft becleet, en naderhant bij ‘t overlijden van den ondercoopman en winckelier sr. Pieter van Clinckenbergh in desselfs plaatse is getreden waarinne overal contentement gegeven heeft, so, wort denselven als winckelier geconfirmeert ende derwegen de qualiteijt van ondercoopman toegevoegt met een gagie ven 36 gl. ter maant mits gehouden blijft d’ E. Compe. daarvoor noch 5 jaren te dienen qualiteijt en gagie heden doch verbant na d’ expiratie van voorsz 3 jaren innegaande.

Cornelis van den Bogaarden voor adsistent en 20 gl. ter mt. ao. 1666 met ‘t schip Dort alhier aangekomen, hebbende t’ sedert ‘t overlijden van den ondercoopman en winckelier sr. Pieter van Clinckenbergh ende surogatie in des selfs plaatse van den dispencier sr. Augustinus Boukaert het ampt van dispencier tot genoegen waargenomen, wort op zijn versouk in die qualiteijt van dispencier bevestigt ende een gagie van 30 gl. ter mt. binnen zijn verbant toegevoegt, zullende bij vertrek in de qualiteijt van bou[ck]houder geboukt worden en voorsz gagie behouden.

Jacob Croon van Hamburg voor zargeant met ‘t schip Rijnlant en 20 gl. per mt. alhier ao. 1665 aangecomen hebbende zedert zijn aanwesen alhier sig in verscheijde so militaire als andere diensten wel gedragen, ende gecomporteert, gelijk ook bevorens in India mede also in Comps. dienst in alle voorvallen sig wel ende tot contentement heeft gequeten, word bij desen ten aansien van geen wachtmeester versien zijn, met de qualiteijt begiftigt en een gagie van 25 per mt. toegevoegt waar voor gehouden zal blijven, zijn verbonden tijt alhier wt te dienen.

Also den verbonden tijt van Jan Theunisz van Hogerrijs ao. 1660 met d’ Muscaatboom hier aangelant eerst als boere knecht en naderhant als lantboumeester onder een gagie van 18 gl. en oversulcx voor de tweede maal geexpireert is ende dat denselven seer goede kennis van dat werk is hebbende, wort hem derwegen voor nog een jaer dienst alhier te bewijsen vier gl. verhooging in gagie en also 22 gl. ter mt. toegevoegt, gagie en verbant dato deser ingaende.

Aengesien Claas Luder van Mekelenburg hier ao. 1663 per ‘t schip Marsseveen voor adelborst en 10 gl. ter mt. aangelant bij vacantie van de stalmeestersplaats nu al bijna een jaar het selve tot genoegen waergenomen heeft en dat desselfs tijt bovendien geexpireert is, wort denselven op zijn instantelijck versouk als corporael en stalmeester onder een verbant van 3 jaren met 16 gl. per mt. aangenomen, gagie en verbant heden ingaande.

Frans Bouwersz van Hulst hier te lande gecomen per ‘t schip Orangie ao. 1662 voor soldt. en 8 gl. per mt. wort als nu wederom wijle sijn tyt geexpireert is, op zijn versouk voor 3 jaren en 10 ter mt. aangenomen, verbant en gagie heden ingaande.

Jan Jansz de Laet uijt Den Haag hier aangelant met ‘t schip ‘t Casteel van Middenblik ⁸³ ao. 1665 voor bossr. en 10 gl. ter maant, wert als nu op zijn instantelijck versouk also eenigen tijt in Comps. grote thuijn zijn dienst waargenomen heeft, als mede dat zijn verbant g’expireert is voor thuijnknecht met een 3 jarig verplichting aangenomen, waarvoor tot een belooning genieten zal 12 per mt., gagie en verbant dat deses⁸⁴ ingaande.

Aldus gedaan ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoop ten dagen ende jare voorsz. Gebt. den 15 Maart 1668.

[Signed:] JAN VAN DER LAEN.

[Signed:] CORN. VAN QUAELBERGH.

---

## Footnotes

---

1. Ds. Johan van Arckel (1640-1666) het in Augustus 1665 aan die Kaap gekom en is op 12 Januarie 1666 in die ouderdom van 26 jaar oorlede. ↩

2. Ds. Johannes de Voocht het die Kaap op 26 Februarie 1666 bereik en tydelik die diens as predikant aan die Kaap waargeneem. In Desember 1666 het hy na die Ooste vertrek waar hy predikant op Ceylon geword het. ↩

3. Die gekursiveerde woorde is tussen die reëls bygeskryf. ↩

4. Petrus Casier het in Augustus 1663 met die skip Meerman aan die Kaap gekom. Op 3 Januarie 1664 het hy met ‘n ander skip na Indië vertrek. ↩

5. Die oorspronklike berus in die Kaapse Argief onder C.410, deel 1,Inkomende Stukken, 1660- 1667, pp. 594-598. ↩

6. Philippus Baldaeus (1632-1671) was sedert 1655 as veldprediker onder Rijckloff van Goens in Indië werksaam. Later het hy predikant op Jaffanapatnam geword. Hy het die taal van die inboorlinge geken en in 1672 het syNaauwkeurige Beschrijvinge vanin Amsterdam verskyn. Hy was nou op sy terugreis na Nederland . ↩

7. Meester Jacob Cau het in 1656 as onderkoopman na Batavia gegaan. Hy het die Kompanjie veral in Makassar gedien en het in 1664 as Kommandeur na die Weskus van Sumatra gegaan. As regsgeleerde het hy ook sitting gehad in die Raad van Justisie te Batavia. ↩

8. Die gekursiveerde woord is deur die skrywer van die resolusie tussen die reëls ingeskryf. ↩

9. Blanko gelaat. ↩

10. Die gekursiveerde paragraaf is in die teks deurgehaal en in die linker kantruimte langsaan is geskryf: “Nota: alsoo door een nieuw verbant na dato sich verbonden ende de qualite van vendrich geobtineert heeft, wort dese acte weder te niette gedaen”. ↩

11. Word ook Hieronimus Cruse van Bieleveld genoem. Sien opsomming inArgief-jaarboek vir Suid-Afrikaanse Geskiedenis(1646): “Personalia of the Germans at the Cape, 1652-1806”, deur dr. J. Hoge. ↩

12. In die H.K. staan “Pieter Gijsen”. ↩

13. Tussen ” Hilversum” en “gecomen” het weer “alhier” gestaan, maar dit is deurgehaal. ↩

14. Die gekursiveerde woorde is deur die skrywer van die resolusie in die linker kantruimte geskryf. ↩

15. In die H.K. staan ” St. Huijbrechtslije “. ↩

16. In die H.K. staan ” Dennenb “. ↩

17. Voor “aengelandt” het die woord “alhier” weer gestaan. Dit is egter deurgehaal. ↩

18. Ook in die H.K. staan “op ons seer instantelijck versocht”, wat waarskynlik ‘n verwarring is tussen “op ons seer instantelijck versouck” en “heeft denselven ons seer instantelijck versocht”. ↩

19. Jacob Cau het as besoekende Kommissaris die resolusie eerste onderteken. Daniel Looper was Vise-Admiraal van die retoervloot, terwyl Jan van Hoogenhouck die rang van Schout-bij-Nacht beklee het. ↩

20. In die H.K. staan “ten uijtersten”. ↩

21. “Winnen” is in dieselfde handskrif van die resolusie bo ‘n ander woord geskryf wat deurgehaal is en nie meer gelees kan word nie. ↩

22. Blanko gelaat. ↩

23. Abraham Schut en Johannes Coon was, soos vroeër verduidelik, krygsoffisiere van die Kaapse garnisoen, terwyl P. van Clinckenbergh opperchirurg en onderkoopman was. ↩

24. Predikant van Maasbommel wat sy land in 1666 verlaat het om in Indië die woord te gaan bedien. Hy het die Ooste egter nooit bereik nie, maar is die volgende jaar in Februarie aan die Kaap oorlede. ↩

25. In plaas van “den” het hier “verleden” gestaan. Die skrywer van die resolusie het “verle” deurgehaal en “den” laat staan. ↩

26. Afkorting vir “Eerwaardes”: “Zijn Eerwaardes versouck”. ↩

27. Die Markies van Mondevergue was ‘n beroemde Franse generaal wat van 1666 tot 1671 onderkoning van die Franse handelsposte in die Ooste en Goewerneur van Madagaskar was. Die Bewindhebbers het Kommandeur Cornelis van Quaelbergen later verwyt dat hy die Franse te vriendelik aan die Kaap onthaal het en het hom herroep. ↩

28. In die H.K. staan “ende de mijnen maken”. ↩

29. Volgens prof. dr. S. P. Engelbrecht inDie Kaapse Predikante van die 17de en 18de eeuwas die naam van hierdie predikant ds. Jacobus Burenius. In albei die H.K. en die K.R. kom die spelling Burenus voor. Prof. Engelbrecht deel verder mee dat ds. Burenus op 30 Januarie 1667 met die suster van wyle ds. Van Arckel in die huwelik bevestig is. Op 12 Februarie het hy met sy vrou na Batavia vertrek. Ds. Wagtendorp is drie dae later oorlede. ↩

30. Johan van Dam (1617-1677) het na ‘n veelbewoë loopbaan in die Ooste waar hy sedert 1655 gewoon het, na sy vaderland teruggekeer. Hy was bekend as een van die dapperste en regverdigste amptenare van die Kompanjie. ↩

31. In die H.K. staan “mebrengen”. ↩

32. Eers het hier gestaan “te kenne geven”. Diesis later bygeskryf. In die H.K. staan “te kennen geven”. ↩

33. Die oorspronklike kon nie in die Kaapse Argief gevind word nie. ↩

34. In die H.K. staan “vermeerdering”. ↩

35. “Boek” is deur die skrywer van die resolusie tussen die reëls ingevul. ↩

36. Ook in die H.K. staan “13000 duijsend pont”. Dit moet ‘n skryffout wees want later word melding gemaak van “de voorsz 13000 pont”. ↩

37. In die H.K. staan “Samuel Scheer Sliefer”. ↩

38. In die H.K. is hierdie afkorting, wat nêrens anders voorkom nie, aangevul tot “aengelant”. ↩

39. Die afsluitingshakie is in albei handskrifte vergeet. ↩

40. In die H.K. staan “zeemans schap”. ↩

41. “Gecleet” is verander in “becleet”. ↩

42. “Gegeven” is bo-oor ‘n ander woord geskryf wat onleesbaar geword het. ↩

43. Die gekursiveerde woord is tussen die reëls geskryf in ‘n ander handskrif as die res van die resolusie. ↩

44. Vaandrig. ↩

45. Die oorspronklike resolusie kon nie in die Kaapse argief teruggevind word nie. ↩

46. Die oorspronklike kon nie in die Kaapse Argief opgespoor word nie. ↩

47. Die oorspronklike stuk kon nie teruggevind word nie. Die kopiïs het met die afskryf van die handskrif ‘n aantal ooglopende foute gemaak. In die weergawe van Mr. J. A. van der Chijs van dieDagh-Register gehouden int Casteel Batavia, 1666-1667, word op p. 206 onder 17 December 1666 die name van die skippers van die retoervloot soos volg weergegee: Zimon Pieterse op Zuidpolsbroeck , Reijnier Bringman op ‘t Wapen van Amsterdam , Pieter Sacke op Amersfoort , Dirck Knibber op Middelburg , Jacob Gommers Back op d’ Eendracht , Gerrebrant de Bock op Medenblick en Hans Swart op d’ Esperance. ↩

48. Die gekursiveerde woorde is in dieselfde handskrif as die res van die resolusie in die linker kantruimte geskryf. ↩

49. Die sin het eers gelees “in Maij alleen niet klaar”, maar is deur die skrywer van die resolusie soos bo verander. ↩

50. Die gekursiveerde woorde is deur die skrywer van die resolusie in die linker kantruimte bygeskryf. ↩

51. Volgens Egbert Buys se woordeboek het die koopliede “stanti” gebruik om die volgende dag of maand aan te dui. ↩

52. Adriaen Roothaes was van 1660 tot 1672 Kommandeur van Gale . Voorheen het hy baie gedoen om die Portugese mag in die Ooste te breek. ↩

53. Pieter Douwesen was skipper van die Wassende Maan , terwyl Gale Galisz skipper van ‘t Wapen van Gouda was. Die ander vier persone wat geen gereelde lede van die Politieke Raad was nie, was skeepsoffisiere van die genoemde skepe. ↩

54. In die H .K. staan “genoegsaem”. ↩

55. Eers het die sin gelees: “daar over in na conferentie te laten comen”. Toe is “na” en “te laten” deurgehaal en “nader” tussen die reëls ingeskryf. Ook is “te laten” weer bo die deurgehaalde woorde geskryf. ↩

56. ‘n Skryffout vir “exactelijck” wat in beide handskrifte voorkom. ↩

57. Dit beteken dat hulle oor boord gegooi en verdrink is. Die Bataafse Dagregister stel dit duideliker: “ende de andere vier over voorgenomen moort en verraet levendigh over boort geset.” ↩

58. Toe die skepe Batavia op 12 Februarie bereik het, was twee van die gevangenes oorlede. Die vonnis van die ander tien is op 23 Februarie deur die Raad van Indië bekragtig. Een is veroordeel om “met de koorde ter doot gestraft te worden”, een is gegesel, gebrandmerk en vir tien jaar in die kettings geslaan, ses is gekielhaal en geboei en twee vrygespreek. (Sien Van der Chijs:Dagh-Register gehouden int Casteel Batavia, 1668-1669, pp. 28, 31.) ↩

59. Behalwe die skeepsoffisiere van die Meerman en die Buijenskercke het Dirck Jansz Smiendt es vaandrig en Jacob Granaat as boekhouer van die garnisoen aan hierdie vergadering deelgeneem. ↩

60. Die oorspronklike ondertekende stuk kon nie in die Kaapse Argief teruggevind word nie. ↩

61. In die H.K. word “zee” op die gewone wyse gespel. ↩

62. In die H.K. is hierdie skryffout verbeter en staan daar “anders”. ↩

63. Die oorspronklike stuk kon nie in die Kaapse Argief teruggevind word nie. ↩

64. Die gekursiveerde sinsnede wat later in hierdie sin volg, is na “dat” deurgehaal en voos “op de boucken van ‘t jaer 1667” tussen die reëls ingevoeg. ↩

65. In die H.K. staan “twee”. ↩

66. Die gekursiveerde sinsnede is in die teks deurgehaal. ↩

67. Die gekursiveerde woorde is deur die skrywer van die resolusie tussen die reëls ingeskryf. ↩

68. Skipper van die Duijnvliet. Om die een of ander onbekende rede het die ander raadslede hierdie resolusie nie onderteken nie. Daar is egter ruimte vir hul handtekeninge gelaat bokant die handtekening van Douw Harckesz wat regs aan die voet van die bladsy voorkom. ↩

69. Die gekursiveerde deel van die woord was weggelaat en is deur die skrywer van die resolusie tussen die reëls bygevoeg. ↩

70. Hier word “met” en nie “uit” bedoel nie. ↩

71. Die gekursiveerde woord is bo-oor die woord “vloot” tussen die reëls bygevoeg. ↩

72. Eers het hier “ververge” gestaan. Dit is deur die skrywer van die resolusie verbeter. ↩

73. Die oorspronklike stuk kon nie in die Kaapse Argief opgespoor word nie. ↩

74. Hier word “versterckt” bedoel. In die H.K. word dieselfde skryffout begaan. ↩

75. Die gekursiveerde woord is in ‘n onduidelike handskrif tussen die reëls geskryf. ↩

76. Die gekursiveerde lettergreep is later tussen die reëls ingeskryf. ↩

77. Die gekursiveerde woord is tussen die reëls geskryf. ↩

78. Hierdie resolusie is slegs deur die besoekende Kommissaris onderteken. Jan of Joan van der Laan is dieselfde persoon wat in die resolusie van 10 April 1662 genoem word. Hy het die volgende jaar na Batavia teruggekeer en is in Augustus 1664 aangestel as sekunde in Colombo . In Desember 1667 het hy Batavia as Admiraal van die retoervloot verlaat om na Nederland terug te keer. ↩

79. In die H.K. staan “gestolene” wat beter in die sinsverband inpas. ↩

80. “ten dage ende jare als” het eers na “Goede Hope” gestaan en is daar deurgehaal. ↩

81. In die H.K. kom die meer gebruiklike spelling “besigheden” voor. ↩

82. In die kantlyn, los van die teks staan “gebt. den.” Dieselfde afkorting kom ook onder aan die resolusie voor, met aanvulling van die datum. Volgens die resolusie van 10 April 1669 in die H.K. (Fol. 979) blyk dit dat Jacob Granaet hierdie aantekening eiehandig geskryf het en dat dit ‘n afkorting is vir “geboeckt”. (Sien p. 383 van hierdie publikasie). ↩

83. Skryffout vir ‘t Casteel van Medenblick soos dit in die H.K. voorkom. ↩

84. Sonder afkortingsteken en slordig geskryf, staan hier “dat deles”. In die H.K. is dit verander in “dato deses”. ↩