C007 v1.20

C. 7, pp. 2-5.

Vrijdagh den {16710102} 2en Januarij ao. 1671.¹

Wert door den coopman ende tweede persoon deser residentie Sr. Cornelis de Cretser in Raade voorgedraegen, hoe dat denselven tegenwoordig in ‘t opnemen der packhuijsen ende principaelijck der gener welckers opsigt hij, de Cretzer, tzedert den tijt van omtrent 5 1/2 maent, dat den dispençier Anthoni d’ Raaff² door indispositie, sijner functie onmachtig is geweest, op hem hadde genomen, heeft bevonden, daerbij verscheijde waeren ende bijsonderlijck swarte zuijcker, taruw, rijst, wax, ende hart broot, in quantiteijt quaemen te deficieren, ende sulx den ontfangh tegens de verstreckingen successivelijck daerop gedaen, gecontraponeert wesende, merckelijck aan de balance te verschillen: Ende aengesien alsulcke waeren principaelijck d’ suijcker door ‘t uijt tiefferenmachtigh³ aan ‘t calibre vermindert, en d’ graenen, so door de vernieling der calander als in ‘t uijtmeten comen te verstuijven en andere intervallen van leckagie geen minder defect onderworpen zijn: Soo geeft voorn. Sr. de Cretser uijt den naem en van wegen voors. dispençier Raaff den Raat in serieus bedencken, off ten reguarde van dien, dit verschil niet en behoorde tegemoet gecomen ende volgens d’ usantie van India daervan d’ ondermaet tot 5 per cento jaerlijx (dog den zuijcker ongerekent mitsdien meerder leckagie als andere goederen subject is) gedefalceert te werden. Ende nae dat dese propositie in Raede rijpelijck overwogen ende gedebatteert was, is uijt goede consideratien geresolveert ende vast gestelt, dat genoemde de Raeff d’ ondermaet op zijne deficierende graenen tegens 5 ende d’ zuijcker a 6 mitsgaeders ‘t hart broot, te weten van een quantiteijt van 20,285 lb. tot 2 per cento in ‘t jaer goetgedaen ende sulx pro rato van den tijt der 9 maenden, so lange ‘t bewint van despencierschap onder hem heeft geresorteert, dese refactie bij rekeningh valideren zall, gelijck hem ook toegestaen wert, op een quantiteijt van 1072 lb. wax zedert den tijt zijner dispens tot ‘et maeken van kaerssen alhier geconsumeert 114 lb. onsuijver ende vuijl wax, ‘t welck daervan alsnog bij d’ packhuijsen resteert, op reecqe. van winst en verlies goet te doen; doch zal desen maer bij provisie ende op approbatie van den Hr. Commissaris, die met den eersten alhier te verwachten staet, op gemelde reecqe. van winst ende verlies afgeschreven werden.

Ende gemerckt den fiscael Sr. Granaat op den 12en April jonstleden (te welker tijt hij van sijn bewint van dispençierschap desisteerde) aan voorn. Sr. de Raaff conform hun onderling gemaekt transport d’ leggers arack ordinair wan zijnde, tegens 488 m.⁴ heeft aengerekent, ter oirsaeke voors. arracq ao. 1669 door Haer Edle. van Batavia voor dese residentie herwaerts gesonden hem tot mengels aengemeten ende also oock gevolghlijck geboeckt waeren, sulx hij Granaat sustineerde daermede te cunnen volstaen, ofte andersints leckagie ende ondermaet soude te pretenderen hebben, waertegens wederom in consideratie genomen, dat Haer Edle. onse Hren. Principaelen bij haer jongst uijtgegevene ordres hebben g’arresteert, dat alle administrateurs voor een legger ordinarij wan zijnde, niet meer behoeven als 360 cannen off 450 mengelen in en aff te schrijven, mits haer als dan geen leckagie ofte ordinarie ondermaet zoude competeren, So is mede verstaen dat als nu ‘t meerder bedraegen van voors. 450 m. op d’ legger, in plaats dat anders door meergemelden Sr. de Raaff naemaels weder leckagie ende ondermaet soude gevordert ende consequentelijck werden g’approbeert, als vooren op reecqe. van winst ende verlies zall affgeschreven werden.

Gevolghlijck is oock aen meergemelden Sr. de Cretser op zijn gedaene voorstel g’accordeert, dat hij op de verstreckinge van den tabacq, dewelcke succesivelijck met cleijne parthijen geschieden ende boven dien extraordinarie in drooghte onderworpen is, jaerlijx 5 per cento voor ondermaet gerekent, sal te gauderen hebben, dogh alles, als gesegt, tot naerder ordre ende verwacht werdende Hr. Commissaris, omme bij gevolgh tot een reglement te dienen.

Aldus gedaan en g’arresteert in de Fortresse de Goede Hope ten dage en jare voors.

[Signed:] PR. HACKIUS, 1671.

[Signed:] CORN. DE CRETSER.

[Signed:] J. COON.

C. 7, pp. 6-9.

Saturdagh den {16710117} 17en Januarij 1671.⁵

D’ Ed. Heer Rijckloff van Goens d’ jonge,⁶ Raadt Extraordinaris van India en gedesigneert Gouverneur van ‘t eijlant Ceijlon , tegenwoordigh present, werdt bij den Hr. Commandeur deser fortresse in Rade geproponeert, hoe dat Haer Ede. de Heeren Bewinthebberen bij der selver missive van den 5en September passado,⁷ uijt d’ vergaderinge van d’ Heeren 17en onder anderen ons aenschrijven dat sich d’ zaeken in Europa soodanich lieten aensien, dat onsen Staet wel lichtelick weder in een oorlogh soude cunnen comen g’involveert te werden, weshalven d’selve oock goet gevonden hadden het getall van 3700 coppen, die Haer Ede. voornt. volgens d’ repartitie over d’ geprojecteerde schepen verdeelt in dat jaer nae India souden affsenden, tot op 4000 coppen te vergroten, dienvolgende ons ordonneren en gelasten, dat wij souden hebben te maeken, allomme wel op hoede en in behoorlijcke postuijre van defensie te wesen;

Ende aangesien d’ interpretatie der voors. ordre bij Sijn E. den Commandeur sodanich werdt g’apprehendeert, dat Haer Ede. daermede soo veel willen te verstaen geven, dat wij ons van d’ overige 300 coppen souden hebben te dienen, gemerk[t] dat getall doch over Indien verdeelt weijnich in consideratie van d’ redutabele macht die d’ E. Compe. al bereets daer is hebbende, soude cunnen inporteren, ende wij hier in loco, sonder enige sterckte, daerop men sich bij attaque soude cunnen verlaten, resider[en], behalven dat onse totale macht van des E. Comps. dienaren alhier soo militaire als andere ‘t getall van 209 personen niet comt t’ excederen, waervan dan noch eerst affgetrocken alle soo hoge als lage ministers, soo in de Regeringe, Kerckelijcken Staet als aan d’ pen gebruijckt werdende, in ‘t getal van 20 personen, d’ besettingen op ‘t Robben en Dasseneijlant , d’ buijtenposten, d’ vaertuijgen groot en cleijn, d’ coornschuijr , d’ Houtbaeij , ‘s Comps. thuijnen, beest en schapen cralen, d’ assaeijeurs met haere berghwerckers met zelvers timmerluijden en ‘t ander ambachtsvolcq als mede verscheijde matrosen en ‘t constapelsvolcq in ‘t generael een getael van 166 coppen monterende zulx enelijck noch resteren 43 militai[re] weerbare hooffden, die tot d’ wapenen g’exerceert en bij d’welcke d’ wachten, soo op d’ punt in de begonnen nieuwe fortresse als ‘t oude fortje met sijn hoornwerck, moeten waer genomen ende gedefendeert werden, Soo geeft Sijn E. den Raadt in serieus bedencken, eerstelijck off d’ interpretatie van Haer Ede. ordre mede niet bij den Raadt soo danich als bij Sijn E. werdt geapprehendeert,⁸ en des ja off men dan ingevolge van dien d’ geseijde onse macht niet en behoorde wat defensiver te maeken, omme sulx volgens Haer Edle. ordre, tegens de gedreijgde troublen in postuijre van defensie te wesen, ende tot dien eijnde een goedt aantall van militaire personen uijt d’ presente drie Bataviase schepen te lichten.

Welcke propositie soo bij opgemelte Heer van Goens als den Raadt in deliberatie genomen, ende alles wel rijpelijck gepondereert ende overwogen hebbende, verclaren hun in allen deelen met d’ gedaene propositie van den Commandeur te confirmeren, ende hebben derhalven geresolveert ende g’arresteert omme voor eerst uijt d’ alhier present te rhede leggende schepen Tulpenburgh , Nuijtsenburgh ende Büren te lichten een getal van 36 militaire, ten eijnde daermede dese sobere besettinge enigsints soude mogen g’augmenteert werden, ende dat wijders bij d’ aencompste van d’ volgende Patriase schepen noch sodanigen aental militaire personen alhier aan landt sall gelicht werden, als in der tijdt nae exigentie van zaeken sall bevonden werden te behoren, doch alles op approbatie van den eersten Commissaris, die alhier te verwachten staet.

Aldus gedaen ende g’arresteert in de Fortresse de Goede Hoope, ten daege en jare voors.

[Signed:] R. V. GOENS DE JONGE.

[Signed:] PR. HACKIUS, 1671

[Signed:] CORN. DE CRETSER.

[Signed:] J. COON.

[Signed:] J. GRANAAT.

[Signed:] Mij present H. CRUDOP, Secrts.

C. 7, pp. 10-20.

Woensdagh den {16710204} 4en Feb. ao. 1671.⁹

Naer ‘t gewoonlijke avontgebed den Raad deser fortresse vergadert sijnde, waerin d’ E. Hr. Isbrand Goske,¹⁰ Admirael der presente retourvloot en Commissaris deser residentie presideerde, is door Hendrick van Suerwaerden, vrijborger alhier, bij requeste te kennen gegeven, hoe dat denselven op ‘t aanwesen van d’ Hr. Commissaris van den Brouck, doenmaels, (bij reductie der herbergen) mede was geprivilegeert omme de tapneringe van mom, Rijnsche , Spaansche en Fransche wijnen te mogen exerceren, ende gelaegen setten, mits betaelende daervoor jaerlijx aan d’ E. Compe. een impost van ƒ100. Ende aengesien gemelde van Suerwaerden die beneficie tot nogtoe niet en hadde geoeffent, oock al geheelijk met zijne conditie niet accordeerde, soo versoghte instantelijck, dat d’ impositie der ƒ100 geannulleert ende van die vergunninge ontslaegen, mitsgaeders hem in plaats van deselve, de privilegie van brandewijn ende aracqs-tap mogte werden vergunt, ofte, bij refuijs van dien, toegestaen omme Spaansche wijn bij gantsche leggers van d’ E. Compe. in te slaen, ende bij de groote maat, sonder gelaegen te setten, wederom te mogen uijtventen: Welck versoek bij den Raad in deliberatie geleijt zijnde, hebben, uijt verscheijde motiven, voor alsnogh des suppliants versoghte brandewijn ende aracqs-tap niet cunnen advoijeren, houdende mede desselffs versoek, nopende de vergunninge van de Spaansche wijn bij de groote maet uijt te tappen, in stato; mitsdien den¹¹ Borgerraad Sr. Elbert Diemer daertoe albereets is geprivilegieert, staande hem wijders toe, dat zijn oude privilegie zal mogen cesseren, mits betaelende nogtans den impost daerop gestelt, en zulx pro rato van den tijt aff dat daermede begiftigt is geweest.

Door den borger Jan Verhaegen van Arendonck mede terselver vergaederinge gedemonstreert zijnde, hoe dat denselven, nu onlangs geleden, van Thieleman Hendrixe, mede borger alhier, desselffs hoffstede ten platten lande gelegen, genaemt d’ Uijtwijck , in coop bestaen hadde, welcke woninge van outs met d’ privilegie van de brandewijnstap, tot gerijff der passerende, begiftigt, ook bij ‘t aanwesen van d’ Ed. Hr. Commissaris van den Brouk ende den Raad geconfirmeert geweest: Ende gemerckt hij Jan Verhagen, door de voors. overeencomste van coop, gemelde hofstede wettigh in besit hadde gecregen, ingevolge versochte dat hem als nu, in plaats van genoemde Thieleman Hendrixe, mogte toegestaen werden d’ tapneringe van brandewijn aldaer te mogen exerceren; Ende, nae dat dit zijn versoek bij den Raat overwogen, ende geene contradictie die zulx zoude mogen beletten, aengemerckt was, is voorn. Jan Verhagen in die versoghte privilegie, tot wederseggens toe, bevestigt.

Ende ten aensien den borger Jacob Rosendael onder anderen mede te kennen gegeven heeft, dat van sijne Caapse wijnen, desen jaere gewonnen, door den spaeden ougst, voor tegenwoordigh nog niet het minste van dien dranck was bequaem geworden omme te cunnen vercopen, ende vermits hij sigh daermede eenelijk, dogh principaelijck in de tijt van de retourvloot, most generen, ende daervan alsnu genoegsaem was versteken; Soo is aen denselven, op zijn iteratijff versoek toegestaen omme middeler wijle de Spaanse wijntap bij de cleijne maet te mogen doen, doch zulx niet langer als voor den tijt, dat de presente en nogh verwacht werdende retourschepen dit jaer herwaerts over nae ‘t Patria vertreckende, hier zullen gepasseert zijn, als wanneer die vergunningh oock weder zal hebben te cesseren.

Wijders bij eenige van de landbouwers alhier, naementlijck Jacob Cloethen van Keulen en Jacques Braekenij¹² van Bergen in Henegouw, den Raad verthoont zijnde, dat deselve, vermits expiratie van hunn[e] respectiven tijden, die bij d’ E. Compe. voor de vrijluijden allomme in India wonende, gestipuleert zijn, alsnu genegen waeren met dese retourvloot wederom nae ‘t vaederland te keren ende dierhalven daertoe consent versoghten: Soo is aan deselve, om dat tot geen lange[r] verblijff zijn te disponeren geweest, zulx toegestaen, mits betaelende alhier sodanigen cost ende transport gelt als daertoe is gestelt.

Ende gemerckt de vrijbacker Matthijs Coeijmans op zijn instantelijk versoek, ten tijde van d’ Hr. Commissaris Joan Thijssen mede consent vercregen hadde, omme met zijn familie van hier nae Batavia te mogen vertrecken, waerdoor dan die privilegie staat vacant te werden: Soo is in desselffs plaats bij den Raad daertoe genomineert Dirck Bosch van Amsterdam, mede borger alhier, d’welcke de voors. bakneringe tot gerijff deser ingesetenen en ‘t guarnisoensvolcq, tot wederseggens toe, zal mogen exerceren, mits sigh onderwerpende sodaenige keuren en reglementen als op ‘t broodbacken, bij resolutien albereets zijn gestelt, ofte naemaels tot het gemeene best nogh zouden mogen beraemt werden.

Alsoo eenen Abraham Joosten van Amsterdam, onderscheepstimmerman en in die qualiteijt eenige jaeren op ‘t eijland Mauritius gecontinueert hebbende, bij sekere attestatie door ‘t opperhooft Georg Fredrik Wreden¹³ aen hem gegeven, den Raad doen blijken heeft, hoe dat denselven in de maant Augusti des voorleden jaers op ‘t gemelde eijlant een groot stuk amber de grijs van 4 1/4 lb. (doch hier bij ‘t nawegen niet meer dan 313/16 lb. behalende) hadde gevonden, gelijck ook ‘t selve, met het retourneren van den hoecker Gründell , tot ons overgebracht is: derhalven dan in Raade nedrigh versocht heeft, dat hem eenige recognitie ofte premie mogte toegevoegt werden: Ende dewijle bij Haer Edle. onse Heeren Principalen ordre, dato 14en Maij ao. 1667 weleer herwaerts aengeschreven, niet en wort gelimiteert hoe verre men de vinders van die costelijke specie soude regaleren, maer nogtans gelasten, ons in ‘t betaelen van die premie te reguleren nae ‘t geene voor desen diesaengaende gebruijcklijck is geweest, ende alsoo ons zedert dien tijt, dat d’ E. Compe. ‘t gemelde eijlant voor de tweedemael in possessie genomen heeft, niet het minste daervan te vooren gecomen zij, oock d’ voors. ordre alhier ten comptoire niet en wert gevonden; Soo is egter, omme de soekers en de vinders van alsulcke costelickheden tot meerder vigilantie ende getrouwigheijt te animeren, met gemeen advijs verstaen, opgemelten Abraham Joosten met een premie van Rxrs. 100 te begiftigen, waervan hem alhier ƒ100 comptant verstreckt, en d’ rest op zijn reecqe. zal goet gedaen werden, op hoope dat sigh voortaen meer liefhebbers zullen verthoonen, en d’ E. Compe. van tijt tot tijt daervan wat meerder van importe zal werden verschaft.¹⁴

Gelijk dan oock door Sijn E. den Hr. Commissaris voornt. in Raade geproponeert is, datt’er verscheijde luijden van ‘s Compes. dienaren waeren, welckers verbonden tijt niet alleenigh g’expireert, ende dierhalven gaerne met dese retourschepen zouden repatrieren, maer oock eenige, die hier tot andere bedieningen ende ambagten gebruijckt wierden, en dierhalven augmentatie van gagie versochten, gevolghlijck zijn degene, welckers verbonden tijt volcomen uijt, ende tot geen langer verblijff zijn te bewegen geweest, van hier verlost, ende de andere sodaenigh in gagie en qualiteijt verhooght als hunne respective actens vervolgens dicteren:

Harmen Jansz v …¹⁵ voor soldaet a ƒ9 ter mt. met het schip Marseveen in ‘t jaer 1663 hier aengelant, dewelcke een geruijmen tijt in vrijdom gestaen, ende nu eenige maenden herwaerts, wederom in dienst van d’ E. Compe. getreden, alhier in de smitswinkel als baes is gebruijckt geweest, wert, ten insigte dat dien dienst tot genoegen is waernemende in die qualiteijt bevestight, en daerbij toegevoegt een tractement van ƒ15 per mt., mits daervoor gehouden blijft, d’ E. Compe. nog drie agtereenvolgende jaeren alhier te dienen, gagie en verplichtinge heden aenvanck nemende.

Hendrick Hendrikse Oijlam van Doccum anno 1668 per ‘t schip de Vrije Zee voor bossr. a ƒ10 ter mt. hier aengecomen, zedert welcken tijt alhier aen ‘t Steen en pannebacken is gebruijckt geweest, ende waerin sigh alsnog seer neerstigh heeft getoont, wert, op zijn versoek ende mits expiratie van desselffs verbonden tijt, met een maendelijx tractement van ƒ14 begiftigt, daervoor zal gehouden blijven d’ E. Compe. als baes pannebacker alhier nog drie agter eenvolgende jaeren te dienen, gagie en verbant heden inganck nemende.

Michiel Hendrixe van Ianen voor soldaet a ƒ10 ter mt. met het schip de Jonge Prins ao. 1669 hier aengelant, ende nu een geruijmen tijt als opsiender van ‘s Compes. bestiael ende slaeger gebruijckt, wort, ten opsighte die bedieningh tot genoegen is waernemende, een maandelijx tractement van ƒ12 toegevoeght, mits gehouden blijft zijn verbonden tijt alhier daervoor uijt te dienen.

Pieter Jansz van ter Neuse met het schip d’ Achilles ao. 1666 voor soldaet a ƒ9 ter mt. hier aengelant, ende zedert als thuijnknecht alhier gebruijckt, wert, vermits tijtsexpiratie, wederom in dienst aengenomen ende toegevoegt een maandelijx tractement van ƒ11, waervoor verplicht blijft d’ E. Compe. nog drie agtereenvolgende jaren alhier te dienen.

Ten aensien Hendrick Crudop, geboortigh van Bremen , met het schip Damiate voor adelborst a ƒ10 ter maent alhier aengelant, zedert dien tijt meest aen de pen is gebruijckt geweest, en daerop door d’ E. Hr. Commissaris Joan Thijssen tot adsistent onder een beloninge af ƒ20 ter maant gevordert, oock weijnigh tijts naer ‘t arrivement van den Commandeur Pieter Hackius bij den Raad alhier tot Secretaris g’admitteert, in welcke functie sigh deselve niet alleenigh wel gecomporteert ende zijnen dienst tot groot genoegen van zijne gebieders heeft waergenomen, maer oock in verscheijde andere voorvallen gebruijckt wesende, daerin mede behoorlijck contentement is comen te geven. Zulx alsnu versocht heeft, omme ten reguarde van die functie in qualiteijt verhoogt te mogen werden: Soo is ‘t, dat desselffs capaciteijt en goet comportement in gesien zijnde, met¹⁶ de qualiteijt van ondercoopman mits desen begiftigt wert, met dien verstande, dat zijn verbonden tijt in d’ oude gagie uijtdienen, en alleen van nu aff aen ondercoopmans tractement genieten zall, doch, nae expiratie,van tijt¹⁷ de gagie tot ƒ40 ter mt. gauderen, ende daervoor d’ E. Compe. gehouden zijn nog vijff jaeren te continueren.

Alsoo Pieter Hackius de jonge, geboortigh van Batavia in de maant Maart anno passado met zijn vaeder d’ E. Commandeur Hackius per ‘t schip ‘t Sticht van Uijtrecht buijten dienst van d’ E. Compe. hier aengelant, zedert dien tijt op de Secretarije, nevens d’ adsistenten aldaer bescheijden, zijn dienst behoorlijck waergenomen heeft, zulx oock bijsonder inclineert omme d’ E. Compe. voortaen nogh meer dienst te doen, ende derhalven omme eenig avancement tot qualiteijt en gagie versoght heeft, So is ‘t dat denselven, omme in zyn aengevangen vigilantie t’animeren, mits desen de qualiteijt van adsistent onder een beloningh van ƒ20 ter mt. wert toegevoegt, mits daervoor gehouden blyft d’ E. Compe. vijff agtereenvolgende jaeren te dienen, gagie ende verpligtinge heden ingaende.

Aldus gedaan en geresolveert in de Fortresse de Goede Hoope ten dage en jare voors.

[Signed:] ISBRAND GOSKE.

[Signed:] PR. HACKIUS. 1671.

[Signed:] JOANSN. VELTERS.

¹⁸

[Signed:] CORN. DE CRETSER

[Signed:] J. COON.

[Signed:] J. GRANAAT.

C. 7, pp. 21-23

Woensdagh {16710210} 10en Februarij ao. 1671.¹⁹

²⁰

Door den heer Commissaris Goske ter vergaederinge gedemonstreert zijnde, dat zijn E. bij resumtie der papieren onder anderen hadde geremarcqueert, dat men alhier, achtervolgens resolutie van den 14en Julij ao. passado, over eenige affgeschafte mesusen getrocken, doenmaels nogh gereserveert gelaten, omme met den verwacht werdenden Commissaris over de maandelijxe verstreckinge van starcke dranxrantsoenen, aan de werkbaesen en eenige andere luijden van diergelijke qualiteijten alsnogh gecontinueert, naeder te communiceren; alsmede over den inhout der resolutie van den 2en Januarij deses jaars, nopende eenige affschrijvinge ofte defalcatien van ondermaet ende gewicht, die aan d’ administrateurs deser plaatse alsdoen in Raade bij provisie en tot approbatie van den Commissaris waeren ingewilligt.

Waerop naer voorgaende rijpe overweginge bij Zijn E. d’ Hr. Commissaris die saeke oock zulx g’apprehendeert is, dat, mitsdien de verstreckinge van maandelijxe starcke dranx-rantsoenen aen eenige ambachts- ofte andere lieden, tegens d’ usantie van India onderhouden wert, ende tot groote costen van d’ E. Compe. is streckende, deselve oock voortaen zall moeten affgeschaft blijven, ten waere ijemand bij acte soude cunnen doen blijken zulx speciaelijck bedongen te hebben: op het twede, raekende den teneur van de resolutie over ‘t affschrijven van eenige gepretendeerde ondermaat, wert bij zijn E. deselve uijt goede redenen in zijn geheel g’advoijeert, ende dierhalven gevolghlijk bij den Raad met overeencominge van stemmen geconfirmeert.

In deliberatie geleijt zijnde, dat, ten opsigte de steene watergoot, ten tijde van d’ Hr. Commissaris van den Brouk alhier gedaen maeken, nu eens soverre g’advanceert is, dat het eenelijck aan de rant comt te gebreken, welcken rand, achtervolgens de voorwaerden daervan begrepen, van Caapse gebacken steenen op de breete van een voet ende drie duijmen aengeleijt en een voet hoogh, mede drie duijmen docerende, opgemetselt soude werden, ende gemerkt ons door daegelijxe ondervindinge genoegsaem ervaert, dat gemelde Caapse steenen gants niet durabel ofte deugdsaem zijn, omme aen so een important werck gebruijckt te werden, mitsdien in haerselven comen te vergaen, en d’ natticheijt als een spons intrecken, off het dierhalven niet raadsaemst zoude zijn, omme niet de daegelijxe en onnuttelijke reparatien aen so een costelijck werck subject te wesen, de voors. rant van de goot met vaederlandsche clinkert te doen opmetselen, te meer om dat de quantiteijt van …²¹ steenen, so daeraen staet geconsumeert te werden, uijtterlijck niet meer dan ƒ²² zoude emporteren, ende dat men sigh oversulx van een vast ende suffiçant werck soude cunnen versekeren: Uijt welcke opsigten dan bij den Raad geresolveert ende vast gestelt is, tot het op metselen van voorn. goot, so veel klinckert te gebruijcken ende uijt de hier passerende schepen te lichten, als daertoe zal van noode wesen, mits betaelende den aennemer Sr. Mostert de gemelde klinckert aen d’ E. Compe. nae rato, als deselve de groote ofte de plaats van de Caapse steenen, die anders daertoe geprojecteert waeren, sal comen te beslaen, sullende ‘t resterende bij voorgemelde Compe. moeten werden gedraegen.

Aldus gedaen en geresolveert in de Fortresse de Goede Hoope ten daege en jaere voors.

[Signed:] ISBRAND GOSKE.

[Signed:] PR. HACKIUS. 1671.

[Signed:] JOANSN. VELTERS.

[Signed:] CORN. DE CRETSER.

[Signed:] J. COON.

[Signed:] J. GRANAAT.

C. 7, pp. 24-32

Maandagh {16710216} 16en Februarij [1671].

²³

Geconsidereert Haer Edle onse Hren. Principaelen bij derselver generaele missive van den 5en Septembris des voorleden jaars aen den Commandeur en den Raat alhier geschreven onder anderen hadden gelieven te mentioneren, dat sigh in Europa de saeken sodaenigh lieten aensien, dat onsen Staat wel lichtelijck wederom in een oorlogh souden cunnen comen g’involveert te werden, des Haer Edle. oock geresolveert hadden, het getal der 3700 coppen, voor desen jaerse equipagie nae Indien te senden, tot 4000 te vergroten, dienvolgende g’ordonneert ende gelast, dat men alhier soude hebben te maeken op hoede en in behoorlijke postuijre van defensie te wesen, uijt welcken hoofde, op ‘t aanwesen van den Hr. Raad Extraordinaris Rijckloff van Goens de jonge, naer voorgaende mondelinge conferentie ende daerop gevolgde resolutie, in dato 17en Januarij voorleden,²⁴ die ordre oock doenmaels bij den Raad sodaenigh was g’apprehendeert ende g’interpreteert, als dat d’ overschietende 300 coppen, bij ‘t opgemelde schrijven vervat, ten principaelen op dese plaats zouden specteren, gevolghlijck vast gestelt omme uijt de drie Bataviasche schepen voor eerst 36 militaire te ligten, ende daermede uijt de volgende schepen tot sodaenigen aental te continueren als men naer exigentie van saeken en tijtsgelegentheijt soude vinden van node te wesen; dogh alles op approbatie van den eersten Commissaris, die alhier te verwachten stont.

Ende also dit considerabile poinct bij Zijn E. d’ Hr. Commissaris Goske mede niet buijten merite wert gehouden, omme ‘t meergenoemde aenschrijvens van Haer Edle. wat naeder te examineren, derhalven den Raad in serieus bedencken gegeven heeft, off men niet bij d’ alrede gedaene interpretatie van de meeraengetogen ordre met gerustheijt soude cunnen persisteren, dan, off derselver verstant anders uijt te leggen, ofte wel eenige scrupulen ende andere zwaericheden daeronder souden mogen vervat zijn: mitswelcken de g’allegeerde ordre van Haer Edle. so bij den Hr. Commissaris, als d’andere leden van den Raat, nogmaels exact gelesen, herlesen en geventileert, mitsgaeders alles wat enigsints in bedencking soude cunnen comen, wel rijpelick overwogen wesende, heeft men echter, naer veele en verscheijden debatten over die materie gevallen, daeruijt niet anders cunnen colligeren, dan een sodanige interpretatie als bij deselve bereets aengemerckt is. Ende dierhalven, in conformite van dien, met gemeijn advijs g’arresteert, niet alleenigh de voors. geprojecteerde 300 coppen, maer nogh sodaenigen verderen aentall uijt de passerende Patriasche schepe[n] alhier aan land te lichten, als men nae gelegentheijt van saeken, en nae dat sigh d’ apparentien tot eenige gevreesde rupture in tijt en wijle souden mogen vertoonen, zal oirdelen nodich te wesen, doch dat starcke guarnisoen alhier niet langer zal aengehouden, als tot dat de gedreijgde troub’len zullen gecesseert zijn, als wanneer daervan alsulcken getall wederom affgesteken ende nae India sal moeten versonden werden, als gevoeghlik gemist ende buijten verachteringe van den dienst der E. Compe. zal cunnen geschieden.

Omtrent dese gelegentheijt vorders in opmerkinge genomen, de swacke en indefensibile sterckten van dit oude fortje met zijn hoornwerk, mitsgaeders d’ opgemaeckte punt in d’ nieuwe fortresse, tegenwoordigh van achteren noch onbesloten leggende, en daerbij onder verscheijde andere propoosten in consideratie gegeven zijnde off men ten dien opsighte niet en soude cunnen adviseren raadsaemst te wesen, bij eenige attacque den viand met alle mogelickste vlijt van land te keren, ende so veel doenlick zij, het landen te beletten, mitsdien, zulx toegelaten, ende daerop bij den viand eenige tegenbatterijen opgeworpen,²⁵ sodat denselven verschanst zijnde, door ‘t canonneren dit fort in corten tijt stondt totaliter geruineert, onder de voet geschoten ende zulx tot devotie gebracht te werden, daer in tegendeel den viand d’ advenuen affgesneden, ende van het aenlanden versteken wesende, men sich vrij wat secourder tot resistentie ende conservatie van vele ‘s Comps. effecten soude cunnen schicken.

Ende alhoewel den Raadt op desen voorstel nogh geene positive ordre off resolutie heeft cunnen admitteren, vermits men oncundigh is door wat entreprinse den viand sich t’ lande mogte bemachtigen,²⁶ soo is ‘t nogtans zulx, dat niet buijten consideratie dient gestelt te werden, op de passagien te landwaerts, ofte advenuen in dese baeij, alwaer de boots, chialoupen ofte andere vaertuijgen bij bequaem weder souden cunnen aenlanden, eenige gereguleerde aerde borstweringen ofte diergelijke cleijne sterckten op te werpen, ende aldaer, bij aencomste van vremde natien, goede wacht te houden, oversulx practicabel zijnde t’ onderstaen, den viand van lant te keeren.

Draegende d’ Hr. Commissaris mede den Raat voor, hoe dat Zijn E. in ‘t lesen van sekere missive de dato 20en November 1667 door de vergaedering van de Heeren 17en aen den Commandeur en den Raadt alhier geschreven, op ‘t subject van de possessie, die Monsr. de Mondavergu[e] door ‘t oprechten van de pael met affixie der Wapenen van Vranckrijk in de bhaeij van Saldanhia , hadde willen fonderen, aengemerckt heeft, dat Haer Edle. alsdoen speciaelick hebben gelieven t’ ordonneren, bij aldien de voors. pael niet voort daervandaen mogte wesen geremoveert, dat men zulx aenstonts soude hebben te laten doen en principaelijck uijt die insichten, dat ‘t selve wel licht zijn oogemerck zoude cunnen hebben, gelijck dan oock bij ‘t naeder aenschrijvens van d’ Hren. Bewinthebberen ter Camer Amsterdam gedateert 17en Decembris 1668 wert gelast, geduijrige possessie door eenige luijden in de gemelde bhaeij te houden ende waermede sich ook den inhout van de jongste generaele missive, gedaghtekent 5en Septembris ao. voorleden in allen deelen confirmeert: Ende aengesien nu voor vier maenden geleden, als te welcker tijt den Heere de la Haije met zijn esquadre, bestaende uijt 6 schepen, in de gemelde bhaeij heeft gelegen, door desselffs onwettige proceduren genoegsaem is gebleken, wat de Franschen door ‘t opregten van voors. paal, hebben in ‘t sin gehat, mitsdien sij tegens alle billickheijt d’ E. Compe. met gewelt van haere wettige en rechtmatige possessie hebben gepostponeert en die plaats also onrechtmaetigh g’occupeert, Soo geeft Zijn E. d’ Hr. Commissaris den Raad in serieus bedencken, off men niet met goet regt ende redenen sodaenigen gewelt behoorde tegen te gaen, en, door ‘t affhaelen van de Fransche vlagge ende ‘s konincks wapenen, daertegen wederom ‘s Compes. vlagge ende wapenen op te rechten, ende gevolghlijk also onse possessie door eenige besettelingen, aldaer wederom doen hervatten; uijt die consideratien, dat het vooren g’allegeerde aenschrijvens van Haer Edle. onse Superioren, over ‘t oprechten van de Fransche pael gedaen, van een natuijre op het nu bij haer geperpetreerde zij, ende ons nogh meerder zoude doen permoveren, haer gepleegde geweld met geweld tegen te gaen. Ingevolge is, naer voorgaende rijpe overweginge ende examinatie van saeken, tot die materie gehoorende, ende niet sonder allegatie van verscheijde redenen ten propoost dienende, geresolveert en vast gestelt met den eersten de vlagge en d’ wapenen van Vranckrijk in de Saldanibaeij ²⁷ opgeregt wederom van zijn plaats aff te haelen, en daertegens ‘s E. Compes. vlagge ende wapenen aldaer op te rechten, oock, zulx volbracht zijnde, sonder uijtstell 5 a 6 personen onder een bequaem hooft daer te laeten resideren, ende aen deselve sodaenige instructie, omme hun precise daernae te reguleren, mede te geven, als daertoe staet ontworpen te werden.²⁸

Ende also oock ondervonden wert, dat de Duijtse knechts, die de vrije landbouwers alhier van d’ E. Compe. geleent werden, haer zeer onwillich ende traegh tegens haere baesen comen te thoonen, uijt oirsaeke ten principaelen, dat dese luijden haere knechts verdiende gagies in cassa moeten goet doen, waervan zij dan niet meer wederom gauderen als d’ ordinarie verstreckingen, die haer jaerlijx eenelijck benevens ‘t guarnisoensvolcq, so in gelt als goet, tot nodich onderhout wert uijtgereijckt, daer nogtans d’ meeste redenen waerom voors. knechts haer in vrijheden dienst begeven, zijn, dat daerdoor soeken eenige verdiende bonen in handen crijgende, ijets daermede te prospereren, ende alhoewel veele van dese Duijtse knechts uijt het vaederlant vertreckende, op hun reecqe. met veel schulden en belastingen bezwaert staen, en d’welcke in vorige tijden op hun arrivement aen d’ Caap haer vrijdom hebben versocht ende verworven, waerdoor dann de schuldeijschers in ‘t Patria, van ‘t geene zij daerbij hadden ingeschoten, zijn ontset geworden, gevolghlijk d’ Heeren Bewinthebberen ter Camer Amsterdam onder dato 6en October 1668 hebben gelieven t’ ordonneren, dat men aen niemand vrijdom zoude vergunnen, die met eenige vaederlandsche schulden beswaert zijn. Ende gelet, dat dese coloniers, bij ‘t generael gebreck van slaeven, sonder Duijtse knechts niet en cunnen subsisteren, ende gevolghlijk d’ hand daertoe moet geboden werden, so den landbouw voortganck nemen ende niet verachteren zall, Soo is goet gevonden ende geresolveert omme wederzijts sowel de baesen tot den landtbouw t’ animeren als haere knechts daervan niet afkerigh te maeken, oock Haer Edle. ordre in desen te voldoen, dat alle vrijluijden eenige Duijtse knechts in leeninge hebbende, solange deselve met vaederlantsche schulden beswaert zijn, jaerlijx 6/m van haere verdiende gagies, tot betaelinge van die schulden aan d’ E. Compe. alhier zullen hebben te voldoen, en de resterende 6/m aen haere knechts te betaelen, maer, deselve schulden voldaen zijnde, haere knechts alle hunne dienstbonen mogen doen genieten, latende alleen eens voor all 6/m op haere reecqe. te goet lopen omme daermede de wegmaekingen in ‘t vaderlant, so ‘er eenige mogten zijn, te betaelen, ende dat nogtans met dien verstande, dat de gemelde huijrders d’ verdere gagies aan d’geene, die bij den Commandeur ende den Raadt alhier daertoe sullen werden gestelt, in comptant betaelt, om sulx effectivelijck aen de knechts wederom uijtgekeert te werden, omme also te prevenieren, dat deselve met geene lompen ende leuren, als wel voor desen is gepractiseert, mogen voldaen werden.

Aldus gedaen en geresolveert in de Fortresse de Goede Hoope ten dage en jare voors.

[Signed:] ISBRAND GOSKE.

[Signed:] PR. HACKIUS. 1671.

[Signed:] JOAN SN. VELTERS.

[Signed:] CORN. DE CRETSER.

[Signed:] J. COON.

[Signed:] J. GRANAAT.

C. 7, pp. 33-39.

Saturdagh den {16710221} 21en Februarij 1671.

Alhoewel bij de paresse van ‘t fluitje Bunschoten alhier op den 7en stanti met rijst en andere provisien voor desen Caapsen ommeslagh g’arriveert, onse speculatien al eenigsints waeren geweest om ‘t selve in dit vaerwater aan te houden, ende tot de jaarlijxe besendingh nae ‘t eijland Mauritius t’ emploijeren, ten principaelen uijt insichte dat die bodem een grooter last dan wel een hoecker zoude cunnen wegvoeren, maer nu ondervonden hebbende, dat genoemde scheepje, volgens d’ rapporten van verscheijde schippers die ‘t selve gevisiteert hebben, door outheijt ende leckte ondienstig werdt g’oirdeelt²⁹ in so een swaer vaerwater gebruijckt te werden; soo is in Rade goet gevonden, dese onse intentie t’ altereren, ende ‘t genoemde fluijtje ontlost zijnde, eenelijck ter bequaemer tijt van hier naer ‘t eijland Mauritius te versenden, omme aldaer een laeding ebbenmoten, die ginder in vorraet leggen t’ embarcqueren, en³⁰ soo voorts daermede nae Batavia te vertrecken. Ende in plaats van dien ‘t hoeckerscheepje d’ Grundel , nevens noch eenen bequaemen hoecker, die in ‘t corte uijt het vaderland alhier verschijnen mogte, aan te houden, den eersten omme t’ zijner tijt in conformite met Haer Edle. onse Heeren Superioren aenschrijvens dato 5en Septembris ao. passado, tot het negotieren van een quantiteijt slaven, naer de Majottes te versenden, ende den tweden alhier ter rhede te houden tot der tijt en wijle dat wij van d’ apparente rupture tussen de Croon Vranckrijck ende onsen Staat eens regt kundigh zouden mogen geworden zijn, omme alsdan denselven, des nodigh zijnde, met preadvertentie, ‘t zij naer India off wel nae ‘t vaederlandt voort aff te depecheren, welcke hoecker egter niet langer alhier, (ten waere bij eenige intervallen) sal dienen aangehouden te werden, als ter tijt en wijle d’ apparentien tot den oorlogh wederom souden mogen comen te cesseren.

Ende in consideratie genomen, dat Haer EdIe. voornt. ter vergaederinge van d’ Heeren 17en op den 28 Augusti anno passado binnen Amsterdam gehouden, volgens de gedruckte reglementen op ‘t poinct van de vrijluijden beraamt, daerbij in ‘t eijnde oock hadden gelieven t’ arresteren, dat ‘t geene zijlieden in India mogten hebben geprospereert, sullen gehouden zijn in gelt te converteren, ende ‘t selve aen d’ E. Compe. ter plaatse bescheijden zijn, op wissel te tellen, omme haer in ‘t vaederland gelt om gelt met d’ ordinaris advance van 4 per cento weder te werden goet gedaen, gelijck oock zulx naer blijck van eenige wisselbrieven op Batavia mede g’observeert wert, is ingevolge, van gelijken bij den Raad verstaen, dat degene die voortaen eenige penningen alhier in ‘s Compes. cassa mochten comen te tellen omme nae ‘t vaederlandt te remitteren, mede in derselver te verleene wisselbrieven voors. clausule van 4 per cento en specie om specie zal werden g’insereert.

In conformite der resolutie van den 16en deser uijt bijsondere motijven daerin vermelt, bij den Raad g’arresteert zijnde omme uijt de verwacht werdende Patriase schepen dit guarnisoen met een aensienlijck getal soldaeten te verstercken, en alhoewel daerdoor de becommeringe van de geringe macht der soldaten tot nog toe hier aengehouden, bij overval van een vijand wel eenigsints schijnen verlicht te werden, so comen sich egter nieuwe swaericheden, ten reguarde waer men sodanigen macht tot behoorlijke resistentie souden cunnen emploijeren, te vertoonen, eensdeels, dat dit oude fortje uijt sijn zelven bevonden wert geensints suffiçant te wesen omme den geringsten Europiaensen viand aff te cunnen weeren, ende andersints, dat de opgemaeckte punt in de nieuwe fortresse, voor so veel als deselve tegenwoordig voltrocken leijt, mede niet bijsonders effectueren, jae zijn selven niet sal cunnen defenderen.

Ende niet jegenstaend[e] onse Hren. Majores bij derselvervoor dato gedaene³¹ successive aenschrijvens, voor alsnog den vorderen opbouw van de gemelde fortresse bevolenhebben³² tot naerder ordre gestaekt te houden, soo heeft d’ E. Hr. Commissaris echter in Raade geproponeert off men uijt dese twee quaeden niet en behoorde ‘t best te kiesen, aan d’ eene zijde, omme Haer Edle. ordere niet t’ overtreden ende andersints mede niet buijten postuijre van defensie te zijn, ende derhalven voor ondienstich aensagh, dat men het begonnen nieuwe ende costelijcke werk in sodanigen staat tracht te brengen, ten eijnde het zijn zelven soude cunnen defenderen, doch in dier voegen, dat, bij so verre Haer Edle. naemaels tot het voltrecken van dien mogten resolveren, d’ gemelde avancementen mede daerin te staade conden comen, te meer omdat ‘t selve met de te lichtene 300 coppen allenxkens voltrocken ende buijten eenige naemwaerdige costen van d’ E. Compe. zoude cunnen geschieden:

Waerop, naer verscheijde redecaevelingen ende behoorlijke overweginge van ‘t geene ter materie dienende was, mitsgaeders naeuwe examinatie van seker model, ter ord’re van d’ E. Hr. Commissaris, door den landmeter alhier bij provisie gedaen maeken, eijndelijck met gemeijn advijs is g’arresteert ende besloten, dat, in conformite van ‘t gemelde project, de westelijckste punct, nevens nog twe gordijnen waervan de mueren albereets boven de gemeene gront opgehaelt zijn, nog tot op de hoogte van 6 voeten met clipsteenen, gelijck het begonnen werck, opgehaelt, en vorders met pallisaden ende een aerde wall dese twee punten van agteren uijt de binnenste poligoonhoecken van d’ naest aengelegene bolwercken besloten sullen werden, waerdoor dan niet alleenich dit werk voor zijn selven defensijff gemaeckt, maer oock soodaenigh g’extrueert wert, dat naemaels bij ‘t voltrecken van de fortresse daeraen geen vergeeffsen arbeijd besteet, maer so verre g’avanceert zal wesen, dat het in den vorderen opbouw mercklijck te stade can comen; blijvende aen den Hr. Commandeur ende den Raad alhier gediffereert het voors. werck so verre te verhoogen en vast te maeken als vereijst wert, om te dienen tot d’ meeste ende nootsaekelijcke defensie, mits tot den arbeijt gebruijcken zall het guarnisoensvolcq, ende dat aen die, tot soulaes van hare moeijten, daegelijx twe halff mutsjens aracq sal werden uijtgereijckt, gelijck dan oock ten dien eijnde voorn. Commandeur ende den Raad g’authoriseert wert uijt d’ hier passerende schepen so veel stucken canon, cruijt en scherp, alsmede andere ammonitie van oorlog te mogen lichten, als deselve zullen oirdelen ten behoeve van ‘t nieuwe werck nodich te hebben.

Naedat terselver vergaederinge door d’ E. Hr. Commissaris te kennen gegeven, hoe d’ aenwesende elff retourschepen, so van Batavia als Ceijlon althans meest zeijlvaerdich waeren g’worden, ende gevolgelijck van meijninge was, so drae doenlijck, reijs te maeken, Soo geeft Zijn E. in omvraege, off den Hr. Commandeur en de Raadt deser fortresse oock eenige redenen mogten hebben, daerom zulx soude behooren te werden uijtgestelt, en wijders, off Zijn E. en de Raadt noch eenige saeken hadden voor te dr[a]gen daerop Zijn E. sentiment ende ord’re mogte van noden wesen, ende daerop gesaementlijck van nee g’antwoort zijnde, is vast gestelt Maandagh aenstaende, in Godes Naame met de vlooth t’³³ zee te nemen ende d’ reijs voort te setten nae de havenen van ‘t vaederlant.

Aldus gedaan ende geresolveert in de Fortresse de Goede Hoope ten dage en jaere voors.

[Signed:] ISBRAND GOSKE.

[Signed:] PR. HACKIUS. 1671.

[Signed:] JOAN SN. VELTERS.

[Signed:] CORN. DE CRETSER.

[Signed:] J. COON.

[Signed:] J. GRANAAT.

C. 7, pp. 40-41.

Saturdagh den {16710307} 7en Martij ao. 1671.

Aengesien op den 2en deser alhier uijt het vaederlant paresseerde d’ fluijt Sparendam en met deselve d’ E. Robbert Padbrugge in qualiteijt van oppercoopman, aen wien doenmaels ten respecte van dese fortresse gedefereert was omme de vlagge van d’ groote stenge alhier te mogen laten waeijen, ende gisteren daerop van Batavia mede arriverende de twede besendingh van de retourvloot, bestaande uijt d’ schepen Vrijheijt , ‘t Wapen van der Veer , ‘t Hoff van Bredaa en de Zuijd Poolsbroeck , alle onder de vlagge van den schipper Commandeur Pieter Coopman affgesonden, dewelcke oock zedert zijn aancomste sigh insgelijx heeft vervordert hier ter rhede met de vlagge van boven te continueren, Ende gemerckt tegens alle navale coustuijme zij, op een plaats onder gelijke jurisdictie sorterende, alsulx t’ useren, Soo is bij den Raat deser fortresse, daerin geassumeert opgemelden E. Padbrugge, nae rijpe overwegingh van saken, tot voorcominge van diergelijke disordre,³⁴ verstaen gedachten schipper Commandeur Coopman door onsen fiscael te laten affvraegen, off deselve eenige particuliere commissie mogte hebben, ende des neen, hem alsdan te doen insinueren, dat zijn vlagge tot nader ord’re soude hebben te strijken, insonderheijt om dat sigh van de morgen mede een Fransch schip met een gelijke vlagge boven in dese bhaeij verthoonde.

Aldus gedaan ende geresolveert in de Fortresse de Goede Hoope ten daege en jare voors.

[Signed:] PR. HACKIUS. 1671.

[Signed:] R. PADT-BRUGGE.

³⁵

[Signed:] CORN. DE CRETSER.

[Signed:] J. COON.

[Signed:] J. GRANAAT.

[Signed:] Mij praesent H. CRUDOP, Secrts.

C. 7, pp. 42-46.

Dingsdagh {16710310} 10en Martij ao. 1671.

Alsoo men agtervolgens resolutie van den 16en der voorleden maent alsnu een begin hadde gemaeckt met het ligten van een getal militaire uijt de present hier ter rhede leggende Patriasche schepen, Soo wert door Zijn E. den Hr. Commandeur den Raat deser Fortresse, daerin g’assumeert den oppercoopman Robbert Padbrugge, met goede redenen gedemonstreert, off het niet noodigh soude wesen, dat men oock zijne gedagten liet gaen omtrent een ervaren en bequaem hooger crijgs-officier, die g’oirdeelt wierde in alle voorvallen van oorlogh g’emplojeert te cunnen werden, vermits alhier van ervaerne en bequaeme officieren sober versien sijn, daer evenwel door d’ experientie ondervonden wert, dat aen diergelijcke luijden in sodaenige voorvallen merckelick gelegen leijt, ende geconsidereert dat per ‘t schip de Gecroonde Vrede alhier is comen aan te landen seker lieutenant genaemt Monsr. Bredenbach,³⁶ d’ welcke niet alleenigh d’ E. Compe. in India al een geruijmen tijt van jaren in diergelijke en hooger qualiteijten heeft gediend, mitsgaeders verscheijde batalien ende belegeringen bijgewoont, maer sigh ook in deselve, volgens de getuijgenissen die daervan werden gegeven, alletijt manhaft getoont.

Ingevolge geeft Zijn E. den Raad in serieus bedencken, off men niet voor goet soude aensien opgemelden lieutenant Bredenbach alhier aan te houden ende sijn emploij te geven, te meer, om dat deselve, als gesegt, voor een expert en ervaren crijgsman g’oirdeelt wert, waervan d’ E. Compe. alhier bij eenige attacque apparentelijck goede diensten soude te verwagten hebben, ende nae dat dese propositie in Raede rijpelijck overwogen was, hebben de leden van dien generaelijck g’adviseert, dat sodaenigen persoon alhier nootsaekelijk vereijste, ende is consequentelijck g’arresteert, opgemelden lieutenant Bredenbach alhier aan lant te ligten en bij provisie sijn militair emploij te geven, doch blijft den lieutenant Sr. Coon, buijten sijn toestemminge van ‘t lichten, evenwel van opinie, dat hem de preceance soude competeren.

Waerop bij den Raad de laaste acte van opgemelden Sr. Coon g’examineert zijnde, is daeruijt gebleken, dat deselve de qualiteijt van provisionele lieutenant becledende, daervoor sodaenigh gehouden is d’ E. Compe. nogh een jaer te continueren ende gemerckt het buijten de maximen van India zij, ijemant in zijn qualiteijt te declineren, ende zulx den minderen den hogeren te prefereren, bezijden dat oock geensints practicabel soude wesen, twe eguale hoofden alhier te plaatsen, ende gemelden Monsr. Bredenbach, albereets de qualiteijt van absoluut lieutenant is hebbende, so wert gevolghlijck aan denselven de preceance gedefereert.

Mitswelcken voors. lieutenant Sr. Coon, sustinerende hier door gegraveert te zijn, zeijde, dat in sodanigen voorval niet en soude nogh begeerde alhier t’ continueren, veel min te gedoogen, dat een ander boven hem soude gestelt werden, maer ter contrarie versogte om nae Batavia te mogen vertrecken, welck versoeck bij den Raat in deliberatie genomen zijnde, is hem sulx met gemeijn advijs ingewilligt.

Eodem die.

Door den borger Coenraad Urbanus mede in Raade te kennen gegeven sijnde, dat, alhoewel bij d’ Hr. Commissaris Goske zijn versogte vertreck met sijn huijsvrouw nae ‘t vaederlant t’ eenemael was gerefuseert, op die consideratien dat het verband van desselffs huijsvrouw niet g’expireert en was, ende apparent haere kranckheijt door Godes genaede so wel hier als in ‘t Patria soude cunnen genesen werden, daer ter contrarie de sieckte van voors. vrouw bij verscheijde chijrurgijns, volgens derselver verleende b’edigde attestatien hier ter plaatse niet alleenigh ongeneeslijck wierde g’oirdeelt, maer oock daegelijx meer ende meer toenam ende derhalven nae allen blijck geen reconvalescatie altoos hier te hopen was, dat deselve uijt d[e] hoogste nootsaekelickheijt sigh gedwongen vond noghmaels aen den Raad t’ addresseren, ende instantelijck te versoeken, dat deselve sijn armoede ende deerlijke³⁷ gestalte zijner huijsvrouw insiende, uijt commiseratie mogten gelieven hem van hier te largeren. Ende niet jegenstaende Zijn E. den Commandeur ter eerster instantie sigh heeft ontrocken, des Hr. Commissaris Goske gedisadvoijeerde approbatie te contramineren, Soo geeft nogtans deselve den vorderen Raadt in omvraege, wat haer sentiment hiervan soude mogen wesen, ende also deselve daerop eenpaerigh verclaerden, het een saeke de conscientie raekende te zijn, ende dierhalven generaelijck adviseerden, dat met goede redenen zijn versoeck soude cunnen werden g’advoijeert, so heeft Sijn E. als overstemt sijnde desen geconsenteert, ende in conformite der advijsen van den Raadt den suppt. Coenraad Urbanus toegestaen, omme nevens zijn familie mit dese retourvloot nae ‘t Patria te mogen keren, mits betaelende alhier in ‘s Comps. cassa het cost ende transportgelt daertoe staande.³⁸

Aldus gedaan ende geresolveert in de Fortresse de Goede Hoope ten dage en jare voorschreven.

[Signed:] PR HACKIUS. 1671.

[Signed:] R. PADT-BRUGGE.

[Signed:] CORN. DE CRETSER.

[Signed:] J. COON.

[Signed:] J. GRANAAT.

[Signed:] Mij praesent. H. CRUDOP. Secrts.

C. 7, p. 47.

Vrijdag den {16710313} 13en Martij 1671.³⁹

Ten opsichte den luijtenant Sr. Joannes Coon in Rade te kennen gegeven heeft, dat mitsdien sijn g’accordeerde vertreck naer Batavia al te subijt voorgecomen bij hem naderhant beter bedacht en overwogen sijnde, hem seer schadelijck soude vallen, en derhalven instantelijck versocht⁴⁰ noch een jaer alhier te mogen continueren, Soo is ‘t dat den Raadt nae goedt overlegh sulx in consideratie genomen hebbende, denselven sijn versoeck inwilligen, ten principalen uijt insichte, dat tot noch toe in ‘t opsicht nemen van ‘s Comps. dagelijx voorvallende wercken, sich tot genoegen vigilant heeft getoont, over sulx benevens het waernemen van sijn militairen dienst, bij d’ nu onderhanden te neemen nieuwe fortificatie niet t’ onpasse soude cunnen comen, en derhalven g’oirdeelt dat sulx buijten prejuditie van d’ E. Compe. sall cunnen geschieden.

Aldus gedaen en geresolveert in d’ Fortresse de Goede Hoope ten dage en jare voors.

[Signed:] P(IETE)R HACKIUS. 1671.

[Signed:] R. PADT-BRUGGE.

[Signed:] CORN. DE CRETSER.

[Signed:] J. GRANAAT.

[Signed:] Mij prasent. H. CRUDOP. Secrts.

C. 7, pp. 48-49.

Dingsdagh {16710414} 14en April 1671.⁴¹

Overmits den schipper van d’ ter rhede leggenderetourfluijt⁴² Wimmenum , naemens Adriaen Drom, op 10en stanti alhier g’arriveert, en tenselven daege aen lant, door een zeer droevigh ongeval,⁴³ is comen te overlijden, en bij gevolgh, ‘s Comps. costelijck retourschip van een hooft ontbloot; Soo is met rijpe deliberatie, naer voorgaende examinatie van twee sollicitanten, die sigh daertoe hebben verthoont, te weten, de schipper passagier Isaak Fontein, en den opperstierman Sijmon Christiaensz van d’ voors. fluijt, waervan d’ eerste, volgens zijn ordonnantie, zonder bedieninge, dogh zijn gagie winnende, repatrieert, ende den tweden, eenelick de functie van opperstierman, met een gagie van onderstierman bekleet, ten dienste van d’ E. Compe. voor best aengesien, opgemelden schipper Fontein, in des overledenen plaats te laten succederen, ende als regerend schipper op de voorn. fluijt te stellen, te meer, om dat, bij nauwe ondersoekinge, niets tot zijner beswaeringe hebben cunnen uijtvinden, ende, so ons tot nog toe niet anders is gebleken, een persoon van een goed ende vreedsaam leven, mitsgaeders van vereijschende capaciteijt wert g’oirdeelt, daertegen voorn. stierman ons nogh wat al te timide en ontijdigh tot so een capitaele directie scheen te wesen, oock in dat cass, groote veranderinge van desselffs minder suppoosten soude hebben veroirsaeckt, ‘t welck, alsnu met het surrogeren van meergemelden Fontein als b’reets d’ qualiteijt en gagie van⁴⁴ schipper hebbende en daervoor uijtgecomen zijnde, is voorgecomen.

Aldus gedaan ende geresolveert in de Fortresse de Goede Hoope ten dage en jare voors.

[Signed:] PR. HACKIUS. 1671

[Signed:] C. v. BREITENBACH.

⁴⁵

[Signed:] J. COON.

[Signed:] Mij praesent. H. CRUDOP. Secrts.

C. 7, pp. 50-51.

Woensdagh den {16710506} 6en Maij 1671.⁴⁶

Den Raad deeser Fortresse, versterckt met den Borgerraden, bij een gecomen sijnde omme over verscheijde saecken ten dienste van de E. Compe. en ‘t welvaren deeser colonie te besoigneeren, heeft Syn E. den Commandeur onder anderen ter selver vergaderinge gedemonstreert de reedenen en oirsaecken ons tot het augmenteeren van t’ aengehoudene cleijne guarnisoen gepermoveert hebbende, en daer bij aengeweesen verscheijde doleantien, die hem soo van de gemeijne soldeniers en matroosen als andere luijden van geringe conditien tot noch toe waren voorgecoomen, ter saecke deselve voor haer geringe costgeldt, aen deesen schralen hoeck bijcans niet en wisten te coopen dat tot haren lijfs onderhoudt vermocht te strecken, derhalven hoogh nootsaeckelijck soude weesen, dat men de maniere en de gewoonte in voorige tijden geweest sijnde, weederom hervatte, te weeten, datter bij de vrijluijden ‘s weecks seeckere quantiteijt schapen wierde geschlacht, en in de passer aen yder een (doch al vooren ‘t guarnisoen ten vollen daer van gerijft weesende) tot een gestelde prijs verkocht, omme sulcx deese arme luijden wat te soulageeren en te gemoet te coomen:

Ende na dat deese propositie bij de leeden van den Raadt voor goet ende dienstigh aengesien was, heeft men oock gevolgelijck gearresteert, datter metten eersten alle ‘t bestiael bij de vrijluijden aengehouden werdende, punctuelijck sal worden opgenoomen en alsdan pro rato van een yder kudde ‘s weeks 250 lb. schapenvlees circum circa in de basaer voor dit guarnisoen te vercoopen, geschlacht, waer van ‘t lb. door de banck gereeckent, sal hebben te gelden 3 sware stuijvers, sullende den slager voor ‘t slachten der schapen van elck stuck genieten 6 stuijvers swaer geldt, Ende ten eijnde in ‘t opneemen van ‘t voors. bestiael geen fraude mooge werden gepleeght, is verstaen dat die geene dewelcke sal bevonden werden ‘t rechte getal versweegen en niet opgebracht te hebben, al sulcken versweegen getal sal werden geconfisqueert, ende daerenbooven verbeuren een boete van ƒ10 van elck schaep gelijck dan oock soodanige mulcte sullen subject weesen alle die geene die ‘t voors. beraemde gewicht van 250 lb. als ‘t haer beurt is om te slachten, niet in de basaer geleevert hebben; sullende de boeten daer uijt proceedeerend werden geappliceert 1/2 ten proffijte van den armen alhier en d’ andere 1/2 voor den geenen die de calange sal hebben gedaen.

Aldus gedaen en geresolveert in d’ Fortresse de Goede Hoope, ten dage en jare voors.

[Signed:] PR. HACKIUS. 1671.

[Signed:] C. v. BREITENBACH.

[Signed:] J. COON.

[Signed:] WOUTER MOST[AERT].

⁴⁷

C. 7, pp. 52-53.

Maandagh den {16710615} 15en Junij 1671.⁴⁸

Alsoo Haer Edle. bij derselver generaele missive van den 5en Septembris des voorleden jaers ons onder anderen hadden gelieven te bevelen, dat wij bij dienstige occasie een uijtsettinge nae d’ Majottes tot reuijlinge van lijffeijgenen souden hebben te doen, en, ingevolge derselver ordere ende resolutie, bij ‘t aanwesen van d’ Hr. Commissaris Goske, dato 21en Feb. stanti daerover getrocken, in plaats van den daertoe geprojecteerden hoecker d’ Grundel , ‘t fluijtje de Sandloper ons van Batavia met rijst & ca. toegesonden, daertoe bequaemer en dienstiger g’oordeelt wesende, hebben ‘t selve als nu sodaenigh g’approprieert en met een cargasoentje tot dien handel specterende versien, omme dese voijagie tegenwoordigh te cunnen aanvangen, doch also op de mondelinge conferentien met ervaerene persoonen, nopende ‘t project van dese besendinge gehouden, al vrij wert gedubiteert off den slaevenhandel daer ter plaatse wel soude cunnen te bereijken wesen, Soo hebben in consideratie van het vrugteloos retourneren herwaerts aen, voor te comen, met gemeijn advijs raadsaamst g’oirdeelt, bij aldien d’ opperhoofden van ‘t gemelde fluijtje tot bereijckinge van haer oogwitt geen apparentie en saegen, dat alsdann haere voijagie addroitture vandaer nae Batavia souden hebben te vervolgen, en ‘t cargasoentje begroot op ƒ2,130 hun tot dien eijnde medegegeven aen d’ ordere van d’ Edle. Hr. Gouverneur generaal over te leveren, te meer om dat het geseijde bodempje vrij out en in dit vaerwater aan te houden ondienstigh wert g’oirdeelt.⁴⁹

Aldus gedaan ende geresolveert in de Fortresse de Goede Hoope ten dage en jare voors.

Mij present en ter ordre van der Commandeur en Raadt gepharaphereert.

[Signed:] H. CRUDOP

C. 7, pp. 54-55.

Woensdagh {16710722} 22en Julij 1671.

Door den provisionelen adsistent Jan Valckenrijk van Amsterdam onlangs in egte geconjungeert met d’ weduwe van den borger Jan Israelsz zaliger⁵⁰ in Raede te kennen gegeven zijnde, hoe dat zijner huijsvrouwen vorige bedgenoot op ‘t aanwesen van d’ E. Hr. Commissaris van den Brouk onder anderen mede was begiftigt, de brandewijn en de aracqstap te mogen exerceren en daertegens den borger Hendrick v. Zuerwaerden met de beneficie van mom, Fransche ende andere wijnen uijt te tappen, van welcke privilegie gemelde van Zuerwaerden ten tijde van d’ E. Hr. Commissaris Goske mede gerenuntieerdt, en zulx die vergunninge althans vacant wesende, heeft voors. Valkenrijk daernevens zeer submisse versogt, mitsdien deselve met zijn humeur beter zoude accorderen, dat hem in plaats van de brandewijnstap, opgemelden van Zuerwaerdens privilegie mogte verleent werden, mits sigh onderwerpende jaerlijx daervan te betaelen al sodanigen impost als daer op was gestelt: Soo is ‘t, dat den Commandeur en Raadt desselffs versoeck ingesien en daertegens overwoogen wat ter materie dienende was, ook geene contraventien in desen aangemerckt hebbende, zijn bewogen geworden gezeijden Jan Valckenrijk met d’ mom, Rijnsche , Fransche ende Spaansche wijntap, invoegen zulx aen den borger Hendrik v. Zuerwaerden toegestaen was, te beneficeren, omme denselven tot wederseggens toe sodaenigh te mogen exerceren, mits betaelende insgelijx den impost van ƒ100 ‘s jaerlijx daertoe staende.

In d’ Fortresse de Goede Hoope datum uts.

Mij present en ter ordre van den Commandeur en Raadt geparaphereert.

[Signed:] H. CRUDOP.

C. 7, pp. 56-57.

Donderdagh {16710723} 23en Julij 1671.⁵¹

Gisteren ter vergaederinge aen den provisionelen adsistent Jan Valckenrijck de privilegie van mom, Fransche ende andere wijnen tot wederseggens te mogen exerceren, toegestaen zijnde, is heden in Raade verschenen den borger Hendrick van Zuerwaerden, dewelcke gedemonstreert hebbende, hoe dat hem ter ooren was gecomen dat Zijne gerenuntieerde privilegie van mom &: aen den voors. Valkenrijck g’accordeert was, ende dat deselve daertegens van zijn brandewijns ende aracqs tap gedesisteert hadde, heeft derhalven reverentelijck versogt, dat men hem daermede geliefde te begunstigen, doordien voor jegenwoordigh egene andere neringe was exercerende.

Mits welcken den Raadt desselffs versoeck in consideratie genomen ende gene contrarie redenen voorgecomen zijnde, hebben denselven tot wederseggens toe met de versogte brandewijns ende aracqs tap begiftigt, te meer, om dat daerdoor ‘t g’authoriseerde getall der tavernen alhier niet ende wert g’augmenteert, maer eenelijck van den een op den anderen tot accommodatie gechangeert.

In d’ Fortresse de Goede Hoope datum uts.

Mij praesent en ter ord[re] van den Commandeur en Raadt geparaphereert.

[Signed:] H. CRUDOP.

C. 7, pp. 58-59.

Dingsdagh {16710922} 22en September 1671.⁵²

Alsoo men nu een geruijmen tijdt herwaerts tot verdriet is comen gewaer te werden, dat het omtrent d’ bevorderinge van den rechten dienst aan ‘s Comps. coorenschuijr all vrij slordigh toegegaen, ten principalen daer uijt resulterende, dat den baas ofte opsiender aldaer de gerequireerde middelen, soo door zijn achteloosheijt als slappigheijt in ‘t commanderen, niet en heeft gebruijckt, doch bij gebreck van recht bequaeme stoffe zulx voor als nogh niet geremedieert cunnen werden, maer mitsdien onlangs per ‘t schip d’ Burgh van Leijden voor vrijman alhier is aangelant eenen Hendrick Elbertsz van Osnabrugge, d’welcke voor desen een goeden tijdt van jareen aen d’ Caep als landtbouwer heeft geremoreert, en mitsdien soo wel van goede kennisse omtrent den ackerbouw als andere vereijste bequaemheijdt en comportement getuijgt werdt, Soo is ‘t dat wij uijt vooraengetogen reden gemelten H. Elbertsz in den dienst van d’ E. Compe. hebben aengenomen ende bij provisie als opsiender van voors. coornschuijr gestelt onder een beloningh van ƒ20 en 3 realen costgeldt ter maent, doch met die reserve, dat bij aldien ons oogmerck bij hem Elbertsz vergeeffs soude mogen werden gemaeckt, hij als dan op sijne vrije voeten wederom gestelt, maer bij continuatie van goede diensten onder een drie jaerigh verban[t] van dato aff sal aengenomen werden, sullende desselfs voorsaet Cornelis Claasz t’ zijnen versoucke voortaen in vrijdom mogen gaen woonen.

Gedaen ten dage en jare voors.

Mij present, en ter ordre van den Commandeur en Raat geparaphereert, bij mij.

[Signed:] H. CRUDOP.

C. 7, p. 60.

Donderderdagh⁵³ {16711119} 19en November 1671.⁵⁴

Alsoo Haer Ede. de Heeren Seventiene by der selver jongste generale missive in dato 15en Maij deses lopenden jaars, op ‘t point van de vrije luijden ende der selver excercitie in de wapenen onder anderen sijn gelastende, dat wij over d’ op te rechten Compe. borgers alhier souden hebben te stellen een tot luijtenant nevens een vaandrager en twee sergeants, soo is naer voorgaende conferentie door twee gecommitteerdens uijt onsen Rade met een gelijck getal uijt de borgerije en daer op gevolgde nominatie van dobbelt getal persoonen gevolghlyck heeden in vergaderinge tot luijtenant g’eligeert den Borgerraadt Dirck Jansz Smient, en tot vaandrig Hendrick van Suerwaerden, die oock dese chargies danckbaerlijck aengenomen hebben, sullende d’selve vorders met onse communicatie tot sergeants en andere lager militaire officieren hebben te verkiesen sodanige borgerlijcke luijden als daer toe bequaemst souden mogen g’oirdeelt werden.⁵⁵

Aldus gedaen in d’ Fortresse de Goede Hoope datum ut supra.

Mij present en ter ordre van den Commandeur en Raat geparaphereert.

[Signed:] H. CRUDOP

C. 7, pp. 61-67.

Dinsdagh {16711201} pmo. Decemb. 1671.

Nademael ‘t Godt Almachtigh heeft behaagt den E. Hr. Commandeur Pieter Hackius van syn langdurige indispositie en pijnlijckheden d’ verleden nacht eens t’ ontbinden, en uijt dit wereltlijck leeven door den tijdelijcken doot af te vorderen, niet alleen tot merckelijcke droefheijt en alteratie van ydereen, maer ten principalen tot groote discommoditeijt van de gemeene affaires in desselfs commandement door goede conduite en voorsichtigh beleijt steedts gehanthaeft, Soo is ‘t dat den vorderen Raadt heden by een vergadert, met attentie gelet hebbende op verscheijde saecken, die mits d’ aflijvigheijt van gemelten E. Commandeur saliger verandert, en op een anderen voet gedirigeert dienen te werden, uyt diverse consideratien ten meesten dienste van d’ E. Compe. en tot voorcominge van alderhande cavillatien goet gevonden en geresolveert hebben dese naervolgende pointen tot naerder ordre ‘t sy van den verwacht werdende Hr. Commissarisofte wel een ander Commandeur⁵⁶ op ‘t een ende ‘t ander te arresteren, te weten:

Alsoo den Raadt alhier seer swack en voor als noch maer in drie stemmen bestaet, den selven met den ondercoopman Hendrick Crudop⁵⁷ te versterken, en daer toe by occasie t’ assumeren den boeckhouder, Willem van Dieden, omme zulcx met rijper en meerder advys van stemmen alle voorvallende saeken tot het gemeijne best en welvaren deser residentie te helpen decideren; Vorders dat alle ‘s Comps. ministers in loco sullen sijn en blijven in soodanige functien en bewinden als d’selve by leeftijde van meer gemelten Heer Commandeur Hackius, saliger hebben becleedt gehadt, ende yder voor ‘t sijne moeten responderen; sonder nochtans sich in eens anders bedieninge als met kennisse te vergrijpen.

Dat het hoogste gesagh over d’ militie en wat daer aen kleeft, sal blyven gedefereert aen den luijtenant Sr. Coenraad van Breitenbach die ‘s avonts ‘t woort geven en d’ sleutels van de fortresse in verwaringh⁵⁸ neemen, oock van alle extra ordinaire voorvallen eerst rapport sal werden gedaen, en naderhandt de saeken in Rade (by aldien zulcx tijdt en gelegentheyt soude mogen comen te vereijschen) soo aenstonts beroepen, of ter gewoonlijcker tijdt dagelijcx voordraegen, omme aldaer geventileert, en alsdan met gemeen advys daer over verder gedisponeert te werden.

Ende alsoo het besichtigen en afmeeten van sekere plaets genaemt het Hottentoos Hollant ongevaer 10 uyren van hier gelegen ter oirsaeke van des overleden Hr. Commandeur zaliger geduijrige indispositie tot noch toe niet is ondernomen geweest, te meer om dat Sijn E. zulcx van tijdt tot tijdt op sijn eijgen persoonlijcke visite heeft gesurcheert gehadt, Soo is verstaen dat voorss. Lt. Breitenbach nevens den lantmeter Mr. Wittebol⁵⁹ en eenige andere bequaeme luijden hun op de situatien en d’ culture van de landerijen verstaande metten eersten derwaerts sullen hebben te transporteren, en die lantsdouwe in oogenschyn te neemen, omme daer van een formeel ontwerp en afteijkeningh gemaeckt wesende, soo wel Haer Edle in ‘t Patria als den verwacht werdende Hr. Commissaris diesaangaende behoorlyck te cunnen dienen. Welcke Sr. Breitenbach ginder onder anderen mede sijne speculatien sal moeten laeten gaen op d’ plaats in de Bhaij Falso , alwaer ‘t fluijtschip Ijselsteijn nu jongst in de maant Junij heeft g’anckert gelegen, omme daer omtrent volgens ‘t laaste aenschrijven van Haer Edle. tot Batavia onse possessie te begrijpen.

Alle ordonnantien van d’ verstreckingen die continueel uijt ‘s Comps. magasijnen, packhuijsen, cassa en winckel plachten te geschieden onder des Hrs. Commandeurs zaliger eygen paraphure ofte desselfs cachet, sullen voortaen moeten werden gedirigeert op de volgende wyse: namentlyck de verstreckingen van packgoederen en manufacturen, mitsgaders equipagie ammonitie van oorlooge en diergelijcke effecten, hoe geringh die oock souden mogen wesen, volgens ordre van d’ Hr. Commissaris Goske directelijck op den ondercoopman Sr. Daniel Froijmanteau, d’welcke althans de functie van administrateur is becledende ende van hem op desselfs mindere suppoosten als constapel, baastimmerman nevens andere van die nature, en by den Lt. Sr. Johannes Coon, en ondercoopman Hendrik Crudop als gerevideert, onderteykent.

Mitsgaders de verstreckingen op den cassier, winckel- en dispensier, door den Lt. Sr. Breitenbach en ondercoopman Daniel Froijmanteau gepasseert en onderteijkent, die oock werden g’authoriseert omme de maandelijckse reeck. van de cassa, dispens, en andere die niet van den administrateur dependeren, te resumeren, omme vervolgens by d’ negotie geboeckt te werden, maer de gene die uyt d’ administratie eygentlijck deriveren als van d’ equipagie, timmerluijden, smits en wapencamer sullen door de Ssrs. Coon en Crudop werden naergesien omme op der selver goetvinden alsdan by d’ negotiete werden geboeckt.⁶⁰ Gelijck oock den guarnisoen boeckhouder en dispensier Willem van Dieden wert g’authoriseert omme met communicatie van den ondercoopman Froijmanteau als administrateur de verstreckingh van ververschinge uijt den thuijn en van bestiael aan d’ schepen en ‘t hospitael naer gewoonte te laeten doen, doch yets extraordinarie hier in occurrerende, sal gehouden wesen zulcx t’elkens in Rade t’ adverteren; welcken dispensier mede alle avonden d’ sleutels van d’ onder hem sorterende magasijnen aen genoemde Froijmanteau sal hebben over te leveren, en daer om benoodigt zijnde, weder af te eijschen.

D’ eerste sleutels van ‘s Comps. geltkisten tot noch toe onder d’ E. Hr. Commandeur berust hebbende (en waer van d’ tweede den cassier in verwaeringh⁶¹ heeft) sullen aen den Lt. Sr. Breitenbach werden overgelevert, en den cassier om penningen benodigt synde, ten overstaen van gecommitteerdens onder recipisse daer uijt mogen lichten.

‘t Comtoir van Sijn E. zaliger alwaer de pampieren en alle andere schriftueren nevens d’ contanten (behalven d’ cassa) in verscheijde geldtkisten sijn berustende, sal geslooten en versegelt, mitsgaders de sleutel daer van aen den Secretaris overgelevert werden, die ‘t selve met consent van den Raadt mede sal mogen openen.

Ende alsoo ‘t veel te langh soude vallen op alles diesaangaande een positive schriftelijcke ordre of reglement te beraemen, sullen voors eerst dit ontwerp als wel ‘t principaelste sijnde t’ effectueeren ons laten aengelegen sijn, en voorts alle andere suppoosten en die eenigh bewindt onder haer hebben, steets serieuselijck recommanderen en daerheen aanhouden omme met alle vigeur den waeren dienst van d’ E. Compe. meer en meer voor[t] te setten, en yder in ‘t syne hem aenbevolen is, sich soodanigh te quijten als een oprecht en getrouw dienaer van Godt en rechtswegen toestaat en betaamt, Zulcx dat de contraventeurs en gebrekige sonder ooghluijkinge off conniventie sullen incurreren de grootste indignatie, ende gepriveert van alle excusen, daerover t’ sijner tijdt naer meriten gecorrigeert en gestraft werden.

Aldus geresolveert en g’arresteert in de Fortresse de Goede Hoope ten daege en jare voorss.

[Signed:] C. v. BREITENBACH.

[Signed:] J. COON

[Signed:] D. FROIJMANTEAU.

[Signed:] H. CRUDOP

C. 7, pp. 68-70.

Donderdagh {16711224} 24en Decembris 1671.⁶²

In consideratie genomen ende gelet op de tegenwoordige veranderinge door het overlijden van den E. Hr. Commandeur Hackius zaliger gecauseert, mitsgaeders d’ oneffenheden, die bij d’ een off d’ ander van ‘s Comps. ministers alhier in het doen van haer reecqe en houden der boeken respective, daerop naemaels soude mogen werden g’excuseert, Ende daerentegens aangemerckt, dat den tijt tot vereffeningh van alle ‘t agterstallige zeer hard begint te genaeken, omme niet alleenigh tegens de comste van de retourvloot alles so veel moogelick in gereetheijt te hebben, maer oock t’ zijner tijt daervan behoorlijke versendingh en advertentie nae ‘t vaederland te cunnen doen, Is ingevolge bij den Raad goet gevonden ende verstaen, alle diegene die eenigh bewind becleden en verantwoorden, in vergaederinge t’ ontbieden, ende nae de gestalte van hunne administratien met d’ ap- en dependentien van dien, exact t’ ondervraegen; waerop successivelijk in Raade zijn verscheenen de volgende persoonen, welcke alvoorens tot het behertigen van haer pligt serieuslick aengemaent, ende nae de gelegentheijt van dien ondervraegt zijnde, daervan sodaenige verclaeringe en beloften hebben gedaan, als hieronder breder aangehaaldt staat.

Den adsistent Jan Valkenrijk, eertijts gewesen clercq ten comtoire van den coopman de Cretzer, die nae desselffs ongevall, de negotieboeken aengevaert en tot ulto. Julij aangenomen heeft te vereffenen, op ‘t voorste subject g’examineert, verclaert, dat gemelde boeken voor als noch niet verder g’advanceert zijn als tot ulto. Maert, ter oirsaeke meergemelde Hr. Commandeur zaliger door de continuele indispositie het resumeren der maandelijxe reecq. van de cassa, winckel en dispens, nevens die van de werckbaesen, wapencamer &a. van tijt tot tijt uijtgestelt gehadt, totdat middeler wijle is comen t’ overlijden, doch neemt aen en belooft, bij aldien hem voortaen alle reecq. daeraen dependerende wierden opgebragt, tegens ulto. Januarij toecomende voors. boecken tot den laesten van de mt. Julij gereet te hebben.⁶³

Den ondercoopman Daniël Froijmanteau, van d’ E. Hr. Commandeur als provisioneel administrateur en negotieboekhouder hier aen land geligt, neemt aen de voors. boeken, bij gemelden Valckenrijck sodaenig vereffent zijnde, alsdan sonder uijtstel te vervolgen, en in zijn administratie behoorlick te verantwoorden.

Den ondercoopman Hendrick Crudop dewelcke benevens het waernemen der Secretarie, en ‘t houden van de cassa, oock althans het fiscaalsampt becleedt, neemt aen, niet alleenigh alle papieren en schrifturen de Secretarie raekende, maer oock zijn cassa-boeck, en wat daeraen kleeft, tot ulto. Decembris inclusive, tegens ‘t eijnde van de mt. Januarij 1672⁶⁴ behoorlijke ingeschreven en in gereetheijt te hebben, omme met de retourvloot nae ‘t Patria versonden tecunnen⁶⁵ werden.

Gelijck mede den guarnisoenboeckhouder en provisionelen dispencier Willem van Dieden, mitsgaeders den winckelier Jan Wittebol aannemen ende beloven, hunne guarnisoen-, dispens- ende winckelboecken respective, sonder faulte tegens opgemelde tijt tot het eijnde deses lopenden jaars formelijck effen gestelt, en tot haere verantwoordinge gereet te hebben.

Welcken volgende bij den Raad is verstaan, dat zij desen des t’ oirconde souden hebben t’ onderteijkenen.

Gedaan ter gemelder vergaederinge in de Fortresse de GoedeHoope⁶⁶ datum uts.

[Signed:] D. FROYMANTEAU.

[Signed:] H. CRUDOP.

[Signed:] J. VALCKENRIJCK.

[Signed:] J. WITTEBOL. 1672.

C. 7, pp. 71-85.

Vrijdagh {16720219} XIXen Februarij ao. 1672.⁶⁷

Aengesien d’ Edle. Heeren Bewinthebberen ter Camer Amsterdam bij particuliere missive aan den Commandeur Hackius zaliger in dato 8en Septembris anno passa geschreven, en bij sijne aflijvigheijt, door desselfs weduwe aan den luijtenant en eerste Raad Sr. Breitenbach overgelevert en geopent sijnde, ons hadden gelieven te bedeelen, hoe Haer Edle ter ooren was gecomen dat enige enorme fraudulentien tot praejudicie van d’ E. Compe bij de opperhoofden van ‘t schip Sparendam , in den voorleden jare op 13en Octobris uijt Texel gelopen, waren gepleegt in ‘t overnemen uijt zeker galjoot, (expres daertoe g’exploicteert en hun gevolgt) onder Engelant eene groote quantiteijt fustagien met mom, wijnen en brandewijnen, ende dat Haer Edle. insgelijx van ter zijden aangedient, dat men voornemens was diergelijx te te practiseren aan ‘t schip ‘t Wapen van der Gouw , weshalven bij ged.⁶⁸ letteren den heer Commandeur zaliger wel ernstelijk wierde g’injungeert voorn. bodem bij desselfs arrivement nauwkeurigh te doen visiteren, ende van alle ‘t voors. so nae Batavia als nae Ceijlon advijs te geven, gelijk dan ook ‘t zelve schip Gouda op 12en hujus⁶⁹ g’arriveert wesende ‘s daegs daeraen twe leeden uijt den Raat hun derwaerts hebben laten vervoegen en bedecktelijk nae die saeke ondervraegen, d’welcke met het rapport van genoegsame kennisse, dat zulx aan die bodem gepleegt, wederom te rugge verschenen wesende, heeft men in de avontvergaederinge op Sondagh daeraen, sijnde 13en voors., (te meer dewijle die saeke geen langer uijtstel conde lijden) resolutoir verstaen, den provisionelen fiscael Hendrick Crudop, dus lange dat officium bedient hebbende, nevens 2 leden van den Raat te authoriseren, omme aanstaande morgen ‘t ondersoek effectivelijk te doen, welke gecommitteerdens sigh dan ook tot dien eijnde met het opgaen van de poort derwaerts vervoegt hebbende, ‘s volgenden morgens wederom aan lant sijn verscheenen met bericht, dat door hun aldaer aan particulieren bevonden 47 oxhoofden Fransche en 36 kelders do. brandewijnen, dewelke ook dien eijgensten dagh aan lant gebracht en in ‘s Comps. pakhuijsen geborgen sijn; Doch dewijle per deselvige bodem mede overgekomen was eenen Mr. Pieter Denijn, omme, volgens ‘t aanschrijven van d’ Edle. Heeren in ‘t Patria dato 15en Maij 1671, in plaats van den fiscaal Granaat ‘t officie van fiscaal alhier waar te nemen,⁷⁰ maer omdat deselve uijt verscheijde suffiçante redenen in die saeke suspect scheen te wesen, ook d’ ordre die hem was gegeven omme sijn stabilissement te versoeken niet en hadde geacht, wierde d’ installeringh voor alsdoen nogh in surcheantie gestelt, egter om dat het voors. ondersoek geen uijtstel conde lijden, is, als verhaalt, de te doene visite aan den provisionelen fiscaal Crudop gedefereert gebleven; Nae welke gedaane enqueste aan boort, is ‘s avonts ter vergaederinge uijt sijn Denijns naem, door de gerechtsboode in praesentie van getuijgen, overhantreijkt sekere insinuatie van protest, waarbij sijn persoon grootelijx doleerde over de vilipendie en ongelijk hem ter saake voors. en dat officie en qualiteijtshalven aangedaan, en dat niemant tot die aanhalinge der goederen konde g’authoriseert werden als sijn persoon, achtende dierhalven ‘t gedaane en ‘t nog te doene van jemant meer als hem, voor nul en onwaerden &a.

Waerop in Raade, nae genomen lecture, tot antwoort is gediendt, dat gemelde Mr. Denijn den aanstaanden dagh ‘s morgens te negen uijren soude hebben te compareren ter vergaederinge, en aldaer aanhoren sodanige antwoort als daerop soude gegeven werden; welken volgende voors. Denijn gecompareert zijnde, is zulx daerop gevolgt, en van d’ antwoort t’ sijnen versoeke copia t’ huijs gesonden, ook vorders in Raade verstaen, om die oneenigheijt en dissidie t’ assopieren den gedesigneerden Raat van Justitie des Casteels Colombo , ende met het Wapen van ter Veer alsnu derwaers overgaande, tot versterkinge van den Raat t’ advoceren ende te versoeken.

Welken volgende des avonts gemelde Raat van Justitie door seker clerck deser Secretarie hiertoe versocht sijnde, heeft deselve tot antwoort gediendt, dat den Raat uijt zijnen naem wederom soude rapporteren, dat hare bootschap⁷¹ hadde ontfangen, sonder eenige positive bescheijt te geven, waerop ‘s anderen daags nochmaels door den eerten klerq aen desselfs boort om ‘t selve versoek t’ reitereren gesonden zijnde, heeft eijndelik toegeseijt sijn persoon te sullen tegen thien uijren ter vergaederinge representeren; Gelijk dan ook gecompareert wesende, de sessie van den Commandeur saliger heeft g’occupeert, gevolgelijck door Sr. Breitenbach voor eerst voorgedraegen, de redenen en motiven, welke den Raat hadden gepermoveert omme duslange den Mr. Pieter Denijn in sijn qualiteijt niet t’ installeren, hem beroepende op distincte getuijgschriften advers hem Denijn beleijt:

Item. Hoe datt’ er seer groote dissentie en oneenigheijt op ‘t schip Gouda tussen de militaire en zeeluijden, principaal, so over ‘t aanhaelen der particuliere goederen als daervan verleende attestatien scheenen te rijsen, dewelke, om alle onheijlen voor te komen, nootsaekelijk dienden verschanst te werden. Verder d’ extreme nootsaekelikheijt die ons druckte wegens behoeftigheijt der medicamenten, also ons sedert twee jaren herwaerts geene medicinale kisten uijt ‘t Patria toegesonden, daerbij, dat langen tijtherwaerts⁷² en voor alsnoch met meer dan 50 van ons eijgen guarnisoen, behalven nogh bij d’ 100 impotenten van de schepen in ‘t hospitael belemmert waren:

Alsmede de enorme eijschen bij sommige der ter rhede leggende schippers aan dese residentie van masten, wangen, stengen, touw-werk en andere equippagies gedaan, Ende daerop gevraegt, off ‘t niet dienstigh soude wesen, dat deselve schepen door gecommitteerdens wierden gevisiteert, off de noot ook sodaenigh was, als men wel klachtigh viel, so jae, dat wij dan naer ons vermogen tot zulx gehouden waeren, en souden trachten t’ accomoderen, doch ‘t contrarie bespeurende, dat deselve beter voor d’ retourvloot, tot welken eijnde diergelijke materialen wel bijsonderlijk overgesonden wierden, souden te passe comen.

Insgelijx, dewijle dese plaatse gants sober bij dit starke guarnisoen met levensmiddelen versien, off men niet met alle vigeur d’ ordre van d’ Hren. Superioren behoorde te mainteneren in ‘t nasien der consumtien van de schepen respective, omme alsdan aan lant staat te kunnen maeken, wat deselve, principalijk die korte voijagien gehat hebben, conden ontberen omme ons daermede t’ adsisteren.

Welke saaken Sijn E. punctuïlijk op een chartabelletje g’annoteer[t] hebbende, is de vergaederinge doenmael gescheijden, met toesegginge bij genoemde Raat van Justitie gedaan, dat morgen aanstaande te 9 uijren, sigh wederom ter vergaederinge soude presenteren, en de g’institueerde saaken sodanigh helpen bemiddelen en decideren als op ‘t gevoegelijkste conde geschieden.

Gelijk dan ook ter voorn. tijt en dage verschenen wesende, vooreerst geproponeert heeft, niet te kunnen verstaan dat d’ g’adjungeerde Raaden Willem van Dieden guarnisoenboekhouder, Jan Wittebol winkelier en lantmeter, nevens den fiscaal en ondercoopman Hendrick Crudop, als suspect in d’ sake tegens Mr. Denijn, daerbij praesent souden sijn, waerop hem de motijven afgevraegt wesende, dat de sulke, dewelke bij leeftijde van d’ E. Hr. Commandeur saliger tot sodanigen waardigheijt bij extraordinairevoorvallen⁷³ onder solemnele eeden waren g’assumeert, te rejecteren,⁷⁴ Repliceerde, dat hetselve dus bij hem wierde verstaen sonder gehouden te zijn daervan eenige redenen aen ijemanden te geven, Doch op ‘t iteratijff seggen van hem E. Vermeulen dat ijets singuliers ende speciaels d’ ordinarie Raden te proponeren hadde, ‘t welk niet gaern aen d’ Extraordinarie g’openbaert, maer bij hun lieden gesecreteert soude blijven, is sulx onder die conditie voor als doen g’accordeert; Maer, alsoo sijne sessie wederom als voorheen nam in de vooren g’allegeerde cathedre, wierde van den lieutenant Sr. Breitenbach Zijn E. tegemoet gevoert, dat den Raadt sijn persoon principalijk de saeke van Mr. Pieter Denijn concernerende hadden tot versterkinge van haer swacke collegie versogt, en noijt gedachten gehat, Sijn E. de praeseance weijgeren, doch in generleij maniere te verstaan, dat de vacante plaatse van den Commandeur saliger door hem soude werden g’occupeert, dewelcke duslange open gestaan of voor den Commissaris uijt India off Gouverneur en Raat Extraordinaris van India d’ E. Hr. Isbrand Goske, welker een van beijden daegelijx wert tegemoet gesien.

Waerop Sijn E. heeft gerepliceert, die plaatse, volgens d’ Indische usancie hem toe te comen bij affijvigheijt van d’ E. Commandeur, dogh dat daervan soude supersederen, dierhalven sitplaats op een andere daeraen naest volgende stoel genomen hebbende, heeft al wederom de saake van Mr. Pieter Denijn beginnen t’ urgeren dat denselven doch op alle gevoegelijcke middelen souden in sijn qualiteijt vestigen en de plano afdoen, sonder die sake in een figuerlijk proces te brengen; Welke materie so in ‘t lange en brede g’extendeert hebbende, was de voormiddag verlopen, de tijt onnut versleten, ook d’ andere gerecommandeerde poincten niet eens aangeroert; eijndelijk wierde op ‘t laast bij voorslagh geresolveert dat een gecommitteerde uijt den Raat nevens twe g’adjungeerde schippers, en twe andere gecommitteerdens nevens den chijrurgijn alhier aan boort nae de gepretendeerde nootsakelijkheden souden vernemen, ook eenige overschietende medicamenten sien te procureren: Welke gecommitteerden hun daerop aan boort vervoegt en aldaer met alle hoon en smaat bejegent werdende, sijn, sonder ijets geobtineert en g’ efectueert te hebben ‘s naemiddaegs wedergekeert: Werdende vast daerop aan boort van den voorn. Vermeulen, dewelke de vlagge uyt ‘t vaderlant tot hier toegevoert,⁷⁵ en op sijn paresse, ten respecte deser residentie, alsnogh gedefereert bleef, en⁷⁶ witte vlagge van achteren op gehaalt en daerbij een canonschoot gedaan tot een gewoonlyk teken eender vergaederinge, ‘t welk den Raat in loco al seer vreemt en ongerijmt voorkomende, hebben ook aanstonts bijeencomste doen beleggen omme diesaangaande, en andere saeken ‘s Comps. interesse concernerende, met den anderen te delibereren, also diergelijke raatsplegingen nae de maxime van India nergens observabel, maer streckende is tot groote disrespect en vilipendie van den Raat in loco en bij gevolge van d’ E. Compe., ende als een sake uijttermaten odieus nae alderhande verdachte onlusten smakende, waerop dan den Raat bij een gekomen wesende, is ingevolge door den voorn. lieutenant Sr. Breittenbach die sake geproponeert en daernevens gedemonstreert, ‘t gunt ons duslangh in Raatspleginge van geseijde Van der Meulen, als andersints door de respective opperhoofden der ter rhede leggende schepen was ontmoet, ende daerop in omvrage gegeven.

I. Off den Raat wel gehouden was sodanigen persoon dewelke de minste last off commissie dese plaatse concernerende, niet can demonstreren, jae wiens naam in so menigvoudige becomene missiven niet eens wert gespelt en dewelke den Raat, in plaats van met overlegginge en raatspleginge te dienen, niet anders, als met extravagante discourssen ophout, en alleenlijk tracht de promotie van Mr. Pr. Denijn, jae, tot dien eijnde ex authoritate den Raadt tracht wetten te stellen de voorheen g’admitteerde Raaden rejecterende, ende sigh vorders met ‘s Comps. saken dese residentie rakende, en hem iterativelijck voorgedraegen in geenen deele bemoeijende, langer in Rade t’ admitteren, en daertegen met goet fatsoen en tot suffiçante verantwoordinge niet conde abandonneren, te meer, also men ondervint, dat alle ‘t gunt hem in secreet wert voorgedraegen, nae ‘t scheijden van de vergaederinge, bij elk een genoegsaem bekent is, en dierhalven groote suspicie op hem Vermeulen te nemen is.

Waerop eenhellingh is verstaen, geresolveert en besloten, dat dewijle voorn. Raat van Justitie Van der Meulen sonder onse authorisatie en d’ minste kennisse, sigh niet ontsien heeft, tegens alle practicabile observantie in vilipendie van de Raat deser plaatse op sijn eijgen prive de scheepsofficieren alhier van de rhede in Raade bij een te doen roepen en raatspleginge met deselve te houden, oock⁷⁷ sigh met ‘s Comps. interesse niet en wil misteren, maer eenelijk met saken, die buijten sijn judicature, en warin deselve ten deele vrij gepassioneert en verdacht schynt te wesen, voortaan van sijn personeele comparitie in bijeenkomsten te eviteren, en daerneven gerichtelijk laten insinueren, uijt wat hoofde authoriteijt en redenen hij heeft dorven onderstaen een publijcque raatspleginge alhier op d’ rhede, als onder hoger jurisdictie leggende, te bestaen, waerover deselve sigh tegens morgen te klocke 8 uijren ter vergaederinge soude hebben te vervoegen en aldaer te purgeren.

Mitsgaeders alsoo den gepraefigeerden tijt der ververs- en leghdaegen alhier bijnae⁷⁸ omgecomen, dat deselve wederom seijlrhede sijnde nevens d’ andre schepen, so haast mogelijck sal hebben zeijl te maken en nae zijne gedestineerde plaatse vertrecken.

II. Off niet voor nodigh en gants dienstigh aangesien en g’oirdeelt wiert, dat, om sodanige kleijnachtinge van den Raat voortaan te praevenieren, de tot nogtoe Extraordinarie Raaden Willem van Dieden en Jan Wittebol in toecomende tot naeder ordre, t’ allen tijde de vergaderinge souden hebben bij te woonen in alle voorvallende saken, ‘t welk insgelijx sodanig verstaan is.

III. Off het ook niet raadsaam soude wesen, dat men die soldaten van Gouda op een ander schip liet overgaen, dewelke gesamentlijck over d’ scheepsofficieren sijn comen klagen, dat daegelijx onverdraegelijck van deselve werden getravailleert, met dreijgementen dat de geledene tormenten, in zee gekomen zijnde, aan deselve nogh souden verdubbelen, en principael diegene, dewelke ons certificatien van de gepleegde fraudulentien op die bodem hebben verleent? Waerop eenhelligh om alle onheijlen voor te komen, en om genoemde bodem dies te geruster en vrediger te doen vaeren, is goet gevonden dat men alle de militaire persoonen van geseijde Gouda metten eersten daervan sal laten overgaen op ‘t schip Amersfoort , mede naer Ceijlon gedestineert &C., e contra omme door sodanige changeringe alle bitterheijt en tweedragt te benemen.

IV. Off ‘t niet betamelijk zoude wesen, dat men door gecommitteerdens uijt den Raat de ter rhede leggende sche[e]psofficieren liet afvraegen, of bijnae vaerdigh waren van hier te vertrecken, en dat tot zulx alle debvoir souden hebben aan te wenden, waerop goet gevonden, zulx gants nootsaekelijck te wesen, dewijle sommige al schijnen ‘t lietje van verlangen op te soeken.

V. Off men niet andermael ex authoritate naer boort diende te senden eenige gesanten uijt den naam van den Raat, omme wel ernstigh aan te bevelen dat ijder zijne consumtien sal hebben aan lant te senden op dat onse armoed uijt haren overvloet bij calculatie ten hoog nodigsten dienste van d’ E. Compe. wat gesterkt werde; en diergelijx nogmaels met d’ medicamenten. Zijnde beijde dese saken so hoogh nodigh g’oirdeelt als ijets ter werelt, eensdeels dewijle dit guarnisoen vrij talrijk en men niet versekert can wesen van eenen onverwachten overval bij dit gewrichte van tijden, als wanneer d’ ontbeernisse van medicamenten discouragieuse soldaten soude maken, dat meer is, dewijle de chijrurgijn verclaert, verscheijde, bij mancquement, insonderheijt van purgantia en laxantia ontijdigh zijn comen te sterven, sullende aan de voors. te nomineren gedeputeerdens een acte van authorisatie werden medegegeven, omme in cas van repudiatie sodaenigh daerin te vervaren als bij deselve g’expresseert staat.

Eijndelijk ende ten laasten, dewijle bij d’ paresse van dese schepen verscheijde moetwilligheden bij sommige zijn gepleegt, en hangende den verschille tussen dese twe fiscaalen geen nauwe achtinge daer op gegeven, welk metter tijt sodoende wel in een ongeregelde huijshoudinge soude uijtspatten en erumperen, Wierde vorders gevraegt, wien van beijde men diende tot dat officie voortaen t’ authoriseren, omme alle ongeregeltheden voor te comen ende d’ Justitie te hanthaven; waerop eenhelligh is verstaan, dat den duslang gewesenen fiscaal Hendrick Crudop tot zulx sal werden g’authoriseert, ter tijt en wijle, dat den advocaat Mr. Pieter Denijn sigh alvoorens sal hebben gepurgeert, ende verijdelt de suffisante suspicien, dewelke t’ sijnen laste werden geposeert, off wel tot de komste van een hooger en gequalificeerder minister, ‘t zij uijt Indien off⁷⁹ ‘t vaderlant, te meer, dewijle hij Denijn gistern en vandaegh iteratijff in vergaederinge van Raade zijn stabilissement in die functie van d’ E. Hr. Vermeulen, eenelijk heeft versocht en de andere Raden gerecuseert, daerop geseijde Van der Meulen, naer verscheijde debatten daerover in Rade gevallen, eijndelijck tot antwoort heeft gediendt, dat hij die sake niet woude decideren, noch daermede voorts te doen hebben.

Aldus gedaan ende geresolveert in d’ Fortresse de Goede Hoope ten dage en jare voors.

[Signed:] C. v. BREITENBACH.

[Signed:] D. FROIJMANTEAU.

[Signed:] H. CRUDOP.

[Signed:] W.VAN DIEDEN.

[Signed:] J. WITTEBOL. 24/2 1672

⁸⁰

[Signed:] Mij present, als tot sulx g’admitteert sijnde. J. PRAETORIUS

C. 7, pp. 86-87.

Saturdach den {16720227} 27 February 1672.⁸¹

In deliberatie geleyt sijnde ende gelet, dat Haer Ed. d’ Heeren 17en by der selver generale missive van den 15 Maij, ons onder anderen hebben gelieven aen te schrijven hoe dat deselve hadden geresolveert de begonne nieuwe fortresse voorts te laten extrueeren, en ingevolge gelast, alle preparatien daer toe te maken, mitsgaders de requisita by de wercken te brengen, omme op welgemelte Haer Ed. naeder te gevene ordres soo voort aan ‘t werck te cunnen tyen, oock d’ werckluijden voor haeren extraordinarie dienst na d’ gewoonte, in den aenlegh der voors. fortresse daerin geweest zijnde, met eenige dachloonen te vereeren ende geconsidereert, dat ons alsnu per de vaderlantsche scheepen op den 11en, 12en en 14 deser, al hier gearriveert by missive van 5 September passado tot den effectiven opbouw der geseijde fortresse volcomen last en authoriteijt gegeven wort, ende d’ ordres by den E. Hr. Goske op syn vertreck naer ‘t Patria aan d’ Hr. Commandeur Hackius zaliger, in reguarde van dit werck gegeven op verre na niet voltrocken, noch oock gevolchelijck die nieuwe fortificatie in sodanigen schijn van postuijre gebracht is, als deselve in conformite der gedachte ordre wel hadde behooren te geschieden.

Ingevolge is met gemeen advys van den tegenwoordigen Raad gearresteert en vast gestelt, op Maendach toecomende met alle macht aen ‘t meergemelte nieuwe werck te beginnen en principalijck voor eerst aen desselfs westelyckste punt en gardijnen al bereets soo hooch boven het fundament opgehaelt synde, en dat in voldoeninge der ordre van den Hr. Gouverneur Goske ‘t verleden jaer gegeven omme sulck[s]⁸² ‘t selve Casteel des te eerder in postuur van defentie te crijgen. Tot welcken eijnde en om d’ werckluyden tot alle vigilantie op te wecken, oock d’ gewoonlijcke extraordinarie dachloonen. Ingevolge van ‘t voors. geciteerde aanschryvens uijt het vaderlant, aen deselve sullen werden uijtgereijckt, te weten, aen de gemeene soldaten 2 dubbelties off 5 lichte stuyvers, mitsgaders aen de corporaels en sergeanten, daer over opsicht nemende, 3 sware dubbelties ‘s daeghs, werdende oock bij desen g’authoriseert d’ Srs. Joannes Coon en Joan Wittebol omme eerstes daeghs te tracht[en] in conferentie te comen met eenige der veerijckste vrijeluijden en met d’selve een accoort aen te gaen wegen ‘t rijen en voeren van clipsteenen en andere diergelijcke materialen tot d’ meer gemelte extructie vereyschende, waer van in Rade t’ sijner tijdt rapport gedaen wesende, alsdan vorders daer over gedelibereert sal werden.

In d’ Fortresse de Goede Hope desen 27 Februarij ao. 1672.

[Signed:] C. V. BREITENBACH.

[Signed:] J. COON.

[Signed:] D. FROIJMANTEAU.

[Signed:] H. CRUDOP.

[Signed:] W. v. DIEDEN.

[Signed:] J. WITTEBOL 24/2

[Signed:] 1672

C. 7, pp. 88-89.

Saturdagh {16720305} 5en Martij 1672.⁸³

Gehoort het rapport van de gecommitteerdens d’welcke ingevolge der authorisatie, bij resolutie van den 27 passo. op haer gedecerneert, heden morgen in conferentie waren geweest met eenige vrijluijden over ‘t voeren van klipsteenen en andere materialen tot den opbouw van ‘t nieuwe casteel vereijst werdende, ende d’selve geensints gehoor hebben willen geven aen de presentatien bij voorss. gecommitteerdens ten dien eijnde gedaen, namentlijck dat men haer voor yder vracht met een gemeene wagen een slechte halve gulden, en voor een do. met een mal wagen⁸⁴ gereden een halve gulden Hollants geldt soude betaelen, en wat des meer concernerende mochte wesen, maer dat d’selve sonder tegenspreecken inhereren ‘t eygenste accoordt by d’ voorgaende Hrn. Commandeurs Wagenaer en Quaelbergen met hun gemaeckt, te weten, dat het contract bij dagh- en geen vrachtloonen op den ouden voet soude werden aengegaen, Ende gemeckt zulcx al te excessiv en te nadeeligh voor d’ E. Compe. soude comen uit te vallen, oock het ooghmerck van het meeste part der voorss. borgers meer schijnt te wesen, bij dese conjuncture van tijden, den Raadt alhier met een bijsondere baatsoekenheydt tot haren eijsch te constringeren, dan wel d’ E. Compe. buijten hunluijd. schaade te favoriseren, Soo is met overeencominge van stemmen verstaen en g’arresteert d’ opgemelte vrijl. voor als noch te abandonneren, en het voorss. rijden door ‘s Comps. eygen wagens en beesten bij der handt te doen nemen, mitsgaders op Maandagh aenstaende voor eerst met 4 a 5 wagens daer aen te beginnen, oock voorts allen toelegh te maeken omme ‘t selve met meerder aental te laten progres neemen, te meer alsoo ‘t noch t’ ontijdigh is d’ ploegh weder in ‘t veldt te setten, en onderentusschen met goede avantagie daer in can voort gevaren werden, latende daerentegen door de vryluijden rijden het geene van hout, riet en andersints nootsakelijck mochte vereijschen, en ‘t welck alvoren by d’ E. Compe. ten deele gedaen wierde, totter tijdt en wijle, dat ten dienste van d’ gemelte Compe. anders te doen mochten geraden vinden.

Aldus geresolveert en g’arresteert in d’ Fortresse de Goede Hoope ten dage en jaere voorss.

[Signed:] C. V. BREITENBACH.

[Signed:] J. COON.

[Signed:] D. FROIJMANTEAU.

[Signed:] H. CRUDOP.

[Signed:] W. VAN DIEDEN.

[Signed:] J. WITTEBOL 24/2 1672.

C. 7, pp. 90-103.

Maandagh {16720411} 11en Aprilis ao. 1672.⁸⁵

D’ Edle. Heer Aernout van Overbeek, Admirael der retourvloot en Commissaris deser residentie met desselfs Raeden, nu eenige daegen herwaerts gebesoigneert hebbende over ‘t opnemen der packhuijsen en revideren der boeken, heeft ter vergaederinge bekent gemaekt, hoe datt ‘er verscheijde luijden waeren, die ijets te versoeken hadden, andere genegen, vermits expiratie van haere verbonden tijden respective te repatrieren en eenige sich wederom op nieuws aen d’ E. Compe. te verbinden, en dewelcke bij Zijn Ed. van tijt tot tijt tot de bestemde bij eencomste waren affgewesen zulx deselve voortaen tot audientie behoorden te werden g’admitteert:

Ingevolge is vooreerst den Raadt door ‘s Comps. lijffeijgene bij requeste geremonstreert, de slegte levensmiddelen en de kledingen hun nu eenige jaren herwaerts ‘s Comps. wegen gesuppediteert, als genietende niet meer dan 40 lb. rijst en 20 lb. gesouten visch, mitsgaders eens in ‘t jaer een slegte pije rock en broek nevens eenige groove vaderlantsche hembden, daer nogtans in vorige tijden de gewoonte was geweest, hunluijden boven ‘t voors. rantsoen eens ter week vers vlees off vis, en tweemael in ‘t jaer diergelijke cledinge tot haere verschoningh toe te voegen; ‘t welcq dan in deliberatie geleijt zijnde, is uijt goede consideratien verstaan, opgemelde slaeven eenigsints in hunne bede te gemoet te comen, en d’selve jaerlijx twemael cledingh te doen hebben, mitsgaeders eens ter week vers vleijs off vis, nae dat de gelegentheijt van tijt sich daertoe mogte presenteren, also men niet alleenich door de duslangh sobere versorgingh van lijff en levens behoeften aen hun gedaen, verscheijde groote siekten onder dezelve heeft zien grasseren, maer ook diverse uijt ‘et leven wegrucken, daer nogtans dit geringe support d’ E. Compe. niets waerdiges comt te costen, ende evenwel aen derselver behoudenisse en gesonde voort[t]elinge grootelijx gelegen zij.

Alsoo Alexander Carpius geboortich van Meurs , voor vrijman met ‘t schip Brederode in de mt. Januarij ao. passado hier te lande gecomen, ende doenmaels bij indignatie⁸⁶ van den voorlezer Joannes á Bolten aen lant gelicht ende provisionelick in desselffs bedieningh gesurrogeert, ook ten insigte zijner goede comportementen en bequaamheijt op den 6 Junij door d’ E. Hr. Commandeur Hackius zaliger en den Raat met de qualiteijt van cranckbesoeker en ƒ24 ter maant begifticht, geduijrende den tijt zijnes aenwesens sich in die vocatie niet allenich vromelijk gecomporteert en groote industrie in ‘t onderwijsen van ‘s Comps. slaeven-kinderen aengewent, maar ook daerenboven als een persoon van goede studie ende S.S. Theologie candidatus zijnde, bij indispositie van den E. Predicant alhier, verscheijde stichtelyke predicatien gedaan heeft, en oversulx van hem alles getuijgt wert, wat men van een diergelijk minister conde verwagten, Soo is ‘t dat wij denselven op sijn instantelijk versoek mits desen in de voors. qualiteijt hebben bevestigt, daernevens toegevoegt ‘t ordinarie tractement en een beloninge van ƒ36 ter mt. waervoor gehouden blijft zijn verbonden tijt uijt te dienen.

Lambert van Belkhoven van Rotterdam voor soldaet a ƒ10 ter mt. per ‘t schip Dort 1669 alhier aengelant en zedert ten dienste van d’ E. Compe. in de chijrurgie gebruijckt wesende, wert, ten aensien van⁸⁷ goede experientie en bequaamheijt⁸⁸ g’oirdeelt, op zijn ernstich versoek tot onder chijrurgijn en ƒ18 ter mt. gevordert, omme in die qualiteijt zijn dienste op den hoeker de Lijster als nu te presteren en desselffs verbonden tijt daervoor uijt te dienen.

Christofel Serriers van Dantzick per ‘t schip Ternaten ao. passado voor soldaet a ƒ10 hier te lande gecomen ende zedert in ‘t hospitaal als onderchijrurgijn zijn dienst tot genoegen waergenoomen hebbende, wert, vermits desselffs bequaamheijt met de qualiteijt van provisionele onderchijrurgijn begifticht, mits genietende eenelijck boven zijn uijtgebragte gagie 4 Realen costgelt ter maant.

Alsoo Laurens Visser van Wanfreden voor soldaet a ƒ10 ter mt. met ‘et schip d’ Vergulde Tijger 1666 in ‘t lant gecomen, niet alleenich in verscheijde verre lanttogten zedert is gebruijckt geweest, maer ook de plaats van corporael aem de ruyterstal nu eenigen tijt herwaerts tot genoegen heeft waergenomen, So wert deselve, ten opsigte dat al bereets een geheel jaer boven ‘t verband d’ E. Compe. in zijn uijtgebrachte gagie gedient met de qualiteijt van corporael en ƒ15 ter mt. begifticht, mits gehouden blijvenden daervoor de gemelde Compe. noch drie achtereenvolgende jaren van dato aff te dienen.

Ten aensien Adriaen Bauw van ter Neuse voor corpl. met ‘et schip ‘t Wapen van ter Goes ao. 1669 hier aangelant, zedert zijn dienst zulx heeft waergenomen, dat door den E. Hr. Commandeur Hackius zaliger en den Raat op den 18en Junij tot provisionel sergeant sonder verhoginge van gagie is gevordert, Ende alsnu op ons zeer instantelijk versogt heeft dat hem de absolute qualiteijt met vermeerderinge van gagie mogte toegevoegt werden, Soo is ‘t, dat wij denzelven op de getuijgenisse van sijn experientie in de militie en andere goede comportementen, met de voors. absolute qualiteijt van sergeant en ƒ18 ter mt. hebben begifticht, daervoor zal gehouden blijven⁸⁹ zijn verband uijt te dienen.

Overmits Otto van Arkel van Bergen op Zoom voor onderzeijlmr. met ‘t schip Outshoorn ao. 1671 in ‘t land gecomen en tegenwoordich als provisioneel onderstierman op d’ hoeker d’ Goutvinck bescheijden, dien dienst tot groot genoegen nu bij d’ …⁹⁰ maanden herwaerts waergenomen, en dierhalven versogt heeft, omme in d’ absolute qualiteijt bevestigt en in gagie verhoogt te mogen werden, Soo is ‘t dat deselve uijt voors. consideratien met de qualiteijt van onderstierman en ƒ22 ter mt. mits desen wert begifticht, omme daervoor zijn tijt uijt te dienen.

Samuël Gerritsz van Dantzich per ‘t schip Saxenburg voor soldaet ao. 1667 in ‘t lant gecomen ende nu bij de twee jaeren herwaerts den dienst van corpl. waergenomen hebbende, wert, op de getuijgenissen van desselffs bequaamheijt en goede comportementen met de qualiteijt van corporael begifticht, met dien verstande nogtans, dat in de oude gagie van ƒ10 zijn verbonden tijt zal moeten uijtdienen doch naer expiratie van dien ƒ14 ter mt. gauderen, en daervoor gehouden zijn d’ E. Compe. noch 3 jaren te continueren.

Also Jan Meijnderts. geboortich van Wesel voor lantsbesaet⁹¹ en ƒ12 ter mt. met ‘et schip Oostenburgh ao. 1670 hier aangelant, en zedert zijn dienst als hoffmeester, en andersints, so als der getuijgt wert, trouw en naerstich waergenomen en dierhalven versogt heeft, omme in erkentnisse dier moeijelijke bedieningh eenigsints g’advanceert te mogen werden, Soo is ‘t, dat hem in de voors. bedieningh mitsdesen hebben bevestigt en daernevens toegevoegt de qualiteijt van corpl. der adelborsten en ƒ15 ter mt. mits daervoor gehouden blijft zijn dienst bij d’ militie mede te presteren en den verbonden tijt uijt te dienen.

Jan van Hasselt voor soldaet a ƒ9 ter mt. met ‘et schip Saxenburgh ao. 1670 hier aengelant en zedert als metzelaer aen de voorvallende werken gebruijkt wesende, waerin deselve tot nogtoe goet contentement heeft gegeven, wert ter dier oirsaeke een maandelijxe gagie van ƒ12 toegevoegt, mits gehouden blijvende daervoor sodanich zijn verbant uijt te dienen.

Balthasar Bautiel van Antwerpen voor soldaet a ƒ10 ter mt. met ‘et schip Middelburgh ao. 1665 in ‘t land gecomen, en zedert insgelijx tot ‘et metselen g’emploeijeert wesende, wert op zijn versoek, en ten insigte sich op dat ambacht wel verstaat, en daerin altijt goet genoegen is comen te geven, met een maendelijxe gagie van ƒ12 begunsticht, mits gehouden blijvende daervoor sodanich zijn verbonden tijt uijt te dienen.

Ten opsigte Jonas Jonassen van Bergen eertijts gewesen houtsaeger van d’ E. Compe. alhier, ende daernae sich op dat ambacht in vrijdom begeven hebbende, te kennen gegeven heeft, dat hij genegen was d’ E. Compe. sodanich noch een jaer te dienen en dierhalven versogt, omme wederom in dienst aangenomen te werden, soo is ‘t, dat denzelven ten reguarde voor een expert en laboreus planckensaeger en houtcapper gerenomeert wert, weder in dienst der gemelde Compe. aengenomen, en daernevens zijn oude gagie van ƒ14 ter mt. toegevoegt hebben, daervoor gehouden blijft sodanich tot d’ comste van d’ eerste retourschepen ao. 1673 te dienen.

Aengesien Leendert Jansz van Gijsselen in ‘t jaer 1665 voor matroos a ƒ12 ter maent per ‘t schip ‘t Casteel Medenblicq hier aengelant, en naer expiratie van zijn verbonden tijt in vrijdom gestelt, ook eenigen tijt daernae t’ zijnen versoeke wederom in dienst van d’ E. Compe. gecomen, ende alsdoen tot meesterknegt in ‘s Comps. groote thuijn gestelt, in welke bedieninge sich deselve⁹² sodanich heeft gedraegen dat, op ‘t vrijworden van den gewesenen baes Wijnand Leendertz, in desselffs plaats is gesurrogeert, en waerin deselve nu al over een ront jaer goet genoegen gegeven, overzulx versogt heeft, dat men hem, in consideratie van die moeijelijke en arbeydsame bedieninge, eenigsints in gagie geliefde te verhogen, So is ‘t dat desselffs daertoe vereijschende bequaamheijt ingesien zijnde, het met een beloningh van ƒ20 ter mt. hebben begifticht, mits gehouden blijvende d’ E. Compe. noch 3 jaren daervoor te continueren.

Gemerkt Cornelis Pietersen Linnes voor soldaet a ƒ10 ter mt. met ‘et schip ‘t Stigt van Utrecht ao. 1669 hier aangecomen, zedert de bedieningh van schrijver onder d’ militie, ende nu bij de 4 maanden herwaerts de functie van bottelier heeft becleet, en daertoe zeer bequaam wert g’oirdeelt, so wert deselve met die laaste qualiteijt sonder verhoginge van gagie begiftigt, mits genietende nogtans maandelijx 4 Realen costgelt daertoe staande.

Also Joan Schreijer geboortich van Lobenstein voor adelborst en ƒ10 ter mt. in ‘t jaer 1668 per d’ Eendracht hier aengelant, ende doenmaels ten insigte zijner kennissen en studie in d’ chijrurgie alhier in ‘t hospitael geligt, omme in die kunst zijn dienst te presteren, waerin sich dan deselve sodanich heeft gequeten, dat in ‘t jaer 167[0] door d’ Edle. Hr. Commissaris van den Brouk ende den Raat tot onderchijrurgijn en een beloningh van ƒ18 ter mt. is g’advanceert, zedert welken tijt deselve bij ‘t relegeren van den doenmaeligen opperchijrurgijn Pieter Walrand ongevaer de 6 maenden en vervolgens nae ‘t afsterven van den tweden oppermeester Jan Hol saliger bij nae 8 maanden deselve bedieninge steets vigilant en getroulijk heeft waergenomen en daertoe van genoegsame experientie en bequaamheijt g’oirdeelt wort, Soo is ‘t, dat wij hem uijt die consideratien en op zijn versoeck met de qualiteijt van opperchijrurgijn en ƒ32 ter mt. begifticht hebben, zullende qualiteijt en gagie dato ingangh nemen, ende hij naer expiratie van zijn eerste verbandt gehouden wesen d’ E. Compe. sodanich daervoor nogh drie agtereenvolgende jaren te continueren.

Jan Pasquier van ‘s Hartogenbosch ao. 1662 per ‘t schip Peperbael voor soldaet a ƒ10 ter mt. in ‘t lant gecomen, ende nu een geheel jaar de functie van geweldiger bij provisie tot contentement waergenomen hebbende, wert, vermits ‘t uijteijnde van sijn verbonden tijt, en op desselffs versoek in de voors. bedieninge mits dese[n] bevestigt, en daernevens toegevoegt een maendelijxe gagie van ƒ20, mits gehouden blijvende daervoor d’ E. Compe. sodanich noch drie jaeren te dienen.

Bartel Janssen Schieve van …⁹³ ao. 1670 per ‘t schip Cattenburgh voor soldaet a ƒ9 ter mt. in ‘t lant gecomen, ende nu een goeden tijt herwaerts de plaats van siekenvader becleet hebbende, wert, ten insigte de fastidieuse bedieningh tot genoegen waergenomen heeft, met een beloninge van ƒ12 ‘s maents begiftigt, mits verpligt wesende zijn tijt daervoor uijt te dienen.

Hendrick Elbertsz van Eep voor soldaet a ƒ9 ter mt. ao. 1667 per d’ Cogge hier aangelant, en so aen d’ corenschuer als andersints g’emploijeert wesende, wert, op zijn versoek en expiratie van desselffs verbonden tijt, wederom a ƒ11 ter maant in dienst van d’ E. Compe. verhoogt, en dat onder een verband van drie agter een volgende jaeren, dato ingaande.

Pieter Huijbrechtsen geboortigh van Delft, ao. 1661 voor jongh bootsgezel per Dordrecht in India gecomen en aldaer in ‘t jaer 1666 met d’ qualiteijt van provisioneel corpl. ende een besoldingh van ƒ11 ter mt. begiftigt, in welcke bedieningh sigh deselve naer d’ getuijgenisse die van hem werden gegeven, seer vigilant getoont, en zulx vereijste bequaamheijt en kennisse van de wapenen vercregen heeft, mits welken denselven, omme in zijn begonnen ijver meer en meer t’ animeren, ende vermits het uijt eijnde zijner twee verbanden, met d’ qualiteijt van sergeant ende een beloningh van ƒ20 ter maant begiftigt hebben, waervoor gehouden blijft d’ E. Compe. nogh drie jaren te continueren.

Jacob Hendrixe van Stavanger per de Victoria ao. 1667 voor soldaet a ƒ10 ter mt. in ‘t lant gecomen, ende alsnu genegen zijnde, d’ E. Compe. onaengesien d’ expiratie van desselffs verbonden tijt noch langer alhier te dienen, wert t’ zijnen versoeke met een maandelijxe gagie van ƒ12 onder een driejaerich verbant, dato aanvanck nemende, begiftigt.

Also Hans Michael Calmbach van …⁹⁴ voor soldaet a ƒ10 ter mt. per ‘t schip ‘t Rode Hart in ‘t jaer 1664 hier aangelant, ende ten reguarde zijner goede diensten door d’ Hr. Commandeur Borghorst en den Raat tot corpl. en een beloningh van ƒ14 ter mt. gevordert, en deselve mede tot groot genoegen so in d’ baeij Saldanhia als op’t Robbeneijlant al waer voor opsiender bij naer l 1/2 jaer gelegen waergenomen heeft, so wert deselve, vermits expiratie van zijn verbonden tijt en instantelijk versoek tot de qualiteijt van sergeant onder een maandelijxe soldije van ƒ20 g’avanceert mits gehouden blijvende d’ E. Compe. daervoor noch drie jaren te dienen⁹⁵ .

Geconsidereert Hendrick Crudop, geboortigh van Bremen met het schip Damiaten in d’ mt. Februarij ao. 1668 voor adelborst a ƒ10 ter maant hier te lande gecomen, mitsgaders door den Hr. Commissaris Joan Thijsen in ‘t jaer 1669 tot adsistent onder een beloninge van ƒ20 gevordert, oock vervolgens ao. passado bij den Hr. Commissaris Isbrant Goske, met d’ qualiteijt van absoluijt ondercoopman gegiftigt, met dien verstande nochtans dat sijn verbonden tijdt in d’ oude gagie der voors. ƒ20 soude uijtdienen, doch nae expiratie van dien, een beloninge van ƒ40 ter maant gauderen en dat onder een nieuw vijffjarich verbant; Zedert en nae ‘t vertreck van den ondercoopman Jacob Granaat nevens d’ Secretarie oock het waernemen van ‘t fiscaelsampt en ‘t houden van d’ cassa, van denselven heeft moeten aanvaerden ende daerin een geheel jaer en voor als noch behoorlijck contentement gegeven; Soo is ‘t dat wij denselven t’ sijnen versouke, en in consideratie der goeden en getrouwen diensten, van dato aff hebben toegeleijt d’ opgemelte belooffde gagie van ƒ40 ter mt. en dat in sodanigen qualiteijt en verbant als d’ voors. acte van d’ Hr. Goske is dicterende.⁹⁶

Alsoo Joan Wittebol met het schip d’ Gecroonde Vreede voor adelborst en ƒ10 ter mt. in ‘t jaer 1669 hier te lande gecomen, en zedert door d’ E. Hr. Commissaris Mattheus van den Broeck in ‘t jaer 1670 tot adsistent en lantmeeter gevordert, met die conditie dat voortaen ‘s Comps. winckel als winckelier soude moeten waerneemen ende d’selve sich niet allenich zedert in die functien wel en tot genoegen g’evertueert maer oock daerenboven als nu aangenomen heeft d’ achterstallige negotieboeken van den overleeden ondercoopman Daniel Froijmanteau (van uit. Julij aff, gants ongereddert leggende) met den aancleve van dien, onder opsicht van den E. Albert van Breugel, coopman en secunde deser plaatse, in debita forma te vereffenen, en derhalven versogt heeft, in qualiteijt enigsints verhoogt te mogen werden, Soo is ‘t dat denselven uijt die consideratien d’ qualiteijt van ondercoopman sonder verhoginge van gagie binnen verbant toegevoegt hebben, mits genietende enelijck het tractement maandelijx daertoe staande.

Ten aansien Willem van Dieden van Amsterdam met het schip Amersfoort ao. 1665 voor adelborst en ƒ10 ter maant hier te lande gecomen en naderhant in ‘t jaer 1668 door de Hr. Commissaris Joan Thijsen tot adsistent onder een beloningh van ƒ20 ter maant gevordert, niet allenich zedert dien tijdt d’ soldijboeken deser residentie tot dato behoorlijck waergenomen heeft, maer oock in d’ maant Augusti passado bij d’ Hr. Commandeur Hackius saliger en den Raadt daerbenevens tot dispensier g’admitteert sijnde in die functie voor als noch mede goet contentement is comen te geven, soo werdt d’selve (ten aansien bij nae twe jaren boven sijn verbant, sonder verbeteringe alhier gecontinueert) bij desen met d’ qualiteijt van ondercoopman ende een maandelijx⁹⁷ gagie van ƒ40 gegiftigt, mits gehouden blijvende d’ E. Compe. sodanich noch vijff achtereenvolgende jaeren daervoor te dienen.

---

## Footnotes

---

1. Geskryf in dieselfde handskrif as die resolusie van 7 Julie 1670. ↩

2. In die Dagregister van 11 Januarie 1671 word meegedeel dat Anthony de Raaf van Delft, wat in 1670 met ‘t Wapen van Vlissingen aan die Kaap gekom het, oorlede is. (V.C. 6:Dagregister, 1671-1673,p. 14.) ↩

3. Die gekursiveerde woord is met in van ‘n donkerder kleur deur die Sekretaris tussen die reëls ingeskryf. ↩

4. Uit die verband blyk dat hier “mingelen” of “mengelen” bedoel word. Dit was ‘n inhoudsmaat wat gelyk gestaan het aan 1.2 Liter of 2 pint. ↩

5. Hierdie resolusie is deur H. Crudop geskryf. ↩

6. Rijckloff van Goens jr. (1642-1687) was op pad na die Ooste om sy vader as Goewerneur van Ceylon op te volg. Hy was in Batavia gebore en het reeds vroeg in diens van die Kompanjie getree. (Vgl. ook V.C. 6:Dagregister, 1671-1673, Sondag, 2 Jan. 1671, p. 13.) ↩

7. Vgl. C. 411, deel I:Inkomende Stukken, 1668-1673, p. 225. ↩

8. Eers het hier “begrepen” gestaan. Dit is deurgehaal en deur “geapprehendeert” vervang. ↩

9. Geskryf in dieselfde handskrif as die resolusie van 2 Januarie 1671. ↩

10. Isbrand Goske (ook Godsken), wat in 1665 die plek vir die kasteel help kies het, was geen onbekende aan die Kaap nie. In die Ooste was hy agtereenvolgens Kommandeur van Gale en van Cochin en Direkteur van Persië . In April 1670 het hy Gamron in Persië verlaat om vir die tweede maal na sy vaderland terug te keer. Op 19 November 1670 het hy as Admiraal van die retoervloot uit Batavia vertrek. Op hierdie reis het hy die Kaap as Kommissaris besoek en in 1672 is hy aangestel as Raad Extraordinaris en goewerneur aan die Kaap. ↩

11. Die woordjie “den” is per abuis tweemaal geskryf. ↩

12. In die H.K. staan “Jacques Braequerie” ↩

13. Met ‘n onderbreking gedurende die jare 1668-1669 was George Frederick Wreeden van 1665 tot 1672 opperhoof van die eiland Mauritius . Op 29 Februarie 1672, toe hy op pad was na een van die omliggende eilande, het sy skip verongeluk en het hy verdrink. ↩

14. Die beloning van 100 Rxrs. vir ‘n stuk ambergris van 31 3/16 lb. was uiters gering. Op ‘n pryslys van die Oos-Indiese Kompanjie word bv. melding gemaak dat 2 1/2 dragma ambergris teen 18 gulde te koop aangebied word, wat beteken dat die Kompanjie vir bogemelde stuk oor die 878 Rxrs. sou kry. (Vgl. C. 414, deel II:Ink. Stukken, 1679-1681, p. 753.) ↩

15. Blanko gelaat. ↩

16. Eers het hier gestaan “hem met”. Die “hem” is egter deurgehaal. ↩

17. Die gekursiveerde woorde is in die teks deurgehaal. ↩

18. Voordat hy besluit het om te repatrieer, was Joannes Velters provisioneel gesaghebber van Bengale . ↩

19. Die 10de Februarie het op ‘n Dinsdag geval. (Vgl. V.C. 6:Dagregister, 1671-1673, p. 31.) ↩

20. Bladsy 484 is in die teks blanko gelaat. ↩

21. Blanko gelaat. ↩

22. Die bedrag in guldens is nie ingevul nie. ↩

23. By die nummering is bladsy 488 in die teks oorgeslaan. ↩

24. Vgl. p. 53 van hierdie publikasie. ↩

25. “Op” is later tussen die reëls bygeskryf met aanduiding dat dit aanmekaargeskryf word met “geworpen”. ↩

26. In die H.K. staan “door wat enterprinse den vijandt sigh ‘t land mogte bemagtigen”. Vgl. Engelsenterprise. ↩

27. In die H.K. staan ” Saldanhiabhaeij “. ↩

28. Hierdie instruksie is uitgevoer toe Pieter Siegvriet met 5 man na Saldanhabaai gestuur is. Sien ‘n afskrif van die instruksie aan hom in C. 495, deel II:Uitgaande Briewe,1668-1671, pp. 1103-1105. ↩

29. Eers het hier gestaan “is bevonden”. Dit is verander in “werdt g’oirdeelt”. ↩

30. Die woordjie “ende” is verander in “en”. ↩

31. Die gekursiveerde woorde is tussen die reëls bygeskryf. ↩

32. Die gekursiveerde woord is tussen die reëls bygeskryf. ↩

33. In die H.K. staan “‘t zee te neemen”. ↩

34. Die woord “mesuren” is deurgehaal en verander in “disordre”. ↩

35. Robertus Padbrugge het in Leiden gepromoveer as dokter in die medisyne. Hy het, waarskynlik in 1663, vir die eerste maal in diens van die Kompanjie na die Ooste gegaan. Dit was dus nou sy tweede reis na die Ooste . Hy was oppercoopman. (Vgl. V.C. 6:Dagregister, 1671-1673, p. 47.) ↩

36. Soos later blyk word hier Johann Conrad von Breitenbach bedoel. Van die “batalien en belegeringen” wat hy bygewoon het, het geen spore in die Dagregister van die Kasteel Batavia oorgebly nie. ↩

37. Eers het die skribent “deerglijke” geskryf. Diegis effens donkerder as die res van die woord, aangesien dit deurgehaal is. ↩

38. InConfessiën en Interrogatiënstaan opgeteken dat Coenraad Urbanus in 1670 veertig jaar oud was en sy vrou, Cornelia v.d. Linde, vier-en-twintig. Vgl. C. J.2952:Confessiën en Interrogatiën, 1652-1673, pp. 316-323. ↩

39. Hierdie resolusie is deur die Sekretaris self geskryf. ↩

40. Na “versocht” is “heeft” deurgehaal. ↩

41. Geskryf in dieselfde skrif as die resolusie van 10 Maart 1671. ↩

42. Die gekursiveerde woorde is tussen die reëls ingeskryf. ↩

43. Hierdie “ongeval” word beskryf in die Dagregister van 10 April asook in ‘n brief aan die Bewindhebbers, waarin vermeld word dat Adriaan Drom en Isaac Fonteijn in die huis van Cornelis de Cretser handgemeen geraak het. Terwyl hulle mekaar met hul swaarde te lyf wou gaan, is De Cretser per ongeluk gewond. Hy het woedend geword en, nadat sy wond verbind was, het hy die skipper doodgesteek. (Vgl. C. 495, deel II:Uitg. Br., 1668-1671, brief van 23 April 1671, pp. 1115-1118). Later word in dieInkomende Stukkenvan hom vermeld: “De coopman Cornelis de Cretser mette Stermeer door de Turcken genomen, blijvt nogh tot Algiers in slavernije . . . ” (C. 412, deel III:Ink. Stukken, 1674-1676, pp. 883-884). In ‘n brief van Amsterdam (C. 413; deel I:Ink. Stukken, 1677-1678, p. 244) van 11 Mei 1677 word verder vermeld dat C. de Cretser oorlede is en nog ‘n som van ƒ10888:15:5 aan die Kompanjie verskuldig was. ↩

44. Die woord “als” is deurgehaal en “van” is in die plek daarvan geskrywe. ↩

45. Sien resolusie van 10 Maart 1671 in verband met Bredenbach. ↩

46. Die handskrif van hierdie resolusie verskil van dié van die voorgaande resolusies. ↩

47. Burgerraad. ↩

48. Geskryf in dieselfde skrif as die resolusie van 14 April 1671. ↩

49. ‘n Afskrif van die instruksie vir die Santloper is op 17 Junie 1671 opgestel en kan gelees word in C. 495, deel II:Uitg. Briewe, 1668-1671, pp. 1181-1185. ↩

50. Hoe Jan Israels op die 12de Julie 1670 om die lewe gekom het, word vermeld in C. J.2952:Confessiën en Interrogatiën, 1652-1673, pp. 316-323. ↩

51. Hierdie resolusie is deur H. Crudop geskryf. ↩

52. Hierdie resolusie is in ‘n handskrif geskryf wat nog nie eerder voorgekom het nie. ↩

53. Skryffout vir “Donderdagh”. ↩

54. Geskryf in dieselfde handskrif van die resolusie van 6 Mei 1671. ↩

55. ‘n Afskrif van die instruksie waarna in hierdie resolusie verwys word, kom voor in C. 41 1, deel II:Ink. Stukken, 1668-1673, p. 399. ↩

56. Die gekursiveerde woorde is in die linker kantruimte geskryf. ↩

57. Crudop is in Februarie van hierdie jaar deur Kommissaris Isbrand Goske tot onderkoopman bevorder. ↩

58. In die H.K. staan “bewaringh”. ↩

59. Joan Wittebol het in 1669 as adelborst na die Kaap gekom. In 1670 is hy deur Kommissaris M. v.d. Brouck tot assistent en landmeter bevorder. ↩

60. Die gekursiveerde woorde is in die linkerkantruimte geskryf. ↩

61. In die H.K. staan “bewaaringh”. ↩

62. Die handskrif waarin die resolusies tot 14 April 1671 geskryf is, word hier weer aangetref. ↩

63. Tussen “gereet” en “te hebben” is ‘n paar woorde deurgehaal wat nie meer gelees kan word nie. ↩

64. Na “1672” is die woordjie “in” deurgehaal. Daarna is die gekursiveerde woorde tussen die reëls geskryf. Skynbaar het die skribent vergeet om dieevan “behoorlijke” deur te haal, aangesien die betekenis van die sin is dat Crudop belowe om “zijn cassa-boeck … . behoorlijk ingeschreven en in gereetheijt te hebben.” ↩

65. Die gekursiveerde woorde is tussen die reëls bygeskryf. ↩

66. Die gekursiveerde woorde is tussen die reëls bygeskryf. ↩

67. Hierdie resolusie is in ‘n ander handskrif as die vorige resolusie geskryf. ↩

68. Afkorting vir “gedaghte”. ↩

69. deser. ↩

70. In die brief waarna verwys word, staan die volgende instruksie: “Noch hebben wij aengenoomen om als fiscael aen de Caep gebruijckt te werden den advt. Mr. Pieter Denijn die U.E. dien volgende op sijn arrivement aldaer in die functie sullen hebben te installeren, gebruijckende den tegenwoordigen fiscael Jacob Granaet in eenige andere bedieninge daertoe hij sal werden geoordeelt bequaem te wesen.” (C. 411, deel I,Ink. Stukken, 1668-1673, p. 420.) Genoemde Mr. Pieter de Neijn was ‘n seun van Mr. Cornelis de Neijn van Alkmaar en het in Leiden in die regte gestudeer. Later was hy bekend as skrywer van dieLust-hof der Huwelykenen die digbundelVrolyke Uurenwat in 1681 in Leiden verskyn het. ↩

71. Die woord “antwoort” is deurgehaal en “bootschap” in die plek daarvan geskryf. ↩

72. Die gekursiveerde woord is in die linker kantruimte geskryf. ↩

73. Die gekursiveerde woord is in die linker kantruimte geskryf. ↩

74. Na “rejecteren” staan ‘n teken wat baie ooreenkom met die vraagteken. Die volgende woord word egter nie met ‘n hoofletter gespel nie. ↩

75. Die tweede lettergreep van die woord is deurgehaal en “voert” in die plek daarvan tussen die reëls geskryf. ↩

76. Waarskynlik ‘n skryffout vir “een”. Die H.K. van hierdie resolusie ontbreek egter. ↩

77. Die skrywer het die letters van die woordjie “nogh” verander in “oock”. ↩

78. Op p. 546 staan “bijnaer”, maar op p. 547 word die woord herhaal as “bijnae”. ↩

79. Die woordjie “uijt” is hier herhaal, maar daarna deurgehaal. ↩

80. Na alle waarskynlikheid het Wittebol die notule van die vergadering wat op 19 Februarie bymekaargekom het, op die 24ste Februarie onderteken. Aangesien hy egter in Maart en April nog dieselfde syfers onder sy handtekening gebruik, doen dr. A. J. Veenendaal aan die hand dat hy moontlik 24 jaar oud was. Sy geboortedatum kon ons nie opspoor nie. Ons weet dat hy in 1669 as adelborst aan die Kaap gekom het. (Vgl. pp. 32 en 81 van hierdie publikasie.) DieConfessiën en Interrogatiënvir die jaar 1674 ontbreek in die Kaapse Argief, maar in dieCriminele en Civiele Regtsrollevan die jare 1674 tot 1688 (C. J. 1597) word Wittebol daarvan beskuldig dat hy ‘n tekort van ƒ1668:10:4 as winkelier gehad het en in die jaar 1672 by die negosiepakhuise ‘n som van ƒ857:8:-. Ter verontskuldiging het Wittebol gesê dat hy “door sijn jonckheijt sig niet sodanig en heeft gecomporteert als ‘t behoort”. (C. J.1579, nr. 18.) In 1674 word in die Dagverhaal vermeld dat “den winckellier en provisioneel ondercoopman Joan Wittebol” ‘n belangrike som geld op sy administrasie van 1673 kortgekom het en derhalwe “van ampt, qualiteyt, en gage gedeporteert synde, tot soldaat gestelt en voorts onweerdig is verclaart omme ins ‘s Comps. dienst ooyt meer aan de pen g’emploijeert te werden”. V.C. 7:Dagregister, 28 November 1674, pp. 305-306. ↩

81. Die handskrif van hierdie resolusie is nie dieselfde as die handskrif van die voorgaande resolusie nie. ↩

82. Die skrywer het geweifel tussen “omme sulcks” en “omme ‘t selve”. Toe besluit is om laasgenoemde konstruksie te gebruik, is “sulcks” nie deurgehaal nie. ↩

83. Ook hierdie resolusie is in dieselfde skrif as die resolusie van 19 November 1671 geskryf. ↩

84. In die H.K. staan “met een malwagen”. ↩

85. Die ou bekende handskrif van die resolusie van 14 April 1671 word hier hervat. ↩

86. Aangesien hier nie “verontwaardiging” bedoel kan word nie, is dit waarskynlik ‘n verskrywing vir “indicatie”. ↩

87. Eers het hier “vande” gestaan. Die “de” is deurgehaal. ↩

88. Die woordjie “is” is hier deurgehaal. ↩

89. “Blijven” is in die plek van “zijn” geskryf, wat deurgehaal is, waarskynlik omdat die volgende woord ook “zijn” was. ↩

90. Blanko gelaat. ↩

91. Waarskynlik word hier “lanspassaet” bedoel, ‘n offisier wat laer in rang as ‘n korporaal was. ↩

92. Die woord “sich” was tussen “deselve” en “sodanich” herhaal, maar is later deurgehaal. ↩

93. Blanko gelaat. ↩

94. Blanko gelaat. ↩

95. Die res van hierdie resolusie is deur Hendrik Crudop self geskryf. ↩

96. Crudop het op 8 November van die vorige jaar in die huwelik getree met Catharina de Vooght van Amsterdam. ↩

97. In die H.K. staan “maandelijcxe”. ↩