C008 v1.20

C. 8, pp. 2-9.

Woensdagh {16720413} 13en Aprilis [1672].¹

Door den E. Adrianus de Voogt, Predikant te deser plaatse beroepen, den Ed. Hr. Commissaris ende den Raat bij requeste vertoont zijnde hoe dat deselve den tijt van 5 jaren alhier hadde gecontinueert, eenelyk met de gewoonlijcke soldij van ƒ100 ter mt. ende d’ ordinarie tractementen van zijn vocatie bij Haer Edele in ‘t Patria verleent, daer nogtans andere Predikanten doorgaens in India boven haere uijtgebragte en g’augmenteerde gagies jaerlijx bij forme van een regael wierde toegevoegt 100 kannen wijn, 80 lb. boter, 12 cannen olij en 12 cannen azijn en 120lben. rijst ‘s maents,² met versoek dat men hem ten insigte van desen barren hoek en zijnen laboureusen dienst insgelijx daermede geliefde te begiftigen, waerover dan gedelibereert zijnde, is verstaan d’ usancie van Indien daerin te volgen, ende Zijn E. ‘t versogte regaal mede te laten toecomen, mits renoverende zulx aen d’ Gouverneur toecomende, dit jaer g’elabeert zijnde.

Ende alsoo verscheijde vrijborgers mede hadden gedemonstreert den tijt voor de vrijheden beraamt, alhier uijtgedient en geen genegentheijt te hebben langer te remoreren, dierhalven versogt, omme met dese retourvloot te mogen repatrieren, So is haerlieden met hunne familien op de ter rhede leggende schepen passagie verleent, mits betaelende sodanigen kost en transportgelt, als bij Haer Edle. daerop is gestelt, bestaande deselve in drie familien, excepto seker oude ongehoude man met naemen Carel Broers die bij den Raat, ten opsigte zijner behoefticheijt nopende het betaelen van cost- en transportgelden aen Haer Edle. in ‘t Patria is gerenvoijeert.

Zeker soldaet genaamt Jurgen Reppert over het quetsen van een sijner cameraets in droncken moede gedaen bij den Commandeur Hackius zaliger ende den Raat achtervolgens sententie van den 17en Decembris 1670 voor 2 jaren, op ‘t Robbeneijlant gebannen, hebbende mede bij requeste genotificeert, dat hem door Zijn E. voornt. ter zaeke van eenige uijtgebrachte fraudes, door den gesaghebber Jan Zacharias aldaer op ‘t eijlant gepleegt, was belooft, bij d’ comste van den Hr. Commissaris uijt zijn bannissement te helpen verlossen, ende also den tijt als nu daertoe gebooren was, zeer ernstelijck versogt dat hem ten dien reguarde d’ overige tijt mogte werden geremitteert, Waerop dan gelet zijnde, is mede verstaen opgemelden Repperts versoek in te willigen omme voortaen de luijden t’ animeren dusdanige maleversatien aan ‘t licht te brengen.³

Wijders g’examineert hebbende seeker versoeck van den borger Thielman Hendricks. geweesen oudt borgerraat alhier, ter saeke van relaxatie vaneen driejarich⁴ bannissement, waerin desselffs huijsvrouw over enige begaene faulten⁵ boven een mulcte van Rx. 400⁶ op den 10en Janu. ao. passado bij den Commandeur en Raadt was gecondemneert, met interdictie der privilegien omme⁷ droge gasterijen off enige diergelijcke neeringe te mogen doen, Ende gelet dat dese saeke van sodanigen gewicht niet en is bevonden omme dese luijden boven soo een grote mulcte noch van haere borgelijcke privilegien te doen frusteren, buijten d’welcke dese coloniers geensints souden cunnen subsisteren, Soo is op⁸ veele intercessien, gemelte vrouw eijndelijck van haer bannissement ontslagen en in haere borgerlijcke vrijheden geredintegreert, Gelijck dan oock op ‘t veelvoudigh aanhouden en smeeken van drie banditen op ‘t eijlant namentlijck Philip Bulings, Jan Jansen Gorcum en Jan Mahu, well eer gewesen knegts van voors. Thielman Hendriks. die door ‘t aanraden en gebieden hunner meesteresse mede sich in die fauten vergreepen hadden, oock daerover geschavotteert en drie jaeren in d’ kettingh gebannen waren, ter dier oirsaeke van haere ballingschap sijn gerelaxeert, te meer also ‘t geen reeden soude hebben den meester als oirsaeke van ‘t feijt t’ absolveren en desselffs knechts gestraft te laten.

Zeeker slaeff genaamt Louis, lijffeijgen van den geweesen tweede deser residentie Hendrick Lacus, en zedert desselffs ongeval bij d’ E. Compe. aengehaelt, den Raadt bij supplijcque hebbende te kennen gegeven, dat hem op ‘t aanweesen van d’ E. Hr. Commissaris Goske was vergunt sijn vrijdom te mogen copen, maer doordien hem voor als doen, omme ‘t rantsoengeldt op te brengen, d’ middelen daertoe noch enigsints hadden ontbroken, was ‘t selve uijtgestelt, doch dewijle hij nu min off meer tot prosperiteijt geraackt, Soo versochte seer submisse dat sijn bede in consideratie genomen ende hij in vrijdom gestelt mochte werden, met betaelingh van sodanigen somma van penningen als bij den Raadt discretelijck daerop soude mogen werden gestelt, mits welcken desselffs versoeck als een billijcke saeke ingesien en daernevens overwogen sijnde dat d’ E. Compe. nu al vijff jaeren vergeeffs getrouwelijck gedient heeft, ishemsijn begeeren toegestaen ende hij van d’ slavernie g’emancipeert en vrij gelaten, sulx van nu aff aan vrij sal mogen uijtgaen, betaelende nochtans daer voor aan d’ E. Compe. een somma van vijftigh Realen van 8en omme ten goede van voors. Lacus achterstal gebracht te werden.

Ende also den Borgerraat en tegenwoordigh mede luijtenant over derselver militie, Dirck Jans. Smient, mede hadde te kennen gegeven, dat hij voor twe jaeren op sijn vrij werden onder anderen door d’ E. Hr. Commissaris Mattheus van den Brouck was begiftigt met d’ benefici[e] omme op d’ melck en suijvel van ‘s Comps. beesten te passen en te handthaven, mits genietende enelijck voor sijn moeijte d’ halve gekarnde melck, ende aangesien dese vergunninge bij sommige luijden niet t’ enemael buijten suspicie gehouden wierde, daervan hij nochtans gaerne wilde bevrijdt en gesuijvert sijn, Ingevolge versogte dat hem in plaats van die beneficie een andere niet suspecte, toegevoegt, en daertegens geene aan ijmant anders overgedaen mochte werden, namentlijck omme aan d’ vrunden van d’ passerende scheepen, die in menigte t’ sijnen huijse haer in alderhande smaekelijcke groente en aartvruchten quamen ververschen en gemeenlijck voor geldt als dan bij hem te schaffen, enelijck een glaasje brande- off andere wijnen over taefel ofte naer d’ maeltijdt te mogen schencken, tot sodanigen prijse als d’ selve bij d’ herbergiers werdt verkogt, sonder nochtans openbaere gelagen tot debauches te setten, Waerop gedelibereert sijnde, is verstaen, overmits dusdanich ‘t gereguleerde getal der tappers en kroegen niet en werdt g’excedeert, sijn versoeck tot wederseggens toe in te willigen, met die expresse conditie evenwel, dat hij niet en sall vermogen openbare gelagen te setten noch tavernen te houden als enelijck in manieren voors.

Zijnde daerentegens den luijtenant Joannes Coon op sijn versoeck begunstigt, omme voort aan ‘s Comps. suijvel⁹ onder sodanige conditie als den borger Smient d’selve heeft gehadt, te handthaven, mitsdien d’ sulcke meermaelen onder sijn opsicht geweest en daertoe goede gelegentheijt is hebbende.

Vervolgens is oock door d’ Hr. Commissaris ter vergaderinge voorgedraegen, hoedat Sijn E. sijne speculatien hadde laten gaen, off ‘t niet doenlijck ende ten dienste van d’ E. Compe. tot voorcomingh van veele cavillatien nootsaekelijck soude wesen dat men met sommige Hottentosen en principaelijck die geene in welckers landt onse residentie begreepen sij ofte noch begreepen mochte werden, een accordt trachte aan te gaen, waerbij d’selve deden verclaren, ons te wesen d’ regte en wettige possesseurs van dit Caapse district met den aencleve van dien, d’ E. Compe. offte ons derselver dienaeren voor seekere somma van penningen wettelijck verkogt en ingeruijmt, omme sulx te meer ‘t recht en d’ possessie van onse Heren Principalen daerop te vesten, Ende nadat ‘t selve voor een seer dienstige saeke aengemerckt was, is geresolveert en vast gestelt, sulx voor eerst met den Hottentosen capitaijn Manckkagou alias¹⁰ Sacher, als erffheer van den lande waerop althan[s] d’ E. Compe. aan dese Caep en het district van dien haere residentie begreepen heeft, in dier vougen aan te gaen, als daervan een ontwerp staat gemaackt te werden, oock voortaen sulx sonder uijtstel te laten doen met d’ andere naebuijrige Hottentosen.

Ende alsoo sich hier bevinden twe soldaten ao. passd. alhier aangelant, namentlijck Pieter Masijn van Cortrijck en Wouter Versteegh van Wijck te Duijrstede, d’ welcke beijde met de vallende zieckte en krancksinnigheijt sijn besogt en derhalven als onnutte dienaers van d’ E. Compe. werden gehouden, Soo is verstaen d’selve daer van t’ ontslasten ende naer ‘t vaderlant te renvoijeren.

Aldus geresolveert in d’ Fortresse d’ Goede [Hoope] ten dagen en jare voors.

[Signed:] ARNOUT VAN OVERBEKE

[Signed:] ALBERT VAN BREUGEL

[Signed:] J. SANDERUS.

[Signed:] ADRIAEN SCHIMMELPENNINCK VAN DER OIJ.

[Signed:] COENRAD VON BREITENBACH.

[Signed:] J.COON.

¹¹

C. 8, p. 10-11.

[ {16720425} 25en April 1672]

De Bewinthebberen van de Generaele Nederlantsche Geoctroyeerde Oostindische Compe. ter Camer van Amsterdam hebben ten versoecke van Syn Conincklyke Majt. van Denemarcken niet cunnen ledichstaen den Commandeur en den Raet van de gemelte Compagnie aen de Cabo de Bonne Esperance by desen te lasten en te ordonneren, dat naedemael Syn hooghstgedachte Majt. syn genoegen heeft gelieven te scheppen, in de assistentie en a[cc]omodatie die twee van desselfs schepen de voors. Cabo jongst aengedaen hebbende, gehadt en genoten hebben, dat syl. ingevolge van de last en ordre van de vergaederingh van de Seventhiene onder haer berustende, aen de schepen die van die Croone aldaer sullen comen te arriveren by continuatie sullen hebben te laeten volgen versch water en alle nodige verversinge, deselve voort alle civiliteyt en beleeftheyt bewysende.

Actum in Amsterdam en by den ondergeschreven als Bewinthebberen getekent den 14 November 1670.

REIJNST

DE VRIJE¹²

Den 25en April 1672 door ‘t Deensche schip Magelos hier aangeb. en van desselffs capitaijn Bielcke overgelevert.¹³

C. 8, pp. 12-13.

[ {16720427} 27en April 1672]

‘Ich Untergeschriebene Vorsuche Auff mein Allergnädigst Erb König und Herren wegen, an den Herren Commandör …¹⁴ Nebenst seinen Rath dass weil sie den 16 April Schipfer Richter in den Kerkert genommen haben, doch mögte wirden lagieret werden, Auff dass mein Allergnädigste Herrn und König da durch nicht soll disrespectiert werden dass seine Leute die Bürgers und Einwonere in Kopenhagen und unter die Kron von Ihro Maijt. geboren sein hier in Arrest soll verbleiben weillen ich jetzo hier auff meine Reise liege und dadurch soll Vorhindert werden, Und weill Schipffer Richter mit Frauw und Kindern so lang in Hollandt gewonth hat, und keine damahls auff seinen Persohn Etwas zu protendiern haben gehabt, will ich nicht vorhoffen dass der Herr Commandör Nebenst seine Rath Ja dieses in Considierasie will nehmen auff dass Ihro Maijt. Respect dadurch nicht soll vorkleinigst werden Imgeleichen durch solchen Arrest von Schipffer Richter solte grosse Schade Leiten, und weill er Alle die Negosie unterhanden habe, und noch keine Rechenung habe gethan, Imglei[c]hen kan ich mich nicht auff die Reijsse begeben, so er nicht gelaregiert werde, weil beij Absterbung dass ich nur ein Persohn mehr habe der den Assegatie verstehet, so dass ich oder der Persohn oder beijde mögte kommen zu sterben solte Ihro Maijt. Schipff, guth und leut in höchsten paricel gestellet werden, und so ein Unglück mogte zuslagen, solte Ihro Maijt. dan auff die Edle. Companj für solchen schaden zu prodendieren haben, hier für solches auch leigtlich ihr Maijt. dadurch Uhrsache geben ümb selbigess wiederümb zu thun, Wan ehe dass von die Companj Schipffen wieder unter die gebieth von Ihro Maijt. mögte kommen und seine Leute die ihm vor diesen gedient haben oder unter die Kron geboren sein auch wieder anhalten. Es ist dem Herrn Commandör nebenst seinen Rath woll bewüst das[s] ich ihm von die Edle. Herrn Siebenzehnde ein offen brieff habe übergeliebert und sie darinnen selbsten befohlen dass Ihro Maijt. von Denmarcken Schipffen sollen freundschafft erwieszen werden. So haben Ihro Maijt. mich Allerunterthänigst auff solchen mit getheilten Order von die Edle. Herrn Siebenzehnde an den Herrn Commandör dasz ich solte Capo de bon Esperans solte¹⁵ anthun, welch ich auff Ihro Maijt. gnädigst befehl Unterthätnigst habe gethan, will auch verhoffen dass der Herr Commandör nebenst seinen Rath wollen durch Respect von Ihro Maijt. und durch Order von die Edle. Herrn Siebenzehnde mögte nachgefolget werden, auff dass für einen Respect an Ihro Maijt. keinen dis Respect erweisset werde.’

‘Hierauff erwart[e] ich der Herr Commandör nebenst seinen Rath ihre schrifftliche Resulution, so sie belieben, auff dasz ich Ihro Maijsten dasz dan Irigen kan.’

‘Verbliebe den Herrn Commandör nebenst seinen Rath ihre willigste’

‘BIELCKE.¹⁶ ‘

‘Datum den 17 April 1672.’

‘Im Schipff Magelos .’

‘g’ exhibeert in vergaderinge den 27en April 1672.’

C. 8, pp. 14-15.

Dinsdagh {16720426} 26en April 1672.¹⁷

Den Raat der fortresse de Goede Hoop verster[ct] met den E. Hr. Commandeur Hubert Hugo,¹⁸ naer ‘t gewoonlycke avontghebet, lecture genomen hebbende van seekere ordre gegeven by Haer Edle. d’ Heeren 17en en vervat by der selver generale missive van den 15en May 1671,¹⁹ nopende het aenhouden en versenden van eenige Nederlanders ofte andere uijtheemsche, voor desen ten dienste van d’ E. Compe. in Oostindien geweest zijnde, en naderhant andere buijtenlantsche potentaten dienende, mitsgaders hun onder ‘t gebiet van d’ gemelte Compe. onthoudende of aldaer naer landt begevende, ende ten dien propooste bij d’ Hr. Albert van Breugel als President, den Raat geproponeert wesende, dat met het gistere[n] hier g’arriveerde Deense retourschip Magelos oock was overgecomen eenen Carste[n] de Rechter, wel eer d’ E. Compe. als schipper in Indien gedient, ende alsnu Zijn Majest. van Dennemarcken diergelijke qualiteijt²⁰ op den gemelten bodem dienende, d’welcke sich heeden aen landt en ter woonplaatse van den borger Wouter Mostaert getransporteert hebbende, ingevolge van de vooren geciteerde ordre uijt last van Sijn E. door den fiscaal alhier was gesaiseert, en vorders in consideratie gegeven, off het aenhouden van den voors. Deenschen schipper uijt dien hoofde gedaen, niet sodanigh en hadde behooren te geschieden, Is naer voorgaende deliberatie met gemeijn advijs verstaen, het saiseren off aenhouden van den gedachten schipper alhier, wel en ten rechten gedaen, ende daer in Haer Edle. onse Heeren Principalen stricte ordre hiervoren g’allegeert, naergecomen te sijn.

Aldus g’arresteert in d’ Fortresse de Goede Hoope, ten dage en jare voors.

[Signed:] ALBERT VAN BREUGEL.

[Signed:] HUBERT HUGO.

[Signed:] CONRAD VON BREITENBACH.

[Signed:] J. COON.

[Signed:] PIETER DE NEIJN.

²¹

[Signed:] H. CRUDOP.

[Signed:] W. VAN DIENDEN. (24/1672/4/24)

C. 8, pp. 16-18.

Woensdagh {16720427} 27en April ao. 1672.²²

Alhoewel bij resolutie op gistern genomen van den Raadt was verstaan, dat het aanhouden van den Deenschen schipper Carsten de Regter, om redenen daerin vermeld, wel en ten regten gedaan zij, soo is ‘t nogtans dat den Raad deser fortresse, bij assumtie der respective schippers van de ter rhede leggende schepen, heden wederom vergaadert, met attentie gelet hebbende op d’ ordere van Haer Edle. d’ Heeren XVIIen op ‘t voors. subject gegeven, ende ten dien eijnde wijders g’examineert zekere copias resolutien, bij welgemelde Haer Edle. onder dato 9 en 15 Maij ao. passado²³ over deselve materie genomen, ende daerbij aen dese kant geconsidereert, dat wij geensints bevoegt en waeren van sodanige stricte bevelen onser Heeren en Meesters te disponeren, maer deselve met vigeur behoorden te voltrecken; doch, aen geene zijde, de bekommerlijke consitutie van tijden, die men niet alleenich in ons vaderlandt met de Croon Vranckrijk beleefde, maer ook, dat men, naer ‘t gemeijne gevoelen, ‘t zekerste vertrouwen op die van Denemarken mede geensints en hoefde te stellen, mitsgaeders, dat den capitain Bielke van ‘t voors. Deensche schip bij requeste heden in Raede overgelevert, grootelijx over dusdanige proceduren gedoleert, en daerbij aangewesen hadde, hem onmogelijk te zijn, sonder den voors. schipper, als onder wiens directie, gevolgelijk tot desselfs verantwoordinge niet allenich het gemelde schip, maer ook alle daerin gelaedene koopmanschappen stonden (behalven dat hij buijten een persoon de stiermanschap off navigatie verstaande, niemand anders aan boort hadde) van hier in zee te kunnen gaan; maer daerentegen genootsaakt te zijn, tot lasten van d’ E. Compe. en groote prejudicie, schaede en interesse van Zijne Majesteijt, alhier over te blijven, ende die haer ook ongetwijiffelt daerover geensints ten besten zoude gestigt vinden, Zulx dat bij den Raad dese gewigtige zaeke met aandagt overwogen en gepondereert wesende, eijndelijk zulx g’apprehendeert en daeruijt voorgestelt is, off men bij Haar Edle. vooraangetogen positive bevelen soude persisteren, en den gesaiseerden schipper naer Batavia zenden, dan, off om haere Hooggedagte Majesteijt geen redenen tot offensie te geven, ende onsen Staat (die men dogh allomme soekt te benouwen) geen meerder vijanden op den hals te haalen, niet tot een ander expedient zouden cunnen comen:

Waerop dan met circumspectie gelet, ende verscheijde argumenten dese saeke raekende bijgebragt en pro et contra geventileert,²⁴ en wel bijsonderlijk geconsidereert wesende, hoe dapper Zijne gede. Majesteijt als een zeer oude vrundt en bontgenoot van den Staat wel eer ‘s Comps. vloote in zijne haaven bij tijden van den,²⁵ is eijndelijk, naer voorgaande veele debatten bij pluraliteijt van stemmen geresolveert ende verstaan, het in dese tegenwoordige troubles voor d’ E. Compe. verre best en veijligst te wesen, omme hierinne voor ditmael conniventie te gebruijken, en de gemelden Deenschen schipper wederom te largeren, te meer, also deselve tegenwoordigh op zijn retour begrepen, en d’ E. Compe. als nu in Oost Indien niet naedeeligh wesen kan, doch met die dreijgementen en waarschouwingh, dat, ten waere den Raad bijsondere gewigtige consideratien tot sulx hadden gepermoveert, hij zekerlijck sonder de behoorlijke censure niet vrij geraakt zoude sijn. Latende vorders aan onse Heeren ende Meesters in ‘t Patria gereserveert de pretentie ende actie, die deselve op zijn persoon en goederen in tijde ende wijle zouden mogen komen te nemen.

Aldus g’arresteert in d’ Fortresse de Goede Hoop ten dage en jare voors.

[Signed:] ALBERT VAN BREUGEL.

[Signed:] HUBERT HUGO.

[Signed:] CONRAD VON BREITENBACH.

[Signed:] J. COON.

[Signed:] PIETER DE NEIJN.

[Signed:] H. CRUDOP.

[Signed:] W. VAN DIEDEN.

[Signed:] CORNELIS KRIECK.

[Signed:] (24/1672/4/27)

[Signed:] JAN CORNELISZ TIJMS.

[Signed:] JAN BLOCK.

[Signed:] JOHAN NIJHOFF.

[Signed:] DOUWE SYMONSZ PENNEMES.

[Signed:] MICHIEL DANIELS.

[Signed:] CORNELIS BACKER.

[Signed:] PT. COOL.

²⁶

C. 8, pp. 19-24.

Woensdach den {16720504} 4en Maij 1672.

Aengesien op den 18en Martij passado al hier van Ceijlon is comen t’ arriveren ‘t scheepje d’ Vliegende Swaan door Haer E. E. d’ Heeren Gouverneurs van Goens respective, eenelijk d’ retourfluijten Swanenburg en Sparendam tot hiertoe medegegeven, omme aen de voors. twe bodems van de geduchten toestant aan d’ Caap preadvertentie in te brengen, gelijk dan ook in cas van gewenschte bevindinge en goet succes bij missive van den 12en en 19en Januarij op ons hadden begeert, dat wij ten aansien der lopende gerugten van de gevreesde onlusten tussen de Croon Vranckrijk en onsen Staat, ‘t gemelde scheepje op ‘t spoedigste wederom te rugh mogten depecheren met sodanige nouvelles en advijsen als ons diesaengaande uijt ‘et vaederland souden mogen toegecomen zijn; Ende geconsidereert dat albereets den 24en Februarij daer tevoren over desen hoek naer Ceijlon waeren vertrocken d’ schepen Gouda , ‘t Wapen van ter Veer ende Amersvoort , waermede Haere voorn. Ed. dan ongetwijffelt van den toestant onses vaederlants mede genoegsaeme tijdinge zullen overgekregen hebben, sulx per ‘t gemelde scheepje geen verdere nieuwigheden voor alsdoen van hier conden overgebrieft werden; behalven dat ook van d’ behouden overcomste der Ceijlonsche retourfluijten en ‘t vorder gepasseerde alhier met de nu ter rhede leggende en derwaerts gedestineerde scheepjes Opmeer , IJpensteijn , en Nederhorst , ‘t selve ten overvloed mede souden cunnen geschieden, Soo is in Raede met gemeijn advijs verstaan en geresolveert, ‘t voorn. scheepje de Vliegende Swaan , als een handigh en zeer wel seijlend vaertuijgh voor eerst hier aen²⁷ te houden, omme, off ‘et geviel, dat ons met de verwagt werdende somerschepen eenige quaede tijdingen uijt ‘et vaederland mogten toecomen, ‘t selve alsdan daermede ‘t zij naer Batavia off Ceijlon voor aff te depecheren, sullende ondertussen alhier tot een der te doene togten om d’ oost off d’ noord van dese Caap werden g’emploijeert, die op langst genomen in den tijt van 2/m (ten waere bij merckelijke tegenspoede) sullen kunnen g’effectueert werden.

Ende dewijle den Hr. Gouverneur Rijkloff van Goens de Jonge, bij zijn vooraangetogen missive hadde begeert, dat wij om geene consideratien den daerop vaerenden provisionelen schipper Steven Donker, als in de Ceijlonse quartieren seer ervaeren sijnde, daervan souden changeren, Soo heeft den Raad mede goet gevonden denselven op d’ fluijt IJpensteijn te laten overgaan en in desselffs plaats te stellen den opperstierman Jan Sybrantsz Doen,²⁸ te meer, also gemelde Steven Donker, den meesten tijt sijnes aanwezens en tot nog toe alhier siekelijk gelegen hebbende, zulx zelffs, op hoope van op Ceijlon beter tot reconvalesantie te zullen geraeken, instantelijck hadde versogt.

Ende vermits al geheel buijten verhopen geen d’ minste tijdinge van ‘t eijland Mauritius nogh directelijck vandaer, nogh van Batavia desen jare hebben becomen en dierhalven grootelijx bedugt blijven, off wel ‘t fluitje Bunschoten , anno passado derwaerts g’expedieert, eenigh desaster overgecomen en zulx de gemelde plaats in grote verlegentheijt mogte geraakt zijn, Soo is insgelijx goet gevonden en verstaan den hoeker de Goutvink onlanx in Compe. der retourvloot met rijst voor dese Caap van Bataviaaangecomen²⁹ tot die voijagie te approprieren en daermede de besettelingen aldaer weder voor een jaer provisie en andere behoeftigheden toe te senden, mitsgaeders ‘t selve in geselschap van den Hr. Commandeur Hugo (die althans staat maekt uijtterlijk ulto. deser gereet te wesen) met ‘et jacht de Pijl en Boogh ³⁰ derwaerts te laten gaen, omme van zijn voors. cargasoentje ontlost wesende, wederom een laedinge ebbenmoten en andere retouren ginder in te nemen en daermede nae Batavia te navigeren, Waermede dan niet allenigh van den toestant derwaerts over, maer ook het verrigten van Zijn E. voornt. omtrent andere plaatsen advijs overgebrieft ende vandaer t’ zijner tijt ons sal kunnen medegedeelt werden. In welken hoeker sigh ook sullen hebben t’ embarqueren sodanige vrijluijden met haere familien, als aan d’ welke alhier in Raede passagie derwaerts g’accordeert zij, met ‘et geene tot haere sustentie mogten mede voeren.

Dewijle ook gemelde Commandeur Hugo volgens zijne commissie en instructie heeft verclaert g’authoriseert te wesen, omme van hier mede te mogen nemen, sodanige luijden van ambachten, militaire en³¹ andersints, als hier ter plaatse becomelijck mogten wesen ende ook conden gemist werden, Ingevolge is g’arresteert, tot een getal van 24 personen, so militaire als matrosen, waeronder drie lederbereijders en andere verscheijde werk en ambagtsluijdendoch alle soldaten matrosen in qualiteijt sijnde³² van hier te largeren, omme, off ginder sigh meerder apparentie als wel hier tot de loijerije quame te thoonen, aldaer te werden gebruijckt, van gelijken een Madagascarse slaaf met sijn bijsit en kinderen, omme, in cas van negotie, op ‘t voors. eijland als tolcq g’emploijeert te werden, vorders alsulke behoeftighede, materiaelen, provisien en andersints, als men bij desselffs over te leveren eijsch, ten dienste van d’ E. Compe. en tot sijn voijagie nodigh mogte comen t’ oirdelen.

Aldus g’arresteert en geresolveert in d’ Fortresse de Goede Hoope ten dage en jare voors.

[Signed:] ALBERT VAN BREUGEL.

[Signed:] HUBERT HUGO.

[Signed:] CONRAD VON BREITENBACH.

[Signed:] J. COON.

[Signed:] PIETER DE NEIJN.

³³

[Signed:] H. CRUDOP.

[Signed:] W. VAN DIEDEN.

[Signed:] (24/1672/5/31)

C. 8, p. 25

[ {16720504} 4en Maij 1672]

³⁴

Op huijden 4en Maij 1672 is tusschen ons Johan Coon, Pieter de Neijn ende Willem van Dieden als gecommitteerdens wegens den President en de Raat deser fortresse, mitsgaders Wouter Mostaert ende Dirck Janssen Smient als Burger-Raden ter andere zijnden, over een gecomen, ten overstaen ende met volcome toestemmingh der respective presente burgeren, dat de voornoemde burgeren, ten dienste van de E. Compe. tot opmakinge der nieuwe fortresse dagelijcx sullen verschaffen twee wagens, yder voorsien met twee paer treckossen, ende met de selve rijden ses vrachten stenen, voor drij guldens en vijftien stuijvers daeghs, beneffens aen de knechts derselver een half pont speck ende een pont broot by de Compe. te leveren, mits by de geseijde vrijluijden gelijck als bij ‘s Comps. dienaren sal gebruijckt werden een groote ende mal wagen, de selve laaste nae gelegentheijt van andere uijtgespanne beesten van malcanderen sullende g’adsisteert werden, Ende dat oock in tijden en wijlen des Comps. saeken sulcx vereijschende ende de gelegentheijt der voornoemde burgeren het selve toelatende, meerder wagenen op de selve voorwaarden sullen mogen g’emploieert werden.

Aldus g’accordeert den dage, jaere ende plaatse voornoemt.

[Signed:] J. COON.

[Signed:] PIETER DE NEIJN.

[Signed:] WOUTER MOSTAERT.

[Signed:] W. VAN DUIDEN.

[Signed:] (24/1672/6/4)

[Signed:] DIRCQ JANSZ SMIENDT.

C. 8, p. 26.

[ {16720601} 1[ae ]sten Junij 1672]

Instructie voor de buijtenposten d’ Ruijtterstal , Kijckuijt , Keer de Koe , en andere waer na haer hebben te reguleren.³⁵

1.

Den corporael van de Ruijtterstal sal tweemael ‘s weex die ronduijtten &a. visiteren, en reekenschap eijsschen van ‘t gene dat daer gepasseert is, insgelijcx van ‘t wilt datter geschoten wert, en sullen die ruijtters het geschotene of gevangene wilt voor den corporael brengen, die dat dan na ‘t fort alhier sal laten brengen, ten minsten tweemael ‘s weecx na out gebruijck.

2.

Niemant, so corporael, ruijters, of wie ‘t sou mogen wesen, en sal vermogen eenich wilt te vercoopen, verschencken, of elders brengen, als in ‘t huijs van ‘t opperhooft alhier opde³⁶ verbeurte van een maent gagie, pro fisco, waer op den fiscael oock naeu regard³⁷ nemen sal, en sullen oock naer gelegentheijt van saecken gestraft werden, die gene die ijmant door de vingerensien endesonder³⁸ verlof eenige wagens, of vaertuijgen laten passeeren, bij dage off bij nacht.

3.

Wie snachs sonder verlof van sijne bescheijden posten absenteert, ‘t sij aen ‘t fort, herbergen, of andere vrijluijden huijsen, sal conform den artijckelbrief gestraft werden.

4.

Den corporael sal, ordinarij alle weecken eens aen ‘t fort rapport van ‘t gepasseerde comen doen, doch bij extraordinarij voorval, aen geen tijt gebonden wesen, gelijck die van d’ andre ronduijten mede gehouden sijn te doen, yets nootsaeckelijk voorvallende so wel bij dage als bij nacht, op verbeurte van haer weeckelijck rantsoen.

5.

Den corporael, noch geen der ruijteren, sullen vermogen om haer playsier uijt te ryden, en haere paerden hier of daer vast te binden, en dan in de herberg te gaen, of op gastmalen heele of halve dagen of nagten te blijven sitten, waer door veel tijts de paerden haer voeder ontrocken wert, maer wanneer rapport comen doen, of rantsoen halen, en om goede redenen belet werden, sullen vermogen haere paerden op ‘s Comps. stal te brengen om aldaer gevoedert te werden, doch sullen bij sonneschijn altoos maecken weder op haere posten te wesen; op verbeurte van een maent gagie als boven.

In ‘t Fort de Goede Hoope desen 1[ae]sten³⁹ Junij 1672.

[Signed:] ALBERT VAN BREUGEL.

C. 8, pp. 27-29.

Vrijdagh {16720603} 3en Junij 1672.⁴⁰

Gemerckt Haar Edle. d’ Heeren 17en bij derselver jongste generaele missive gedateert 13en October des gepasseerden jaars,⁴¹ onder anderen haer misnoegen insgelijxc hadden getoont, over het sober verrigten der opperhooffden van den hoecker d’ Grundel , in d’ besendingh van hier om d’ oost door ‘t agterlaeten van 17 zielen, in d’ baeij Os medos de Cura , voor twee jaeren gedaen, en derhalven gelieven te mentioneren, dat bij bequame gelegentheijt die voijagie nogmaels soude dienen hervat te werden, Ende aangesien d’ meijninge en intentie van den Raadt was geweest, den Commandeur Hubert Hugo, bij deselffs paresse, tot vermijdinge van dobbelde moeijten en costen voor d’ E. Compe. daerheen te disponneren, omme dit ondersoeck in sijne te doene reijs van hier langs en tusschen dese cust en Madagascar deur, naer d’ Majottes en Mauritius , mede bij der handt te neemen, gelijck oock ten dien sijne,⁴² verscheijde conferentien sijn gehouden; dan de wijle Sijn E. sustineerde, dat het te laet in ‘t mousson vallende, hem in d’ vordere voijagie schadelick en hinderlick soude wesen, soo heeft men van dat concept moeten desisteren, ende gevolghlijck geresolveert, het ter rheede leggende fluijtscheepie d’ Vliegende Swaen , tot die voijagie te approprieren,⁴³ ende voor den tijdt van 4/m te victualieren, midtsgaders met een cargasoentie van verscheijde cleijne coopmanschappen ter monture van ƒ2131:8: te versien omme off ‘t geviele, dat sigh dit derde ondersoeck favorabelder als d’ vorige, ende sulcx ijets uit⁴⁴ stuck van negotie quame te vertoonen, daer toe g’emploeert⁴⁵ te cunnen werden, sullende die toght over Os Medaos Cura agua da Boa , en C. de Corentes tot onder den tropicus Capricorni , ofte wel bij voorspoet, tot an Coffala tenderen, omme aen voors. Os Medaos nogmaels inquisitie en exacte naevorschijnghe⁴⁶ naer d’ 17 zielen van den hoecker d’ Grundel daer aen landt staan gebleven, en wat voorts in d’ negotie ofte slavenhandel voor d’ E. Compe. in dese gewesten voor moghte vallente doen,⁴⁷ Tot welcken eijnde oock, mede derwaerts uijt, sal vertrecken d’ sargeant Hans Michael Calmbachals een expert lantganger ende persoone van opmerckingh ende kennisse,⁴⁸ nevens nogh 6 goede fluxe soldaeten omme bij ‘t aendoen van enige plaetsen alles met meerder securiteijt t’ onderstaen; naer luijt van d’ instructie die voor de scheepsopperhoofden hier over staet geconcipieert te werden.

Ende alhoewel Welgemelte Haer Edle. bij derselver voorgaende generale missive dato 13en May verleeden onder anderen ons mede hadden gelast, een tweede voijagie na d’ Grundelsbhaij gelegen om d’ noort van dese Cape op d’ hoogte van 26 gr … mten.⁴⁹ tot nader ontdeckingh te laeten doen, gelijck dan oock onse speculatien van tijdt tot tijdt daer heen geloopen, omme daertoe d’ een offte d’ ander hoecker te gebruijcken, maar geconsidereert dat d’ Goudtvinck met rijs voor dese plaats van Batavia gecomen, noodtsaeckelick naar ‘t eijlant Mauritius , met provisien voor d’ besettelingen aldaer, diende afgesteecken te werden, en d’ hoecker Zeelt mede van daer herwaerts gedestineert, tot dato noch niet ten voorschijn gecomen, oock middeler wijle ‘t regte mouson verloopen is, behalven dat den hoecker, d’ Lijster tot een diergelijcke togt onbequaem geoirdeelt, en ‘t Swaentje als verhaelt om d’ oost versonden werdt, Soo is in Raede beslooten die besendingh voor dit mael uitgestelt te laeten en toecomende jaar daartoe beter occasie waar te nemen.

Aldus g’arresteert in d’ Fortresse d’ Goede Hoop ten dage en jare voors.

[Signed:] ALBERT VAN BREUGEL.

[Signed:] CONRAD VON BREITENBACH.

[Signed:] J. COON.

[Signed:] PIETER DE NEIJN.

[Signed:] W. VAN DIEDEN.

[Signed:] H. CRUDOP.

C. 8, pp. 30-31.

Maandach {16720606} 6en Junij 1672.⁵⁰

Alsoo op den 25en der verleeden maent alhier is comen te paresseren, ‘t bootge Marcken (bij Haer Edle. onse Heeren Principalen expresselijck nae d’ eijlanden van ‘t St. Thome en Annabon affgesonden, omme aen ‘t eerste een goede nomber slaven ten behouve deser residentie te negotieren, ende van ‘t twede enige quantiteijten steck van d’ manive ofte farinhawortel⁵¹ &a. herwaerts aen te brengen) ‘t welck naer ‘t rapport der opperhooffden al geheel buijten verhopen aan St. Thome niet het minste in den geprojecteerden slavenhandel hadde cunnen obtineren, en zulx vruchteloos naer Annabon moeten vertrecken, vanwaer ons dan enelijck enige weijnige steck van d’ voors. manive toegebragt hebben,

Ende aengesien Haer Edle. onse Heeren Majores in ‘t vaderlant d’ vordere emploije van desen bodem aen ons hebben gelieven gedefereert te laten, maer geconsidereert datter althans geen occagie zij, om ‘t selve scheepje ten dienste van d’ E. Compe. alhier aen te houden ende te gebruijken, Ingevolge is goet gevonden en verstaen, het cargasoentje, d’ voors. opperhooffden in ‘t Patria⁵² op hoope van negotie mede gegeven, nevens ‘t geene wijdersvoor deese plaats⁵³ daerin afgescheept, op ‘t spoedigste daeruijt te lossen, en alsdan dien bodem naer Batavia te largeren, alwaer geen occagie sal ontbreeken, om denselven beeter dan hier t’ emploijeren.

Aldus geresolveert in d’ Fortresse de Goede Hoope ten dage en jare voors.

[Signed:] ALBERT VAN BREUGEL.

[Signed:] CONRAD VON BREITENBACH.

[Signed:] J. COON.

[Signed:] PIETER DE NEIJN.

[Signed:] H. CRUDOP.

[Signed:] W. VAN DIEDEN.

C. 8, pp. 32-35.

[ {16720627} 27 Junij 1672]

Onderstaande hoofftofficieren sullen voortaen nevens hare ampten oock de toesigt hebben te nemen als een ider hier onder aangewesen en geordonneert wert, te weten:⁵⁴

Den luijtenant Sr. Breijtenbagh sal besorgen dat d’ werclieden aan de nieuwe fortificatie, dagelicx aan haar werck iverigh voortgaen, soo wel de steenbreeckers, als metselaers ende andere daar aan dependerende, mitsgaeders wel toesien dat de wagens die de steenen aanrijden, behoorelicke vragten s’ daegs doen; insgelijcx een ooge laten gaen over ‘s Comps. arbeijtslieden, metselaers, timmerlieden, smits, &, wel lettende dat des Comps. materialen niet voor particuliere verarbeijt werden en die gasten in gedurigen arbeijt blijven. Sal oock nevens den luijtenant Sr. Coon en ondercoopman Sr. Wittebol, gesamentlick resolveren hoe ‘s Comps. nieuwe fortresse ‘t seeckerst opgemaeckt en ‘t meest gevordert werde. Sal oock om den anderen weeck eens na buijten rijden om de visite te doen, wat bij ‘s Comps. volck op de buijteposten verrigt wert, ende ons daer van aan ‘t fort rapport doen.

Den luijtenandt Sr. Coon sal niet alleen de sorge over ‘s Comps. paardestal, wagemaeckers, &a. behouden, maar over de wapencamer goede toesigt nemen, en daertoe als Capitein des arme gebruijcken den sargeant Jeronimus Croese die dan gehouden sal sijn t’ allen stonden aan hem rapport te doen van den ontfanck ende uijtgift, wel lettende dat niet sonder behorelicke ordonnantie daaruijt verstreckt ende ‘t geweer suijver gehouden werde, niemandt vrems, daerop buijten ul. kennis latende comen, het oudt onbruijckbae[r] geweer &. appart leggende om bij gelegentheijt na ‘t Patria gesonden te werden; sal oock alle maenden behorelicke reke. doen van ‘t branthoudt dat door de vrijlieden voor de Compe. gelevert wert, daerenboven sal nevens den ondercoopman Sr. van Dieden ‘t opsigt over ‘t sieckenhuijs nemen ende een a 2 mael daegs nevens den sieckentrooster Carpius de visite gaen doen om nevens den chirurgijn Jan Schreijer soodanige voorsorge te beramen, als tot opqueeckinge der siecken en reijnigen van ‘t sieckenhuijs sullen kunnen practiseren, wel lettende dat onder pretext van sieckte geen luijaerts sigh daer onthouden, ons daer van rapport doende. Sal oock een wakend oog laten gaen over de wercklieden aan d’ nieuwe fortificatie ende nevens den luijtenandt Sr. Breitenbagh en lantmeter Sr. Wittebol gesamentlick ‘t beste helpen resolveren, ende eens om d’ andere weeck na buijten rijden om de visite te doen watter bij ‘s Comps. volcq op de buijteposten verrigt wert ende ons daervan aan ‘t fort rapport doen.

Den fiscael Mr. Pieter Denijn sal nevens ‘t exerceren van sijn fiscaelsampt oock toesigt hebben over ‘s Comps. equipagi[e]huijs en vaertuijgen en wel neerstigh helpen toesien, dat ‘s Comps. ambagsluijden, soo wel timmerlieden, metseleers,⁵⁵ smits, als andere bij haer werck blijven en geen houdt, steen, calck, ijser, off ander materialen vo[or]vremde verarbeijde, vercoopen ofte op andere manieren vervrimden, en bij gelegentheijt oock ‘t ooge laeten gaen over ‘t werck aan die nieuwe fortificatie.

Den ondercoopman Sr. Crudop sal nevens de Secretarije oock sorge draegen dat sijn cassaboeck, daghregister &, maentlix effen stae, en voortaen alle Saterdagen in presentie van de luijtenant Sr. Breitenbagh en Coon de dagloonen aen ‘t arbeijtsvolck uijttellen, en d’ afbetaelde rollen in het negotiecomptoir brengen, gelijck voor dato in het gebruijck altijdt is geweest.

Den ondercoopman Sr. van Dieden sal behorelicke sorge draegen dat sijne soldijeboecken noijt veragteren maar nevens sijne dispenceboecken maentlicx vereffenen, oock nevens den luijtenandt Sr. Coon en sieckentrooster Carpius, goede opsigt over ‘t sieckenhuijs draegen, eens a 2 mael daegs aldaer de visite doen en gesamentlick met den chirurgijn Jan Schreijer soodanige order helpen beraemen dat alles ordentlick toegae en geen luijaerts daer onder gedoogt werden.

Den ondercoopman Sr. Wittebolsal goede sorge draegen⁵⁶ dat boven sijne wijnckel boecken⁵⁷ oock de negotieboecken eenmael vereffent werden en alles behoorelick aangeteeckent sij, midtsgaders goede opsigt over de packhuijsen nemen, niet sonder ordonnantie verstrecken opdat sigh buijten gevaer verantwoorden kan, en wel toe sien dat alles met goede ordre toegae, sal oock nevens de luijtenants Sr. Breitenbagh en Coon ‘t oog laeten gaen over ‘t werck der nieuwe fortificaetie en gesamentlick helpen beraeden wat best gedaen dient, tot voortvaeringh ende opbouwingh der selver.

Den sargeant ende capitein des arms Jeronimus Croese sal onder opsigt van den luijtenandt Sr. Coon ‘t gesagh over de wapencamer hebben, ende besorge dat de selve wel gehanthaeft werden, alles van gecommitteerde t’ sijner verantwoordingh overnemende ende ‘t selve suijver en schoon houden, pertinentelick aanteeckenende watter op compt en weder van verstreckt werde, niet sonder ordonnantie overgevende om ‘t selve maendelicx te connen verantwoorden; sal oock wel gade slaen dat geen vremt volck, jae niemandt sonder consent daer op kome, opdat geen oudt goet tegen nieuw verruelt⁵⁸ werde, sal al ‘t oudt en ongebruijckbaer geweer &a. appart leggen, ende dat gerepareert kan werden laetenverhelpen,⁵⁹ oock besorgen datter geen leccagie van water &a. bijcome, ende ergens ijets vernemende, sulcx den baas metselaar dadelick bekendt maeken en laten helpen.

Dit is dan soo veele voor eerst noodigh geaght heb UE. gesamentlick te ordonneren ende dat maar bij provisie, tot der tijdt den E. heer Goske hier arriveert aan wien de continuatie off veranderingh van dien deferere.

In ‘t Fort de Goede Hoope desen 27 Junij 1672.

[Signed:] ALBERT VAN BREUGEL.

[Signed:] CONRAD VON BREITENBACH.

[Signed:] W. VAN DIEDEN.

⁶⁰

C. 8, pp. 36-39.

Sondagh {16720731} 31 Julij 1672.⁶¹

Gemerkt ons heden, met de verschijninge van de fluijt Saxenburgh uijt ‘et Patria, onder andere brieven mede is toegekomen sekere missive van de Gecommitteerde Heeren Bewinthebberen uijt ‘s Gravenshage in dato 13en April, waerbij beselve ordonneren, dat, ingevalle wij op ‘t verschijnen der geseijde fluijt alhier, met eenige hoekers versien waren, ende in ‘t korte zeijlvaerdigh conden werden gemaekt, een derselver, met de brieven ‘t voors. Saxenburgh uijt ‘t vaderland medegegeven, sonder ‘t minste versuijm naer Batavia te depecheren, en daertegens ‘t voorn. schip, nevens d’ fluijt Cattenburgh (die alle dage mede te gemoet sien) tot naeder ordre alhier aan te houden, Maer in contrarie cas, ‘t sij Saxenburgh off Cattenburgh dat eerst quamen te vernemen, op ‘t spoedigste derwaerts te laten afgaen: Ingevolge is met gemeen advijs g’arresteert, den hier ter rhede leggenden hoeker d’ Lijster in aller ijl daertoe t’ appropieren, en alsdan met de opgemelde Saxenburgse brieven en andere advijsen aen d’ Hooge Regeringe tot Batavia te versenden, mitsgaeders de voorn. fluijt, nevens ‘t verwachtwerdende Cattenburgh in conformite van Haer Edle. voren geciteerde ordre, alhier aan te houden, tot dat ons naeder last diesaengaende sal toegekomen sijn.

Vrijdagh 5 Augsti. 1672.

In consideratie geleijt sijnde de tegenwoordige bekommerlijke constitutie van tijden, en dat de vijanden van onsen Staat, bij gevolge van de E. Compe., bij ‘t nemen van een entreprinse op dese plaets, een seer gewenschte ververschinge aan ‘t Dasseneijlant , alwaer d’ gemelde Compe. thans ruijm 500 stx. schone halff slagschapen heeft weijden, souden cunnen opdoen, en hun van ‘t geseijde eijlantje, met d’ minste moeijten meester gemaekt hebbende, als dan daerin naer appetijt refrecheren,

Soo is goet gevonden en verstaan, alle d’ schapen bij d’ eerste occasie daervandaen te laten halen, ‘t zij directelik met eenige onser vaertuijgen herwaerts aen off over de Saldanhiabhaeij te lande, so en als best en gevoegelixt sal cunnen geschieden, Alsoo men ook ondervint, dat d’ E. Compe. van dit plaetsje, door de verde affgelegentheijt, niet ten besten can werden gedient, en ‘t ginder altijt soo aan ‘t een als ‘t ander komt te gebreken, houdende onderentussen noch in suspens, off sulx omtrent ‘t Robbeneijlant mede diende gepractiseert te werden.

Vrijdagh 18 Augsti. 1672.⁶²

Also Haer Edle. onse Heeren Principalen ons bij derselver missive van den 15 Maij des voorleden jaers, onder anderen hadden g’ authoriseert dat bij aldien en so lange de mom alhier tot 50 Rxrs. ‘t vat soude cunnen werden gedebiteert, wij uijt d’ passerende schepen so veel van dien dranck vermochten te lichten, als bequaemelik konden verslijten, ende mitsdien bij d’ facturen van d’ g’arriveerde fluijt Saxenburgh ondervonden wert, dat deselve een goede quantiteijt Luijx bier voor ‘t lant in heeft, ende sommige van onse geprivilegieerde tappers, omme ‘t lichten eniger dier vaten, tegens sodanige raisonnable betalinge, als men daerop soude mogen stellen, seer instantelik hebben versocht,

Soo is, naer voorgaende deliberatie geresolveert, tot accomodatie eer-gedachte borgers, en om d’ E. Compe. voor soo veel van de bederffelikheijt, die d’ geseijde drank door ‘t extraordinarie lange leggen der voors. fluijt hier ter rhede mochte comen onderhavigh te werden, te guaranderen, op ‘t welbehaegen van Haer gemelde Edle. daeruijt te lichten 15 1/2 vaten, en deselve ten insichte van de mindere prijsen, hoedanigheijt en grootheijt tegens d’ mom, tot 40 Rxrs. ijder ton te debiteren en wederom uijt te vercopen.

Aldus geresolveert in d’ Fortresse de Goede Hoope ten dagen en jare voors.

[Signed:] ALBERT VAN BREUGEL.

[Signed:] CONRAD VON BREITENBACH.

[Signed:] J. COON.

[Signed:] PIETER DE NEIJN.

[Signed:] H. CRUDOP.

[Signed:] W. VAN DUIDEN.

[Signed:] J. WITTEBOL.

[Signed:] (1672 24/8)

C. 8, pp. 40-46.

Dingsdagh {16720830} 30en Augsti ao. 1672.⁶³

Den E. President en vordere Raden der fortresse en residentie d’ Goede Hoop, g’adsisteert met die uijt d’ borgerije, heden bij een vergadert, omme, nopende de constitutie deser plaetse, ten reguarde van de tegenwoordige beschapenheijt onses vaederlants, te delibereren, en met den anderen sodaenigen voorsieninge in ‘t een en ‘t ander te beraemen, als den dienst van d’ E. Compe. en ‘t gemeijne best aen desen oort naer saex gelegentheijt zoude mogen comen te vereijschen, hebbende op d’ propositien bij zijn E. en vordere raden voornt. terselver vergaederinge gedaen, met aandacht gelet en geconsidereert ‘t gunt ter materie dienende was, voorts met gemeijn advijs voor eerst geresolveert en vast gestelt het uijtvoeren van d’ naervolgende poincten:

1.

Also onser Heeren en Meesters ons bij derselver missive van den 13 April⁶⁴ hadden gelieven te communiceren, dat d’ langh geduchte duijstere wolcken in Europa , eijndelik bij d’ Croonen van Groot Brittanien en Vranckrijck resp. aan de eene, ende onsen Staat aan d’ ander zijde, in het vuijr van een pernicieussen oorlogh uijtgeborsten, albereets aen geene canten met daedelijke hostiliteijten sodaenigh waren begonnen, dat Haer Hoog. Moog. allomme tot ‘et plegen van gelijke vijandtlijkheden ordres hadden laten afgaen, omme ingevolge d’ voorss. vianden, onder authoriteijt van deselve, alle mogelijxste afbreuk te doen, ook ons voorts bij haer Edle. so opgemelde als voorgaende aenschrijvens g’injungeert, over al in postuij van defensie te stellen, Soo is op ‘t welgefundeerde presuppoost, dat de vianden die thans ons lieve vaderland beoorlogen, niet buijten apparentie door een entreprinse d’ landen en territorien van d’ E. Compe. in Oost Indien souden mogen comen te benouwen, en dese plaets en passant mede tragten t’ emporteren, tot voorkundschap⁶⁵ van eenige vremde Europeesche aancomende magten op d’ beste en bequaemste plaatsen aan ‘t hooge en ‘t verreste t’ zeewaerts uijtkijkende gebergte, waerin dese residentie omheijnt leijt, eenige sekere zeijnen door vlaggen te beraemen, die ons van d’ aancomste derselver gewaerschouwt hebbende, tot gevoeghlijcken resistentie souden kunnen aandrijven, waertoe dan bij den Raadt zijn affgespeculeert, vier diversche plecken, namenlijk ‘t eerste …⁶⁶ d’ tweede in den bergh in d’ Houtbaeij agter d’ boerewoninge, d’ derde aen de …⁶⁷ welcke alle van d’ een tot d’ ander beoogt cunnende werden, ons alhier aan ‘t fort zeer spoedigh daervan staan te verwittigen, ende op datt men van d’ quantiteijt dier gesiene schepen met verscheijdentheijt can oirdelen, sullen op ijder plaatse twe ordn. vlaggen werden gestelt, waervan ‘t ophaelen van d’ eene, vier, en van beijde, meer schepen sullen hebben te beduijden, en bij d’ eerste en verreste 3, mitsgaeders aen d’ resterende twe persoonen ijder geplaets werden, nae datmen⁶⁸ op ‘t rapport van d’ twe gecommitteerdens, die morgen tot naeder speculatie derwaerts uijtstaen te vertrecken, goet vinden sall.

2.

Ende dewijle het beletten en weerenvan ‘t landen⁶⁹ des vyandts, so aan dese zijde van de baeij, als elders, voor een der considerabelste poincten schijnt te wesen, waerdoor deselve van haere concepten gediverteert, en d’ advenuen t’ eenemael afgesneden cunnen werden, gelijk dan op ‘t aanwesen van d’ E. Hr. Gouverneur Goske ao. passado uijt dien hoofde tot zulx positive ordre gegeven, Invoegen breder bij resolutie van den 16en Feb. desselven jaers vervath, Maer voor als noch, ten deele door agteloosheijt als alte groote sekerheijt, niet volbragt is, soo hout men mede voor geresolveert morgen d’ visite bij d’ stranden aan dese zijde van de baeij tot achter d’ Leuwenberg , d’ Cloof en d’ Soute rivier te nemen, en nauwkeurigh af te zien, waer den vijand sijn desseijn soude kunnen te werk leggen, mitsgaeders op alsulcke plaatsen, die door de natuer niet en zijn gefortificeert, eenige aerde schansje[s] op te werpen, en vorders tot tegenweer nae eijsch te verzien.

3.

Op dat men ook eens regt cundigh moge werden, waerin ‘s Comps. magt, so bij derselver dienaeren hier en daer verdeelt leggende, als onder d’ borgerije omtrent dit fort en ten platten lande gehuijsvest zijnde, eijgentlik bestaet, welcke weerbaer zijn, en met distinctie tegens den vijand cunnen gebruijckt werden, so sal tegens aanstaande Vrijdagh den 2en Septembris een generaele wapenschouwingh werden beschreven, als wanneer een verdeelinge onder deselve gemaekt en een sekere ord’re gerengeert sullen werden, omme hun in tijde van noodt, stricte daernae te reguleren.

4.

Soo haest en wanneer d’ beraemde zeijnen van aancomste eeniger schepen werden gedaen, ende d’ gerugten van ‘t extraordinaire getal opcomen, sullen aller vrijheden, vrouwen, kinderen, nevens haere bagagie, vee en wat andersints mede voeren kunnen, hun naer ‘t Hottentots Holland hebben te retireren, alwaer ‘t sekerste g’agt wort, voor een tijtlangh te resideren, werwaerts mede sal moeten vlugten ‘t meeste gedeelte van alle ‘s Comps. so groff als cleijn vee, buijten ‘t gene hier aan ‘t Fort can versekert blijven, tot welckers bewaerders 8 a 10 persoonen bij d’ E. Compe. nevens een gelijk getal uijt d’ borgerij, bij hun selfs tot versekeringhe van haere aangehorigen te verkiesen, sullen mede gaen, met vivres voor eenigen tijt naer gelegentheijt van saeken, ijeder voor d’ zijne versien zijnde, sonder egter meer slaeven te mogen mede nemen als tot haeren dienst nodigh vereijschen.

5.

Overmits ‘t nieuwe casteel aen dese cant van ‘t oude fort en nae zee noch open en ongesloten leijt, ende d’ twede punt eijndelijck eens soverre g’advanceert is, dat men vertrouwt deselve binnen weijnigh weken op haer behoorlijke hoogte g’extrueert te hebben, Soo werd goet gevonden met ‘et volcq dat voor als noch aan ‘t clipsteen breken gebruijckt is, uijt te scheijden, en d’selve aan ‘t sluijten van d’ aerde gordijnen t’ emploijeren, te meer, also men oordeelt, datt’er reets so veel steen gebroken in voorraet leijt, als tot d’ punct noch comen te vereijschen, houdende niettemin daenin sodanige ord’re, dat d’ metselaers met haer werk sonder verlet inmiddels volgens ‘t project cunnen voortgaen.

6.

Tot welcken eijnde ook blijft g’arresteert, dat alle vrijleden met haere waegens nevens die van d’ E. Compe. sonder d’ minste exceptie, toecomende Maandagh nae d’ Houtbaeij sullen vertrecken, ende alle ‘t gevelde houtwerk, so pallisaden, als andersints aldaer gereet leggende, herwaerts aenvoeren omme sich daervan te kunnen dienen, werdende tot d’ opsigt daerover te nemen den leutt. Coon en Borgerraad Smiendt bij desen gecommitteert.

7.

Belangende het project van Trencheen, door den lieutenant Sr. Breitenbach vertoont, waer door dit oude aan ‘t nieuwe fort soude cunnen werden gehegt, met d’ consideratien daerover pro ende contra genomen, is goet gevonden, ‘t selve in suspens te houden, tot dat alvooren ‘t nieuwe casteel, volgens het ontwerp en ordre van d’ Hr. Gouverneur Go[s]ke gesloten, en d’ advenuen door eenige aerde schansjes versekert zijn, latende onderentuschen een ijeder g’injungeert sijne gedagten omtrent die en andere consideratien besich te houden, hoe en op wat wijse d’ viand alle mogelikste afbreuk van ons alhier geschieden, en alles best tot resistentie ingerigt, ende met d’ meeste sekerheijt te wercke geleijt can werden omme tegens een onverwagte assaulte in postuer van defensie te wesen, en daervan ter eerster vergaederinge rapport te doen:

Ende vermits ‘t nieuwe casteel voor als noch van geen levensmiddelen behoorlijck versien is, So werden diegene die over d’ magazijnen resp. bewind en voeren, mede bij desen gelast die voorsorge te draegen dat ‘t selve in ‘t korte, so van vivres als ammonitie van oorlooge behoorlijck geprovideert werde, sonder daerin eenigh versuijm te plegen.

Aldus g’arresteert in d’ Fortresse de Goede Hope ten dage en jare voors.

[Signed:] ALBERT VAN BREUGEL.

[Signed:] CONRAD VON BREITENBACH.

[Signed:] J. COON.

[Signed:] PIETER DE NEIJN.

[Signed:] H. CRUDOP.

[Signed:] W. VAN DIEDEN.

[Signed:] J. WITTEBOL.

[Signed:] (1672 24/8)

[Signed:] DIRCQ JANSZ SMIENDT

[Signed:] ELBERT DIMER.

C. 8, pp. 47-51.

Saturdagh {16720903} 3en September 1672.

In conformite van ‘t besluijt op den 30en passado genomen, heden gehoort zijnde ‘t rapport van de gecommitteerdens, die tot de vesite der op te regten zeijnen en ‘t besigtigen der stranden &a. waren uijtgeweest, waerbij d’ eerste met het gunt diesaangaende reets was geresolveert, in alles nae haere bevindinge schijnt te quadreren, Is goet gevonden, met deselve op ‘t spoedigste voort te gaen en aan ‘t werck te peuren: Mitsgaeders, concernerende het tweede, voor eerst een aerde schansje achter d’ Leuwenberg volgens het project door den lantmeter daervan verthoont, aen seker inhammetje, daer men met 2 a 3 chialoupen gemackelijck can aanlanden, so datelijck⁷⁰ op te werpen, en daertoe onder anderen te gebruijken die 25 matrosen, dewelcke gisteren voor een tijtlangh ten dien eijnde aen land g’ordonneert zijn, ook voorts aff te steken en te wercken aen sekere plaetsen op d’ Soute rivier affgesien, die de vrijleden presenteren ende aannemen met d’ haere uijt d’ borgerije sonder versuijm te voltoijen, sullende immiddels in de cloof mede een cleijne vastigheijt affgebaekent ende alsdan daeraen gelaboreert werden.

Gisteren, ingevolge van d’ opgemelde resolutie op ‘t gedestineerde rendevouz, wapenschouwinge van d’ militaire ofte crijgs-magt, die men voor present tegens den viand zoude cunnen uijt maeken, gedaen zijnde, is deselve van d’ E. Compe. bevonden te bestaen in een nomber van …⁷¹ persoonen, so soldaten, matrosen als ambagtslieden, &a. mitsgaeders die van de borgerije in een getal van…⁷² coppen, welcke, naedat aldaer in seven vaendels en troupen verdeelt, in bataille gestelt en g’exerceert waeren, wederom in goede ord’re afgemarcheert zijn, Ingevolge is wijders g’arresteert, nopende het vaste reglement, waernaer voortaen sullen hebben te werk te gaen, in manieren naevolgende te beraemen:

Het geheele corpus van ‘s Comps. dienaeren zall werden gedeelt in 5 troupes, ijeder versien met een aparte vaendel, een sergeant tot troupvoerder nevens een provisionele vaendrich en Zijne andere onder officiers, invoegen gisteren opgetrocken hebben, namentlijck voor ‘t witte vaendel den sergeant Cruijthoff, voor ‘t roode Jeronijmus Cruse, voor ‘t blauwe Hans Michael Calmbach, voor ‘t bonte Adriaen Bauw, voor ‘t orangje Pieter Luijbregtsz,⁷³ Sullende de matrosen bij het canon verdeelt, en d’ ambagtslieden, als d’ minste in ‘t handelen van de wapenen ervaeren, nevens eenige troupes van de voors. militaire, binnen de forten verdeelt en geplaetst werden.

De borgerlijcke militie zal in twe compagnien⁷⁴ gedivideert, en d’ eerste gevoert werden bij den lieutenant Sr. Smient en zijnen vaendraeger Mr. Gresnich mitsgaders d’ andere bij den out Borgerraad Sr. Mostaert en vaendrich Jacob Rosendael welcke twee personen voor dien tijt, tot ‘et becleden van d’ voors. functien respect., staande dese vergaederinge, g’eligeert zijn, ende sullen de geseijde twee troupen, sodanigh werden gerengeert en geformeert, als de saex gestalte mogte comen te vereijschen, met recommandatie omme d’ sulcke van behoorlik zijd- ende schietgeweer, nevens cruijt en loot continueel versien te houden, en bij gelegentheijt in ‘t handelen van d’ wapenen te doen exerceren.

Over welcke twee corpus als overste naer gelegentheijt van tijt en saeken, is genomineert d’ eerste hieutenant Sr. Breitenbachwaerbij verstaen wordt, dat deselve d’ avant guarde en den voorrangh sal hebben,⁷⁵ omme onder d’ authoriteijt, ord’re en ‘t gesagh van hooger, nevens andere gequalificeerde militaire officiers, d’selve voor te gaen, behoudens ijder sijne reputatie en respect in ‘t zijne.

Ende dewijle ‘t niet wel doenlik zoude wesen, alles hiertoe requirerende positijff te beraemen, sonder daerin naemaels veranderinge te maeken, so blijft sulx maer bij provisie en naeder ord’re van d’ Hr. Gouverneur Goske vastgestelt, behalvendat men⁷⁶ sich in sodanige voorvallen ook nae een tijt en d’ bevindinge van saeken sal moeten rigtsnoeren.

Wijders in Raede geproponeert zijnde, dat men mede een compe. van in d’ veertigh ruijters soude cunnen formeren, mits daertoe gebruijckende d’ paerden van d’ E. Compe. en d’ borgerije, dewelcke wel gemonteert en gedresseert onder een ervaeren persoon tot voor-rijder aengevoert wesende, insgelijx van geen geringe verwagtinge wesen, en den vijand bij ‘t landen met schermutseren in disord’re brengen en groote afbreuk soude kunnen doen, waerover dan gedelibereert zijnde, is sulx voor g’arresteert gehouden, ende de Borgerraeden dierhalven versogt, een beslagh van alle bruijckbaere paerden te maeken, met overlegh, wie daertoe uijt haere compe. souden bequaem oordelen, om als dan wijders daerin te versien.

Aldus g’arresteert in d’ Fortresse de Goede Hoope ten dage en jare voors.

[Signed:] ALBERT VAN BREUGEL.

[Signed:] CONRAD VON BREITENBACH.

[Signed:] J. COON.

[Signed:] PIETER DE NEIJN.

[Signed:] H. CRUDOP.

[Signed:] W. VAN DIEDEN.

[Signed:] J. WITTEBOL.

[Signed:] (1672 24/8)

[Signed:] DIRCQ JANSZ SMIENDT.

[Signed:] ELBERT DIMER.

C. 8, pp. 52-53.

Dingsdagh {16720927} 27en September 1672.

Behalven dat het Swaentje voor tegenwoordich nergens anders toe weten ‘t emploijeren, door dien de besending naer Batavia van onse Heeren en Meesters uijt ‘et vaederland jongst te doen g’ordonneert, door den hoeker d’ Lijster , albereets voor ‘t wederkeren van ‘t geseijde scheepje alhier, volbracht, mitsgaeders onse intentie omme ‘t selve naederhand sekerheijtshalven nae Ceijlon aff te zenden, vermits de verschijninge van den hoeken d’ Loerij onlanx over dese hoek derwaerts uijt gepasseert, mede g’altereert, ende sulx bij ons buijten apparentie gestelt zij dat Bulckesteijn , directelijck uijt ‘et Patria naer Suratte gedestineert, door lange tardantie zijn cours dese plaets voorbij genomen, ofte des neen, Haer Edhe. ministers in die gewesten, al genoegsaem advijs van den staat onses vaederlandts over landt sullen hebben becomen, ende ‘t meergemelde scheepje, bij naeder considerabile tijdingen uijt Europa , alsdan niet ondienstich zoude wesen omme die op ‘t spoedigste van hier vorders naer India over te brengen.

Aldus g’arresteert en geresolveert in d’ Fortresse de Goede Hoope datum ut supra.

[Signed:] ALBERT VAN BREUGEL.

[Signed:] CONRAD VON BREITENBACH.

[Signed:] J. COON.

[Signed:] PIETER DE NEIJN.

[Signed:] (25/1672 9/27)

[Signed:] H. CRUDOP.

[Signed:] W. VAN DIEDEN.

[Signed:] J. WITTEBOL.

[Signed:] (1672 24/9)

C. 8, pp. 54-55.

Maendagh {16721010} 10en October 1672.

Gedelibereert sijnde, is geresolveert, d’ ordre van d’ Heeren Majores, vervat bij seeker⁷⁷ acte, gedateert in ‘s Gravenhage 19en April deses jaers, door gemelte Haer Edle. den Raadt Extraordinari⁷⁸ en Gouverneur Isbrant Goske⁷⁹ versegelt mede gegeven, om alhier gecomen ‘t openen: inhoudende onder anderen van het schip Zuijt Polsbroeck alhier te doen vertoeven tot naeder ordre, en uijt d’ ladinge in d’ fluijtscheepen Saxenburg en Cattenburg over te scheepen d’ contanten en al sodanige verdere goederen, als dese bodems bequaemelijck souden cunnen medevoeren naer Batavia: Haer Welgemelte Ede. bevel ten spoedigsten t’ executeren, ten dien eijnde alles daerop aengeleijt sall werden, Saxenburg aenstaende Saturdag te doen reijs vorderen, doch terwijl op d’ comste van Cattenburg geen staet is te maeken, noch oock off enige leedige ruijmte overigh hebben sal, en Saxenburgh geen off immers weijnig goederen inheeft, mitsgaders Zuijt Polsbroex cargasoen genoegsaem bergen kan, ‘t selve in ‘t geheel aan Saxenburgh over te scheepen, op dat also Haer Edle. tot Batavia des te eer daeraff souden mogen gedient wesen.

Soo oock te laten derwaerts gaen het gout bestaende uijt 250 pistoletten, uijt het vaderlant geprojecteert geweest tot den slavenhandel naer Angola , mits alhier onganckbae[r] en tot den handel van India dienstig zijnde; beneven thien aemen olijvenolij van onsen overigen voor[r]aad ende zeekere kist met coperwerck, bij abuijs in plaats van een kist schoppen en spaden uijt ‘t schip Middelburgh aen landt gecomen, ende dat d’ 50 marc silver ofte 908 1/2 Spaensche realen, benevens d’ voorseijde pistoletten uijt d’ fluijt Marcken ontvangen, sullen aenhouden om in tijdt en wijle tot d’ een off ander voorvallende besendinge te gebruijcken.

Gelijck mede naer voorgaande rijpe deliberatie verstaen sij, ten aensien in drie jaeren geen medicamenten dan alleen een cleijn kistgen extraordinari[e] gepetioneert hebben becomen, waerdoor present soo destituijt zijn, dat d’ sieken met d’welcke ‘thospitael⁸⁰ buijten die van ‘t guarnisoen, uijt de passerende scheepen, doorgaens in groot getall beladen is, niet connen werden geholpen, daer besijden oock (Godt beter ‘t) althans een tijdt beleven, omme tegens d’ overcomste van den vijant geprepareert en versien te wesen: desgelijx geen kennisse hebben, noch d’ minste staet cunnen maeken, wanneer uijt het vaderlant sullen werden gesecondeert, uijt d’ medicamenten met Zuijt Polsbroeck naer Batavia gedestineert, soo veel te lichten, als enelijck tot naeder ontseth van noden hebben.

Aldus geresolveert in d’ Fortresse d’ Goede Hoop ten dage en jare voors.

[Signed:] ISBRAND GOSKE.

[Signed:] ALBERT VAN BREUGEL.

[Signed:] CONRAD VON BREITENBACH.

[Signed:] J. COON.

[Signed:] H. CRUDOP. In R. en Scr.

C. 8, pp. 56-61.

Donderdach {16721027} 27 Octobris 1672.⁸¹

Aangesien Haer Edle. d’ Heeren Bewinthebberen van de Nederlantse Oost Indische Compe. en gevolmagtigde uijt de vergaederinge van de Seventhienen tot het beleijt van d’ secrete saeken, bij missive van den 13 Maij jongstleden, onder anderen ordonneren de fluijt Cattenburg , in plaats van nevens Saxenburgh nae Batavia te senden, alhier tot naeder ordre aan te houden, en sulx in den brief van 30 Maij naeder confirmeren, doch met vordere speculatijve verklaeringe, dat Haer voorgemelte Edle gedachten wel daarheen souden strecken, om dien bodem benevens de schepen Zuijd Polsbroek en de Vrijheijt , met bijvoegingh van d’ een of d’ ander hoeker of kleijn vaertuijgh, tot het geprojecteerde desseijn op het eijlant St. Helena vooraf te gebruijken, omme, so haast de twee andere schepen, namentlijk Hellevoetsluijs en den Briel , aen d’ Caap souden sijn gecomen, deselve mede of een van dien, nae alhier te raade mochten werden tot uijtwerking van de vordere concepten derwaerts aan te senden:

Dan, daarjegens geconsidereert, dat gedachte Heeren in ‘t vervolgh van dese materie haar hebben gelieven te verklaren Cattenburgh geen schip te sijn van sonderlinge defensie, veel min, dat den viand daermede groot afbreu[k] sal connen geschieden, (gelijk ook in effect sodanich wer[t] g’oirdeelt) en dienvolgende het laaste positijff, nopende ‘t emploij van Cattenburgh , vermits d’ insuffisantie bij gemelte Haer Edle. eenigsints te rugh gestelt, mi[ts]gaeders daarbesijden bij deselve brieven g’adviseert wert, het schip Hellevoetsluijs beneven den hoeker d’ Canar[ij]vogel ⁸² ongevaer halff Junij in gereetheijt souden wesen, om [te] volgen:

Soo is nae rijpen beraade, ten meesten die[ns]te van d’ E. Compe. geresolveert, om Haer Edle. desseij[n] met meerdersekerheijt bij der hand te nemen en uijt te voeren, d’ comste van ‘t gemelde schip Hellevoetsluijs af te wachten. Ende zulx te meer, vermits nootsaekelik vereijst, niet alleen d’ aangecomen militair[e], meest ongeoeffent volck sijnde, tot het gebruijk der wapenen te bequamen, maer ook mede bijsonderlijk dat wij derselver hulpe tussen wijle ten hoogsten va[n] noden hebben, tot herstellingh en weder in postuir v[an] defensie brengen der rontsomme nedergestort legg[ende] sooden-wallen deser fortresse, ‘t geene anders, so sulx alleen met het vorigh guarnisoensvolk had moeten geschieden, een grooten reex tijt naer sich gesleept, en verhindert soude hebben, van in lange noch aan den verderen opbouw van het nieuwe fort geen begin gemaekt te connen hebben:

Invoegen dan, om de gelegentheijt van de hulpe des voors. aanwesenden volcks, niet te verwaarloosen, ook geresolveert en goet gevonden is, dewijle de reparatie van het oude aarde fort, jegenwoordigh als een molhoop leggende, niet langer kan of magh werden uijtgestelt, bijsonderlik in dese conjuncture des tijts, daar men wel van noden is, tegens de macht van eenen onverwachten viand, in goet postuir te sijn, dat daarmede met kracht voortgevaeren, en alle die tot arbeijden bequaam sijn, daaroe gebruijkt, mitsgaeders voor den arbeijd ijder persoon gegeven sal werden een mutske Bataviase arak, en een pont ingesoute vis ‘s daegs, sodanich nochtans geschikt, dat het exerceren van de nieuwe soldaten onderwijlen echter onvermindert blijft, Gelijk ook, vermits bij lange nae halff sov[eel] soden niet en sijn te becomen als wel vereijssen o[m] d’ aarde wallen van onder tot boven op nieuws te b[e]kleden, en datse behalven dien dan ook noch gesteken wesende, souden moetenwerden⁸³ ruijm een halff uir van hier gehaelt, het fort geheel in plaats van soden, met een goede welgestampte muir van ta[ijp]aarde⁸⁴ ‘t overtrecken, te meer, dewijl niet alleen bestendiger als de soden, maer ten aensien van de nabij gelegen spetie gereeder werk maken sal.

Aldus g’arresteert in d’ Fortresse de Goede Hoope ten jare en dage voors.

[Signed:] ISBRAND GOSKE.

[Signed:] ALBERT VAN BREUGEL.

[Signed:] CONRAD VON BREITENBACH.

[Signed:] J. COON.

[Signed:] H. CRUDOP. In R. en Scr.

C. 8, pp. 62-63.

Maandagh {16721121} 21en Novembris 1672.

In deliberatie geleijt sijnde, hoedat seeker tamboer genaamt Arent Roelofsen van Breda, zedert den 1. deser lopende maant, buijten eenige bekende redenen van sijn bescheijden poste g’absenteert en sigh fugitijf heeft gestelt, gelijck hem voor als noch sodanigh ten platten lande is onthoudende, sonder tot heden, wat middelen ook daartoe sijn aangewent, achterhaelt te cunne werden, naer alle apparentie tot geen ander intentie, als t’ sijner tijt d’ occasie daartoe siende, om sijn verdiende straffe ‘t ontgaen, met het een off ‘t ander schip verder t’ ontvluchten, doch middelerwijle sich genoegsaam tot roven gestelt hebbende en geweld exercerende, waerover ons al verscheijde doleantien sijn te voren gecomen, Soo is goet gevonden en verstaan, so ten opsicht van dese jegenwoordige troubeleusen oorlogstijt, als tot voorcominge van meerder onheijlen, dewelke dien fugitijff bij gevolgh met hulp van diergelijke quaatwillige soude connen comen aan te rechten, bij biljetten allomme t’ affigeren, den voors. Arent Roeloffz vogelvrij te verclaeren, en daerenboven tot een premie te beloven, een somma van 25 Rdrs. voor diegene, die denselven, ‘t sij levendigh of[f] doot, in handen van de justitie comt te leveren.⁸⁵

Aldus geresolveert in d’ Fortresse de Goede H[oop] datum ut supra.

[Signed:] ISBRAND GOSKE.

[Signed:] ALBERT VAN BREUGEL.

[Signed:] CONRAD VON BREITENBACH.

[Signed:] J. COON.

[Signed:] H. CRUDOP. In R. en Secr.

C. 8, pp. 64-66.

Dingsdagh {16721122} 22en November 1672.⁸⁶

D’ Heer Gouverneur in Raede gerapporteert hebbende dat Zijn E. door den schipper op Cattenburgh Jan Bartelsz Tant, eerst heden morgen was bekent gemaekt, hoe zij op d’ reijse nae herwaerts, tuschen wegen om te vervarsch[en] het eijland St. Vincent aenlopende, aldaer om schilpadden te vangen, ter rhede gevonden hebben zeker opgetimmerde France buijs van Diepe , gemonteert met 2 stuckjens en parthije schiet en zijd geweer 16 coppen,⁸⁷ groot ongevaer 30 a 40 lasten, inhebbende alleen maer weijnigh zout, denselven ongemoeijt g’aba[ndon]neert⁸⁸ hadden, en zulx, ingevolge de resolutie by he[m].⁸⁹ en Scheepsraadt daerop genomen; dewelcke in Raed[e] gebracht en g’examineert zijnde, d’ redenen die h[aer]⁹⁰ daertoe hebben bewogen, bestaande eerstelik daerin dat veel volc siek en met d’ scheurbuijk belaeden wa[s] en zulx niet magtigh, om de voors. buis te bema[nnen] ;⁹¹ dat deselve haer in hun reijs zeer veragteren, mitsgaeders doorgaens en⁹² waekend oogh daerop soude moeten hebben houden, en bij gevolgh schip, goe[t]⁹³ en volc in groot hazard gestelt.

Ende laestelik, ter saeke het voors. buijsje van weijnigh waerdije hadde bevonden te wesen, dae[rom]⁹⁴ verstaan te largeren en ongemoeijt te laeten.

Sonder eenigh reguardt te nemen op d’ acte van interdictie, bij d’ Heeren Majoores haer uijt ‘t vaederland medegegeven, bij d’welcke haer luijden wel expres gelast is, d’ Engelsche en Fransche schepen viandtlijc te vervolgen, en allen mogelijcken afbreuk te doen, en bij gevolgh dese ordre immers in agtingh genomen en verre geprefereert te werden boven derselver consideratien, hier vooren geciteert zijnde, te meer, dewijl volgens d’ schriftelijke beëdigde verclaeringe van den onderstierman, derdewaek, sergeant en twee matrosen, ‘t meeste volcq van de France aen land geretireert, ses man aen Cattenburgh , en eenlijc twee personen in ‘t scheepje, mitsgaeders daertegens seven mannen van d’ onse aen ‘t buijsje overgegaen, zulx⁹⁵ sonder schoot, stoot off eenich gevaer reets daervan meester geworden waren, en nae hun believen hadden connen disarmeren en vorder ruineren, het welc dan ingesien, als een saeke niet alleen van overgroote ongehoorsaanheijd in ‘t overtreden van so stricten ordre, naer ooc van een seer quaede naebedenckinge en pernicieusen gevolge, dat niet can off magh geconniveert off geleden werden, Soo geeft den Hr. Gouverneur in deliberatie, of men den fiscael niet en behoorde ‘t ordonneren, den geseijden schipper en den vorderen Scheepsraat te doen calangeren, om so voorts te regte te stellen, dan daerjegens in consideratie gecomen sijnde, dat alvooren de saeken conden werden gebragt in staat van te termineren, al eenigen tijt naer sigh slepen soude, en het voorgenomen desseyn op ‘t eijlant St. Helena zulx niet can toelaten, Mitsgaeders tot het maeken en stellen van so veel andere officieren op Cattenburgh , aen bequaeme stoffe gebreeckt.

Soo is⁹⁶ naer rijpe overweginge goet gevonden en geresolveert, die saeke te houden in suspens, en dat met eerste gelegentheijt d’ becomene informatien sullen werden gesonden aen d’ Edle. Heeren Gouverneur generael en Raeden van India, om op Batavia t’ zijner tijt te regt gestelt te werden en haer inmiddels gesaementlijc derselver functie te laten becl[eden].

Aldus g’arresteert in ‘t Fort de Goede Hop[e] datum ut supra.

[Signed:] ISBRAND GOSKE.

[Signed:] ALBERT VAN BREUGEL.

[Signed:] CONRAD VON BREITENBACH.

[Signed:] J. COON.

[Signed:] H. CRUDOP. In R. en Scr.

C. 8, pp. 67-69.

Maandagh {16721128} 28 Novembris 1672.

Alhoewel d’ Heeren Majores in ‘t vaederlant, bij derselver successive brieven ons hebben gelieven aan te schrijven en te gelasten, d’ lanttogten tot den bestiaelenhandel met dese inlantse natie, voor een tijt langh te staeken, off immers, so veel eenigsints geschieden can, te mesnageren, ten principaelen uijt consideratie, omme te besien off deselve daerdoor niet en souden zijn te brengen van selfs met haer vee herwaerts af te comen, alsoo sulx des volgende, niet alleen voor d’ Compe. vrij profijtabelder vallen, maer ooc bijsonderlijc, dat de besendinghen die daerom in vorige tijden met groote oncosten zijn gedaan, souden connen g’excuseert werden, doch daertegen ervaeren dat desen landaert, en bijsonderlijc de veerijckste, met d’welcke den handel gedaan is, diep te lantwaarts in zijn wonende, zedert den tijt van ongevaer drie jaeren noijt met eenigh vee zijn afgecomen, en dat ten principaelen uijt vrese, dat niet door haere vijanden (onse Caaps nabuijrige Hottentosen) welckers jurisdictien nae herwaerts zouden moeten passeren, gemassacreert en berooft te werden, en dese naest bij gelegene volckeren daerjegens, door d’ oorlogen met deselve en onder malcanderen eenigen tijt gevoert, ooc sodaenigh van vee gedestitueert zijn, dat bijnae niets van importantie, en maer so nu en dan een oude maegere koe en cleijne troupjes diergelyke schapen om te troucqueren connen anbrengen, daer wij nogtans tegenwoordigh hier ter plaetse, niet alleen om quantiteijt slachtbeesten voor de verwagt werdende retourvloot uijt India, ende andere vaederlandsche schepen, maer oock bijsonderlijc partij goede treckossen, om tot de nodige voortsettinge van d’ nieuwe fortificatie ‘t emploijeren, seer nootsaekelik van doen zijn, als bij nae door ‘t afsterven, verongelucken en ombrengen van de leuwen en ander wildt gediert daervan t’ eenemael ontbloot, mitsgaeders niet voorsien connen, door andere middelen als met landtogten te laten doen, sullen te bemagtigen wesen.

Soo is, nae voorgaande deliberatie en op d’ uijtnodingh van seker capitain over d’ Caijnoequaes⁹⁷ Hottentoos, en d’ hoop, die ons door denselven tot een considerabile reuijlinge t’ obtineren is gegeven, goet gevonden en verstaen, een besendinge derwaerts te doen, te meer, alsoo die natie van ‘t benodigde vee seer ruijm versien, en tot reuijlen haer seer genegen toonen, met alsulcke coopmanschappen als daertoe vereijschen en best begeert zijn, mitsgaeders tot ‘et verhandelen van dien sal werden gestelt den provisionelen adsistent Jan van der Meersch, nevens den corporael Laurens Visser, met bijvoegingh van noch thien ervaeren lantgangers, t’ haerder adsistentie, versien van sodanigen instructie als vereyst om nae te reguleren.⁹⁸

Aldus g’arresteert in d’ Fortresse de Goede Hoope datum ut supra.

[Signed:] ISBRAND GOSKE.

[Signed:] ALBERT VAN BREUGEL.

[Signed:] CONRAD VON BREITENBACH.

[Signed:] J. COON.

[Signed:] H. CRUDOP. In R. en Secrt.

C. 8, pp. 70-72.

Woensdagh {16721130} 30 November 1672.

Alhoewel bij resolutie van den 27 passado (om redenen) vastgestellt zij met de uijtvoeringh van ‘t geprojecteerde dessijn op ‘t eijlant St. Helena tot d’ aencomst van ‘t schip Hellevoetsluijs te vertoeven, Soo vinden ons nochtans door desselfs langh achterblijven genootdruckt ‘t voors. exploict niet langer uijt te stellen, Ingevolge is in Rade, versterckt met de respective schippers der hier ter rheede leggende scheepen, naer exacte overweginge van onse Ed. Heeren Principalen haer ordre geresolveert ‘t voorgemelde desseijn jegens 10en der aenstaende maent December te laten voortgaen, en daer toe vooreerst te gebruijcken de scheepen Vrijheijt , Polsbroeck en Cattenburgh met bijvoegingh van ‘t fluijtje ‘t Vliegent Swaentje , waer mede haer dan de respective hoofden dier scheepen met de daer toe geprojecteerde crijgsmacht (onder Gods Segen) sufficant oordeelen om voorgem. exploict ter gewenschter eijnde te brengen, en is oock goetgevonden tot vooraengetogen krijgsmacht uijt te maken 330 coppen te weten 180 militaire en 150 matroosen t’ saemen verdeelt in ses vaendels behoorlijck met complete hooft officieren buijten een capteijn en luijtenant en een vaendrager versien, namentlijck voor ijeder comp. een sargeant, 3 corporaels en vordere officiers naer vereijsch en dat in zee zijnde de soldaten en matroosen dagelijcks tot het handelen van haer geweer sullen moeten bequaem gemaeckt werden.

Ende dewijl meergemelte Haer Edls. aen ons hebben gelieven te deffereren dat tot uijtvoeringh deser commissie soodanigh opperhooft en verdere vereijste officieren hadden te stellen, als daer toe souden bequaemst oirdelen, Soo hebben (alles wel overwogen zijnde) tot schipper commandeur daer toe g’ eligeert Jacob de Geus, schipper op de Vrijheijt en, om voordesen beproeffde blijcken van dapperheijt, als op de recommandatie van welgemelde Haer Edle. Zijn E. tot opperbelijder van de exploict, soo te water als te lande gestelt, mitsgaders tot hooft der militie Coenraed Breijtenbach als provisioneel capteijn, en als vaendrigh bij provisie den sargeant Pieter Daeij om daernevens den Raat als Secretaris bij te woonen.

Soo is mede gearresteert alle treijnsbehoeften, ammonitie van oorlogh als anders (soo veel bequaemelijck van hier connen gemist werden) te embarqueren in ‘t Vliegende Swaentje nevens ƒ6600 in contant en 8 lasten rijst omme tot onderhoudingh van den treijn gebruijckt te werden, en vermits niet machtigh sijn uijt onsen soberen voorraet alhier eenige ande[re] vivres als den rijs en 20 vaten speck bij veroveringh van gemelde eijlant tot onderhout van de besettelingen aldaer medete geven,⁹⁹ Soo is goet gevonden den schipper commandeur en Sijn E. Raet te authoriseren (des noot zijnde) ‘t Batavisch cargasoen te mogen aentasten en sich daer van naer gelegentheijt te dienen, mits van alles behoorlijck aenteekeningh houdende.

Is oock verders goet gevonden, de contanten nevens eenige cass[en] spiegels en laekenen uijt d’ voors. scheepen tot beeter verseeckerheijt alhier aen lant te lichten, en dat hunlieden, om in voorvallende gelegentheden te mogen gebruijcken, medegeven sal werden een kistje pajement beloopende ƒ6600.

Wijders in bedenckingh gegeven sijnde bij aldien onse voors. navale macht op ‘t aendoen van ‘t eijlant St. Helena eenig[e] scheepen aldaer mochten rescontreren, die haer onmachtigh kennende, d’ anckers cappende, voorgingen, of men deselve soude vervolgen en sien te bemachtigen, is daer op nae rijpe overlegginge, eenstemmigh geresolveert sulcx niet te ondernemen, maer eerst en voor al ‘t eijlant te vermeesteren en met geen najagen d’ E. Compe. van haer voornemen te frustreren.

Eijndelijck op ‘t voeren der vlaggen, die Zeelant volgens costume der E. Compe. als presidiale Camer toecomt, reguart genomen zijnde, is daer op eenparigh geresolveert, ten aensien den schipper commandeur reets op het schip de Vrijheijt , als het capitaelste, is bescheijden, Zijn E. de vlagge van de groote stengh, Zuijt Polsbroeck van de voorstengh, en Cattenburgh van de kruijsstengh te laten waijen.¹⁰⁰

Aldus gearresteert ende geresolveert in d’ Fortresse de Goede Hoope datum als boven.

[Signed:] ISBRAND GOSKE.

[Signed:] ALBERT VAN BREUGEL.

[Signed:] JACOB DE GEUS.

¹⁰¹

[Signed:] CONRAD VON BREITENBACH.

[Signed:] JAN BARTELSEN.

¹⁰²

[Signed:] J. COON.

[Signed:] H. CRUDOP. In R. en Secrt.

C. 8, pp. 73-75.

Woensdagh den {16721227} 27en December ao. 1672.¹⁰³

Bij examinatie van den g’apprehendeerden opperchirurgijn Jan Pietersz van Kartemuide,¹⁰⁴ bescheijden op ‘t Deens conincks schip Oldenburgh , hoe dat hem van den coopman van gemelde schip Joan Jochim Pauli, na dat hij chirurgijn seecker vrijborger seer verraderlijck en schelms in desselfs huijsinge door en weder had’ gesteken, was geraden¹⁰⁵ t’ absenteren, en sich t’ onthouden ontrent de zeestrant, onder toesegginge, het harde weder bedaert zijnde, besorgen soude hem barbier door de scheepsschuijt te laten afhalen,¹⁰⁶ En sulcx een sake is, directelijck strijdende jegens de gedane interdictie op den 20en der verlopene maent December¹⁰⁷ g’affigeert, bij de welcke alle en een eijgelijck deser vrije ingesetenen als Comps. dienaren, en specialijc die onse vrintschap hadden geamplecteert, denoterende d’ alsulcke de welcke van opgem. conincxschip haer hier aen lant onthielden en toegestaen waren om hun selven te refrecheren, expres verboden wert, den gemelten chirurgijn, ‘t zij directelijck of indirectelijck met hulp, raet, of daat t’ adsisteren maer in tegendeel gelast, daer van kennisse krijgende, den selven soude hebben aen de Justitie bekent te maecken, op pene die bevonden wiert, contrarie deses te hebben gedaen, boven een geldtboete van vijfhondert rijcxdaelders aen den lijve gestraft te werden.

Soo is, na gehouden deliberatie resolutoir verstaen, den voorseijden coopman Jan Jochim Pauli, voor eerst, en tot de sake nader sal wesen ondersocht, in sijn logement te aresteren, Gelijck dan den selven gehoort zijnde, voor de gecommitteerdens Albert van Breugel en Dirq Jansz. Smient vrijwilligh heeft beleden en geconfesseert hoe hij sich selfs had ingelaten, niet alleenden chirurgijn¹⁰⁸ van raet te dienen, maer oock metter daat geassisteert, door ‘t verschaffen van negen of thien rijcxdaelders contant, ten eijnde hij, chirurgijn, sich daer mede conde op houden en redden, ter tijt de gelegenheijt soude toelaten hem verder aen boort te salveren, daer nochtans ontrent de Gouverneur verschijnende, uijt eijgen bewegingh, buijten eenige persuasie alvooren heeft geprotesteert, God Almachtigh tot getuigen nemende, soo hij van den chirurgijn meergemelt, kennisse hadt of bequam den selven soude aengeven, blijckende daer uijt niet alleen sijn grote lichtvaerdigheijt van des Heeren Naam ijdelijck te gebruijcken, maer dat ons oock onder dien schijn heeft g’tracht t’ abuseren, ingevolge des te meer gevioleert hebbende ons geseijde g’emaneert placcaet, en sulcx vervallen in de straffe daer bij g’expresseert, Soo geeft den heer Gouverneur den Raadt in bedenkinge, of men den fiscael niet en behoorden te gelasten sijn actie te laten institueren, soo en als hij vermeijnt te hebben; waer op gelet, en hoewel met reden daertegen niet te debatteren valt, is echter alleen ten respecte van de Maijt. den coningh van Denemarken , en om te betonen hoe seer wij ons aen derselver goede genegentheijt laten gelegen sijn, goetgevonden en geresolveert, den fiscael de handen te slichten, doch om alle verdere onheijlen te prevenieren, dat hij Pauli, als sich onwaardigh gemaeckt hebbende, de gastvrijheijt en verdere civile onthalinge, geduijrende desselfs aenwesen genoten, neven alle de zijne die aen lant haer noch onthouden, haer sullen hebben aan boort te transporteren, met insinuatie, hij Pauli sonder wederkeren daer te blijven, onvermindert nochtans het waterhalen en anders, soo veel des te behoeve van gemelte conincxschip sullen van node zijn.

Aldus geresolveert in d’ Fortresse d’ Goede Hope datum ut supra.

[Signed:] ISBRAND GOSKE.

[Signed:] ALBERT VAN BREUGEL.

[Signed:] DIRCQ JANSZ SMIENDT.

[Signed:] H. CRUDOP. In R. en Secrts.

C. 8, pp. 76-82.

Woensdagh {16721228} 28en December ao. 1672.

Bij den Gouverneur in Raade (versterct met den Commandeur Hubert Hugo) gerapporteert wesende het verongelucken van het gewesen opperhooft tot Mauritius den ondercoopman Jurriaen Fredric Wreede, door het omslaan van sekere zeijlchaloup in dato 29en Feb. jongstleden, so als voorneemens was eenige nabij gelegen eijlanden nader te gaan ontdecken, Ende hoe dat staande desselfs tijt ooc daernae het gesach aen dese en geene uijt ‘et gemeen daertoe gekoren vervallen zijnde, mitsgaeders laest gecomen is tot eenen Pieter Philippe Col,¹⁰⁹ van de opgemelde Commandeur Hugo metten hoeker d’ Goutvinck derwaerts afgesonden, de directie van ‘s Comps. saeken seer slordigh toegegaan hebben, selfs ooc tot diverse maelen aldaer muijterijen zijn geweest, mitsgaeders bij gebrek van kennisse en onverstant in veele misslaegen comen gecommitteert te werden, en zulx te dugten staat voor meerder onheijl, so daerjegens niet tijdigh wert versien, Soo is, alles naar haar importantie geconsidereert ende rijpelijk overwogen zijnde, verstaan dat den E. Hugo voormelt, gedesigneert uijt ‘t vaederlant tot çommandeur en opperste gesaghebber van ‘t geseijde eijlant, met den allereersten behoorde derwaerts te vertrecken, om zijn functie aldaer waer te nemen, ende d’ nodige redressen in ‘t werc stellen, ten eijnde also alles dies te spoediger in ordre en op zijn regte ploij geraeken magh, ende onse Heeren Principaelen aldaer naer behoren gediend mogen werden, gelijc dan, dewijl ‘t jacht d’ Pijl albevorens gerevictualieert ende van alles ‘t geen tot de reijse nodigh heeft gehadt, versien is, desgelijx g’embarqueer[rt] de behoefte voor Mauritius gevordert en bij gevolgh t’ eenemael zeijlvaardigh geworden, gemelte Zijn E. aannam, soo haast weer ende wint toelaet, sigh naer boort te sullen transporteren en d’ reijs in Godes Naame bevorderen sal; desgelijx daermede naar Mauritius zullen overgaan de drie vrijluijen met haare familien, onlangs quanswijs¹¹⁰ op hun eijgen versoek, doch door onvoorsigtige en quaade inductie van den provisionelen gesaghebber Pieter Philippe Col, ende dat haar genoegsaam alle middelen benomen heeft om te connen leven, per de Goutvincq vandaer te rugh gesonden, tot voorcominge dat in aanstaande andere aencomende coloniers door quaade informatie van na dat eyland te gaen, niet t’ absterreren.

Ende hoewel den voorschreven Commandeur Hugo van sentiment is, indien bij ons goet gevonden conde werden, andermael besendinge te doen naer Madagascar off wel consent draegen met ‘et jacht d’ Pijl van Mauritius t’ ondernemen, binnen den tijt van 2 a 3 maanden op Magelage den gezeijden bodem vol slaeven te negotieren soude wesen, mits tot den incoop hebbende Spaansche Realen en genoegsaame rijs om te spijsigen; Soo is, ingesien zijnde de constitutie van de jegenwoordige bedenckelijke tijt, en dat d’ Francen op Madagascar vast geseten zijnde, ons onbekent is hoe verre zij haer aldaer hebben uijtgebreijt, en van haar ontwijffelijc meer en meer ontdect en bevaeren wert, van gelijcken ooc d’ Engelse die voorseijde handelplaets met haare schepen om slaven te haelen aandoen, als met beijde nu in oorlogh wesende, naer rijpen b’raade verstaan en geresolveert, tot soo lange dat God de Heere weder vredige daegen te beleven sal gelieven te verleenen, de voijagie om slaeven en verdere ontdeckingh van d’ Majotsche eijlanden van hier off Mauritius te doen, sal werden gestaect ende wtgestelt, mitsgaeders het jacht d’ Pijl , nae dat den E. Hugo tot Mauritius zal wesen aangecomen, ten spoedigsten ontlost van d’ inhebbende goederen voor ‘t geseijde eijlant, voorts sonder uijtstel na Batavia gedimitteert met het gereetleggende ebbenhout, mitsgaeders ooc daermede sal voortgesonden werden het cargasoen tot den Majotsen handel geprojecteert geweest: Ende dat Zijn gemelte E. alleen daeraf zal aanhouden, soo veel ten behoeve van ‘t volc voor een, off uijtterlijc twee jaer nodigh is.

Soo is mede, geconsidereert wesende het voorstel van den meergemelden Commandeur, om meerder volcq te hebben, als wel het guarnisoen door de Heeren Majores is begroot, goed gevonden, doch op nader approbatie uijt ‘t vaderlant off van Batavia te consenteren, boven ‘t getal van 50 noch 17 coppen te behouden, daeronder begrepen 14 persoonen op d’ chaloup de Boogh bescheijden en van Madagascar naer Mauritius gesonden wesende, en zulx ten insigte den oorloghstijt, als, ter saeke vooreerst al vrij wat werck zal gedaan moeten werden om eenigsints in postuir van defensie te geraeken, sonder nogtans ‘t voorseijde getal te mogen excederen.

Wijders door dickgemelden¹¹¹ Commandeur Hugo bekent gemaect zijnde, hoe eenige contanten, op d’ voijagie over Madagascar en Mosambijcque bij hem gedaan, uijt zijn eijgen capitael in d’ negotie voor d’ E. Compe. hadde ingeschoten, en zulx waeren van de penningen door de Heeren Majores wegen Zijn Es. kinderen mede te voeren toegestaan, ooc eenige penningen vereijst wierden, omme aen ‘t guarnisoen aldaar op reecq. te werden verstrect, Is goed gevonden, uijt onse cassa voor Mauritius af te steken ƒ4000: om sich in alle voorvallen daervan te connen dienen en niet verlegen te vallen.

Eijndelijc is bij dese occasie, dat den Raat sich tegenwoordigh met d’ presentie van ged.¹¹² Commandeur Hugo versterct vint, door den Heere Gouverneur Zijn E. bekent gemaect, hoe gistern avond spaede resolutoir was verstaan, den coopman van ‘t rhede leggende schip Oldenburgh naemens Joan Joachim Pauli met d’ civielste maniere binnen sijn logement in gijselinge te houden, also niet hadde ontsien sekeren opperchijrurgijn van zijn gen. schip (vlugtig zijnde over ‘t periculeus grijven eener onser borgeren) met raad, daad, geld en mondcost, in vilipendie van ‘t welgefundeerde placcaet,¹¹³ dato 21en hujus daerjegens bij openbare clockeslagh g’emaneert, t’ adsisteren, en middelen tot zijn eschappade getracht te verschaffen, gelijck zulx niet alleen den gevangene chijrurgijn, maer hij coopman selffs vrijwilligh heeft bekent, ende dewijle ‘t gemelde coninxschip sich onder onse protexie en canon heeft begeven, mitsgaeders onse vrindschap g’amplecteert, en gevolgelijc d’ gemeene wetten so wel als d’ inhabitanten subject is, te meer, dewijle ‘t genoemde placcaet wel expresselijc die clausule (dat vremde sulx niet zouden bestaen te doen) contineerde, en wij ons om daerover regt te doen gequalificeert vinden, en vorders te considereren gegeven heeft, wat ons in die saeke, om ons competente regt te mainteneren en Sijne Majesteijt van Denemarcken geen redenen van offencie te geven, te doen staet, Is nae rijpen raade met overeencominge van stemmen verstaan, dat den capitain en coopman van gemelde Oldenburgh op morgen aanstaande door gecommitteerdens zullen werden versogt, een schriftelijke verclaeringe te laten ontwerpen, ondertekenen ende ons over handigen van de hoedanigheijt des tractements bij hun zeder ‘t¹¹⁴ arrivement van den 11en deses tot huijden toe genoten, en ‘t onthaal ‘s Comps. wegen aan haar gedaan, en na dat hetselve sullen hebben verleent, den gemelden coopman alsdan door de gemelte gecommitteerdens op ‘t civielste zal werden g’injungeert, van onse lantpaelen naer sijn bescheijden boort te vertrecken sonder dat vermogens sal zijn oijt off oijt, den tijt dat het schip hier nogh mogt comen te blijven leggen, weder aen lant te comen, onvermindert nogtans d’ licentie aan den capitain en vordere vaerende persoonen dier bodem, om haare vereijste behoefticheden van lant te haelen, met die restrictie nog-tans, dat, (Gods weer en wind zulx toelatende) zullen gehouden zijn hun ‘s avonts voor sonnenonderganck naer boort te transporteren, sonder bij vaerbaer weer in de nacht aen land te mogen pernocteren, om in toecomende diergelijke onheijlen, (als boven verhaelt) te prevenieren.

Aldus geresolveert en g’arresteert in ‘t Fort de Goede Hoope datum ut supra.

[Signed:] ISBRAND GOSKE.

[Signed:] ALBERT VAN BREUGEL.

[Signed:] DIRCQ JANSZ SMIENDT.

[Signed:] H. CRUDOP. In R. en Secrts.

C. 8, pp. 83-86.

Saturdagh {16721231} ulto: December 1672.

Gehoort en schriftelijc gebleken bij d’ aantekeninge van de gecommitteerdens tot het naarsien van des Comps. effecten in de packhuijsen berustende, hoe verscheijde vaederlandtse goederen van laekenen, stoffen en meer andere Indische lijwaten door haer ongewildtheijt langh overgehouden, vrij van de mot beschaedigt, de coleuren verschooten, beplect en zulx genoegsaam daerdoor invendibel geworden zijn, Is naer genomen deliberatie goet gevonden, vermits bij langer leggen, niet te beteren, maer meer en meer te verslimmeren staan, d’ packhuijsen gelijc ooc d’ winckel daeraf te ontlasten, ende ‘t geene tot cledingh van ‘t volc deses guarnisoens dienen can aan deselve ter aanstaande verstreckingh op rekeningh te laten uijtreijken, Soo en gelijc als present waerdigh zijn, mitsgaeders de rest bij openbare venditie vercopen voor ‘t geen sullen mogen gelden, so mede verder imploijeren ten behoeve van ‘s Comps. lijffeijgenen, d’ chirurgijnswinckel en andersints, so en daer bequaemst toe sullen comen te pas gebracht werden, bestaande alles uijt d’ naervolgende parthijen, als te weten :¹¹⁵

Uijt d' negotiepackhuijsen.
1 Vat vogellijm inhoudende lb. 513.
Tabacq, te weten,
	lb. Brasilische .[^116]
	lb, Virginische .
6	ps. diverse droguetten, te weten,
	1 ps.lank	@ 7:	} t' eenemael door de motten bedorven.
	1 do.	@ 58:
	1 do.	@ 37 1/2.
	1 do.	@ 33 1/2.
	1 do.	@ 25:
	1 do.	@ 35:
		@ 236
15	ps. blauwe pijerocken, t' eenemael mede bedorven.
38	pren. droogleere schoenen, door d' muijsen en andere ongedierte t' enemael beschaedigt en verstickt.
26	pren. ferosse koussen van de wormen t' eenemael gegeten.
135	ps. hoeden, te weten,
	3	stux fijne zwarte hoeden.	} hier en daer van de mot gesteken.
	72	do. grauwe Bredasche vilten.
	8	stx. zwarte do.
	83	stx.
	19	grauwe Bredaese vilten.	} t' eenemael van de motten bedorven.
	23	zwarte do. en
	10	fijne hoeden.
	135
8	ps. gecoleurde laekenen, te weten,
	1 ps. lanc	@ 31.	} Alle meest door de mot gesteken.
	1 do.	@ 30.
	1 do.	@ 37 1/2.
	1 do.	@ 38 1/2.
	1 do.	@ 43.
	1 do.	@ 48 1/2.
	1 do.	@ 34.
	1 do.	@ 40.

Uijt d' negotiepackhuijsen.
1 Vat vogellijm inhoudende lb. 513.
Tabacq, te weten,
	lb. Brasilische .[^117]
	lb, Virginische .
6	ps. diverse droguetten, te weten,
	1 ps.lank	@ 7:	} t' eenemael door de motten bedorven.
	1 do.	@ 58:
	1 do.	@ 37 1/2.
	1 do.	@ 33 1/2.
	1 do.	@ 25:
	1 do.	@ 35:
		@ 236
15	ps. blauwe pijerocken, t' eenemael mede bedorven.
38	pren. droogleere schoenen, door d' muijsen en andere ongedierte t' enemael beschaedigt en verstickt.
26	pren. ferosse koussen van de wormen t' eenemael gegeten.
135	ps. hoeden, te weten,
	3	stux fijne zwarte hoeden.	} hier en daer van de mot gesteken.
	72	do. grauwe Bredasche vilten.
	8	stx. zwarte do.
	83	stx.
	19	grauwe Bredaese vilten.	} t' eenemael van de motten bedorven.
	23	zwarte do. en
	10	fijne hoeden.
	135
8	ps. gecoleurde laekenen, te weten,
	1 ps. lanc	@ 31.	} Alle meest door de mot gesteken.
	1 do.	@ 30.
	1 do.	@ 37 1/2.
	1 do.	@ 38 1/2.
	1 do.	@ 43.
	1 do.	@ 48 1/2.
	1 do.	@ 34.
	1 do.	@ 40.

Uijt d' winckel.
7	ps. laekense rocken: t' eenemael door te mot bedorven.
78 1/2	slegte droguetten, desgelijx bedorven.
10	ps. laeken, te weten 1: stux en 9 lappen als volgt,
	1 ps. doncker lanc:	@ 41.	} Eenigsints door de mot gesteken, maer 46: daervan doorgaens geschent.
	1 lap ligt gecoleurt	@ 18 1/2.
	1 do. bruijn	@ 22 1/2.
	1 do.	@ 9 1/2.
	1 do.	@ 3.
	1 do.	@ 2 1/2.
	2 dos.	@ 2.
	1 do. zwart	@ 2 1/4.
	1 do. groen	@ 13 1/4.
	t' samen	114 3/4.
29	pren. coussen, als,
	5	pr. zaijette manskoussen.	} t' eenemael van de motten bedorven.
	24	pr. kinder dos.
	29	pren.
16	pren. ferose dos.
320	pren. vaederlantsche schoenen, als,
	154	Spaans en	} t' eenemael van ongedierte bedorven.
	166	droogleere.
	320	paren.
4	pren. vrouwe muijlen, insgelijx sodanig bedorven.
15	ps. Engelse mutsen van de mot t' enemael gesteken.
55	ps. hoeden, te weten,
	26	ps. t' eenemael van de mot gesteken en
	29	do. hier en daer gesteken.
	55	ps. hoeden.
	10	ps. blauwe bolkvangers gants bedorven.
	6	ps. fijne moeris.	} gevlect.[^118]
	5	do. parcallen.
	4	ps. bethilles.

Uijt d' winckel.
7	ps. laekense rocken: t' eenemael door te mot bedorven.
78 1/2	slegte droguetten, desgelijx bedorven.
10	ps. laeken, te weten 1: stux en 9 lappen als volgt,
	1 ps. doncker lanc:	@ 41.	} Eenigsints door de mot gesteken, maer 46: daervan doorgaens geschent.
	1 lap ligt gecoleurt	@ 18 1/2.
	1 do. bruijn	@ 22 1/2.
	1 do.	@ 9 1/2.
	1 do.	@ 3.
	1 do.	@ 2 1/2.
	2 dos.	@ 2.
	1 do. zwart	@ 2 1/4.
	1 do. groen	@ 13 1/4.
	t' samen	114 3/4.
29	pren. coussen, als,
	5	pr. zaijette manskoussen.	} t' eenemael van de motten bedorven.
	24	pr. kinder dos.
	29	pren.
16	pren. ferose dos.
320	pren. vaederlantsche schoenen, als,
	154	Spaans en	} t' eenemael van ongedierte bedorven.
	166	droogleere.
	320	paren.
4	pren. vrouwe muijlen, insgelijx sodanig bedorven.
15	ps. Engelse mutsen van de mot t' enemael gesteken.
55	ps. hoeden, te weten,
	26	ps. t' eenemael van de mot gesteken en
	29	do. hier en daer gesteken.
	55	ps. hoeden.
	10	ps. blauwe bolkvangers gants bedorven.
	6	ps. fijne moeris.	} gevlect.[^119]
	5	do. parcallen.
	4	ps. bethilles.

Ten eijnde also het voorseijde verlegen goet eens van de hand geraeke en d’ E. Compe. daerbij geen meerder schaade magh coome te lijden.

Aldus geresolveert in ‘t Fort d’ Goede Hope ten daage en jaare als boven.

[Signed:] ISBRAND GOSKE.

[Signed:] ALBERT VAN BREUGEL.

[Signed:] DIRCQ JANSZ. SMIENDT.

[Signed:] H. CRUDOP. In R. e[n] Secrts.

C. 8, pp. 87-95.

Woensdag {16730111} 11en Januarij anno 1673.

Dewijle Haar Edle d’ Heeren Gecommitteerde Bewinthebberen van d’ Oost-Indische Compe. tot d’ secrete saken bij derselver jongste missive gedagtekent 19en Junij des afgeweken jaers op den 8en deser per ‘t schip Hellevoedsluijs alhier aangebracht, onder de materie betreffende den tegenwoordigen staat en de voorgevallen veranderingh in ‘t vaederland, ons hebben gelieven t’ ordonneren, ingevalle het exploict op ‘t eijlant St. Helena voor de receptie des voors. briefs nogh niet en was ondernomen, ‘t selve tot nader gelegentheijt te staeken en d’ schepen daertoe gedestineert nae Batavia te senden, ten waere alhier mogten resolveren een off twee aan de hand te houden, maer des ja, dat dan souden afwagten den zegen die God de Heere daerover sal comen te geven, ende aengesien ‘t voorseijde exploict reets lange bevoren ondernomen, ons mits desen niets anders dan met Haer Edle. laeste positjiff connen en moeten confirmeren, Soo is nogtans om verscheijde wigtige reden, en wel ten principael geconsidereert zijnde, dat wanneer de retourvloot in December jongstleden van Batavia sal wesen vertrocken, weijnigh capitaele oorloghschepen sullen connen overschieten, ende nogtans bij desen troubleusen tijt, d’ schepen en ‘t volc ten hoogsten in India is vereijschende, besonderlijc daer albereets de Francen so sterc in ‘t vaerwater zijn, ende noch om grooter assistentie tot ujtvoeri[n]ge van haar voorgenomen desseijn geschreven hebben, mitsgaeders onse vloot daerentegen ‘t zij bij veroveringh van ‘t voors. eijlant off niet, eenelijc maer op een ongewisse verwaghtingh van ‘s vijants schepen uijt India off het vaederlant comende, aldaar langer te laten continueren ter tijt dat d’ retourvloot uijt India aldaar soude comen te verschijnen, veel tijt vrugteloos door brengen, en zulx voor den dienst van d’ E. Compe. groote veragteringe geven, desgelijx, met meerder voordeel tegenwoordigh in India gebruijct connen werden,

Is omme alle voorseijde motiven en redenen naer voorgaande deliberatie met gemeen advijs van Raede goetgevonden en geresolveert, dat het bootje d’ Posthoorn hoe eer so beter naer St. Helena sal werden afgevaerdigt, met ord’re aan den Commandeur en vordere opperhoofden over de vloot, ‘t zij het eijlant mogt zijn g’emporteert off niet, ten spoedigsten met de magt vandaer op te breken, en d’ schepen Vrijheijt en Cattenburgh directelijc nae Batavia vertrecken laten, mitsgaeders Polsbroek en ‘t Swaantje nae herwaerts keren, doch, in cas het voorseijde eijlant vermeestert is, tot besettinge aldaer sullen t’ emploijeren hebben sodanigen getal militaire als tot het guarnisoen en het fort of forten requireert, onder ‘t provisioneel bestier van alsulcke officieren als den Commandeur en Raat bij de medegegevenen instructie is gelast, off bij Haer E. naemaels ten meesten dienste van d’ E. Compe. mogte werden geresolveert, met verdere ordre van de overschietende militaire het 1/3 part, boven ‘t voors. guarnisoen met Zuijd Polsbroek en ‘t Zwaantje herwaerts te senden; Gelijc dan ooc bij dese occasie van besendingh verstaan is, in de Posthoorn uijt de becomen voorraet van Batavia aff te schepen so veel rijst als bequamelijc zal connen overvoeren, geschat werdende op ongevaer 20 lasten, om te dienen tot provisie van ‘t guarnisoen so St. Helena mogt wesen geconqueert, als ooc d’ schepen, welckers voorraet van hart broot naer calculatie niet seer veel wesen can, immers niet om d’ reijse na Batavia te connen voltrecken.

Wijder gespeculeert zijnde, op de jegenwoordige insuffiçante constitutie van beijde fortressen, en ten dien opsigte cleijne magt van volc altans aen de hand zijnde, soo tot derselver besettinge, opbouw van ‘t nieuwe fort en resistentie van een onverwachte viandts overval mitsgaeders veel slegt volc onder ‘t guarnisoen gevonden wert, desgelijx meer als ordinair met groot getal sieken zijn belaeden, Is naer deliberatie geresolveert, ons bij voorvallende gelegentheijt noch met een taemelijc aantal te verstercken en voor eerst daertoe ligten dartigh militaire van ‘t schip Hellevoetsluijs , buijten 8 a 10 die tegens France en Engelsesullen¹²⁰ gechangeert werden.

Gelijck oock, om ‘t volck nae ujtterste vermogen bij een te hebben en d’ voor tegenwoordigh onnodige besettinge te mesnageren, geresolveert is, het Dasseneijlandt en d’ Saldaniabaeij , tot beter tijden beleven, t’ abandonneren en de besettelingen in te trecken, aengesien dogh alleen of ten principale daer geplaest zijn tot bewijs van onse possessie, maer present nergens nae tot resistentie connende dienen, den viand bij aencomste in handen souden vervallen, sullende in gevolge het vaertuijgh d’ Bruijdegom , dat met eenen naer de voors. baeij om te vischen is gedestineert, het Dasseneijlant g’ordonneert aan te lopen tot ‘et afhaelen van de twee harders nevens d’ resterende schapen en beneven ‘t volc en vee van d’ Saldanhiabaeij over land herwaerts comen, met sulcken verstant nogtans, dat in de Saldanhiabaeij verblijven sullen twee soldaten nevens een corpl., omme op d’ aancoms[te] van eenige vremde schepen reguard te houden, met ordre bij verschijninge het woonhuijs te ruineren en in brand te steken, en alvooren het gedoente van de viand affgespeculeert hebbende, haar naar herwaerts transporteren, om ons van rapport te connen dienen.

Van gelijken is mede verstaan, alle d’ schapen, tegenwoordigh op ‘t Robbeneijland geplaest wesende, en die dogh maer bij aancomst van een vijand tot een proij zouden strecken, successivelijc vandaer te laten afhaelen, Mitsgaeders van nu aff van de twee chialoupen op ‘t voors. eijland om schulpen aff en aen varende, continueel een op voorraet aldaer zal blijven leggen, om bij overcomste van vijanden, de besettelingen tot een retiraede naer d’ Caep te dienen, datt’er ooc op d’ bil van de Leuwenberg zal werden gestelt een stock, om door een vlagge aan ‘t eijlant t’ adverteren wanneer op te breken en herwaerts te comen hebben.

Soo is ooc g’arresteert, ten aensien de nabij gelegen sandbergen, vrij hooger uijtsteken als d’ punten en aerde wallen deser oude fortresse, en zulx d’selve door den vijand gepreoccupeert en daerop een batterij gemaect zijnde, geheel over het oude fort souden connen dominerende borgerije ofte dese vrije ingesetenen op te leggen¹²¹ metten eersten een houte pagger van pallisaden ter geseijde hoogte te maeken, ofte anders, in cas vanonvermogen,¹²² sohaest¹²³ d’ handen wat ruijmer crijgen, door Comps. volc zal bij der hand genoomen en naer eijsch versien werden, om den viand also dit voordeel niet over te laten, en, so lange doenlijc is, daervan geweert magh blijven; dat ooc vervolgens d’ bijnae opgemaeckte Zeepunt van de nieuwe fortresse, met een gelijke pagger binnenwaerts afgesloten, en van vivres, mitsgaeders¹²⁴ ammonitie van oorloge versorgt sal werden, om bij attacque, dat God verhoede, mede sigh selffs best te connen defenderen en bestaan, met d’ opgemetselde put geen watergebrec sullende hebben.

Hoewel voorheen de meninge is geweest het ebbenhout, onlangs per den hoeker d’ Goutvincq van Mauritius alhier aangebracht, mette verwachtwerdende retourvloot naer ‘t vaederland te zenden, en de quantiteijt over deselve te verdeelen, Soo is, geconsidereert zijnde hoe de voorseijde schepen ordinarij soo volladen werden, dat, sonder merckelijke veranderinge in de ladinge met opruijmen, en sonder haar overlopen te belemmeren, alhiercomende¹²⁵ niet het minste meer connen in neemen,¹²⁶ Ende nogtans bij desen gevaerlijcken oorlogstijt, suijvere en claare scheepen behooren te houden, om ingeen¹²⁷ verlegentheijt te geraeken, soo haar eenige vianden mogten overcomen, Naer overlegh van saeken verstaan en goet gevonden, dewijle de gelegentheijt van ‘t ledige fluitschip d’ Hasenbergh daertoe aen de handt hebben, de geheele quantiteijt van voorseijde becomen ebbenhout daermede nae Batavia te senden, ontwijffelijc tegen aanstaande jaer aldaer tot ballast van de retourschepen zeer wel te staade sullende comen, en dogh altijt om swaerte verlegen zijnde, gelijc ooc bij dese gelegentheijt, dat het bootje de Posthoorn met rijst voor St. Helena staat afgeladen te werden,¹²⁸ het schuijtloot, bestaande uijt 120 seugen, daermede uijt ‘t vaderland aangebragt en naer Batavia gedestineert, aan voorseijde fluijt overgescheept ende alleen in gemelden hoecker gelaten zal werden, d’ rest van desselffs laedinge, naementlijc 2000 stx. geele clinckert, om tot genieringh te dienen.

Wijders mede gelet wesende, hoe met ‘et versenden van de Posthoorn nae St. Helena , noch overblijft den hoeker d’ Goutvincq , ende bij dese cunjuncture wel van noden is eenige diergelijke bodems alhier in gereetheijt aan d’ hand te hebben om te dienen tot expresse naer Batavia, Ceijlon als andere quartieren, ingevalle eenige tijdinge van belangen uijt ‘t vaederland comen mogt, ofte wel alhier door den viand quamen te werden besogt, Soo is geresolveert, den gemelden Goutvinck ten eijnde voors. bij de wercken te houden, dogh, om immiddels niet buijten emploij te wesen, naer d’ Baeij Falso gebruijcken sullen tot nader ontdeckinge van derselver gronden, diepten, reven, clippen, uijtlopende rivierkens, streckinge, inhammen en andersints, om alsoo¹²⁹ grondige kennisse t’ erlangen, off aldaer geen veijlige rheden voor ‘s Comps. schepen souden mogen wesen, dat daerbezijden, brandthout opdoende, een laedinge hacken, off anders met vissen besig blijven en ten dien eijnde een zeegen medenemen zal, mitsgaeders ooc wtsien nae de verwachtwerdende retourschepen, en bij ontwaerwerdinge daer aan boort¹³⁰ bestellen, onse brieven van advertentie, raekende den toestant van ‘s Comps. saeken alhier, die daertoe vierdubbeldt sullen medegaen, maer voor ‘t laest en principaelijc, doorgaens gereet te wesen, wanneer ‘t vereijssen mogt ende de gelegentheijt ons alhier mogt affgesneden sijn, van daar naar India te connen afgevaerdigt werden.¹³¹

Aldus geresolveert in d’ Fortresse de Goede Hoope ten dage en jare voors.

[Signed:] ISBRAND GOSKE.

[Signed:] ALBERT VAN BREUGEL.

[Signed:] DIRCQ. JANSZ. SMIENDT.

[Signed:] H. CRUDOP. In R. en Secrs.

C. 8, pp. 96-97.

Maandagh {16730206} 6en Februarij 1673.

Aengesien met het vertreck van de schepen tot ‘et bemagtigen van ‘t eijlant St. Helena 12en December ao. passado g’expedieert, ingevolge de resolutie 30 Novembris daerbevorens uijt d’ Vrijheijt 9 kisten contanten en vier cassen spiegels, van Cattenburgh 4 gelijcke kisten met gelt; en uijt den hoeker d’ Egel , met expresse advijsen over Ceijlon en Malabaer naer Zuratte gedepescheert, een kas schaarlaken, so om de meeste versekeringh als verderff te prevenieren, alhier zijn aan landt genomen, ende alles naer Batavia specteert, Soo is, geconsidereert dat de voors. contanten, ontwijffelijc tot den handel in India geheel nodigh zijn vereijssende, ende present tot transport van dien het nieuwe schip Hellevoetsluijs aen de hand en genoegsaem seijlgereet legt, naer voorgaande deliberatie, mitsdien geen gevaer van vijand can voorsien werden, goetgevonden en geresolveert van twaelff, elff geltkisten en verdere goederen met gemelden boodem naer Batavia voort te zenden en dat een kist van ƒ6000 paeijement zal werden aangehouden tot versterkinge van onse cas in plaets van ƒ6600 naer St. Helena afgesteken, en ƒ4000 ten behoeve van ‘t eijland Mauritius met den Commandeur Hugo derwaer[t]s gesonden.

Aldus gedaan in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage en jare als boven.

[Signed:] ISBRAND GOSKE.

[Signed:] ALBERT VAN BREUGEL.

[Signed:] DIRCQ JANSZ. SMIENDT.

[Signed:] H. CRUDOP. In R. en Secrs.

C. 8, pp. 98-97.

Dingsdagh {16730221} 21en Februarij 1673.

Alhoewel met de jongste reijs te landewaerts bij ruijlinge van dese inlandtse natie ons toegecomen zijn benevens 370 stx. schapen 256 runderbeesten, echter onder deselve, niet jegenstaande de besendinge ten principale daerop is aangeleijt geweest, geen naamwaardige treckossen erlangt hebben, Mitsgaeders seker capitain van Soeswaes, Claes genaamt, onlangs op zijn aanwesen, toeseggingh gedaan en belooft heeft, zijn debvoir te willen doen, een getal van vijfftigh goede jonge stercke treckbeesten onder zijne natie bij een te versaemelen, en hij ingevolge van dien, door desselffs affgesonden volcq heeft laten weten, ‘t voorseijde bestiael gereet te hebben, ende tot afhaelen maer volck hadden derwaerts te senden, mitsgaeders dese favorabile gelegentheijt ingesien en geconsidereert zijnde, sonder assistentie van sodanigh slaghbeesten het werc van de nieuwe fortresse, so als wel vereijst, niet en sal wesen te bevorderen, ofte immers bij aldien d’ hulpe van een deel deser traege en onwillige vrije ingesetenen al conden imploijeren, het bedraegen van de vragtloonen een exessive somme souden comen te belopen,

Soo is, naer overlegh van saeken, goedtgevonden en verstaan, dewijl dogh de voijagie voor ‘t aanstaande regensaisoen can affgeleijt werden, de reijs andermael te laten hervatten, niet alleen om aff te haelen de voorgemelde treckbeesten bij den capitain Claas versaemelt, maer dat daerenboven alle debvoir zal werden aangewent, sodanigh meerder getall van deselve soorte als andere runderen en schapen te ruijlen, als eenigsints vermogens zullen wesen te becomen, en dat daertoe sal gebruijckt werden den sergeant Jeronijmus Cruse als hooft, een persoon die door lange jaeren continuatie alhier seer ervaeren, volcomen kennisse becomen heeft hoe met d’ Hottentots best is te handelen, en voor tweede den provisionelen adsistent Jan van der Meersch, de jongste besendinge bij gewoont hebbende, bij gevoegt twintigh fluckse soldaten, versien met sodanige coopmanschappen als best gewilt en meest getrocken zijn, gelijc oock van alsulcken schriftelijcken instructie,¹³² t’ haarer naerigtinge ontworpen, zullen gedient werden.

Aldus geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage en jare voors.

[Signed:] ISBRAND GOSKE.

[Signed:] ALBERT VAN BREUGEL.

[Signed:] DIRCQ JANSZ. SMIENDT.

[Signed:] H. CRUDOP. In R. en Secrts

C. 8, pp. 100-102.

Dingsdagh {16720411} 11 April 1673.

Onaengesien de courswijsingh geconcipieert bij den Heer Adriaen Roothaes tot reglement van de schepen directelijc van hier nae Ceijlon gedestineert,¹³³ onder anderen affirmatif inhout, dat de winden langs d’ oostcus van Africa en in ‘t vaerwater omtrent deselve van medio Ma[a]rt af tot diep in October fris uijt den Z.W. en W.Z.W. doorwaeijen, ende dierhalven de schepen nae derwaerts zeijlende, bij deselve werden g’ordonneert haeren cours binnen deur ‘t vaste lant van Africa en ‘t groote eylant Madagascar naer Ceijlon of d’ custen van India te dirigeren, daer nogtans bij diverse luijden, in ‘t voors. mousson haere reijs over dien weg getracht hebbende te doen, t’ contrarie, en veel veranderlijke mitsgaeders noordoostelijcke¹³⁴ winden veelmaelen met calmte en starck om d’ zuijd lopende stromen aldaer ondervonden zijn:

Gelijc ooc nogh onlanx ‘t fluijtje de Vliegende Swaen 18en Junij passado van hier over d’ baij Os Medos de Cura langs dese vaste cust tot aen Coffala afgevaerdigt zijnde, ongeacht alle aengewende debvoiren en zeemanschap, sodanigen tegenspoedigen weer in die passagie heeft ontmoet, dat ‘t selve, naer verloop van 2 maanden zwervens, niet verder als Punte Primiere ¹³⁵ hebbende connen advanceren, genootsaect is geweest weder te keeren, nae dat alvooren in dien corten tijt, 20 reijs d’ fock op steven¹³⁶ gehad en 13 mael met de besaen eenelijc op Godes genaede onder wind hebben bijgelegen, behalven dat ooc ten vollen bekent staet, hoe tegenspoedigen reijs de geheele vloot onder d’ vlagge van de Heer Laresse¹³⁷ nae Mosambique gedestineert, heeft ontmoet, en gelijc andere meer niet heeft connen opcomen; daertegens geconsidereert zijnde, dat de schepen van Batavia t’ allen tijden van ‘t jaer, buijten Sumatra om, door d’ Z.O. passaet in de westelijcke winden lopende, niet alleen Caap Comorin en van daer Ceijlon voorspoedigh beseijlen, nemaer, des noot sijnde, geheel tot aen Goa zouden connen opcomen, daerbezijden ooc, dat dat vaerwater veel minder pericul als dat langs de cust van Africa onderhevigh en veijliger te gebruijcken is; Mitswelcken dan zwaerigheijt gemaect zijnde, dat men ‘t schip Rheenen des niet jegenstaande ordonneren soude d’ reijs nae de voors. geciteerde courswijsingh te dirigeren:

Soo is ‘t een en ‘t ander hier omtrent in consideratie comende, wel overleijt ende gepondereert wesende, ten meesten dienste van d’ E. Compe. geresolveert en verstaen, den laesten wegh te prefereren, en dat ingevolge d’ opperhoofden van Rheenen bij de te concipieren zeijlaes ordre g’ordonneert en voorgeschreven sal werden, met de weste wind van hier oost aen te zeijlen tot de lengte van 96 gr. en vandaer door de Zd. Ote. passaet nae de Noordt, boven ‘t eijlant Diego Gracie en beoosten St. Brandan om, tot soverre dat staet maeken met ruijme schoten en weste ganck de Maldives tussen de 9 en 10 gr. te connen passaeren, en so voorts d’ Caap Comorin aen boort hebbende, naer d’ binnenbocht onder Tutucorin te begeven, en aldaer ten ancker gecomen, wijders volgen d’ ordres, die hun aldaer zullen werden gegeven, mitsgaeders dat desgelijx d’ schepen Europa en Ter Goes beijde mede naer Ceijlon gedestineert, sodanigh als boven geseijt d’ reijs te doen zal aanbevolen werden.¹³⁸

Aldus geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoope ten dage en jaare voors.

[Signed:] ISBRAND GOSKE.

[Signed:] ALBERT VAN BREUGEL.

[Signed:] DIRCQ. JANSZ. SMIENDT.

[Signed:] H. CRUDOP. In R. en S.

C. 8, pp. 103-104.

Maandagh {16720417} 17 April 1673.

Door den Heere Gouverneur ter vergaederinge gedemonstreert zijnde, hoe Zijn E. geduirende desselfs aanwesen te deser plaatse, sigh veel en verscheijde maelen hadde verledigt, een ijeder der suppoosten tot het waernemen van haere respective diensten aan te manen, en op ‘t serieuste gerecommandeert, deselve wel en nae behoren te behertigen op pene van groote indignatie, dogh dat des niet jegenstaende bij den ondercoopman Willem van Dieden, (voor dato de plaets en bedieningh van dispensier nevens ‘t houden der soldijeboeken waergenomen hebbende) niet min als zulx naergecomen zijnde, alle goede vermaningen en dreijgementen van cassatie, veragtender wijs waeren in de wind geslaegen en illusoir gemaeckt, hem nogh daegelijx met debaucheren en in de herbergen in plaats van op zijn dienst te passen onthoudende, en alles op desselfs clercquen latende aancomen, waerdoor dan niet alleenigh ‘t bewind van dispensier gants slordigh en onordentelijc is voortgestaen, maer ooc d’ soldijboeken van den gepasseerden jare sodanigh verachtert, dat deselve niet sonder groote moeijten nu eens so verre sijn gebracht, om met de retour-vloot nae ‘t vaederlant versonden te connen werden:

Ende mitsdien genoemde Van Dieden in manieren verhaelt, sigh so weijnigh aen zijn dienst laat gelegen zijn, Soo geeft Zijn E. in omvraege, of niet best soude wesen denselven in vrijdom te stellen. Waerover dan gedelibereert zynde, is Zijn E. propositie in allen deelen g’advoijeert, en ingevolge verstaen, d’ E. Compe. van alsulcken dienaer te ontlasten,¹³⁹ en buijten derselver costen in vrijdom t’ laten erneren.

Aldus g’arresteert in ‘t Fort de GoedeHoope¹⁴⁰ datum uts.

[Signed:] ISBRAND GOSKE.

[Signed:] ALBERT VAN BREUGEL.

[Signed:] DIRCQ JANSZ. SMIENDT.

[Signed:] H. CRUDOP. In R. ende Scrts.

C. 8, pp. 105-106.

Woensdag {16730517} 17en Maij 1673.

Door d’ gecommitteerdens tot het verhooren en examineren van den adsistent Andries Meijer bescheijden op ‘t schip Asia , ter saeke van verscheijde trouwloosheden en andere excessen bij hem na ‘t overlijden van de scheepsopperhoofden soo in ‘t veralieneren van der overledens naargelaeten goederen als anderssints op geseijde schip geperpetreert,¹⁴¹ in Raede gerapporteert sijnde dat d’selve alle ‘t te laste geleijde rondtuijt ontkent ende als frivool en onwaerachtigh had gerefuteert, niet tegenstaande hem, Meijer, soo bij confrontatie der getuijgen als het soontje van den overleden Predicant Demetrius¹⁴² sijn gepleegde actien genoegsaam sonnenclaer waeren aangewesen, En mits dien om die saeke alhier te termineren, nogh al wat tijdts nae sigh soude sleepen en waarnae ‘t voors. schip niet kan opgehouden werden, so is naer voorgaande deliberatie verstaan, gemelde Meijer per ‘t schip Zuijdt Polsbroeck buijten bedieninge geboeijt naer Batavia te renvoijeren, mette stucken tot sijnen laste uijtgevonden om aldaar vorder te regt gestelt te werden.

Aldus geresolveert in ‘t Fort d’ Goede Hoope ten dage en jare voors.

[Signed:] ISBRAND GOSKE.

[Signed:] ALBERT VAN BREUGEL.

[Signed:] DIRCQ JANSZ. SMIENDT.

[Signed:] H. CRUDOP. In R. en Scrts.

C. 8, pp. 107-109.

Dingsdagh {16730711} 11en Juli 1673.

Gemerckt ons eenigen tijdt herwaerts verscheijde clagten syn voorgecomen over den Hottentosen capiteijn Gonnema, desselfs onder hebbende en andere geligueerde volckeren, ter saecke van diverse grove moetwilligheden, outragies en gewelden nu en dan, soo aan Comps. dienaaren als dese vrije ingesetenen gepleegt, niet alleenigh met het rooven van vee en ettelicke huijsen af te branden, soodanigh dat daar door groot getal bestiael, en een Duijtsche vrouwpersoon is omgecomen, nemaar oock met het massacreren van twee onser borgers, ao. passado tot sustentie haerer familien om zeekoeijen en ander grof wildt, met licentie in ‘t landt vertrocken, haere waegen te verbranden, d’ treckossen ten roof wegh te voeren en anderssints, Gelijck oock nu weder op nieuw van voornemen soude sijn geweest, andere acht van dese Nederlandtsche borgeren, bij haar hebbende een slaaf, twee wagens en acht treckossen, met gelijcke insigte om grof wildt tot onderhoudt van hunne familien t’ erlangen, uijt schieten gegaan, gesamentlick reets om ‘t leven gebragt of ten minsten daar naer getragt heeft, soo sijn boose en moordadige intentie door den capit. Oedasoa en de Sunquas Hottentots, desselfs g’allieerde en subalterne, niet en was wederhouden, maar egter nogthans d’selve als gevangenen gesaijzeert¹⁴³ en beseth houdt, op een hoeck landts, daar se niet van daan connen ontvlugten, en genoegsaam van levensmiddelen versteecken sijnde, eijndelick van honger souden moeten vergaan, sonder van de motiven deser inique en hostile proceduijren de minste denuntiatie te hebben gedaan, of ons eenigh berigt laaten toekomen, waarin hij mogt beleedigt sijn, alle welcke onredelicke saecke als t’ eenemael strijdig tegens de goede inclinatie van d’ E. Compe., tot de voorschreven natien, en groote indignatie van soo veel faveur en weldaden deselve van tijt tot tijdt bewesen, mitsgaders totale ruine van onse goede ingesetenen en der selver effecten, voor den dienst van d’ gemelte Compe. en ‘t gemeene best alhier langer onverdraegelick aangesien sijnde, Soo is, naar voorgaande rijpe deliberatie en overwegingh van ‘t geene omtrent dit heijloose werck in consideratie soude mogen comen, geresolveert en vastgestelt om onse voors. acht inwoonders, (indien nog in ‘t leven mogten wesen) te redimeren¹⁴⁴ uijt d’ handen van de voors. dwinglandt, op ‘t spoedigste een uijtsettingh nae de geseijde Gonnemase cralen t’ ondernemen en dat onder ‘t beleijt van den vaendrigh Jeronimus Cruse, versterckt met een getal van 36 fluxe Comps. dienaaren en gelijcke nomber borgeren, alle van geweer en ammonitie van oorloge versien, mitsgrs. voor den tijdt van acht daegen van vivres behoorelick geprovideert, met absoluijte ordre en authoriteijt,¹⁴⁵ bij bevindinge dat de meergemelte Nederlanders van ‘d voorseijde Hottentosen overste eenigh geweldt is aangedaan, gelijck wij voor zeecker sijn berigt, aan hem Gonnema, en alle degeene die met hem haer tegens d’ onse hebben opgestelt, soodanigh resentiment te nemen, dat d’ nacomelingen een schrick mogen houden om d’ Nederlanders oijt meer t’ offenceren.

Aldus geresolveert in ‘t Fort d’ Goede Hoope ten dage en jaare voors.

[Signed:] ISBRAND GOSKE.

[Signed:] ALBERT VAN BREUGEL.

[Signed:] DIRCQ JANSZ. SMIENDT.

[Signed:] H. CRUDOP. In R. en Scrts.

C. 8, pp. 110-111.

Vrijdag {16730714} 14en Julij 1673.

Heden morgen door een der wedergekeerde vrijeluijden vaartuijgen, ons toegecomen sijnde seeckere tijdingh, hoe de Gonnemase volckeren voor acht dagen geleden, haar niet en hebben ontsien ‘s Comps. logie in de Saldanhiabaeij t’ invaderen, en onder schijn of pretext van schaepen aan d’ onse te verreuijlen, God betert, den gesaghebber Dirck van der Heerengraef nevens een soldaet en twee vrijluijden verraedersch overvallen en (behalven een soldaat, die dese massacre is ontkomen) tijrannijcq om ‘t leven gebragt, mitsgaeders ‘s Comps. effecten aldaer gespolieert, en waaruijt niet anders af te meten is, of de bewuste acht vrijluijden, om welcke te redimeren ons jongste besluijt tot de gedaane expeditie onder den vaendrigh Jeronimus Cruse is ter handen genomen, al mede door die voors. moordenaers sullen wesen omgebragt, welcke execreabile proceduren dan, ingesien sijnde, voor den dienst van d’ E. Compe. en ‘t gemeene best in loco, langer onverdraeglick, en van alte irreparabel en schaedelicken gevolge,

Soo is naer voorgaande rijpe deliberatie goetgevonden, niet alleen den voornoomden (sic) vaendrigh Cruse van alles op ‘t spoedigste advertentie te doen, maer oock hem daerenboven nog te verstercken met een getal van elff vrijeluijden en 7 Comps. dienaaren alle te paerde en sulcx naer eijsch gemondeert, en dat den voorn. veendrigh Cruse bij missive sal werden aangeschreven, ingevalle ons desseijn op d’ voors. Gonnemase Hottentosen voor den ontvangh des voors. briefs nog niet mogte zijn ondernomen, om redenen bij de medegegeven instructie vermelt, sonder eenige de minste tardance den selven en onderhoorige volcqueren, met de magt daartoe bij hem hebbende vijantlick sal aantasten, en in den grondt tragten te verdelgen, sonder ijets dat mannelick is, te verschoonen.

Aldus geresolveert in de Fortresse d’ Goede Hoope datum ut supra.

[Signed:] ISBRAND GOSKE.

[Signed:] ALBERT VAN BREUGEL.

[Signed:] DIRCQ JANSZ. SMIENDT.

[Signed:] H. CRUDOP. In R. en Secrts.

C. 8, pp. 112-114.

Donderdagh {16730831} 31 Augusti 1673.¹⁴⁶

[Kopie]¹⁴⁷

Aangesien d’ experientie en dagelijckse ondervindingh, ons genoegsaem heeft doen apprehenderen, d’ groote schaerscheijdt van meest alle leeftogten, en voor al d’ toespijs alhier, waer van op verre nae soo veel niet te becomen is, als wel voor ‘t presente guarnisoen en ‘s Comps. lijfeijgen, althans dagelijcx sonder ophouden moetende arbeijden, vereijst, en dienvolgende, tot vervullingh van haren gesonden appetijt, wel soude requireren, behalven dat wij ons ook ten insigte van den geringen voorraet van rijst, en dat het verwagte secours van Batavia door eenigh inconvenient langer soude connen comen t’ ontstaen, als wel staadt maken, oversulcx groote miserie en veel gedugte ongemacken veroirsaeken, hebben genootsaeckt gevonden, ‘t gewoone maendelixe rijstrantsoen van 40 lb. voor yder hooft tot op 30 lb. te reduceren, mits haar evenwel ‘t surpluijs aan gelt toevoegende, daer mede nogtans d’ gemeene luijden, als matroosen en soldaten &a. besijden hun gewoonlijck costgelt en wat dese laeste daer en boven aan ‘t ordinarije dagelijcx arbeijtsloon a 5 stuijvers of andersints door naerstigheijt aan de aanbesteede wercken meer komen uijt te winnen, vermits de duerte van alle eetwaren, bij lange soo verre geensints konnen strecken, dat daar vandaegs een goede maeltijdt mogen hebben, ende ingesien dat bij lange ontsteltenisse¹⁴⁸ van het verwagte Bataviase ontseth, en middelerwijle in desen benauden tijt van vijandt alhier besogt werdende, daar door onder ‘t gemeen geen soodanige trouwe en debvoiren souden vinden als wel vereijst, en andersints mogten te verwagten hebben, Soo is alle ‘t selve rijpelijck overwogen en geconsidereer[t] sijnde, om niet schuldigh te werden van tegen al sulcke gedugte ongemacken in tijt te hebben versien, goet gevonden en g’arresteert, uijt d’ eerst en succesive aancomende vaderlantse schepen, soo veel erweten, boonen en gort te ligten, als buijten eijgen benoodigtheijt sullen konnen derven, met intentie, dat daar van, boven ‘t ordinarij dagloon, aan ‘t volcq gestadigh aan d’ fortificatiewercken en andersints laborerende, sal werden uijtgerijckt een maeltijdt ‘s daags, nae proportie van d’ quantiteijt als ordinarij op d’schepen geschaft werdt, te meer ons verseeckert houden, dat dese verstreckinge den arbeijt, en bij gevolgh het costende van dien, ruijm op halen en egaleren sal.

Gelijck oock, niet tegenstaende ons genoegsaem kennelijck is, dat Haar Edle. onse Heeren Majore[s] van der selver wel gereguleerde ordres niet verstaen af te wijcken, en gevolgelijck ons betaamt deselve promptelijck naar te comen, sonder daar van te dispenseren, egter soo ten reguarde van de motiven bij voormelde resolutie vervat, als dat ons ten overvloet is gebleecken, hoe de kledere[n] van het arbeijdende guarnisoensvolcq, tot hun lijffsonderhoudt verstreckt, door ‘t breecken van clipsteenen en verwercken naer de plaetse daar se werden vermelselt, al lange bevoorens den tijdt van d’ naast volgende wtreijckinge t’ eenemael aen flenteren sijn geraackt, waar door die luijden (het ongestadige ruijge weder niet dorvende over ‘t hooft gesien werden) in regen en windt groot ongemack moeten lijden, wijders is geresolveert om d’selve niet naakt te laaten loopen, eenelijc[k] aan d’geene die doorgaans aan ‘t fort en in de clipsteen wercken, ijder 9 in plaats van 6 maanden op hun verdiende gagie ‘s jaerlijcx tot naeder ord[re] te laten genieten, dogh d’ andere niet meer al. d’ ordre van d’ E. Compe. mede brengt.

In ‘t Fort de Goede Hoope datum ut supra.¹⁴⁹

---

## Footnotes

---

1. Geskryf in dieselfde handskrif waarin die begin van die vorige resolusie geskryf is. ↩

2. Die gekursiveerde woorde is in ‘n ander handskrif tussen die reëls bygeskryf. ↩

3. Die res van hierdie resolusie is deur H. Crudop geskryf. ↩

4. Die gekursiveerde woorde is in die linker kantruimte geskryf. ↩

5. Die vrou van Thieleman Hendricks, Maijke van den Bergh, is weens diefstal van skape en aansporing van haar medepligtiges tot desertering op Franse skepe, veroordeel om nie ten weste van die nuwe punt van die kasteel te mag kom nie. (Vgl. C. J.780:Sententiën, 1652-1697, pp. 357-362.) Hierdie vonnis is op 14 Januarie 1671 gevel en die volgende dag voltrek. ↩

6. Die afkorting voor 400 is onduidelik geskryf. Dit kan moontlik rx. wees. In die H.K. staan duidelik Rx., maar in die vonnis word die skuldige veroordeel tot betaling van “400 reaelen van 8en.” ↩

7. Na “omme” is die woordjie “geen” deurgehaal. ↩

8. Die gekursiveerde woord is tussen die reëls bygeskryf. ↩

9. Die woordjie “te” is hier deurgehaal. ↩

10. Die woord “als” is deurgehaal en “alias” met ‘n hoofletter in plaas daarvan geskryf. ↩

11. Arnout van Overbeke (1632-1674) was advokaat en skrywer. In 1668 het hy as Raad van Justisie na Batavia gegaan. Albert van Breugel het as koopman op die Macassar gereis. Hy is uitgestuur as sekunde en moes optree as hoogste gesaghebber aan die Kaap tot die koms van Goewerneur Goske. Adriaen Schimmelpenninck van der Oij was Vise-Admiraal, terwyl Jacob Sanderus koopman en skout-by-nag was. Laasgenoemde is op 17 April met ‘n skoondogter van die gewese kommandeur Hackius, aan die Kaap in die huwelik bevestig. (Vgl. C. 587, p. 65:Dagregister, 17 April 1672.) Saam met die vloot wat op 24 April 1672 vertrek het, het die weduwee van die gewese Kommandeur Hackius na Patria gegaan. (Vgl. V.C. 6:Dagregister, 21 en 24 April 1671, pp. 313 en 314.) ↩

12. Volgens inligtinge verstrek deur bemiddeling van dr. A. J. Veenendaal is dit die handtekening van Dirck de Vrije, wat in 1672 vanweë die stad Gouda Bewindhebber in die Verenigde Oos-Indiese Kompanjie was. ↩

13. Hierdie laaste paragraaf is geskryf in die bekende handskrif waarin die aanvang van die resolusie van 13 April geskryf is; die res van die brief in ‘n skrif wat nêrens anders in die resolusieboek voorkom nie. ↩

14. Blanko gelaat. ↩

15. “Solte” word hier waarskynlik per abuis herhaal. ↩

16. Volgens ‘n brief aan Here XVII wat die Pol. Raad op 4 Mei 1672 aan Here XVII geskryf het, word vermeld dat die heer Bielke ‘n “couzijn van ‘s Rijx cancelier” was en dat die Raad besluit het om skipper Casten de Rechten te “largeren. . . om in dese dangereuse tijden geen meer vijanden onsen Staat toe te brengen.” (C. 496, deel I,Uitg. Br., 1672-1673, p. 161.) ↩

17. Geskryf in dieselfde handskrif waarin die resolusie van 5 Maart 1672 geskryf is. ↩

18. Volgens dr. Stapel was Hubert Hugo in Delftshaven gebore en het hy in 1640 op die Zeelandia as assistent na Batavia vertrek. In 1649 het hy koopman geword en in 1654 as vise-admiraal na sy vaderland teruggekeer. In 1661 het hy in Amsterdam sy eie skip uitgerus en in Havre-de-Grace het hy ‘n kommissiebrief van die hertog van Vendôme gekry, waarin More en “Indiaense natiën” tot vyande verklaar is. Hy het toe in die Rooi See ‘n aantal Moorse skepe buitgemaak en ook in die Indiese Oseaan as seerower huisgehou. Voor sy vertrek uit Amsterdam op 15 Desember 1671, het hy sy brief aan Kommandeur Hackius soos volg beëindig: “U.Ed. zult mij aparent niet kennen, maar ick ben die persoon die anno 1654 voor vice commandeur met Ter Schellinge naer Nederland quam en ook U.Ed. dochter Mary onder mijn opsicht van daer tot Leyden bracht”. (Vgl. C. 41 1, deel II:Ink. Stukken, 1668-1673, p. 551.) ↩

19. Sien C. 411, deel I:Ink. Stukken, 1668-1673, pp. 416-417. ↩

20. “Voor schipper” is deurgehaal en die gekursiveerde woorde in ‘n ander handskrif in plaas daarvan geskryf. Lees “in diergelijke qualiteijt”. ↩

21. Soos in die geval van Wittebol (sien Voetnoot 2 by p. 75) gebruik De Neijn hier ook die syfer 24 onder sy handtekening. Die 26 en 4 stem ooreen met die dag en maand van die vergadering. Moontlik verwys die 24 ewenas by Wittebol na De Neijn se ouderdom. In sy “Vrolyke Uuren” op p. 144 in ‘n gedig aan sy vriend Johannes de Vos vind ons: Mijn heught noch, als wij kinders waren, En moesten naar het School toe gaan, Als vogels schier van eene jaren. Die gedig was geskryf ter ere van die 33ste geboortetag van Meester Johan de Vos, wat op 4 Februarie 1679 geval het. ↩

22. Geskryf in dieselfde handskrif waarin die begin van die resolusie van 11 April 1672 geskryf is. ↩

23. Vgl. C. 411, deel I:Ink. Stukken, 1668-1673, pp. 377-378 en 379-380. ↩

24. Na “geventileert” is “wesende” deurgehaal en die gekursiveerde woorde in die linker kantruimte geskryf. ↩

25. Hier word verwys na die retoervloot wat in 1666 onder Pieter de Bitter in Bergen teen ‘n aanval van die Engelse verdedig is. Die woorde is in die linker kantruimte geskryf. ↩

26. In dieDagregister(C. 587: 27 April 1672, p. 71) staan: “Omtrent de Klocke IX uijren wierde door ‘t doen van een canonschoot en ‘t waeijen der chiauw van dese fortresse de respectieve schippers der ter rhede leggende schepen tot een raadtpleginge ingedaegt, die dan oock daerop aen land verscheenen wesende, is de saeke van den gesaiseerden Deensche schipper in vergaederinge … geventileert … Genoemde persone was dus skippers. Van Johan Nijhoff weet ons dat hy die rang van koopman gehad het. Hy het met die Boogh na Madagaskar gegaan om slawehandel te dryf. Op 3 Oktober 1672 het hy aan land gegaan en nie weer na sy skip teruggekeer nie. Waarskynlik is hy deur die inboorlinge vermoor. (Vgl.Dagh-register gehouden in ‘t Casteel Batavia, 1673, 14 Junie 1673, p. 148.) Die Pijl , die Boogh en die Goutvinck het op 30 Mei 1672 na Mauritius vertrek met die nuwe Kommandeur, Hubert Hugo, aan boord. ↩

27. Die woord “over” is deurgehaal en “aen” in die plek daarvan tussen die reëls geskryf. ↩

28. Die naam “Michielsen” is deurgehaal en verander in “Sybrantsz”. ↩

29. Die gekursiveerde woord is tussen die reëls bygeskryf. ↩

30. In die resolusie van 28 Desember 1672 is daar sprake van ‘t jacht de Pijl en de chaloup de Boogh , terwyl in die Eerste boek, deel I, van Van Dam die Pijl in die lys skepe wat in Amsterdam gebou is, voorkom as ‘n “fregat met back en schans”. Dit was ‘n skip wat in 1671 voltooi is. Volgens die Dagregister van 5 Mei 1672 is die Boogh “afgesloopt uijt vaderlandt herwaerts gesonden”, maar deur die Kommandeur Hubert Hugo “op staepel geset” en herstel. V.C. 6:Dagregister, 1671-1673, p. 327. ↩

31. “Als” is verander in “en” wat bo-oor “als” geskryf is. ↩

32. Die gekursiveerde woorde is in die linker kantruimte geskryf. Eintlik staan daar “motrosen”. In die H.K. staan “soldaten en matrosen”. ↩

33. Moontlik is hierdie resolusie eers op 31 Mei deur Pieter de Neijn onderteken. ↩

34. Geskryf in dieselfde handskrif waarin die resolusie van 26 April 1672 geskryf is. ↩

35. Hierdie instruksie is deur Albert van Breugel self geskryf. (Vgl. eiehandig geskrewe brief van A. v. Breugel in C. 413, deel I:Ink. Stukken, 1677-1678, pp. 156-163.) ↩

36. Die gekursiveerde woord is in die teks deurgehaal. ↩

37. In die H.K. staan “nauw reguard”. ↩

38. In die K.R. is hierdie woorde bo-oor ander woorde geskryf en bykans onleesbaar. Hulle is daarna in die linker kantruimte herhaal. ↩

39. ‘n Paar woorde is hier deurgehaal, maar die eerste en laaste vier letters van die woord wat bly staan het, is duidelik. In die H.K. staan egter “primo”. ↩

40. Geskryf in dieselfde handskrif as die resolusies van 27 April en 4 Mei 1672. ↩

41. Die teregwysing kom voor in die brief wat Here Meesters op 29 Augustus 1671 geskryf het en nie in die brief van 13 Oktober nie. In ‘n brief uit Batavia van 18 Desemher 1671 word die getal persone wat agtergelaat is op 18 gestel. (Sien C. 411, deel II:Ink. Stukken, 1668-1673, pp. 475, 533-546 en 586 onderskeidelik). In dieInterrogatiënis daar sprake van 17. Vgl. C. J.2952:Conf. en Interrog., ondervraging van skipper Gerrit Ridder Muys en skipper H. B. Gruyter op 21 Februarie 1671, pp. 373-387. ↩

42. Ook in die H.K. staan “sijne”. Uit die inhoud is dit duidelik dat “ten dien eijnde” bedoel word. ↩

43. Vgl. die instruksie in C. 496, deel I:Uitg. Br., 1672-1673, pp. 191-205. ↩

44. In die H.K. staan “in ‘t”. ↩

45. In die H.K. staan “g’emploijeert”. ↩

46. In die H.K. staan “naevorschinge”. ↩

47. Die gekursiveerde woorde is tussen die reëls bygeskryf. ↩

48. Die gekursiveerde woorde is tussen die reëls bygeskryf. ↩

49. Blanko gelaat. In ‘n brief van 15 Mei 1671 (en nie van 13 Mei soos hier vermeld staan nie) het Here XVII geskryf: …”soude geen andere de Grundelsbay , gelegen op 26 gr. 36 m. zuijder brete … “. Daarop volg die instruksie om ‘n nuwe ontdekkingstog uit te stuur. (Vgl. C. 411, deel I:Ink. Stukken, 1668-1673, pp. 413-414.) ↩

50. Hierdie resolusie is deur H. Crudop geskryf. ↩

51. ‘n Uitvoerige beskrywing van hierdie wortel kom voor in C. 411, deel II:Ink. Stukken, 1668-1673, pp. 467-469. Daaruit blyk dat die manive ‘n plant was, waarvan die wortel bekend gestaan het as “mandioca”. Wanneer hierdie wortel gemaal was, is dit “farinha” genoem. Aangesien die sap giftig was, is dit uitgepars en weggegooi. Die droë deel, het hulle gesê “is dan seer goet ende aengenaem te eeten in plaats van broot bij sonder hoe verscher hoe beter.” Ibid., p. 468. ↩

52. “Vaderland” is deurgehaal en “Patria” in die plek daarvan geskryf. ↩

53. Die gekursiveerde woorde is tussen die reëls bygeskryf. ↩

54. Hierdie resolusie is geskryf in ‘n handsknf wat nog nie tevore in die resolusieboek voorgekom het nie. ↩

55. In die H.K. staan “metselaers”. ↩

56. Die gekursiveerde woorde is tussen die reëls bygeskryf. ↩

57. In die H.K. staan “winckelboecken”. ↩

58. In die H.K. staan “verreuijlt”. ↩

59. Die voorvoegsel “be-” is verander in “ver-“. ↩

60. Hierdie instruksie is onderteken deur Albert van Breugel. Die handtekening van die ander amptenare is deurgehaal. ↩

61. Geskryf in dieselfde handskrif as die resolusie van 19 Februarie 1672. ↩

62. Volgens die Dagregister het die 18de Augustus op ‘n Donderdag geval. ↩

63. Geskryf in ‘n ander handskrif as die vorige resolusie. ↩

64. Vgl. C. 411, deel II:Ink. Stukken, 1668-1673, p. 653. Die brief is in Den Haag geskryf. Die voorspel tot hierdie oorlog word aangedui in ‘n brief uit Middelburg wat op 30 April 1671 geskryf is en waarin ons lees: “De saecken van dese Staedt met d’ Croon Vranckrijck sijn noch met al buyten becommeringe; den koninck is over eenige daagen tot Duijnkercke aengecomen met een leger (soo men seght) van omtrent veertigh duysent man, onder pretext van de begonne fortificatiewercken omtrent die stadt gedurende sijn verblijf aldaer te acceleeren en op t’ maecken; off dese donckere wolcke verdwynnen sal, off tegens den eene ofte den andere uytbersten, staet U.E. voor het sluyten deses, in cas van eenige veranderingh noch te verneemen. Godt de Heere wil ons lieve vaederlandt en de Compagnie voor alle onheyle preserveeren.” (C. 411, deel I,Ink. Stukken, 1668-1673, pp. 383-384.) ↩

65. In die H.K. staan “voorcominge”. ↩

66. Blanko gelaat. ↩

67. Id. ↩

68. Die gekursiveerde woord is tussen die reëls bygeskryf. ↩

69. Die gekursiveerde woorde is ‘n aanvulling van die skrywer. ↩

70. In die H.K. staan “so dadelijk”. ↩

71. Blanko gelaat. ↩

72. Id. ↩

73. Op die volgende bladsy (p. 617) word die van weer geskryf, maar nou met ‘n “ch”. ↩

74. Eers het hier “compangnien” gestaan. Die eerste “n” is egter deurgehaal. ↩

75. Die gekursiveerde woorde is in die kantruimte geskryf. Na “deselve” is ‘n paar woorde deurgehaal. ↩

76. Die gekursiveerde woorde is as een woord tussen die reëls bygeskryf. ↩

77. In die H.K. staan “sekere”. ↩

78. In die H.K. staan “extraordinarij”. ↩

79. Die nuwe Goewerneur het op Sondag 2 Oktober, om elfuur in die aand aan land gekom. Sy skip het reeds op 30 April uit Nederland vertrek. Sien verder voetnoot 3 op p. 54. ↩

80. Die gekursiveerde woorde is tussen die reëls bygeskryf. ↩

81. Op pp. 624-625 van C2 word ongeveer die helfte van hierdie resolusie in die handskrif van die voorgaande resolusie opgeteken. Daar is egter ‘n streep deurgetrek en die hele resolusie is daarna oorgeskryf deur die persoon wat die resolusie van 31 Julie 1672 geskryf het. Hierdie weergawe is ‘n afskrif van die tweede ondertekende resolusie en nie van die deurgehaalde stuk nie. Die verskille is nie noemenswaard nie. ↩

82. Die tweede deel van hierdie skeepsnaam is in die linker kantruimte geskryf. ↩

83. Die gekursiveerde woord is tussen die reëls bygeskryf. ↩

84. Die aanvulling is gedoen met behulp van die H.K. Die betekenis kon nie vasgestel word nie. ↩

85. Arent Roeloffz is reeds drie dae later deur een van die sersante gevang. Hy is op 6 Desember 1672 tot die galgdood veroordeel en die volgende dag opgehang. (Sien C. J.780:Sententies, 1652-1697, nr. 130, pp. 441-445.) ↩

86. Hier word die handskrif van 10 Oktober 1672 hervat. ↩

87. In die H.K. staan “en 16 coppen”. ↩

88. Is met behulp van die H.K. aangevul, aangesien dele van die betrokke woorde weens beskadiging van die papier in die oorspronklike dokument weggeval het. ↩

89. Is met behulp van die H.K. aangevul, aangesien dele van die betrokke woorde weens beskadiging van die papier in die oorspronklike dokument weggeval het. ↩

90. Is met behulp van die H.K. aangevul, aangesien dele van die betrokke woorde weens beskadiging van die papier in die oorspronklike dokument weggeval het. ↩

91. Is met behulp van die H.K. aangevul, aangesien dele van die betrokke woorde weens beskadiging van die papier in die oorspronklike dokument weggeval het. ↩

92. In die H.K. staan “een”. ↩

93. Is met behulp van die H.K. aangevul, aangesien dele van die betrokke woorde weens beskadiging van die papier in die oorspronklike dokument weggeval het. ↩

94. Is met behulp van die H.K. aangevul, aangesien dele van die betrokke woorde weens beskadiging van die papier in die oorspronklike dokument weggeval het. ↩

95. Tussen “overgegaen” en “zulx” is die woord “dien” deurgehaal. ↩

96. Die gekursiveerde woord is tussen die reëls bygeskryf. ↩

97. Volgens dr. I. Schapera in die uitgawe van die Van Riebeeck Vereniging van 1933:The Early Cape Hottentots, p. 26 word die naam gewoonlik Chainouqua gespel, maar kom dit ook voor as Chaynouqua, Chainouna en Chaynunqua. ↩

98. Vir ‘n afskrif van hierdie instruksie sien C. 496, deel I:Uitgaande Briewe, 1672-1673, pp. 298-302. Die instruksie is 1 Desember 1672 onderteken. ↩

99. Die gekursiveerde woorde is in ‘n baie fyn handskrif tussen die reëls bygeskryf. ↩

100. ‘n Uitvoerige instruksie is op 10 Desember 1672 vir skipper commandeur Jacob de Geus en die bevelvoerders van die ander skepe opgestel. ‘n Afskrif van hierdie instruksie het bewaar gebly in C. 496, deel I:Uitgaande Briewe, 1672-1673, pp. 305-326. ↩

101. Skipper van die Vrijheijt . ↩

102. Skipper van die Cattenburgh . ↩

103. Die 27ste Desember het op ‘n Dinsdag geval. ↩

104. Hester van Lier het beken dat haar kneg Guilliaem Eems vir Jan van Kartemuide weggesteek het. (Vgl. C. J.2952:Confessiën en Interrogatiën, 1652-1673, pp. 569-573.) ↩

105. Na “geraden” is die woord “sich” deurgehaal. ↩

106. Vgl. C. J.2952:Confessiën en Interrogatiën, 1652-1673, pp. 549-557. ↩

107. Hierdie plakkaat kan nie opgespoor word nie. ↩

108. Die gekursiveerde woorde is in dieselfde handskrif tussen die reëls bygeskryf. ↩

109. ‘n Afskrif van Goewerneur Goske se brief aan Pieter Philippe Col, waarin hy beveel word om sy gesag aan Hubert Hugo te oorhandig, word gevind in C. 496, deel I:Uitg. Br., 1672-1673, pp. 334-335. Vgl. verder C. J.283:Crim. Proc.St, 1674-1675, pp. 1-77 vir rusie tussen Pieter Col en Hubert Hugo. Col se saak is na Batavia verwys. (C. 497:Uitg. Br., 1674, p. 85.) ↩

110. In die H.K. staan “quansuijs”. ↩

111. In die H.K. staan “dickmaelen gemelden”. ↩

112. Afkorting vir “gedachte”. Vgl. “hooghstgedachte” op p. 84. ↩

113. Geen placcaat wat op 21 Desember 1672 uitgevaardig is, kon in die Kaapse Argief gevind word nie. Daar is egter wel ‘n placcaat van 18 November 1672, waarin Isbrand Goske ‘n verbod uitvaardig teen die huisvesting en spysiging van gedroste Kompanjiesdienaars, vryliede, knegte en slawe. ↩

114. In die H.K. staan “zedert ‘t” ↩

115. “Te weten” is deurgehaal en “als te weten” in die plek daarvan geskryf. ↩

116. Die hoeveelhede Brasiliaanse en Virginiese tabak word nie vermeld nie. ↩

117. Die hoeveelhede Brasiliaanse en Virginiese tabak word nie vermeld nie. ↩

118. ‘n Bolkvanger was ‘n kort oorkleed van growwe materiaal gemaak. ‘n Moeris was ‘n lap van blou katoen wat van Koromandel afkomstig was, terwyl parcallen ook ‘n fyn weefsel van katoen was, waarskynlik van Persië afkomstig. Bethilles was fyn, sluieragtige doeke van moeselien. ↩

119. ‘n Bolkvanger was ‘n kort oorkleed van growwe materiaal gemaak. ‘n Moeris was ‘n lap van blou katoen wat van Koromandel afkomstig was, terwyl parcallen ook ‘n fyn weefsel van katoen was, waarskynlik van Persië afkomstig. Bethilles was fyn, sluieragtige doeke van moeselien. ↩

120. Die gekursiveerde woord is tussen die reëls bygeskryf. ↩

121. Die gekursiveerde woorde en dele van woorde is tussen die reëls bygeskryf. ↩

122. Die gekursiveerde woorde en dele van woorde is tussen die reëls bygeskryf. ↩

123. Die gekursiveerde woorde en dele van woorde is tussen die reëls bygeskryf. ↩

124. Na “mitsgaeders” is “van” deurgehaal. ↩

125. Die gekursiveerde woord is tussen die reëls ingeskryf. ↩

126. Na “connen” is “ofte mogen meer” deurgehaal en “inteneemen” verander in “in neemen’. ↩

127. Die gekursiveerde woord is ‘n latere byvoeging tot die sin. ↩

128. Afskrif van ‘n uitvoerige skrywe aan Jacob de Geus asook ‘n afskrif van die instruksie aan die opperhoofde van die Posthoorn word gevind in C. 496, deel I,Uitgaande Briewe, 1672-1673, pp. 361-371 en 373-374. ↩

129. Tussen “alsoo” en “grondige” is die woord “een” deurgehaal. ↩

130. Tussen “boort” en “bestellen” is die woord “te” deurgehaal. ↩

131. ‘n Afskrif van die memorie aan die opperhoofde van die Goutvinck , ged. 26 Januarie 1673, het bewaar gebly in C. 496, doel 1,Uitgaande Briewe, 1672-1673, pp. 352-357. ↩

132. ‘n Afskrif van hierdie instruksie of memorie wat op 23 Februarie 1673 onderteken is, het bewaar gebly in C. 496, deel I,Uitgaande Briewe, 1672-1673, pp. 436-440. ↩

133. Hierdie reglement vir skepe is vervat in ‘n brief uit Gale van 22 Januarie 1669. Sien C. 411, deel I:Ink. Stukken, 1668-1673, pp. 83-84. ↩

134. “Noordwestelijcke” is verander in “noordoostelijcke”. Die ink is ligter van kleur en die handskrif is nie dieselfde nie. ↩

135. Volgens dr. F. W. Stapel het Punto Premeros , soos Van Dam dit spel, waarskynlik tussen Kaap d’Aguilhas op 35 gr. en Kaap Corrientes op ongeveer 24 gr. suiderbreedte gelê. (SienRijks Geschiedkundige Publicatiën, no. 76, p. 333.) ↩

136. Met die seil aan die voorste mas van die skip ingetrek. Die fok was die laaste seil wat ingetrek moes word, wanneer ‘n skip deur storm bedreig geword het. ↩

137. Hier word verwys na die rampspoedige reis van Huybert de Lairesse in 1662 toe hy die Kaap met sewe goed toegeruste skepe in September verlaat het om Mosambiek aan te val. Sware storms en die noordoospassaatwind het dit vir hom onmoontlik gemaak om sy doel te bereik en eers toen die einde van Maart 1663 het hy Batavia bereik. (Vgl.Dagh-Register gehouden int Casteel Batavia, 1663, pp. 100-103.) ↩

138. ‘n Afskrif van die “zeilaes ordre” waarvan in hierdie resolusie sprake is, het bewaar gebly in C. 701:Memoriën en Instructiën, 1673-1685, pp. 3-4. ↩

139. “Ontledigen” is verander in “ontlasten”. Dit is met ink van ‘n ligter kleur gedoen. ↩

140. Die gekursiveerde woord is later tussen hakies ingevul. ↩

141. “Gecommitteert” is verander in “geperpetreert”. ↩

142. Hoe die veertienjarige seuntjie van die oorlede Predikant Abraham Demetrius sy spraak verloor het, word beskryf in die brief wat Goske op 19 Mei 1673 aan die Goewerneur-Generaal in Batavia geskryf het. Sien C. 496, deel II:Uitg. Briewe, 1672-1673, p. 679. ↩

143. Op p. 675 staan “gesaijzeert”, maar by herhaling op die volgende bladsy word die “z” in ‘n “s” verander. ↩

144. Eers het hier gestaan “redinieren”. Dit is verander in “redimeren” wat “bevry” beteken. ↩

145. ‘n Afskrif van die opdrag aan vaandrig Cruse en sy “bij hebbende Raat” wat op 14 Julie 1673 onderteken is, het bewaar gebly in C. 496, doel II,Uitg. Briewe, 1672-1673, pp. 697-698. Vgl. ook afskrif van memorie aan vaandrig Jeronimus Cruse van 12 Julie 1673 in C. 701:Mem. en Instr., 1673-1685, pp. 21-24. ↩

146. Geskryf in ‘n ander handskrif as die voorgaande resolusies. ↩

147. Die oorspronklike resolusie met die handtekening van die Goewerneur en die lede van die Politieke Raad ontbreek aan die slot van hierdie resolusie. Ons het dus waarskynlik met ‘n kopie van die oorspronklike stuk te doen. ↩

148. Waarskynlik ‘n skryffout vir “ontstentenisse”, wat beteken om nie in voorraad te hê nie. ↩

149. Hierdie resolusie is nie onderteken nie. ↩