C012 v1.20

C. 12, pp. 2-16.

Saturdagh den {16771204/16771207} 4 December: mediterende tot den 7en 1677.

Presentibus omnibus except den capitain Dircq Jansz Smient.¹

Gemerckt ‘t jacht de Cabeljouw den 16en April² van costj. vertrocken om van Mauritius een ladinge met calck te halen ende alhier den 23en November wederom met een ladinge van gemelden spetie, vrij leck en ontramponeert is verscheenen, hebbende op de reijse mede niet sonder groote becommeringe geweest en door desselffs groote lecken (alwaer na desier om te stoppen niet bij conden,³ moeten resolveeren, tot behoudt van ‘s Comps. schip en volcq, een bijgelege bequame bhaij op te soecken om de voornaemste gaten soo veel doenlijck te dichten en verder bequaem te maken om haare resterende reijse na de Caap met meerder sekerheijt te kunnen krijgen; ‘t geene na gedane reparatie noch eijndelijck (Gode sij danck) wel is gesuccedeert, en is op sijne verschijninge alhier ter ordre van d’ Edle.Hr.Gouverneur door den schipper Dominicus van Gijnen, den baas timmerman van ‘t landt Adriaen van Brakel, en equipagiemeester Jan Claesz naeuwkeurigh gevisiteert en bevonden dat desselffs voorsteven niet alleen seer ontranponeert, het ijserwerck bij na t’ eenemael vergaen en onder als boven seer swack was vermits de spijckers, bouts en ander ijserwerck door de roest al meest was verteert en opgegeten, maer oocq het houtwerck mede in sich selfs niet veel bijsonder is geweest, werdende dierhalven om voorenstaende redenen bij de voors. visitateurs geoordeelt meergem. jacht de Cabeljouw (invoegen hier geen bequaeme gelegentheijt is om denselve na den eijsch te repareren, onbequaem g’acht om hier aan de Caap in dit crappe vaerwater te gebruijcken, maer dat dat bodemtje echter alhier soo veel noch wel souwde konnen werden vertimmert en herstelt dat na ‘t oordeel van meergem. visitateurs de reijse na Batavia souwde cunnen ondernemen, gelijck als oocq den schipper selfs na de gedaene reparatie mede confirmeert en getuijght als nu geen swarigheijt te maeken van met geseijde scheepje na Batavia te vertrecken, Soo is ten opsichte voors. en dewijl meergerepeteerde bodemtje alhier in dit crap vaerwater, sonder alvoorens behoorlijck gerepareert te sijn, geen bijsonderen dienst can doen) ten meesten dienst der E. Compe. goetgevonden en verstaan ‘t selve per eersten na Batavia te versenden om aldaer, vrij bequamer gelegentheijt sijnde, na vereijsch te cunnen gerepareert worden of anders soo als haer Edlen.H.Agtb. aldaer daeraen sullen bevinden te behooren.

Ende aengesien ons per vooraengetooge jachtje de Cabeljouw sijn overgesonden eenige gesuspendeerde en gedetineerde persoone, nevens de stucken t’ haaren laste, welcke eenige met passie en ten anderen seer defect bevonden werden en oock wijl sulcx Edl.H.Agtb. op Batavia competeert, Soo is goet gevonden en geresolveert, alsoo veele saken den E.Commandeur Hugo selfs sijn rakende, en sijn E. doch door speciale last van de Edl. Heeren Maijores uijt ‘t vaderlant op sijn versoeck van sijn commanderij is ontslagen, om na Batavia te vertrecken, meergemelde persoonen met haar vitieuse en defecte processen na Batavia te renvoijeeren, als sullende die ongedecideerde saken met de tegenwoordigheijt van den E.Commandeur Hugo te bequamer cunnen werden gedetermineert.

Wijders sijn mede met meerges. bodemtje hier aangecomen eenvrijman en twee verloste dienaren,⁴ haer genegen toonende bij aldien met d’ E. Compa. conde eens worden, wederom na Mauritius te vertrecken, alwaer lange jaren hebben gelegen en haar g’erneert, om ‘t selve noch eens te gaen hervatten, beloovende en presenterende op de voorstellinge van d’ Ele. Hr. Gouverneur ijder man binnen ‘t jaer 1/2 lb. goede witte amber te willen leveren, wanneer van bequaemer lant en beesten om te arbijden van d’ E.Compa. wierden ondersteunt, en eerst een halff jaer vrij, en tot haar doen hadden om lant en huijsinge te besorgen. Mitsgaders dat alsdan mede verbooden wierd dat geene ‘s Comps. dienaeren off slaven mochten het lant rontgaan of de stranden besoecken, breeder blijckende bij ‘t contract met haar luijden aan te gaen, Ende invoegen het ooghwit van onse Heeren Maijores niet anders is, als soodanige persoonen waervan de E.Comp. in der tijt vrucht van genieten can)⁵ in alles behulpigh te sijn en met deselve niet alleen op haer versoeck billijcke en voordeelige conditien soo tot haer eijgen als ‘s Comps. proffijt trachten te bedingen, maar oocq van ‘s Comps. wegen eenige bequame persoonen selfs daartoe te animeeren om wanneer geseijde eijlant van vrijl. wat meerder sij vervult, eenige van ‘s Comps. lastige loontreckers daertegen aldaer te kunnen missen en elders te plaetzen alsoo haer Edlen. met geseijde eijlant voor eerst noch weijnigh schijnen te willen uijtrechten en maer eenelijck op de cleijne voet te houden, recommandeeren. Soo is dese sake bij ons mede seer ernstigh ter herten genomen, om soo veel doenlijck haar Edle. goede ordres te betrachten, en is bij den Gouverneur en Raet om voor aangeroerde persoonen behulpigh te sijn en sulcx effective te betonen, goet gevonde de onderstaande conditien op ‘t papier te brengen en haerluijden daertoe (als sijnde daarom meest versoeckende) te contribueeren te weten:

Provis. conditien en voorwaerden waar op wegens de generaele Nederlantse geoctroijeerde Oostindische Compa. d. Edle. Heer Joan Bacx genaemt van Herentals, Gouverneur aan Cabo d’ Boa Esperance mitsgaders den Raat van meninge sijn op de iterative solicitatien van drie stucx persoonen Gerrit Jansz van Ewijck,⁶ Hendrick Carsseboom en Michiel Roderont, nu jongst den 23en. November per de Cabeljouw van Mauritius hier aangecomen, eenige conditien aan te gaan om wederom na voors. eijlant toe te gaan en het aldaar eens te gaan hervatten op de conditien hier onder beraemt, alles op approbatie van d.Edle. Hrn. Maijores.

Eerstelijck wert opgemelde vrijheden veraccordeert wanneer op Mauritius sullen aangelant sijn, ses maanden tijt om huijsingh en thuijnen tot hun onderhouwt te ordineeren en te maken.

Sullende haar van d’ E.Comp. dat is door ‘t opperhooft aldaar bequame gelegentheijt aan gewesen en 6 mergen en genoegsaem lants nevens vier treck en twee melckbeesten werden gegeven om geseijde lant te beploegen en verders op de been te kunnen geraeken. Geseijde lant en beesten sullen sij eeuwighlijck en erffelijck sonder met eenige schattinge ofte impositien binnen thien jaaren (beswaert te wesen) comen te besitten en des vertreckende ‘t selve konnen transporteren.

Tegens welcke adsistentien geseijde vrijl. wederom (na de expiratie van die ses maanden) sullen gehouwden wesen ijder voor sijn hooft jaarlijcx aan d’ E.Comp. op te brengen tot een recognitie een half lb. deughtsamen witten amber.

Ende om meergemelden amber te lichter te cunnen opsoecken en vinden, Soo werden deselve bij dage en bij nacht gepermitteert na eijgen willekeur de stranden te gebruijcken en ‘t lant ront te moogen gaan.

Ende sullen geen andere vrijluijden ofte slaven ‘t soecken van den amber toegestaan werden, alles op de verbeurte die daarop bevonden wert van 100 Rxns., d’ eene helft voor dese contractanten en de wederhelft voor de E. Compag.

Doch sullen van ‘t opperhooft aldaar mogen uijtgesocht en gestelt werden twee ‘s Comps. dienaeren om nevens haarl. voor d’ E.Compag. amber te moogen soecken sonder meer.

Ende blijven dese contractanten gehouwden niet alleen den amber (die volgens ons contract comen te vinden) aan d’ E. Comp. te leveren maar oocq dien amber, die boven haere tax wert opgesocht en gevonden, waer voor haerl. een gerechtige vierde deel van de waerde sal gegeven werden, Soo als den amber door de Gouverneur en Raat aan de Caap comen te oordeelen dat in ‘t vaderlant comt te rendeeren.

Sullende alle den amber daar gevonden werdende, wel bewaert en genoegsaem verzegelt moeten werden overgesonden, en waar toe haerl. mede goede gelegentheijt door ‘t opperhooft aldaer op sijn tijt sal aangewesen werden.

Doch bij aldien sij luijden eenigen amber verduijsterden off aan ijmants anders quamen te vercoopen off veralieneren dan aan d’ E.Compag., soo sullen deselve gestraft werden na d’ ordres reets gestelt en noch te stellen.

Ten laasten wanneer noch eenige vrijluijden haar op deden en sigh genegen toonden dit ons contract te willen aangaan, sullen insgelijcx door den Gouverneur en Raat ‘t soecken van voors. amber werden geadmitteert en dese contractanten daar niets op te pretendeeren hebben. Wijders sich onderwerpende alle ordres die op de visserij, jacht &a. reets sijn gestelt en noch staen gestelt te worden].⁷

En hebben voors. conditien aengenoomen en dat voor den tijt van een jaar voor eerst de persoonen Gerrit Jansen van Wijck, Hendrick Carsseboom en Michiel Roderont voor de quantiteijt van een halff lb. goede witte amber ijder voor sijn hooft binnen ‘t jaer te leveren onder belofte deselve sonder eenige cortinge te voldoen en dat als gesegt in deugtsame stoffe. Tot teken der waarheijt hebben wij desen met onse gewoone hanttekenningh onderschreven en gesterckt.

Aldus gedaan en gecontracteert in vergaderinge in ‘t Fort de Goede Hoop ten dage en jare voors.

Ons pres. als gecommitteerdens.

[Signed:] Dit is ‘t mercq X van GERRIT JANSEN VAN EWIJCK.

[Signed:] HENDRICK KARSEBOOM.

[Signed:] ‘t Mercq X van MICHIEL RODERANT.

[Signed:] J.CRUSE.

[Signed:] t. Oirconde Ms. VAN BANCHEM. Rt. en Sets.

Wijders gemerckt ons dagelijcx tot groote misnoeginge en prejuditie der E. Compa. niet meer als te veel te vooren is comende dat veele soo ‘s Comps dienaren als vrijl. hun niet ontsien noch schroomen in vilipendie van alle voorgaande g’emaneerde ordres de schapen van de hier om heen gelege coraelen der Caapse Hottentots als andere gansch leelijck ter sluijck voor een weijnigh tobacq afte ruijlen te dier plaatse te slachten, ‘t ingewant ende de vachten te begraven en ‘t vlees in sacken geborgen hebbende, sinisterlijck binnen haere wooninge te vervoeren ende om welcke ongeoorlofde⁸ fraudeleuse gangen (soo veel doenlijck⁹ voor te komen, Soo is daarop gsoetevonden ende ten hoogsten nodigh g’acht soodanige ordres en straffe tegens de contraventeurs te statueeren en doen statueeren als bij derselver placcaten largo sal comen te consteeren.

Ende vermits ons mede met geen minder misnoegen als boven noch komen te ervaren hoe ruijmen tijt achterwts. eenige schraapachtige en winstgierige borgers tegens de wel gereguleerde ordres bovengemelt haerl. soo menigmael van tijt tot tijt in ‘t openbaer afgecundigt en ten overvloede voorgehouden noch niet en schroomen gansch impertinentelijcksich¹⁰ te onderwinden met dese lantsinwoonders den hoogh verbooden veehandel, ‘t ruijlen van renostershoorns, elephantstanden als struijsveeren en alderhande slagh van vellen, niet alleen bedectelijck maar selfs in ‘t openbaer met haare coopmanschappen voornamentlijck met tobacq (d.E.Compa. gansch schadelijck)af¹¹ te ruijlen en aan die natie vrij meerder tobacq te presenteeren als d’ E. Compa. voor 2 a 3 schapen gewoon is te geven, gelijck in d’ jongste ruijlinge bij de Hossiquas, en Sousoas noch is gebleken. Soo is ‘t dat wij tot preventie en uijtroeijinge van soodanige ongeoorlofde middelen hebben goetgevonden ende verstaen, mede bij ‘t afkundigen van een placcaet,¹² in ‘t openbaer wel strictelijck te interdiceren; maar eenige van voorseijde goederen door de Hottentots t’ haaren huijse gebracht werdende, te gelasten na ‘t fort te sullen brengen om aldaer ten behoeve van d’ E. Compa. door den coopman of die door den Gouverneur sal sijn gestelt, ingeruijlt te werden, doch d’ E. Compa. deselve niet benodigende, is verstaen dat deselve sonder winst na discretie sullen werden overgelaten gelijck als breeder bij ‘t selve Placcaet consteert.

Ende ten opsichte als nu de prevelegie van het vercoopen van coele wijnen, brandewijn en Caapse wijnen, mitsgaders ‘t suijckerbier en brootbacken aan eenige burgers gepermitteert met ‘et expireren van dit loopende jaer sal wesen gecesseert, soo hebben om d’ E. Compa. van die voordeelen en pachtpenningen niet te frustreeren wederom soodanige sufficante persoonen genomineert om de selve pacht op te brengen als de resolutie op den 23 November¹³ daervan genomen largo sal komen te doceren, waarbij mede sijn gebenificeert en begunstight eenige arme en behoeftige luijtjes tot soulaes van haare schade die met ‘et afbreken van haare huijsinge sijn comen te lijden, ‘t welcke om nootsaekelijcke middelen heeft moeten geschieden, ten dienste der E. Compa. hoogh nodigh, en dierhalven niet als billijck, de voorenstaende coele en starcke wijnen, bieren, tot suijckerbier in cluijs, nevens ‘t brootbacken van broot in ‘t generael, te moeten werden verbooden door haar, off harentwegen, eenige van de voornoemde drancken en ‘t broot te vercoopen, uijt te venten, of op eenige maniere te slijten, buijten die geenen die daartoe sijn gebenificeert en gestelt, en wert sulcx, te weten het uijtventen der suijckerbieren,¹⁴ ijder dese vrije ingesetenen gepermitteert wanneer de Indische retourvloot hier ter rheede sal wesen verschenen en vertrocken, blijckens breder bij den placcate daervan gemaeckt,¹⁵ ende om dat dese onse gereguleerde ordre te beter mach werden achtervolgt, Soo is goetgevonden daarop soodanigen pecunieelen amende en boete op te stellen als in voorige tijden daarop gestelt en nader staet gestelt te werden, als mede den fiscael te gelasten op de contraventeurs goet reguard te nemen, alsoo sulcx ten dienste der E.Compa. hoognoodigh wert vereijst.

Ten laasten alsoo ‘t scheepje de Cabeljouw nu in postuir van vertrecken is geraeckt, en soo veel doenlijck gerepareert dat bij nader verclaringh van den equipagiemeester en baas timmerman daer van gegeven, nu bequaem geoordeelt wert om de reijse na Batavia te cunnen ondernemen, gelijck oocq sulcx bij den schipper en verdere officieren, daarop gescheijden, mede geconfirmeert wert, Soo is goetgevonden bij ons vorigh besluijt te blijven persisteeren en meergemelde jacht (de wint sulcx toelatende) per eersten te laten rijs vorderen.

Aldus gedaan en geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoop ten dage en jaare voors.

[Signed:] J. BAX g.v. HERENTALS.

[Signed:] H. CRUDOP.

[Signed:] ...........................

¹⁶

[Signed:] J. CRUSE.

[Signed:] Ms. VAN BANCHEM, Secrts.

C. 12, pp. 17-22.

Donderdagh {16771216} 16 December 1677.¹⁷

Presentibus omnibus.

Na ‘t ordinanis gebedt tot Godt is door den E. Hr. Gouverneur den Raadt voorgehouden met ‘et verloop van ‘t presente oude jaar of het niet dienstigh souwde sijn ‘s Comps. effecten volgens gebruijck al omme te laten door bequaeme persoonen na tellen en opneemen, omme van de welvaart van ‘s Comps. middelen, soo binnen als buijten dese fortresse gelegen, wel versekert te sijn, en gerustelijck deselve behoorlijck gevisiteert hebbende in het nieuwe jaar te cunnen treden, Soo is ten meesten dienst der E.Compa. goetgevonden volgens jaarlijcx gebruijck, conform de goede ordres van onse Heeren Majores, met opgemelde visitatie voort te varen en ons met sijn Eds. voorstellinge genoegsaem te confirmeeren.

Ende gemerckt de ouwde kerck binnen de nieuwe fortresse staande, staat in korte dagen nootsakelijck om veer te geraeken om in ‘t fort de vereijschte ruijmte te geven, ende de gront (waarin van tijt tot tijt de dooden sijn begraven) vrij hooger is dan het pleijn en des de dooden daar in rustende, sullen moeten opgenoomen werden, Soo is goet gevonden door den Gouverneur en Raadt aldaar geen lijcken meer te laten brengen en begraven, ende vermits weder om hooghnodigh in plaats van die gem. en onbequame begraeffplaats tot gerieff van ijder een, off wie het mocht benoodigen,een ander plaets¹⁸ is vereijsschende, is door sijn E. den Raadt aangewesen een bequaeme plaats in ‘s Comps. verlaten thuijn gelegen,om¹⁹ aldaer de dooden rust en behoorlijcke plaats te verschaffen en aldaar door de diaconi off d’ E.Compa. voor eerst een ommuert kerckhoff, en metter tijt een behoorlijck proper kerkckje te laten maeken, waarin de gequalificeerde en mindere Europianen ijder na sijn begeerte²⁰ van geseijde kerckje voor de daarop te stellen somma van penningen sullen moogen haar rustplaats hebben. Soo is goetgevonden ende geresolveert na gedane overlegh met dat nieuwe project ten aansien om de wel gelegentheijt van de plaats en de nootsakelijckheijt van dien daar mede tusse wijle voort te varen, ende onsen Predickheer d’ Eerw. Petrus Hulsenaar,²¹ den 15 deser Woensdagh ‘s nachts, tot onsen groote mistroostinghe deser werelt overleden sijnde, in ‘t midden van de nieuwe geprojecteerde kerck als de eerste te begraven, en voortaen cours te doen neemen met alle gequalificeerde en mindere dieder moghten komen te volgen.

Ende alsoo d’ Edle. Heeren Bewinthebberen de wed. der predicanten bij ‘t afsterven harer mans, buijten andere hebben gelieven toe te leggen eenigh tractement daar toe van Haar Hoogh Edle. genomineert en gestelt, Soo hebben mede niet kunnen nalatigh wesen haar Edle. beveelen te voldoen, en is daarop goetgevonden dese wed. van den Eerwaarde Petrus Hulsenaar saliger, in haren presenten droevigen staat ‘t selve jaarlijcx en maandelijcx, mede als in India gebruijckelijck, te laten gaudeeren.

En dewijle mede door den E. administrateur Sr. Hendrick Crudop in vergaderingh is voorgestelt alhier onder sijn E. administratie bij de negotie noch drij cassen met een quantiteijt Souratse bedorven zeep te²² sijn die gansch van de rotten sijn beschadight en tot kleijne stuckjes geknaewt,²³ versoekende geseijde administrateur vermits dat ongediert de zeep voors. seer bedorven heeft en om de verdere schade voor te komen, dat mocht ten meesten proffijt der E.Compa. werden verkocht, Soo is daar op geresolveert geseijde bedorven zeep aan dese of geene, des benodigende, over te laten, mits dat d’ E.Compa. soo veel in coops kost daar voor komt t’ genieten.

En alsoo dagelijcx bevonden wert en ervaren sijn geworden tot ons groot ongenoegen dat veele soldaten eningesetenen²⁴ alhier in ons guarnisoen bescheijden, gaan gekleet met soodanige peije rocken als aan ‘s Comps. lijffeijgenen, tot cledinge en nodigh lijffsdeckingh wert gegeven, ende te duchten is, deselve rocken en cleden niet wel kunnen machtigh worden als van ‘s Comps. slaven, ‘t sij voor een weijnich tabacq, off een handt vol rijs, off andere fraudeleuse middelen, bij de E.Compa. ten alderhoogsten verboden, af te troggelen, waar door d’ E. Compa. staat gebracht te werden op onlijdelijcke excessive onkosten en schade, in dien sulcx niet rigoreuselijck wert tegen gegaen. Soo wert tot voorcominge van dien bij dese goet gevonden een placcaet²⁵ te maecken, ende wel expresselijcken t’ interdiceeren ende te verbieden, dat sich niemandt voortaen en come te vervordere meen soodanige uijtsuijperije²⁶ en troggelerije, voornamentlijck van soodanige arme slaven te plegen, nochte ijtwes van die nature voors. deselve aff te troggelen, te koopen, verruijlen ofte ontvreemden, ‘t sij met wat waren off gelt off voor wat een waarde het oocq sij, Alsoo wij verstaan de soldaten en ‘s Comps dienaaren²⁷ van de E.Compa. met genoegsaeme kledingen na discretie werden ondersteunt, en dierhalven soodanige fraudeleuse middelen tot groot ongerieff van voors. lijifeijgenen en ‘s Comps. groote schade uijt eijgen gebrecq en behoefte niet hoeven aan te gaan, Soo is daar op bij den Gouverneur en Raadt goetgevonden, wie dit ons gebodt contrarie bevonden wert gedaen te hebben, niet alleen te laten verbeuren ‘t afgetroggelde goet off de rocken, cledinge, maar oock daar en boven een amende van 25 Rijxdrs.

Soo dickmaels als bevonden sal werden hier tegen gepexeert te sijn, mitsgaders den fiscaal in loco wel ernstigh te gelasten (opdat dese ordre te beter achtervolgt worde) goede inspectie te neemen, alsoo sulcx tot uijt roeij,²⁸ ende van soodanige ongepermitteerde middelen, en tot preventie van meerdere schade voor d’ E.Compa., hooghnodigh komt te vereijsschen.

Aldus gepasseert en geresolveert in ‘t Fort d’ Hoop ten dage en jare voors.

[Signed:] J. BAX g.v. HERENTALS.

[Signed:] CRUDOP.

[Signed:] ...........................

[Signed:] J. CRUSE.

[Signed:] Ms. VAN BANCHEM, Secrets.

C. 12, pp. 23-29.

Woensdagh den {16771222} 22 December ao. 1677.²⁹

Presentibus omnibus excepto den coopman en administrateur Sr. Hendrick Crudop.

Alsoo ‘t jacht Voorhout en de hoecker de Quartel den 24en Maij ao. stantij van dese rheede afgesteken om van Madagascar ende bij gelegen plaetsen een gedeelte slaven van die inboorlingen voor d’ E.Compag. in te ruijlen en machtigh te werden en alhier met een nomber van 77 stx. soo cleijn als groot op den 20 en 21 December³⁰ wederom te deser rheede sijn verscheenen, waar van al eenige na gedane visitatie vrij sieck sijn bevonden en oocq te vreesen is d’ E. Compa., indien in ‘t slavenhuijs quamen, veele souwden comen af te sterven (en om die schade voor d’ E.Compa verder te trachten in tijts voor te komen, oocq om dat op dese nieuwelingen dit territoir noch ongewent sijnde, te beter souwde werden gepast, vermits op haare eerste aanlandingh wel de meeste en swaerste torn moeten uijtstaan, Soo is door d’ E.Hr.Gouverneur den Raat bij een geconvoceert hebbende, aan deselve voorgehouden off het niet gansch nut en profijtabelst voor d’ E.Compa. souwde wesen dat men geseijde slaven, aangesien deselve vrij swack en voor eerst noch ondienstbaer sijn, en bevonden wert deselve bij particuliere aanbesteedt werdende, soo niet en sterven) aan dese en geene behoeftige vrijborgeren en ‘s Comps. dienaeren socht voor eenigen tijt in leeninge te bestellen. Soo is dit selve overwoogen en grotelijcks in opmerckinge genomen en om voorseijde insichten goetgevonden. Soo om ‘t gerieff als ‘t profitabelste voor d’ E.Compa. als voor de ingesetenen en ‘s Comps.dienaeren³¹ alhier ijder een door de boode is laten waarschouwen als dat die slaven van nooden hadden, versochtwierden³² per eersten aan ‘t fort te verschijnen om te sien off met d’ E.Compa. cunnen eens worden waar toe d.E.Hr.Gouvernr. en Raat tot wedersijtse gerustheijt en vermijdinge van eenige differenten sijn beraemt de onderstaende en volgende articulen die sij verplicht blijven te houwden en onverbreeckelijck te achtervolgen als:

d’ E.Comp. sal aan ijder deser ingesetenen en ‘s Comps. dienaeren begerich ofte benodight om slaven sijnde, ter handt stellen twee Madagascarsche jongens en een meijt en dat in leeningh voor een ront jaer.

d’ E.Comp. sal voors. slaven aan de vrijl. of ‘s Comps. dienaeren, wie deselve comen te benodigen, op de leverantie van behoorlijcke cleedingh en lijfdeckingh versien.

De huirders sullen maendelijcx voor ijder slaaff een parrdrijs (mits betalinge) van d’ E. Comp. genieten.

En of een of meer van de voors. drij slaven binnen ‘t jaer quamen te sterven, Soo sullen de huurders voor ijder stuck aan d’ E. Comp. (om desselfs schade mede te helpen dragen) hebben uijt te keeren twaelff en een halve Rijcxdr.

En ‘t jaer verloopen en alle drij off twee van de voors. slaven noch in ‘t leven sijnde, Soo sullen de huirders met d’ E. Compag. looten wie van de beijde d’ eerste uijtkiesingh of keur sal hebben en na gedaene lotinge ofte uijtsoeckinge, soo sal d’ E.Compag. alsdan een van drie of twee slaven tegens vijfentwintigh Rijcxdrs.deselve³³ overlaten om eeuwiglijck en erffelijck als eijgen te besitten en gebruijcken. Item soo der maer van de voors. drij een mocht comen in ‘t leven te blijven, ‘t sij jongen ofte meijdt insgelijcx tegens 25 Rxrs. voorseijdt.

En sullen de huirders, ‘t geseijde jaer om en ten eijnde geloopen sijnde, d’ E. Comp. meergemelde slaven (des benodigende) wel en fatsoenlijck gekleedt wederom moeten overgeven.

Heden is mede verscheenen in vergaderingh den vrijpersoon Jan IJser van Luijck nu jongst per ‘t jachtje de Cabeljouw alhier van Mauritius aangelandt, alwaer sich selven al ruijmen tijt g’erneert heeft en, alsoo deselve een schoenmaecker is en van de loijerij mede min of meer kennis schijnt te hebben, Soo versoeckt denselven wederom na Mauritius toe temogen³⁴ gaan, mits dat hem alleen de leverantie van d’ vellen en ‘s Comp. volmeulen (aldaer vruchteloos staende) om do. vellen te berijden mocht werden verguntende loij tot sijn behoefte uijt het bosch te mogen halen.³⁵ Soo is door den Gouverneur en Raat goetgevonden (ten opsichte alhier om overleer gansch verleegen sijn en om dese schoenmaeckeralhier³⁶ uijt verlegentheijt te helpen) geseijde Jan IJser van Luijck die meulen voor vijff jaeren tot sijn gerieff to accordeeren mitsgeen verantwoordinge sal hebben wanneer de geseijde meulen door harde winden die daer veel vallen quam aan stucken te waijen,³⁷ maer dat verplicht blijfft deselve te repareren en onderhouden, waer toe hem ijserwerck van d’ E. Comp. mits betalinge sal werden beschaft, blijvende alsdan mede gehoude soo veel vellen aan d’ E.Comp. te leveren als deselve comt te benodigen, en dat ten prijse daer op te stellen, werdende den meergem. Jan IJser daer onder noch gepermitteert (d’ E.Comp. geen vellen ontbrekende) deselve aan sodanige particuliere persoonen en plaetsen te moogen versenden en stieren als selfs te raden werden sal, ende om den landtbouw voornaemelijck mede te doen cours nemen en meerder te doen accresseeren, als wel ‘t rechte oogwit van d’ E.Comp. sijnde, Soo is denselven mede noch vergunt en toegestaen te sullen genieten vier treck en vier melckbeesten en soo veel lant als comt te benoodigen.

Ende aangesien voor present met de wederkomste van ‘t jacht Voorhout en de hoecker de Quartel op den 20 en 21 deser van Magelage &³⁸ hier aangecomen genoegh van bequaem vaertuijgh voor eerst ons vinden voorsien om hier om heen waer ‘t vereijst d’ E.Comp. te cunnen dienen, ende de overvloet alhier aan te houwden d’ E. Compag. maer een groote last en schade is, Soo is mede in vergaderinge gearresteert ‘t hoeckerscheepje de Posthoorn , leggende present in d’ Bhaij Valsse ³⁹ om een visladinge te krijgen, hier aan de caap per eersten op te ontbieden en uijt geseijde bhaij herwaarts te doen komen, mitsgaders voort na India te demitteenen om aldaer in eenige dienst te kunnen werden gebruijckt.

Aldus geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoop ten dage en jare voors.

[Signed:] J. BAX g.v. HERENTALS.

[Signed:] CRUDOP.

[Signed:] ...........................

[Signed:] J. CRUSE.

[Signed:] Ms. VAN BANCHEM Secrets.

C. 12, pp. 30-33

Donderdagh adij {16771230} 30 December ao. 1677.

⁴⁰

Praesentibus omnibus.

Alsoo ‘t hoeckerbodemtje de Posthoorn op onse ordre uijt de bhaij alhier wederom is verscheenen ende den schipper in volle vergaderingh in ‘t bijwesen van den schipper van ‘t jacht Voorhoutje en Quartel op onse afvraginghe geen swarigheijt in dese tijt comen te maken van ‘t eijlant Mouritius aan te gieren, Soo is bij den Gouverneur en Raadt goetgevonden bij ons vorigh besluijt wegens gesegde scheepjes vertrecq over Mouritius na Batavia te blijven persisteeren en eenige vrijl. alhier aan d’ E. Compa. (op sekere conditien haar verbonden hebbende) daermede over te laten voeren, mitsgaders geseijde scheepje soo veel souwt en broot mede te geven als bequamelijck sal connen innemen.

Ende gemerckt de sterfte en sieckte onder ‘s Comps. lijffeijgene slaven noch al is toenemende, onaengesien door den Gouverneur en Raet alle bedenckelijcke middelen werden gepractiseert en in ‘t wercq gestelt om die gasten soo veel doenlijck te verquicken en op den been te helpen, Soo blijft efter de sieckte en sterfte tot ons bijsonder leetwesen onder deselve noch continueeren, causeerende wel ten principaelen nadat ervaren hebben, dat veele door haar jonckheijt, luijheijt en onwetenheijt haer eijgen cost niet cunnen vervaerdigen, oocq van ‘t wercq comende, weijnigh off geen lust hebben om haar rijs te koocken, alsoo van den arbeijt afgemat en in dier voegen onlustigh tot tot het koocken haerer cost, de rijs alsdan door hare eijgen luijigheijt gansch raeuw en ongecoockt op schaffen, en daardoor in sieckte te vervallen, Soo is dit selvige mede geconsidereert en in groote achtinge genoomen en, om soodanige schade voor d’ E. Comp. te verhoeden, goetgevonden tot meerder gemack van geseijde dienstbare deselve aan achten te parteeren en uijt geseijde acht een bequaem back off schaffmeester te eligeeren die werck vrij sal sijn om ijder voor sijn backxvolck soo als ‘t behoort op te moeten schaffen, ende is ijder bacxvolcq toegestaan tot haerer verquickinge tweemael ‘s weecx groente uijt ‘s Comps. groenthuijn.

Verders vermits de ouwde kerck om redenen bij resolutie in dato …⁴¹ aangeroert sal moeten om veer werden gemaeckt en kercxgront even gelijck als het rechte pleijn geslegt en aldaar geen plaets meer voor de dooden tot haare rustplaets is overigh, Soo is goetgevonden ende verstaen, vermits de Caapse kerck reets een somme van ƒ …⁴² bij een of te goet heeft)⁴³ om ‘t nieuwe geprojecteerde kerckhoff een mueragie omtrent 6 voetenhoogh⁴⁴ van daer de kerck sal comen te staen, rontsom te laten maken en deselve voort aan te besteden als kunnende eenige arme ingesetenen alhier daer aen een goeden dachloon verdienen en de muer, opgehaelt sijnde, ons van ‘t ongediert &a versekeren, en de doden voortaen sonder aenstoot te lijden, blijven leggen.

Ende dewijl soo aan het collegie der weesmeesteren als aan andere collegien hier onder gemelt, was aanbevolen met ‘et expireeren van ‘t ouwde jaer en ‘t afgaen der ouwde dienaers wederom een dobbel getal nieuwe ter nominatie te stellen om daer uijt de elexie te werden gedaen, Soo sijn na overleveringh derselver nominatie tot weesmeesteren g’eligeert den Lt. Jeronimus Cruse, den afgaenden Burgerraet Elbert Diemer en vrijborger Gerrit Victor, waartegens wederom sijn afgaende den E. gewesen president en presenten secunde persoon Sr. Hendrick Crudop, den afgaenden L. van de borgerij Harmen Gresnigh en de gewesen Borgerraet Wouter Mostaert saliger, sullende den eerst genoemden in voorseijde collegie presideeren.

Gelijck oocq mede is verstaan ende goet gevonde volgens de ouwde gewoonte en maniere ten opsichte der Burgerraden te sullen presideeren Joannes Valckenrijck als eerste Borgerraet en Gerrit van der Bijl als tweede, waar tegens den Borgerraet Elbert Diemer comt af te gaan en in de plaats van den Lieut. en out Borgerraet Harmen Gresnicht te surrogeeren als luijt. der borgerij voors.

Nopende het collegie van commissarissen der houwelijcxse saken is mede noch in vergaderinge g’arresteert te nomineeren den medicine doctor Johannes Ravensbergh en out Borgerraet Elbert Diemer in loco van den ondercoopman Martinus van Banchem en gewesen Borgerraet Wouter Mostaert saliger, welcke eerste wert verstaen te sullen presideren.

Aldus gedaan en geresolveert in ‘t Fort de Hoop ten dage en jare voors.

[Signed:] J. BAX g.v. HERENTALS.

[Signed:] CRUDOP.

[Signed:] ...........................

[Signed:] J. CRUSE.

[Signed:] Ms. VAN BANCHEM, Secrts.

C. 12, pp. 34-38.

Maandagh adij {16780110} 10 Januarij 1678.

Presentibus omnibus.

Gemerckt met de komste van ‘t jacht Voorhout en de hoecker de Quartel , sijnde om de Oost om slaven uijtgeweest, ons nu ten overvloede versien vinden van vaertuijgh, als kunnende voor present deselve beijde in geen merckelijcken dienst der E. Comp. werden hier om heen g’emploijeert, te meer vermits ‘t jacht Voorhoutje al ruijmen tijt hier gesworven hebbende, waar door is al vrij ontramponeert geworden bij gebrecq van goede gelegentheijt alhier, genootsaeckt sal wesen sijne behoorlijcke reparatie op Batavia te erlangen, behalven de sware consumpties van rijst en eetwaren waar door onse spijskamers seer ledigh werden, Soo is ten meesten dienste der E.Comp. in vergaderinge geresolveert voors. jacht voor noch vier maanden te victualieeren en in ‘t selve te embarqueeren een quantiteijt van 50 halfamen traen, sijnde al ‘t geen van dat vet van hier can werden gemist, nevens eenige coopere Japanse armringen, vrugteloos bij de packhuijsen langh gelegen met noch …⁴⁵ stx eliphantstanden, nu jongst voor d’ E. Compa. ingeruijlt en geseijde jacht alsdan per eersten, weer ende wint sulcx toelatende, na Batavia (om aldaar vertimmert te werden) te laten voortgaan mitsgaders de hoecker de Quartel (sijnde alleen) voor eerst bij dese conjuncture van tijden genoegh om in dit vaerwater den dienst van d’ E.Compa. te kunnen doen, alhier aan te houwden tot tijt en wijle van een ander wederom werden versien.

Wijders dewijle de St. Andries (na dat den 26 Maij 1677 uijt Texel is gezeijlt en 7 maanden en 7 dagen op de reijse heeft t’ soeck gebracht) alhier den 2 Januarij 1678 op dese rheede is gearriveert en van sijn in hebbende ladingh voor dese residentie ‘t meerendeel ontlast en eenelijck voor Batavia daarin verbleven vijftigh vaten mom en dertigh do. speck, soo geeft den Gouverneur den Raat in bedenckingh of men die goederen (voor Batavia behorende) niet wel souwde kunnen daeruijt lichten en deselve met ‘et Voorhoutje , reets met d’ eerste goede wint staende te vertrecken, na India te versenden, mitsgaders opgemelte schip St. Andries (alsoo dien bodem tot groote last van d’ E.Comp. doch een heel jaar op Batavia off in India sal moeten overblijven) wederom na ‘t Patria te laten retourneren, doch de sarte partije⁴⁶ na gelesen ende de redenen van den daarop varende schipper Hendrick Pleghman gehoort hebbende, en oocq niet ten volle versekert sijnde wegens de rechte intentie der Eden. Heeren Maijores, Soo is geremarcqueert ‘t gepasseerde van de gehuirde fluijt den Hovelingh , die oocq om dese tijt hier eerst is gepasseert en ‘t alderdienstigst geoordeelt om alle misusen voor te komen, te meer dewijl oocq geen contrarie ordre hebben, en bij de missive van d’ Edl. Hren.Maijores van dato 12 April 1677 aan haar Edle. tot Batavia geschreven, consteert dat geseijden bodem door haar Edle. na Batavia is aangeleght, deselve bodem na Batavia te laten voortgaan.⁴⁷

Is mede door den Heere Gouverneur den Raat voorgehouwden off het niet dienstigh soude wesen (vermits bij resolutie van 22 December 1677⁴⁸ is gearresteert dat voortaan de dooden in de nieuwe geprojecteerde kerck en kerckhoff sullen werden begraven) dat men deselve, ofte die daerin begraven willen wesen, eenige gerechtigheijt voor d’ kerck tot soulaes van de gastos daaraan te doen, dede betalen, ende alsdan voor de gemeene man een dootkleetlose kist &a lieten maken en versorgen, op dat⁴⁹ de afgestorvene met een weijnigh meer luister (als eenigen tijt herwaerts geschiet sij) na d’ Indiaase manier mochten werden aldaar onder d’ aart geleijt, Soo is dese sijn Edle. propositie in goede opmerckinge genomen en daerop eenparelijck geresolveert om d’ gastos van de kerck met ter tijt wat te soulagieeren de gequalificeerden, genegen sijnde om binnen ‘t circuit van de nieuw geprojecteerde kerck te leggen, voor dat gerieff en genoth te doen betalen 25 Rxrs. ende van de gemeene man die op geseijde kerckhoff sullen begraven wesen, twee Rxrs. van ‘s Comps. dienaers, soo te goet hebben van haare loopende reecq., af te trecken.

Verders is ten laasten noch in vergaderingh gearresteert de mouragie van ‘t kerckhoff omdat de dooden van alle ongediert en water bevrijdt souden connen leggen, alvoort op ‘t suinighste aan te besteden en op te laten trecken, waar toe is verstaan eenige bilhetjes door de boode alomme te laten affigeeren om ijder een van onse meninghe niet oncundigh te laten en tot een stuijver te verdienen graegh te maeken.

Aldus geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoop ten dage en jare voors.

[Signed:] J. BAX g.v. HERENTALS.

[Signed:] CRUDOP.

[Signed:] ...........................

[Signed:] J. CRUSE.

[Signed:] Ms. VAN BANCHEM, Secrts.

C. 12, pp. 39-58.

Maandagh adij {16780131} ulto. Januarij 1678 mediterende tot […]⁵⁰

Presentibus omnibus.

Aangesien ons per ‘t hoeckerbootje de Snoepper (expres tot bestier van ‘s Comp. wichtige affaires door haar Edle. d’ Heeren Bewindthebberen van de Camer van 17 der generaele Oostindische Comp. afgevaardight) alhier op 21 deser successive sijn toegebracht haar Edle H. agtbare hoogh g’acht schrijvens, de dato 18 October ao. passado tracteerende mede ten principale hoe geerne haer Edle. in dese lastige tijden de mesnagie alomme sagen gehandthaeft en betraght, namentlijck ons presente guarnisoen (dat evenwel bleven bestendigh bij subijten overval van vijandt) gediminueert en de besettingh van Hottentots Hollandt , bestaende in 24 loontreckers, tot verlichtingh haerer onlijdelijcke kosten, ingetrocken ende aldaer eenige vrijluijden op seekere conditien off slaven⁵¹ van d’ E.Comp. (ware het doenlijck) te werden geplaatst, omme soo in ‘t een als in ‘t ander, in haere lasten wat te moogen werden gereleveert, in ‘t generaele daertoe te contribueeren wat immers eenige besnoeijinge lijden can, ‘t selve te betrachten gelijck haar Edle. op dien eijgen trant in haar Edle. voorige missiven de dato 11 Maij 1677 mede sijn dicterende, en voor al dat van Hottentots Hollant en verder de mesnagie serieuselijck sijn recommanderende,⁵² waar op bij den Gouverneur en Raat doenmaels enbevorens⁵³ goede reflectie is genomen en verscheijde van de principaele doch alle vrijl. wegens H.Hollandt en haar Edl. goede intentie kennis gedaan en daartoe onder belofte van groote ondersteuningh van d’ E.Comp. vooreerst⁵⁴ te erlangen gepersuadeert, doch geenige tot ons leetwesen op onse uijtnodigingh met ernstige meeninge verscheenen, Soo dat den E. Hr. Gouverneur en Raet tot naarcominge en voldoeninge van haer Edle. wel gegeven ordre en begeerte met ‘et aanprijsen en aanmanen van geseijde plaets Hs.Hollandt gecontinueert hebbende, eijndelijck tot ons groot genoegen en ‘s Comps. welstant haer hebben daartoe g’inclineert getoont den baas slagter alhier Jochum Marcquart en den baas landtbouwer Hendrick Elberts aan ‘s Comps. coorenschuer beijde laboreuse mannen en gepresenteert⁵⁵ seker request, behelsende ‘t geene tot bestier van den lantbouw aldaer en eijndelijck met d’ E.Comp. eens sijn geworden op de volgende conditien, aldus van woorde tot woorde:

Aan den Edle.Heer mijn Heer Gouverneur en den Achtbaren Raat doen wij voorslach wat souden benodigt wesen in ‘t aenvaerden van Hottentots Hollandt om aldaer den landtbouw mede te bestieren en voort te setten als te weten:

‘40 stucx werckbeesten om te moogen weten als sij komen te sterven waarvoor sij sullen moeten betaelt werden.’

‘10 ps. koeijen tot behulp van montkost en ondertusschen door verlies van eenigh ongediert of andersints souden konnen komen te verliesen of af te sterven, soo dan genootsaeckt sijn ‘t ontvangene beestiael voor soo veel stucx als genooten wederom te restitueeren.⁵⁶ Souden dan met eenen van dese boven gemelde koeijen soecken een kalfjen aen te telen en anders niet wel bij konnen brengen om ander in plaats daarvoor te geven.’

‘Volgens soo veel duijten als daartoe benodight mochten sijn, te weten: in jaerlijcxse leenigh voor dien tijt om te moogen soecken aen ‘t fort off op ‘s Comps. posten waar se mochten sijn, uijtgesondert Hottentots Hollant , benevens twee goede slaven die wat kundigh mochten sijn met noch vier stucx do. soo voor tegenwoordigh in Ht. Hollandt resideeren en die daer uijt te kiesen voor betalingh over een jaer, voor soo veel als mijn de E. Heer Gouverneur en den achtbaren Raet met een redelijcke prijs sullen gelieven af te staen, mits alvooren eerst besichtigt te hebben.’

‘Voorts al het bouwgereetschap met twee wagens alles dat daer is off van nooden soude moogen sijn, en ‘t welcq onbequaem is, eerst soude moogen gerepareert worden om voor goet te ontfangen, met noch twee nieuwe ploeghschaeren om in voorraet te houden, op dat door ‘t breecken van dien, geenen tijt soude moogen versuijmt worden.’

‘Als dan voor dese boven gemelde Duijtsen, als slaven souden mogen genieten soo veel rijst als daartoe benodight souden sijn, om naderhant te betaelen waarbij soo veel saaijcooren als van dit jaer benodight sijn in de gront te brengen verschott, oocq souden benodight wesen vier goede roers in leeningh. En als wij in den ougst van de gesaaijde granen souden benodight wesen eenige Duijtsen om te maijen, om sonder veel verlies ‘t koren te beter onder de voet moogen krijgen, genieten voor dien tijt in leeningh mits betaelingh.’

‘Om een klijn schuijtjen met een goede⁵⁷ segen om vrij te moogen visschen, oocq bij geval met een wagen souden moogen over den bergh gaen, oft aen de Berghrevier om seekoeijen te schieten, mede tot onderhout van ‘t huijshouden; en soo daar eenige quantiteijt van vis of geschooten vlees moght overigh wesen, meer als tot onse nootwendigheijt, alsdan souden moogen vercoopen, doch d’ E.Compa. ‘t selve benodigende, de naaste sal sijn voor soodanigen prijs als daer op staet.’

‘Om jaerlijcx te moogen genieten twee vrachten sout en om soo veel lant te moogen breecken als souden konnen behe[e]rschen.’

‘Om een troepjen schaepen te moogen houden tot onse nootdruft en dat voor een tijt van ses jaeren. Waerop verblijven Sijn Edle. onderdanigste dienaers, en was onderteijckent Jochum Marcquart en Hendrick Elbersz. In margine adij 25 Januarij ao. 1678.⁵⁸ ‘

‘’t Welcke door den Gouverneur en Raat gelesen en exactelijck geresumeert sijnde, als mede geleth op voor verhaelde meninge van onse Heeren Maijores ons van tijt tot tijt genotificeert, is goet gevonden ende verstaan om d’ E. Compag. op de beste maniere van die al te kostelijcke besettinge in Hottentots Hollandt te ontslaen, opgemelde contractanten, sijnde twee dappere en ervarene persoonen, haar vrijdom te vergunnen en op de volgende wijse en conditien te contracteeren:⁵⁹ ‘

‘Eerstelijck deselve tot bestier van den lantbouw en haeren verdere ommeslagh, van d’ E.Compag. in leeninge te geven 40 ps. werckbeesten, mits dat voor ‘t verlies off affsterven derselver, stuck voor stuck tegens ƒ12 gehouwden sijn te vergoeden.’

‘Insgelijcx wert haerl. tot montkost &a. toegestaen 10 ps. koeijen welcke mede gehouwden blijven bij verongelucken als anders te restitueeren tegens de somma voors.’

‘Sullende deselve mede tot haare adsistentie genieten soo veel Duijtsche⁶⁰ jaerlijcks in leeninge als van noode hebben, mits dat de ordinaire betalinge aan d’ E.Comp. daer voor wert gedaan, namentlijck als gebruijckelijck.’

‘Twaelf compags. slaven mans en gelijck getal vrouwen sullen t’ haeren behoeve in Hottentots Hollandt blijven ‘t eerste jaer ten laste van de E.Compag.’

‘Alle het bouwgereetschap dat onbequaem is, alvoorens gerepareert sijnde, sullen aldaar tot haer gebruijck houwden, mits dat het selve bij expiratie van de huir wederom in gelijcke valeur moet werden gerestitueert.’

‘Een nieuwe ploegschaer in voorraet om haarl. uijt verlegentheijt te houden is mede mits betalinge haerl. veraccordeert.’

‘Met vier a 6 bequame roers tot haerl. defensie en ‘t afweeren van ‘t ongediert, vijanden &a.’

‘En sullen werden ondersteunt ter leen met zoo veel zaatkoorn als nodigh hebben voor dit jaar.’

‘Soo oocq mede ijder Duijts knecht ‘s maents met 50 lb. rijs, mits betalinge.’

‘Haerlujsden sal mede in den oegsttijt eenige Duijtsen om ‘t graan in der ijl onder de voet te krijgen niet geweijgert worden, soo deselve van d’ E.Comp. alsdan maar cunnen werden gemist, mits betalende.’

‘Een schuijtjen wert haerl. toegestaan te laten maeken waartoe haar plancken sullen werden gegeven t’ haren coste, nevens een zegen om te vissen soo veel die d’ E. Comp. komt te kosten en dat ten opsichte van Compag. slaven. Sullende d’ E.Compa. de vis die overigh hebben, aannemen ten prijse daartoe staande.’

‘Maar wat over den Berghrevier te gaen belangt, wegens ‘t grof wilt schieten, veel min eenige ruijlingh met d’ Hottentots, daarom mach niet gedacht werden, op de pene daerop beraemt ofte noch te beraemen.’

‘Twee vrachten sout tot ‘et insouten van bovengemelde vis en haarl. montkost wert haerl. toegestaan van de soutpannen te halen.’

‘Werdende hun mede gepermitteert soo veel lant te moogen breecken als immers cunnen beheerschen.’

‘Wert niet als Comps. schapen gedoogt te moogen aanhouden en sullen van de hondert ooijen veertigh slachtbare schapen voor ‘t genoth van den aanteelt ‘s jaers hebben te leveren ende den geheelen nomber te restitueeren, mits oocq ‘t geene van beestiael &a nu en dan van daar tot ons gebruijck g’eijscht werdt, te laten volgen.’

‘En sal haar van ‘s Comps. wegen om op ‘s Comps. beesten te passen, bestelt werden 2 Duijtse waer van den eenen den melckboer present daer sijnde, zal sijn ten laste van d’ E. Comp. die oocq soo veel slaven van de bovengenoemde 24 als tot de oppas van noden is, sullen gebruijcken.’

‘Eijndelijck sullen jaerlijcks voor ‘t genoth van ‘t lant, beesten, gereetschappen &a. aan d’ E.Comp. betalen aan granen: 60 mudde taruw, 20 do. gerst en 20 do. rogge, sijnde 100 mudde, mits dat comen met ten eersten te besorgen dat al het vee onder ‘t dack raeckt.’

‘En blijven geseijde contractanten van alles ‘t welcq ontfangen hebben, bewijs reecq. en reliqua te doen, en wederom bij expiratie van de huirtijt ‘t ontfangene te restitueeren in forma probanti.’

En sijn op dese conditie huirders gebleven de persoonen Jochum Marcquart en Hendrick Elbertse voor eerst tot een preuve voor de tijt van 3 jaren, om na expiratie van dien wederom (des begerende) de naeste aan de pacht te cunnen sijn, of anders voor haare ouwde qualiteijten wederom in den dienst comen.

Ende invoegen bij haar Ede. missive als voren geseijt, consteert de mesnagie in alle poincten waer het oocq mochte wesen, te sullen werden moeten waergenomen en ernstachtigh betracht. Soo is mede door den Gouverneur den Raat voorgehouden of men de buijtenposten die neffens die aan de fortificatie arbeijden een dubbeltje daegs genieten sijnde, ‘t selve haer van den out Directeur generael en Commissaris Nicolaes Verburgh toegevoeght, niet behoorde af te schaffen, en die alleen aan de fortificatie en graft arbeijdende, ‘t selve laten behouwden, Soo is na goede overweginge en deliberatie goetgevonden die aan de fortificatie wercken, daartoe wel meerder gerechtigt uijt insigte van den swaren arbeijdt, ‘t selve voortaen alleen maar laten genieten.

Gelijck mede in conformite van haar Edle. missive voormelt, is besonderlijck gereflecteert op ‘t presente guarnisoen, ‘t geene mede volgens haar Edl. begeerte (vermits de besettinge van Hottentots Hollandt nu ingetrocken is) alsdan wat sal werden gediminueert, immers soo veel als lijden can, dat evenwel moeten blijven bestendigh en waarop interim is verstaan onse gedachten te laten gaen om te sien of tegens de komste van ‘t verwacht werdende schepen China en ‘t Landt van Schouwen eenige hooge loontreckers officieren als andere kunnen werden gemist om nae ‘t volck benodighde India met voorseijde bodems te versenden.

Ende is mede in vergaderinge door den E.administrateur en coopman Sr. Hendrick Crudop en capitain Dircq Jansz Smient gerapporteert haar E.Es. wedervaren wegens ‘t aen besteden van ‘t fondament de nieuwe geprojecteerde kerck en kerckhoff met desselffs aancleven, omme de dooden een goede en segoure rustplaats te doen hebben volgens resolutie de dato …⁶¹ ende alsoo haar Es. met den baas metselaer Douwe Gerbrants en roeij en lantmeeter⁶² Johannes Wittebol bij na eens sijn geworden, soo hebben efter ‘t selve soo lange uijtgestelt om eerst met ‘et overlegh van den Edl.Hr. Gouverneur daar over te delibereeren. Soo is bij den Gouverneur en Raat voormelt goetgevonden haar E.Es. opgeleijde commissie (als daarvan reets begonnen en kennis hebbende) t’ eenemael te laten gedefereert en blijven gerecommandeert (soo ras doenlijck) op ‘t civielste voor d’ E.Comp. maar te contracteeren, alsoo de saake gansch geen uijtstel is vereijschende.⁶³

Ende alsoo jaarlijcx omtrent de elexie soo geen vernieuwinge wegens de vendrigs van de burgerij alhier wert gemaeckt, Soo is in Rade oocq sulcx overleijd en goet gevonden volgs. voorige usantie daerinne te volharden en den presenten vendrich Willem van Dieden te laten continueeren, gelijck oock bij ons volgens gebruijck is gearresteert overmorgen, sijnde Donderdagh, de geheele burgerrij aan ‘t fort te doen comen en haar (vermits de tijt nu toelaet) van haeren luijtenant den out Borgerraet Harmen Gresnicht met de behoorlijcke solemniteijten daertoe dienende, te ontslaen en den nieuwen g’eligeerden luijtenant⁶⁴ en out Borgerraet Elbert Diemer wederom in desselfs plaats voor te stellen en te doen aannemen om in alles gerust en seecker te gaan.

Ende ten opsigte mede in ervaringe gecomen sijn, dat veele soldaten of matroosen wanneer haer costgelt en rijs genoten, en ‘t merendeel verteert hebben, onder voorgeven van sieck te sijn binnen de eerste halve maandt in ‘t hospitael comen, alwaer voor altijt noch sijn opgepast en gerefrischeert, sonder dat ietwes van waardij van haar bovengemelt genoten vrij costgeldt en rijs is cunnen werden gerestitueert, alsoo ‘t selve ‘t sij verset of op eenige andere indirecte wijse vervreemt of geconsumeert is geweest en haerluijden noijt voor dat dubbel genoth van kost ietwes op reeck. gestelt, welck d’ E. Comp. mede maar gansch ten achteren is houdende, Soo is na goet overlegh in alle billickheijt ten meesten nutte der E.Comp. bij ons goetgevonden ende verstaen tot voorkominge van soodanige slinxe gangen die, Godt betert, alte veel in swangh gaen, haerl. de genote rijs en vrij costgeldt (alsoo doch weijnigh of niet daarvan weder krijgen) maar te laten behouwden en voortaen op haer soldijreecq. deselve dan voort belasten, dat is indien niet op begin van de maant in ‘t hospitael voornoemt komen, meenende den Gouverneur en Raat d.E.Compag. dus doende best gedient en behouwden is, wij ‘t volcq die sieck sijn, en bij wijlen willen wesen, niet verongelijckt.

Wijders is noch door den coopman en administrateur Sr.Hendrick Crudop in Vergaderinge overgelevert seeker memorie, behelsende te kort komen van de rijs en alle andere drancken, vette waren, bij ‘s Comps magasijnen berustende, uijtwijsende de ondervolgende memorie, ‘t welck sijn E. versocht na gedaene resumtie te moogen werden geredresseert en volgens jaarlijcx gebruijck afgeschreven, voordragende sijn E. wijders den Gouverneur en Raat dat omtrent de rijs niet tegens 5 per cento althans sullen op halen, bestaende uijt de groote onderwight die met ‘et overvoeren⁶⁵ van dien corl van ‘t ouwde fort in ‘t nieuwe is gevallen, en dat op de 90 lasten van dat grain⁶⁶ wel 4 lasten sijn te kort gekomen, conform de attestatien daarvan beleijdt. Meenende meer gemelde administrateur met 6 per cto., alsoo ‘t daarenboven met de cleijne maat naderhant mede noch is uijtgemeeten, het niet veel soude differeeren. Soo is bij den Gouverneur en Raat goet gevonden als de groote spillagie, blijckende bij de overleijde attestatien, haar E.Es. mede niet als te wel bekent sjnde, namentlijck de rijs tegens 6 per cto. te laten afschrijven, als mede een ruijme last rijs uijt Croonenburg soodanigh verdorven dat se voor de verckens alhier onsmakelijck was en vervolgens de andere goederen na rato en soodanigh als de memorie hier onder gevoegt comt te doceeren:

Winst en verlies aan de volgende parthijen, zijnde soo veel comen te beloopen d’ extraordinarij laxatie, spillatie, ondergewigten &a. Staande dit gepasseerde jaar op de ondergespecificeerde vivres, drancken en andere laxerende goederen gevallen, desgelijcx ‘t geen van tijt tot tijt onbruijckbaar en bedorven is geworden, veroorsaackt zijnde soo en als hier vervolgens specefiec wert vertoont namentllijck:

Rijst ƒ …⁶⁷ voor 21 lasten en lb 226 soo veel bevonden wert op de quantiteijt van 238 lasten en 2965 lb., desen jaare soo contant verkocht als geconsumeert door ‘t verstuijven en uijtmeeten met d’ cleijne maet, vermindert en gelaxeert mitsgaders door de quade gestalte van de magazijnen en vochtigheijt der mueragie t’eenemael verdorven als mede op een parthij van lasten …⁶⁸ uijt ‘t oude forts packhuijsen in ‘t nieuwe casteel overgebragt, volgens beleijde attestatie bevonden vermindert te wesen als:

14	lasten en 1017 lb. op gemelte verstreckte quantitejt van 238 lasten en 2965 lb. gelaxeert a 5 per co. gerekent
3	lasten als vooren geseijt in de magezijn door vochtigheijt teenemael bedorven en niet bruijckbaer zijnde
3	lasten en 2209 lb. met 't overbrengen uijt 't oude in 't nieuwe forts packhuijsen volgens beleijde attestatie gelaxeert:
Lasten 21 en 226 lb rijst af ƒ 90 't last.
Buscuijt ƒ ...[^69] over 500 lb. hart broot op een parthy van 36649 lb. bevonden door cruijmelen en andersints vermindert te wesen ƒ10.16 't cto,
Olij van Olijven: ƒ ...[^70] voor 40 m. op 2699 m. door de groote laxatie die deselve onderhevigh is gelaxeert a 16 stuijvers.
Rijnse wijn: over 1/8 legger of 1/2 aam met 't oprollen van 8 1/2 aemen desen jaare gedebiteert, verspiet en geconsumeert a ƒ ...[^71]
Mom ƒ ...[^72] over 2/3 vath op 15 vaten desen jaare aan de gepreviligeerde herbergiers gedebiteert met opvullen verbruijckt a ƒ ...[^73] 't vath.
Arrack ƒ ...[^74] over 157 1/8 mengelen annijs dto. in de magazijnen uijt een volle legger tot op 11 duijm onder de kimme t' eenemael door ouderdom verrot, bevonden uijtgeleckt, als blijckt bij seecker attestatie daarvan door gecommitteerdens beleijt comp. a ...[^75] stuijvers d' mengelen.
Lampolij: ƒ ...[^76] voor 120 mengelen traan in d' backen en andersints gelaxeert a ...[^77] stuijvers.
Suijcker ƒ ...[^78] voor 1505 lb. met 't uijtweegen bij cleen gewicht op d' volgende soort gelaxeert en vermindert namentlijck:
1330 lb. swarte dto. op een quantiteijt van 13341 lb. desen jaare verkocht en geconsumeert door 't uijtwegen met cleijne parthijen vermindert en gelaxeert op 3497 lb. als vooren vertiert a 3 stuijvers 't lb.
1505 Ib zuijcker bedraegt ...[^79]
Wax ƒ ...[^80] voor 274 1/2 lb. gelaxeert als volght 200 lb. op een quantiteijt van 848 lb. tot caersen gemt. en geconsumeert aan sant en vuijligheijt 200 lb. bevonden
Transport	200	lb. wax als
	32	lb bevonden op een parthij van 1288 lb. noch bij de packhuijsen resterende ingedroogt en vermijtert
	42 1/2	lb. wax tot caerssen gemaeckt in 't smelten vermindert
	- b.-
	274 1/2	lb.
Booter ƒ ...[^81] over 120 lb. vaderlants dto. op een parthij van 5219 lb. maandelijcx met cleene gewicht uijtgewoogen bevonden gelaxeert te sijn a ...[^82] stuijvers 't lb.
Tobacq ƒ ...[^83] over 133 1/2 lb. als volght: gelaxeert en ingedroogt te weten
	91 1/2	lb. virginus op 1373 1/8 lb. desen jaere verstreckt a...[^84] stuijvers 't lb.
	40	lb. geparste ad idem op 586 1/2 lb. a 1 1/2 stuijver
	2	lb. Brasielse te cort bevonden a ƒ2 't lb.
	133 1/2	lb. tobacq.
Peper ƒ...[^85] over 50 lb. op d' quantiteijt van 1066 lb. soo verkogt als geconsumeert vermindert.
terwe ƒ ...[^86] over 12 mudde op een quantiteijt [v]an 198 3/8 mudde 't geheele jaer verkocht en uijtgereijckt, vermindert bevonden.

14	lasten en 1017 lb. op gemelte verstreckte quantitejt van 238 lasten en 2965 lb. gelaxeert a 5 per co. gerekent
3	lasten als vooren geseijt in de magezijn door vochtigheijt teenemael bedorven en niet bruijckbaer zijnde
3	lasten en 2209 lb. met 't overbrengen uijt 't oude in 't nieuwe forts packhuijsen volgens beleijde attestatie gelaxeert:
Lasten 21 en 226 lb rijst af ƒ 90 't last.
Buscuijt ƒ ...[^87] over 500 lb. hart broot op een parthy van 36649 lb. bevonden door cruijmelen en andersints vermindert te wesen ƒ10.16 't cto,
Olij van Olijven: ƒ ...[^88] voor 40 m. op 2699 m. door de groote laxatie die deselve onderhevigh is gelaxeert a 16 stuijvers.
Rijnse wijn: over 1/8 legger of 1/2 aam met 't oprollen van 8 1/2 aemen desen jaare gedebiteert, verspiet en geconsumeert a ƒ ...[^89]
Mom ƒ ...[^90] over 2/3 vath op 15 vaten desen jaare aan de gepreviligeerde herbergiers gedebiteert met opvullen verbruijckt a ƒ ...[^91] 't vath.
Arrack ƒ ...[^92] over 157 1/8 mengelen annijs dto. in de magazijnen uijt een volle legger tot op 11 duijm onder de kimme t' eenemael door ouderdom verrot, bevonden uijtgeleckt, als blijckt bij seecker attestatie daarvan door gecommitteerdens beleijt comp. a ...[^93] stuijvers d' mengelen.
Lampolij: ƒ ...[^94] voor 120 mengelen traan in d' backen en andersints gelaxeert a ...[^95] stuijvers.
Suijcker ƒ ...[^96] voor 1505 lb. met 't uijtweegen bij cleen gewicht op d' volgende soort gelaxeert en vermindert namentlijck:
1330 lb. swarte dto. op een quantiteijt van 13341 lb. desen jaare verkocht en geconsumeert door 't uijtwegen met cleijne parthijen vermindert en gelaxeert op 3497 lb. als vooren vertiert a 3 stuijvers 't lb.
1505 Ib zuijcker bedraegt ...[^97]
Wax ƒ ...[^98] voor 274 1/2 lb. gelaxeert als volght 200 lb. op een quantiteijt van 848 lb. tot caersen gemt. en geconsumeert aan sant en vuijligheijt 200 lb. bevonden
Transport	200	lb. wax als
	32	lb bevonden op een parthij van 1288 lb. noch bij de packhuijsen resterende ingedroogt en vermijtert
	42 1/2	lb. wax tot caerssen gemaeckt in 't smelten vermindert
	- b.-
	274 1/2	lb.
Booter ƒ ...[^99] over 120 lb. vaderlants dto. op een parthij van 5219 lb. maandelijcx met cleene gewicht uijtgewoogen bevonden gelaxeert te sijn a ...[^100] stuijvers 't lb.
Tobacq ƒ ...[^101] over 133 1/2 lb. als volght: gelaxeert en ingedroogt te weten
	91 1/2	lb. virginus op 1373 1/8 lb. desen jaere verstreckt a...[^102] stuijvers 't lb.
	40	lb. geparste ad idem op 586 1/2 lb. a 1 1/2 stuijver
	2	lb. Brasielse te cort bevonden a ƒ2 't lb.
	133 1/2	lb. tobacq.
Peper ƒ...[^103] over 50 lb. op d' quantiteijt van 1066 lb. soo verkogt als geconsumeert vermindert.
terwe ƒ ...[^104] over 12 mudde op een quantiteijt [v]an 198 3/8 mudde 't geheele jaer verkocht en uijtgereijckt, vermindert bevonden.

Ten laasten gemerckt den fiscael Mr. Tobijas Vlasvath de sterkcke drancktappers hadde geinterdiceert en verbooden Sondaghs van smorgens vroegh den dagh aanbreekende tot ‘s middaghs na de predicatie aan geenige souwden onderwinden op de peene bij placcaet daertoe staende¹⁰⁵ eenige stercke dranck &a uijt te schencken en verkoopen, soo sijn deselve daarover in Raade verscheenen en hebben den Gouverneur en Raat aangewesen ‘s werkcken daghs ‘t volcq op ‘t sicht van den dach aan ‘t wercq een geheele weeck is moeten gaen, ende alsdan geen neringh is hebben ende wanneer ‘t selve op Sondagh voor de middagh wanneer oock veel buijten luijden ter predicatie gaan, gewent sijn een soopje te nuttigen, en bij na den geheelen dach verbooden wiert, deselve heel destituijt¹⁰⁶ blijven van haare neringe en onbequaem om haare sware pachtpenningen jaerlijcx te kunnen opbrengen als mede dat het selve bij haerl. tijt aan de Caap noijt meer was gepracticeert geweest, Soo is na gedaene resumtie vermits ‘t hier noijt bij vorige tijden geobserveert is, goetgevonden onder de predicatie ‘t selve strengelijck volgens den teneur van onse daar toe beraemde placcaten¹⁰⁷ te interdiceeren sonder dat sij onder pretext van dese off geene excusen sullen werden verschoont, invoegen den fiscael in vergaderingh is gelast daar nauw reguart op te nemen en buijten tijts na de predickinge¹⁰⁸ haerl. te licentieeren.

Aldus gedaan ende geresolveert in ‘t Fort de Goede Hoop ten dage en jaare voors.

[Signed:] J. BAX g.v. HERENTALS

[Signed:] CRUDOP

[Signed:] ...........................

[Signed:] J. CRUSE.

[Signed:] Ms. VAN BANCHEM, Secrets.

C. 12, pp. 59-66.

Vrijdagh {16770225} 25 Februari 1678.¹⁰⁹

Door den Gouverneur Johan Bax genaamt van Herentals, geresumeert en vertoont sijnde de materie vervat bij den brieff na de Caap met het galjoot de Snoepper in dato 18 October 1677¹¹⁰ door d’ Edle. Heeren Majores in ‘t Patria aan ons geschreven, rakende het verminderen en reduceeren van ‘t guarnisoen met de redenen en omstandigheden daar bij aangehaelt, namentlijck dat men bij vredige tijden met minder sal moeten afsien, maar nu heeft het nogh een ander aansien; mitsgaders bij een brieffje van opgemelte hooghg’achte vergaderingh van dato 8 September 1677¹¹¹ bevoorens geschreven en naderhandt ontfangen luijdende onder anderen in deser voegen; en hoewel het onseker is waar de Franschen het eijgentlijck hebben gemunt, het meeste gevoelen wel sijnde dat het de Americaansche eijlanden sal gelden, sal het egter nodigh sijn dat U E. mede maeken op hare hoede te wesen, mitsgaders daarop nader ingesien, ingevalle de Franschen met de bewuste vloot onder den Grave de Estree¹¹² het op de Caap mochte hebben gemunt, die vloot na alle apparentie reets hier soude sijn verscheenen, en dewijle wij ons tegenwoordigh in tamelijcke postuir van deffensi bevinden en geen duchtinge voor de aancomst van eenigen vijandt hebben, oock daar bij aangemerct dat met het verhuiren van ‘s Comps. landerijen in Hottentoots Hollandt gelegen de besettelingen vandaer gevoegelijck konnen werden gemist, Soo is haar Edle. Hooghagtb. ordre in opmerkinge genoomen en in voldoeningh van dien goet gevonden een gedeelte van ons guarnisoen, soo officieren, soldaten als matroosen, met de hier ter rhede leggende bodems China en ‘t Landt van Schouwen na India af te steeken, de wijle aldaar doorgaans om volcq seer benodigt sijn.

Wijders in aanmerckinge genoomen dat in aanstaande sonder speciale ordre geen vojagie tot den slavenhandel na de baaij van Magelage off Maningaer op ‘t eijlandt Madagascar gelegen, staat ondernoomen te werden, en door ons op de authorisatie van de Edle. Heeren Majoores in ‘t Patria tot die insichte van het Indische cargasoen uijt het schip Ternaten ao. passado gelicht 400 mark silver, bestaande in Spaanse realen, Soo is in consideratie genoomen off men die penningen niet na India behoorden te laten voortgaan, doch daar tegen ingesien dat met de schepen China en Schouwen een excessive somma contanten na India werden gesonden, soo is verstaan die spetie alhier noch aan te houden om off haar Edle. in ‘t Patria middelerwijle nader quamen te ordonneeren om die vojagie nochmaels t’ laten hervatten.

Door de vrije brootbacksters gedoleert en te kennen gegeven, dewijle van de E. Compa. niet met genoegsaeme tarw tegens 12 guldens ‘t mudde konde werden geaccommodeert en sij luijden gevolglijck genootsaeckt om het guarnisoen en ‘t volcq van de passeerende schepen eenigermaeten te gerieven, van de vrije landt-bouwers het coorn ten duirsten moeten opkoopen en dat tot 16, 17, 18, 19 ja 20 gulde ‘t mudde, waar uijt nootsakelijck volgt, ingevalle sij luijden ‘t broot op het gestelde gewicht backen en voor de ordinarij prijs vercoopen, dat sij in geenen deden konnen bestaan, en echter om haar buijten schade te houden geconstringeert sijn te doen, derhalven den Heer Gouverneur en Raadt versoekende daar in door d’ een off ander middel te willen voorsien, soo sijn daar over verscheijde consideratie genoomen, en goet gevonden alle vrije landtbouwers die uijt hun eijgen gewas en granen konnen bestaan, maandelijcx geen rijst van de E.Compa. te laten genieten, maar dat de alsulcke om rijst benodigt sijnde, aan de E. Compa. haare granen sullen leveren en daar voor rijst genieten, te weten voor ‘t mudde tarw 216 lb. rijst, voor een mudde rogge 180 lb. rijst en voor een mudde garst 145 2/9 lb. rijst, sijnde pro rato gecalculeert nadat de voors. granen ijder renderen, sullende als dan tot gerieff van de backers de voorn. tarw door d’ E.Compa. haar worden overgelaten tegens 14 guldens ‘t mudde om d’ E.Compa. mede een proper winstje daarop te doen gaudeeren, dat is ten minsten de spillagie die op de granen valt, goet te maken. De Borgerraden te deser vergaderingh verscheenen, is haar ons voorgaande besluijt in ‘t reguart van de vrijbackers genoomen, bekendt gemaeckt, wijders door den Heer Gouverneur serijeuselijck aangesegt, dewijle d’ Edle. Heeren Majores in ‘t Patria ons hebben gelieven aan te schrijven dat het geen Colonie magh genaamt werden die sijn eijgen coorn niet kan cultiveeren, ons derhalven gelasten op ons selven te moeten bestaan, sonder van buijten geprovideert te werden, invoegen de middelen voorleden jaare daar toe met alle practicable middelen reets sijn aangewent, doch soodanigh (Godt betert) niet geslaagt als wel hadden verhoopt, dat derhalven alle vrije ingesetenen onder ons gebiet sorterende, sullen moeten staat maeken met haar eijgen gewas van granen te moeten bestaan, sonder van de Compa. daar mede te werden geaccommodeert. En gemerct wij wel connen voorsien dat veele behoeftige landtbouwers voor eerst sulcx onmogelijck is, dat sij uijt dien hoofden ons sullen ter handt stellen, een memorie van alle de vrije ingesetenen, niemandt uijt gesondert, met pertinente aanteijckeningh van de groote van ijders huijshoudingh om door ons een nadere besnoeijinge te doen, wat rijst ijder maandelijcx van de E. Compa. mits betalende sal genieten, mitsgaders daar mede bij te noteeren alle soodanige die haar selve uijt hun gewas connen sustenteeren die voortaan geen rijst van de E. Compa. sal toegestaan werden, als in maniere als vooren in ‘t brede staat aangehaelt.

Soo is mede verstaan, dewijle Comps. magasijnen met een groote quantiteijt hart broot vinden versien, die de verderfflijckheijt meerder onderwaardigh is als den rijst, de soldaten en matroosen die tot nogh toe boven haar ordinarij rantsoen maandelijcx met 10 lb. rijst ijder mits betalende sijn gerieft, dewijle met haar rantsoen door haren swaren arbeijt niet konnen toereijcken, voortaan toe te staan in plaats van de voorn. 10 lb. rijst maandelijcx op de contante vercoopingh, hartbroot tot 10 lb. ijder te laten genieten.

Van gelijcken is gearresteert eenige behoeftige ingesetenen die gaarne den landtbouw soeken te behertigen, doch door onvermoogen van beesten als anders genootsaakt dat gansch nootsakelijcke werck te laten steken, dewijle deselve geen beesten konnen machtigh werden, off d’ E. Compa. moet haar deselve verschaffen, en om die arme luijtjes de behulpsame handt te bieden en daarin het oogwit van de Edle. Heeren Majoores soo veel doenlijck te bereijcken, haar eenige beesten van de Compa. in leeningh te vergunnen, mits bij afsterven off anders daarvoor aan d’ E.Compa. de ordinarij prijs betalende.

Op het versoeck van seekere twee ‘s Comps. schaapwagters, genaamt Hemminck Huijsen¹¹³ en Claas Gerrits, om op den uijttersten uijthoeck van de Steenbergen , streckende t’ zeewaarts en na de Caap Fals , een trop schapen te moogen houden en haar daarbij in vrijdom te moogen erneeren, Soo is bij ons in opmerkinge genoomen die plaats om eenigh vee voor d’ E.Compa. aan te houden, gansch niet dienstigh en te ver van de handt is afgelegen, soo hebben wij haar versoeck geaccordeert met die conditie nochtans dat sij jaarlijcx, te weten op ultimo December, aan de E.Compa. gehouden sijn te geven den tienden van haren aanteelt in goede slagbare hamels, sullende het eerste jaar van de E.Compa., mits betalende, maandelijcx genieten voor haar beijde 40 lb. rijst en gelijck getal ponden hart broot, en sullen de volgende jaren voorts haar brootcooren moeten soeken, sonder dat d’ E.Compa. daarin verder gehouden sal wesen, en uijt insichte dat deselve reets haar tijt bij de E.Compa. hebben uijtgedient, soo blijven sij egter verbonden 10 jaren in vrijdom te continueeren.

Uit insichte dat de gepreveligieerde drancktappers als andere ingesetenen, principaal in den ougst der Caapse wijnen, d’ E.Compa. om vaatwerck veel tijts comen moejelijck te vallen, Soo is bij den Heer Gouverneur en Raadt een middel beraamt om daarin te versien, en den vrij cuijper Cornelis Adriaansz in vergaderingh ontboden en verscheenen, en ons vertoont een memoritje waar bij denselven versogt voor het maaken van een halve legger 6 schellingen, een aam vijff schellingen, en een halff aam vier schellingen, mits dat hem van de E.Compa. de schooven en hoepen moeten werden verschaft, Soo is tot gerieff van de ingesetenen goet gevonden hem sulcx toe te staan, en dese conditie tot Ulto. December deses jaars aan te neemen, om successive soo veel alsulcke vaten te maeken als mogelijck is, en aan de E. Compa. te leveren, die dan deselve wederom mits betalende, sal overlaten, en waar mede veele morsserijen van ‘s Comps. cuijpers meenen voor te komen, en bijsonderlijck sal ijder op ‘t vaatwerck beter agt slaan.

Aldus g’arresteert in ‘t Fort de Goede Hoop, datum ut supra.

[Signed:] J. BAX g.v. HERENTALS.

[Signed:] CRUDOP.

[Signed:] ...........................

[Signed:] J. CRUSE.

[Signed:] Mij presendt als hier toe g’admitteert A. DE MAN, Clerq.

C. 12, pp. 67-79

Resolutie mediterende van Woensdagh {16780302/16780307} 2 Maart 1678 den 7 daaraanvolgende tot [Maart 1678].

In conformite van het besluijt bij onse jongste genoomen resolutie gearresteert, Soo is door de Borgerraden deser residentie overgelevert sekere memorie vervattende alle de vrije ingesetenen deser plaatse en daar bij pertinent gespecificeert de groote van ijders huijshoudingh en een nader besnoeijingh met hoedanigen quantiteijt rijst op het naeuwste en gereguleerste genoomen een ijder maandelijcx van de E.Compa. benodigt is, de welcke in Rade door ons exactelijck geresumeert sijnde, niet alleen en bevinden soodanigh besnoeijt en vermindert als wij wel hadden verwacht, maar selffs de voorgaande besnoeijingh al eenigsints t’ excedeeren; Soo is door den Heer Gouverneur en Raadt daar op ingesien wat tijde van oorlogh wij altans beleven, en ingevalle op die voet met de maandelijcxe verstreckingh van rijst blijven continueeren, en bevoorens de aankomst der retourvloot van ‘t aanstaande jaar 1679 (daar mede wij op het beste genoomen uijt India met die granen weder mochte werden geprovideert, dat ons lichtelijck soude connen ontstaen, ten opsichte die granen in India mede niet al te ruijm om schieten, off wel eenigh ander incovenient ons onbekent) ons van eenigen vijandt belet off belegert bevonden, dat gebeurlijcke dingen sijn, en f¹¹⁴ niet sonder fondament bij ons in opmerckinge genoomen, gevolglijck uijt gebreck van levensmiddelen genootsaeckt soude sijn (dat Godt verhoede) ‘s Comps. costelijcke fortresse in handen van den vijandt over te leveren, derhalven den Gouverneur den Raadt in serieuse bedenckingh geeft, wat in soodanigen dubieuse en twijffelachtigen saeck ten meesten dienst der E.Compa. nodigst dient gedaan en daar over verscheijde deliberatie genoomen, sonder egter over soodanigh saeck van gewicht voor eerst sonder ons nader bedencken tot finale resolutie te connen treden. Soo sijn de Borgerraden deser residentie in vergaderingh verscheenen en door d’ Heer Gouverneur in serieuse woorden voorgehouden dat wij de memorie bij haar overgelevert, hadde nagesien doch soodanigh niet besnoeijt als wij wel hadden verwacht, en ons onmogelijck was tot welstandt en versekeringh van ‘s Comps. fortresse en macht alhier, haar voortaan met soodanigen quantiteijt rijst als bij haar maandelijcx g’eijst wiert, te ondersteunen, derhalven haar met het voortplanten van granen, patattes, boontjes &a. sullen moeten trachten te behelpen. Voorts dat de Colonie vinden beswaert met een partij onnutte menschen daar noijt eenige bevorderingh tot den landtbouw van staet te hoopen, Soo mede overcropt met veel slaven die door de Vrije coloniers insgelijcx niet werden gebruijckt tot voortplantingh van dien, niet jegenstaande haar sulcx door ons van tijt tot tijt soo ernstigh is gerecommandeert en aangesegt, en ‘s Comps. wegen alle practicable middelen daar toe aangewent dat derhalven nevens ons over dese materie haar nader bedencken soude neemen en een middel helpe beraamen wat ons in soodanigen hooghdringende noot te doen staet, houdende wijders ons finael besluijt dienaangaande 2 a 3 dagen in staet.

Vrijdagh 4 Maart 1678.

Alweder in consideratie gelijt sijnde de jegenwoordige bekommerlijcke tijt en wat ons tot mesnagie en strekingh¹¹⁵ van den rijst en om in tijt en wijle niet in de grootste ongelegentheijt te vervallen, te doen staet, mitsgaders oock gerevideert een ware calculatie bij ons opgestelt hoe langh met den rijst present bij ‘s Comps. magasijnen berustende soude connen streeken¹¹⁶ , waar bij komt te blijcken hoe danigen quantiteijt rijst volgens het slot der negotieboeken op ultimo December ao. passado in de magasijnen resteert, en wat in de maanden Januarij, Februarij en Maart deses jaars op rantsoenen als andersints is vertreckt en contandt aan ‘s Comps. dienaaren en vrijluijden verkogt en daar neven opgestelt de ministers van de Compa. met haare huijshoudingen ordinarij rantsoenen van ‘s Comps lijffeijgenen, verstreckingh aan ‘t hospitaal, gemeene onkosten als andersints en voorts de vrijluijden soo mans, vrouwen, kinderen als knegts, daar onder gerekent, en afgetrocken ‘t geen geheele jaar van primo April ao. stanti. tot ulto. April 1679 staet te werden geconsumeert, en sulcx de slaven van particuliere vrijluijden niet eens daar onder gerekent, na de gemelte calculatie voor alle de Nederlanders, daar onder begrepen de heele familijes van ‘s Comps. dienaaren op Ultimo April 1679 maar voor 2 maenden provisie van rijst soude overschieten, sonder noch eens daar onder te rekenen de provideringh van den presenten aanwesende hoeker en de schepen die uijt ‘t vaderlandt desen hoeck staan te passeeren en door langdurigheijt van de reijs haare provisien geconsumeert, consequentelijck wij genootsaeckt haar opnieuw uijt onsen soberen voorraet te provideeren, invoegen de veelvoudige exempelen daar van connen getuijgen, gelijck noch jongst aan het ingehuirde schip St. Andries tot ons leetwesen hebben ervaren, daar dan noch bij komende d’ ordinarij spillagie en ondermaet dat op die granen valt, dat in ‘t jaar al vrij excessiff¹¹⁷ hoogh loopt, waar op dan met circumspectie gelet en verscheijde argumenten dese saake rakende bijgebragt en veele debatten daar over gevallen, soo sijn voor eerst getreden tot de besnoeijingh van de vrijje coloniers haar maendelijcxe rijst rol, gelijck consteert bij de ondergeinsereerde memorie, waar bij bevinden maendelijcx te sijn uijtgewonnen … lb¹¹⁸ en oock eijndelijck geconsidereert off men niet behoorde een placcaet te emaneeren waar bij alle de vrij ingesetenen onder ons gebiet remorerende wel strictelijck te belasten een ijder, niemandt exempt, voortaen sal gehouden wesen met alle ijver en naarstigheijt het cultiveeren van den landtbouw te behertigen en met alle middelen die mogelijck sijn voort te setten, en daar te laten influeeren, onaangesien onse veelvoudige ernstige vermaningen ende groote diligentie ‘s Comps. wegen daartoe aangewent met haar in alles behulpsaem te sijn in het verschaffen van genoegsaem bouwlandt en beesten daar toe nodigh omdat een ijder soude trachten door neerstigheijt sijn eijgen broot te connen winnen, echter ervaren den landtbouw bij veele seer traegh wert ondernoomen en al blijven continueeren om de E.Compa. om rijst lastigh te vallen tot merkelijcke schade van de E.Compa. invoegen de Heeren Majoores in ‘t Patria bij haare brieven successive herwaarts gesonde mede haar misnoegen dienaangaande komen te toonen; die niet verstaan dat men daar langer bij sal continueeren, maar leere ons selven te voeden, Soo is verstaan van ja, en wijders daar bij speciael uijt te drucken de besnoeijingh heden bij ons in Rade na concentie gedaan, niet langer sal continueeren als drij achter eenvolgende maanden, na expiratie van de welke een ijder sal moeten staat maeken uijt sijn selven te sullen moeten bestaen, sonder van de Compa. eenigsints ondersteunt te werden, en bij aldien ons ter kennisse komt een ijder daartoe niet alle mogelijcke middelen aanwent, de alsulcke sullen als luijjaerts en onnutte menschen tot het cultiveeren voort planten en den welstandt van een Colonie uijtgeroeijt en sonder conniventie van hier na Mauritius off elders werden versonden, alwaar sij haar selven wel sullen moeten leere onderhouden:

Rolle hoedanigen quantiteijt rijst een ijder deser vrije ingesetenen maandelijcx van de E. Compa. voortaen staat te genieten, namentlijck:

	lb. rijst		lb. rijst
Gerrit Jansz	120	Jacob Claesz	30
Claas Hendricxsz	120	Jan de Lange	100
Juff. Mostaert	500	Barent Backer	320
Barbara Geems	120	Francois Viljoen	80
Antoni van Bengale	150	Trijn Ras	180
Joannes Pretorius	200	De nieuwe boerin	200
Alexander Blanck	100	Gerrit Victor	300
Theunisz Dircxe	100	Hendrik Everts	40
Steven Jansz	120	Jan Dircxsz	40
Cornelis Adriaensz	150	Swarten Evert	100
Guilliam Eems	80	Mattijs de Sweet	120
Baas Leendert	80	Jacob Aertse Brouwer	100
Hans Helmes	100	Gerrit Jansz Visser	80
Jan Vlack	100	Harmen Jansz	160
Arnoldus Willemsz	200	Barent Hendricxsz	40
Jan Cornelisz	80	Louwis van Bengaele	40
Cornelis Claesz	120	Harmen Gresnicht	150
Juff. Coon	120	Joannes Valckenrijck	150
Hendrick Jacobsz	70	Jans Rutgert Troost	30
Jochem Ringel	150	Tobias Marquart	150
Hans Jurgen Grimp	100	de drij vrije wiltschutten jongst uijt 't vaderlandt gekomen	120
Pieter Visagie	80	d' negen vrijje houtsagers	450
Evert Cornelisz	80	Femminck Huijsen en Claes Gerrits in compa. 40 lb. hart broot en 40 lb. rijst	40
Willem van Dieden	300
Elbert Diemer	350
Gerrit van der Bijl	100

	lb. rijst		lb. rijst
Gerrit Jansz	120	Jacob Claesz	30
Claas Hendricxsz	120	Jan de Lange	100
Juff. Mostaert	500	Barent Backer	320
Barbara Geems	120	Francois Viljoen	80
Antoni van Bengale	150	Trijn Ras	180
Joannes Pretorius	200	De nieuwe boerin	200
Alexander Blanck	100	Gerrit Victor	300
Theunisz Dircxe	100	Hendrik Everts	40
Steven Jansz	120	Jan Dircxsz	40
Cornelis Adriaensz	150	Swarten Evert	100
Guilliam Eems	80	Mattijs de Sweet	120
Baas Leendert	80	Jacob Aertse Brouwer	100
Hans Helmes	100	Gerrit Jansz Visser	80
Jan Vlack	100	Harmen Jansz	160
Arnoldus Willemsz	200	Barent Hendricxsz	40
Jan Cornelisz	80	Louwis van Bengaele	40
Cornelis Claesz	120	Harmen Gresnicht	150
Juff. Coon	120	Joannes Valckenrijck	150
Hendrick Jacobsz	70	Jans Rutgert Troost	30
Jochem Ringel	150	Tobias Marquart	150
Hans Jurgen Grimp	100	de drij vrije wiltschutten jongst uijt 't vaderlandt gekomen	120
Pieter Visagie	80	d' negen vrijje houtsagers	450
Evert Cornelisz	80	Femminck Huijsen en Claes Gerrits in compa. 40 lb. hart broot en 40 lb. rijst	40
Willem van Dieden	300
Elbert Diemer	350
Gerrit van der Bijl	100

Dewijle de impotenten van ‘t schip China reets t’ eenemaal sijn gereconvaliseert en d’ ordinarij leghdagen mede verscheenen, Soo heeft den Heer Gouverneur den Raadt in bedenckingh offer oock eenige redenen sijn waarom dien bodem langer dient opgehouden, en verstaan van neen, maar den selven per eersten de reijs na Batavia te laten ondernemen, gemerct dien bodem een groot capitaal voor India in heeft.

Maandagh 7 Maart 1678.

Eijndelijck noch in Rade in deliberatie geleijt sijnde wat noch vorders eenigsints tot mesnagie en besnoeijingh van den rijst door ons soude connen werden gepractiseert, Soo is ten dien eijnde door ons exactelijck geresumeert de maandelijcxe rijstrol van ‘s Comps. ministers waarbij deselve voor contant tot sustentatie van haar huijshoudingen van de Compa. genieten soodanigen quantiteijt als een ijder benodigt is, Soo hebben om onse goede meeningh te doen blijcken en te toonen dat dese saeck ons ernst is, ten meesten dienst van de E.Compa. goetgevonden alle de ministers van de Compa. sonder onderscheijt van persoonen niemandt uijtgesondert, elck op een gestipeleerde quantiteijt maandelijcx gebragt waar mede oordeelen op ‘t naeuwste besnoeijt, dat wij en de vordere officieren maandelijcx sijn huijshoudingh sal connen onderhouden.

D’ Heer Gouverneur in Rade gerapporteert hebbende dat sijn E. bij ‘t aanwesen van de present ter rhede leggende vaderlantse bodems, door de officieren daarop bescheijden, dagelijcx seer moijjelijck¹¹⁹ wiert gevallen om haar licentie te vergunnen tot het aan landt brengen en vercoopen van soodanige drinckwaren, aan de gepreveligieerde herbergiers als deselve vertoonde haar door de Edle. Heeren Majores in ‘t Patria te sijn toegestaan om herwaarts te moogen voeren, te kennen gevende bij gebreck van contante haar onmogelijck te sijn om de vrijborgers (bij de welcke geduijrende haar aanwesen alhier, daar onder sommige met haar vrouw en kinderen hebben gelogieert om hun selve te refrischeeren, oock eenige door de langhdurigheijt van de reijs vrij impotent) eerlijck te connen voldoen, en gemerct dit billick versoeck om de voorgaande reden haar niet wel kan werden geweijgert, maar egter daar tegen geconsidereert dat hier door ‘s Comps. magasijnen blijven beladen met een groote quantiteijt vaderlandtse dranck die tot merkelijcke schade van de Compa. in de magasijnen blijven leggen, Soo geeft d’ Heer Gouverneur den Raadt in bedencken off men tot voorcominge van dien, en om een ijder sulcx onsmaekelijck te maeken, op alle vaderlandtse drancken die de officieren van de passeerende schepen alhier aan landt verkoopen niet behoorde een tol te beramen om daar mede eenigsints ‘s Comps. sware lasten die deselve hier moeten dragen, te soulageren; en in opmerkingh genoomen dit een sake is, streckende tot merckelijcke dienst van de E.Compa., Soo is geresolveert van ja, en in maniere als volgt:

Voor 't kelder brandewijn	8 Rxdrs.
Voor 't vat mom	6 Rxdrs.
't Halff aam Fransche wijn een tiersje[^120] na advenandt	6 Rxdrs.
't Halff aam Rinse wijn een tiersje na advenandt	8 Rxdrs.

Voor 't kelder brandewijn	8 Rxdrs.
Voor 't vat mom	6 Rxdrs.
't Halff aam Fransche wijn een tiersje[^121] na advenandt	6 Rxdrs.
't Halff aam Rinse wijn een tiersje na advenandt	8 Rxdrs.

Gelijck mede om de voorenstaende redenen is g’arresteert de wijle ‘s Comps. magasijnen met een groote quantiteijt taback en pijpen is versien, die insgelijcx de Compa. soude aan de handt blijven, ingevalle ‘t volcq van de passeerende schepen blijven gepermitteert om na hun welgevallen die coopmanschappen alhier aan landt aan een ijder te vercoopen, op deselve mede een tol te beramen, namentlijck boven een pondt taback dat ijmandt soude moogen aan landt brengen om tot hun noodruft te gebruijcken, voor ijder pont ‘t gulde, Indische valuatie en ‘t gros tabacxpijpen 30 stuijvers.

Aldus g’arresteert datum ut supra.

[Signed:] J.BAX g.v. HERENTALS.

[Signed:] CRUDOP.

[Signed:] ...........................

[Signed:] J. CRUSE.

[Signed:] Mij present als hier toe geadmitteert A. DE MAN, Clerq.

C. 12, pp. 80-84.

Maandagh {16780314} 14 Maart 1678.

Alhoewel bij resolutie op den 4 deser loopende maandt van den Heer Gouverneur en Raadt was verstaan om het schip China om redenen daarin vermelt voor af de reijs na Batavia te laten onderneemen, Soo is ‘t nogtans dat middelerwijle door den fiscaal deses Gouvernements Mr. Tobias Vlasvath¹²² uijt het hier ter rhede leggende schip ‘t Landt van Schouwen is aan den dagh gekoomen en aangehaelt een groote quantiteijt particuliere goederen waardoor is geoccasioneert dat gemelte schip China tot dato deses hier ter rhede is opgehouden, sijnde den Raadt heden wederom vergadert met assumtie van den schipper op ‘t schip China , Meijndert Pruijs, om met advis van den selven daar over nader te resolveeren, en gevolglijck in deliberatie gelegt dat de gemelte schepen, China en ‘t Landt van Schouwen , reets t’ eenemael vervaardigt sijn en haare impotenten in ‘t hospitaal gereconvaliseert buijten eenige die door sware accidenten sullen moeten overblijven, Soo is na rijpe beradingh met gemeene advisen verstaan de meergemelte schepen, China en Schouwen , op aanstaande Woensdagh te depescheeren en gecombineert de reijs na Batavia te laten doen, te meer, dewijl de gemelte schepen een excessieff swaar capitaal voor India in hebben¹²³ , om de welcke soo spoedigh als doenlijck over te brengen, om tot de negotie in India gebruijckt te werden, den dienst van de E.Compa. ten hoogsten gelegen leijt.

Wijders in rijpe deliberatie genoomen en geconsidereert dat eenige officieren op het hier ter rhede leggende schip ‘t Landt van Schouwen volgens de clachten en doleantien ons ter kennisse gekomen, gedurende de vojagie de gemeene maats seer hart met slaan als andersints hebben getracteert, ja selffs niet ontsien de seer miserable impotenten waar mede dien bodem was beladen, en sulcx insonderheijt door den eersten opperstierman, Jan Vervaeck, door welck quaat tractement genoegsaem is aan den dagh gekomen de groote quantiteijt particuliere uijt dien bodem door onsen fiscaal Mr. Tobias Vlasvath aangehaelt en ontlost, de welcke in Rade oock heeft verclaart dienaangaande ingevalle daarna ondersocht en de tijt sulcx toeliet met suffisante verclaringhe al eenige staeltjes soude connen bewijsen en den regten doen blijken. En gemerckt dit een saeck is waar door ‘s Comps. costelijcken bodem in het uijterste gevaar van revolte off conspiratie soude connen geraeken en consequentelijck voor den dienst van de Compa. hooghnodigh vereijst tot securiteijt van ‘s Comps. schip excessive somma contanten en andere coopmanschappen daarin afgeladen dat in de officieren die daar aan ‘t meest schuldig werden gevonden, eenige changeringh geschiet, die wij dan hebben goet gevonden in maniere als volgt:

Jan Vervaeck eerste opperstierman op ‘t Landt Schouwen in deselfde qualiteijt op China .

Jacob Carstensz opperstierman op China als een eerste opperstierman op Schouwen . Leendert Thijssen tweede opperstierman op Schouwen in deselve qualiteijt op China .

Pieter Pietersz Mul opperstierman op de hoeker de Quartel tweede opperstierman op Schouwen .

Jacob Jacobsz van ter Veer¹²⁴ onderstierman op Schouwen in deselve qualiteijt op den hoecker de Quartel .

Marten Rutten …¹²⁵ derdewaeck op China , onderstierman op Schouwen en tot derdewaek op China wederom aan te stellen Lourens Koerte hoogbootsman op voors. schip.

Zijnde den Schipper Meijndert Pruijs nevens sijn scheepsraadt uijt crachte deses gequalificeert, ingevalle staande de reijs in ervaringh quam dat sijn meergemelte eerste opperstierman Jan Vervaeck noch al blijfft continueeren om de gemeene man, met slaan buijten reden als andersints, qualijck te tracteeren off eenige andere ongepermitteerde actien te bedrijven, van sijn bedieningh te dechargeeren, namentlijck sonder dienst te doen na Batavia voort te gaan en weder sijn tweede opperstierman, Leendert Thijssen, in sijn plaats te laten surogeeren, bij aldien sulcx voor den meesten dienst van de E.Compa. nodigh oordeelt.

Wijders de gemelte schipper Pruijs door den Heer Gouverneur in Rade serieuselijck gerecommandeert en aanbevoolen op de regeringh der scheepsofficieren op ‘t Landt Schouwen een wakent oogh te houden, bij aldien door de indispositie van den schipper alles niet na de ordre van de E.Compa. mogt toegaan, ten dien opsichte en om andere redenen is den voorn. schipper op China Meijndert Pruijs nevens sijn scheepsraat door ons mits desen gequalificeert en gerustelijck met desen aanbevoolen om den eersten opperstierman Jacob Carstensz op ‘t Landt Schouwen in soodanigen voorval den schipper Reijnier Reijniertsz als tweede schipper t’ sijnder assistentie toe te voegen en daar voor te doen erkennen, met die reserve nochtans dat daar door den meesten dienst van de E.Compa. moet werden betracht.

Aldus gearresteert datum ut supra.

[Signed:] J. BAX. g.v. HERENTALS.

[Signed:] CRUDOP

[Signed:] ...........................

[Signed:] MEIJNDERT PRUIJS.

[Signed:] J. CRUSE.

[Signed:] Mij present als hier toe geadmiteert A. DE MAN, Clerq.

C. 12, p. 85.

Woensdagh {16780316} 16 Maart ao. 1678.¹²⁶

Voor den Hr. Gouverneur in Rade voorgedragen, dewijle de hier ter rheede leggende vaderlantse bodems t’ eenemael vaardigh leggen om de reijs na Batavia t’ ondernemen, mitsgaders de brieven en papieren aan de Hooge Indische regeringh specterende in gereetheijt, offer oock eenige reden waren om die bodems hier ter rhede langer op te houden, Soo is verstaan van neen, maar deselve noch heden haar depesche te geven.

En is mede verstaan ‘t bevestigen des huwelijcx tusschen den boeckhouder van ‘t schip Schouwen , Zacharias Coenraats, jongman en d’ eerbare Elsje Victors, jonge dochter, in Politique Raden, vermits ‘t subijt vertreck der schepen na voorgegane 3 proclamatien te laten geschieden, gelijck het selve met open deure ten aansien van veele persoonen (alsoo der geen wettelijcke verhinderinghen sijn voorgekomen) is geschiet.

[Signed:] J. BAX g.v. HERENTALS.

[Signed:] CRUDOP.

[Signed:] ...........................

[Signed:] J. CRUSE.

[Signed:] Mij present als daar toe geadmitteert A. DE MAN, Clerq.

C. 12, pp. 86-94.

Resolutie getrocken op Dingsdagh adij {16780412} 12en April anno 1678.

Presentibus omnibus.

Aangesien alhier ter rheede op den 10en deser is comen te paresseeren een Deensch scheepje genaemt de Phoenix op den 9en November 77 van voor Coppenhage t’ zeijl gegaen, waarop soo men segt een Nederlander als schipper is varende genaamt Anthonij van Doornen¹²⁷ voor desen oock in dienst der E. Comp. geweest sijnde, als mede oocq eenige mindere Deensche dienaeren, bevorens d’ E.Comp. te deser plaatse gedient hebbende, Soo is, op de ervaringe van sulcx door den Heere Gouverneur deses Gouvernements, den Raat bij een doen vergaderen omme op dat subject eenparich te beraemen wat ten meesten dienste der E.Comp. omtrent dese natie diende gedaan, Des is door sijn Eden. voormelt den Raat voor eerst voorgelesen uijt de brieven van onse Heeren Meesters uijt het Patria de dato 11 Maij, 18 October 1677¹²⁸ ons successive toegesonden, dat seer ongeerne sagen die vreemde, lastige gasten van d’ E. Comp. al te willigh voor een cleijn genoth wierden geaccommandeert, maar des te liever (om haerl. ‘s Comps. residentieplaetsen en bhaijen onsmackelijck en tegen te maecken alles ten duirsten aangerekent. Insgelijcx oocq alle Nederlanderen in voors. haer dienst sijnde, na ons te trecken en alhier aan te houden, Soo is (na genoomen resumtie) goetgevonden (conform haar Edln. ordre voormelt) om die natie van den hals quijt te worden, deselve aan de vrijborgeren voor ‘t genoth van ijder schaap te doen betalen twaelff rijcxdrs. en de groente na advenant, en den schipper benevens de Nederlanders aan lant te locken ende onder onse macht sijnde, ofte aan de wal comende, aan te houwden tot dat sullen ontwaer geworden sijn om de rechte grondt te weten wat lantsluijden deselve sijn sonder dat verstaan wert (om pregnate redenen daer toe moverende) omtrent dese natie onse geallieerde niet aan lant comende enige feijtelijckheijt daarom aan dees Deensche croons bodem te gebruijcken tot dat op soodanige rescontres in die maniere van haar Edle. daartoe nader werden geauthoriseert.

Wijders in vergaderinge gelesen sijnde seekere rolle wegens diverse vrijluijden knechts die van haare basen ontslagen en soo allenkskens als vrijeluijden haar ophouwdendehaer in dienvougen¹²⁹ soecken t’ erneeren en alsoo ons nu bij navorschingh door eenige versoght is van ‘s Comps. dienst te moogen werden ontslagen en haar selfs in vrijdom te generen, Ende gemerct veele haare meesters te vroegh ontloopen en niet aan de handt hebben waermede kunnen bestaen en alsdan d’ E. Comp. op den hals comen te vallen om eenige benodigheijt van treckbeesten en wes meer tot haar gebruijck dienende, waar van deselve voor present niet cunnen werden van de E.Comp. ondersteunt, als hebbende d’ E. Comp. die behoeften van de voornaemste lantbouwers tot het uijtterste toe al uijtgereijckt en de overige beesten tot de onderhanden hebbende wercken den fortificatie en graff ruijm selffs benodigt, Soo is daarop door den Gouverneur en Raat mede gereflecteert en voortaen, om alle armoede en landtloperij en vuijligheeden voor te komen, goetgevonden geenige soodanige meer in vrijdom te stellen, maar deselve bij andere meesters dienst te doen soecken of wederom in dienst der E.Comp. te doen komen, ende die geenige die sufficant sijn en bevonden werden om haer cost te kunnen winnen, een acte off vrijbrieff te laten gewerden, mits dat gehouwden blijven aan den E.capitain Dircq Jansz Smient en leutenant Jeronimus Cruse, beijde Raetspersoonen en van goede ervarentheijt, daar toe van den Heere Gouverneur en Raat expres gecommitteert, van hare middelen waerin deselve mochten comen te bestaen behoorlijcke aanwijsinge te doen, en tot welcke visitatien en rechte ondervindinge tot ontlastinge en voorcominge van die moeijelijckheden haar E.voormelt een dach ofte meer werden geauthoriseert te nemen; en waarmede menen voor te komen veele gebreecken althans onder sommige vrijluijden in swangh gaande.

Wert mede in vergaderinge gearresteert ‘t jacht Rommerswael op den 9en deser hier ter rheede verscheenen nadat behoorlijck gerefrischeert en vervaerdigt en gerepareert sal sijn, Godes weer ende wint sulcx toelatende, per eersten na Batavia voort te laten rijsvorderen, opdat haar Edle. bij benodigheijt van ‘t selve vroegh mochten sijn gedient.¹³⁰

Ende vermits den Heer Gouverneur ter ooren is gekomen dat door ‘s Comps. grove wiltschuts, 2 a 3 Hottentoots, niet wetende van wat natie, in ‘t lant souwden sijn doot geschooten, Soo is door den Gouverneur den Raat bekent gemaeckt, en als sijnde van geen denen emporte in groote opmerckinge genomen, ende geseijde wiltschuts op voors. aanklachten genoegsaem versekert in arrest doen setten, mitsgaders alle de capitaijnen der Hottentots aan ‘t fort doen ontbieden omme ons van de moort die voorgegeven werdt de onse te hebben begaen)¹³¹ nader te informeeren ende alsdan na exigentie en bevindinge van saken daerinne te handelen.

Gelijck mede in consideratie is genomen dat eenige soldaten uijt ‘t guarnisoen, tot snijers gebruijckt werdende om ‘s Comps. slaven de klederen tot lijffdeckingh te helpen naijen, dien mackelijcken dienst door groote luijigheijt seer traegh van de handt laten schieten ten opsichte deselve soo langh van andere dienste blijven ontslagen, en oversulcx haar maer houden traineerende, Soo is goetgevonden (om dit voor te komen) te meer dewijle door ‘t kleijn guarnisoen de Nederlanders oock ten hoogsten aen de fortificatie requireren,deselve¹³² tot nodiger werck soo tot ‘et uijtgraven van de graft als anders te imploijeeren, waarbij d’ E.Compag. meer dienst sal geschieden, en een snijder alleen van goede bequaamheijt het maken der klederen voors. aan te besteden, die door eenige swarten of Hollanders buijten versuijm van dienst can werden geadsisteert, mits dat het garen daar toe benodigende selffs gehouden blijfft te verschaffen waer voor sal comen te gaudeeren, namentlijck voor ijder wolle broeck en rock off twee linde broecken en een wolle rock twintigh sware stuijvers of een Hollantse gulden, Soo deselve na gedaene visitatie werden wel benaeijt bevonden.

Heden sijn mede in vergaderinge verscheenen de gepriviligeerde brootbacksters Barbertje Geems laast weduwe van …¹³³ en huijsvrouwe van Arije van Brakel seer nedrigh te kennen gevende hoe beswaarlijck dat voor present met het backen van broot met ‘et gewichte van 2 1/4 lb. ‘t stuck tegens 4 sware stuijvers ijder cunnen bestaen en dat gansch ten achteren waren rakende ten opsichte het gram ofte kooren op de vergunninge van die privilegie hadden kunnen koopen voor ƒ10 a 12 gl. het mudde, ende als nu te sijn gesteijgert het mudde bij de boeren op ƒ18 a 20 causerende volgens haar voorgeven voor de jegenwoordige onthoudinge en besnoeijinge van rijs die d’ E.Comp. om pregnante redenen en op eijgen benodighten omtrent de lantbouwers om deselve perfors tot den lantbouw te doen genegen worden, heeft gemaeckt en des versochten, om behouwden te cunnen blijven, ‘t voorenstaande broot sijnde 2 1/4 lb. tot 4 sware stuijvers tegens 5 sware dos. voortaan te mogen uijtventen, Soo is het selve mede in Rade geresumeert ende om voors. motiven goetgevonden ende gearresteert vooren gemelde bacxsters (vermits dese constitutie en soo langh dat gram op soo een excessive prijs blijfft) haar vooraangetoogen versoeck te accordeeren, behoudens dat na rato van ‘t gewicht tot gerieff van ‘t guarnisoen sijl. echter gehouwden blijven dubbeltjes brootjes te backen.

En dewijle mede ervaren dat de coele en stercke drancktappers eenigh vaatwercq met dranck van de Comp. uijt de packhuijsen volgens de prijs daertoe staande overnemende, ende deselve dranck gesleten en uijtgetapt sijnde, vergeten veeltijts voors. vaatwercq wederom te leveren, maer ter contrarie tot eijgen gebruijck aan te houden en dan ‘t selve maarte¹³⁴ vermorsselen en verwaerloosen, Soo is mede goetgevonden vermits het selve d’ E.Comp. vrij duer comt te staan, en hier altoos vaatwerck tegens den traantijt komt te gebreecken en van nooden is, geseijde vrijl. meergemelde vaatwercq wederom aan de Comp. te doen leveren ofte, bij negligentie van dien, de legger en vervolgens al het mindere vaatwercq ‘t geen comen bij ‘t overnemen van ‘s Comps dranck te genieten, te betalen tegens de prijs als ‘t selve in ‘t vaderlant heeft gekost: te weeten de legger tegen …¹³⁵ de halve do., de aam …¹³⁶ de halfaam …¹³⁷ de mom pijp tegen …¹³⁸ en tiersjes anckers &a.

Ten Laasten staande dese vergaderingh is mede noch door den Heere Gouverneur in deliberatie geleijt of men soo wel niet op de uijt India bij de particuliere overcomende goederen die alhier tot prejuditie van de E.Comp. aangebrachten om gesethwerden,¹³⁹ behoorde een tol te beraemen als wegens de vaderlantse drancken met schriftelijcken licentie van de Edle. Heeren Bewinthebberen uijt Patria hier aancomende)¹⁴⁰ reets geschiet sij, conform onse jongste resolutie de dato 7en Maart passo., Soo is goetgevonden ende verstaan om de redenen in onse jongste resolutie largo vervath)¹⁴¹ de Indische waren op de onderstaande wijse mede een weijnigh te beswaren namentlijck:

voor een kelder arracq	rijcxdrs. 4
voor een last rijst	rijcxdrs. 20
voor een canasser swarte suijcker	rijcxdrs. 1

voor een kelder arracq	rijcxdrs. 4
voor een last rijst	rijcxdrs. 20
voor een canasser swarte suijcker	rijcxdrs. 1

Aldus geresolveert en gearresteert in volle vergaderingh in ‘t Fort d’ Goede Hoop ten dage en jare voors.

[Signed:] J. BAX g.v. HERENTALS.

[Signed:] CRUDOP.

[Signed:] ...........................

[Signed:] J. CRUSE.

[Signed:] Ms. VAN BANCHEM, Secrts.

C. 12, pp. 95-107.

Resolutie mediteerende van den {16780414/16780415} 14en April ao. 1678 tot den 15en do. daaraen.

Presentibus omnibus.

Alsoo gisteren morgen den Deenschen capitain genaemt Antonij van Doorn, geboortigh van Gorcum , voor desen d’ E. Comp. als opperstuerman gedient hebbende, en den 10en deser met het scheepje de Vogel Phoenix wegens sijn konincklijcke maijesteijt van Denemarcken hier ter rheede aangecomen sijnde, om de reijse verder na Dainsb ¹⁴² op Chormandel te ondernemen)¹⁴³ sich onverwacht aan landt heeft begeven, met de vlagh achter van de chialoup waijende, en vervolgens na de woninge van de Heere Gouverneur om sijn Edle. te mogen spreecken, en sulcx den Gouverneur aangedient sijnde, is door sijn Edle. aan den fiscael doenmaels bij sijn Ed. voormelt in occupatie sijnde gelast dat den voors. Deenschen capitain souwde te gemoet voeren, sijn Edle als nu niet wel cunde ten andtwoort becomen, vermits beleth was met eenige besoignes, en dat hem in ‘t een of ‘t ander huijs ofte herberg soude trachten te troonen, en daar sijnde, alsdan aan te seggen dat volgens ordre van onse Heeren Maijores en ons besluijt van gisteren bij seeckere resolutie genoomen in arrest wiert genoomen, ‘t geene nae desier volbracht is ten huijse van den vrij herbergier Johannes Valckenrijck, alwaar oocq instonts eenige lijffschutten van de Gouverneur voor geseijde huijs sijn gestelt, en gelast goet reguard op voors. Deensche capitain sijn persoon te nemen. Onderwijlen heeft den Gouverneur den Raat bij een geconvoceert en ‘t bovenstaende bekent gemaeckt en stante pede nochmaels geresolveert en goetgevonden bij ons besluijt dienaangaende op eergisteren genoomen t’ eenemael sonder alteratie te blijven persisteeren; waerop dan de Messrs. den luijtenant Jeronimus Cruse en ondercoopman Martinus van Banchem daer heen sijn gecommitteert met speciale last om voor aangetoogen Deenschen capitaijn onse meninge bekent te maecken, ende denselven uijt last van den Gouverneur en den ganschen Raat aan te seggen dat alhier sal moeten overblijven ende hem een goet logiement in ‘t nieuwe casteel sal werden bestelt om aldaar sigh tot nader gelegentheijt te moeten onthouden, wijders dat aan de verdere officieren van sijn bodem wel diende in tijts te laten waarschouwen dat sonder haeren capitaijn sullen moeten vertrecken om haare mesures daer nae te konnen nemen, mitsgaders dat ‘s morgens ten 9 uijren den Gouverneur met sijnen Raat vergadert sullen wesen om dan schriftelijck haare benodigheijt te kunnen ingeven (omme soo veel vermoogens sijn) tot voorstant van sijn Majesteijts schip en volcq alle mogelijcke en billijcke adsistentie te bewijsen met die verdere bijvoeginge ons leet te sijn sijner aankomste alhier, en liever gewenscht hadden (om de minste moeijte voor ons te verwecken) dat dese plaatse niet waren aangeloopen, maer vermits sich onder onse macht als een (Nederlander die d’ E.Comp. meer gedient heeft)¹⁴⁴ begeven hadde, volgens octroij van haar H.Edle. Ho. Mo. van dat geen Nederlanders, d’ E.Comp. bevooren gedient hebbende, sich in vreemde dienst na India sal mogen begeven en des ten rechten van onse Heeren Maijoores nu noch jongst bij haar Edle. missive in dato 18 October 1677 is geordineert alle sodanige Nederlanders, ‘t sij met of tegen wil met vreemde schepen vaerende aan te houwden, amptshalvendan¹⁴⁵ bleven verplicht ende gehouwden de ordres van onse Heeren Maijores promptelijck naer te komen, ‘t welcke door de gecommitteerdens voormelt verricht, en hem Anthoni van Doorn aangeseght sijnde, sijn wederom in vergaderingh verscheenen en op ‘t bovenstaende ten andtwoort becomen van den meergemelden cap. Antonio van Doorn (na veele voorgaende doleantien en protestatien) dat de ordre van den Gouverneur en Raat uijt crachte en octroij van haare Ho.Mog. d’ Staten Generael en wegens de Nederlants geoctroijeerde Oostindische Comp. hem door gecommitteerde voors. aangedient niet alleen wel wilde maer oocq wel moste gehoorsamen en oocq patientie nemen, seggende dat maer alleenlijck aan lant was gecomen om den Gouverneur te begroeten, en sijnen nedrigen dienst aan te bieden om, offer iets bij sijn vertrecq ten dienste der E.Comp. mochte sijn te bestellen geweest, en dat sulcke bejegeninge in ‘t alderminst van de Nederlanders (die altijt seer genegen bleeff te dienen) hadde verwacht, presenteerende sijn commissie met sijne conincklijcke Majesteijts hantteekeningh gesterckt, te willen t’ allen tijden (wanneer den Gouverneur en Raat deselve begeerden na te sien) overleveren en verthonen, den Raat dese voorenstaende reden van de voors. capitain van Doorn, na gedaen bericht der gecommitterdens meergemelt gevath en geresumeert hebbende, sijn evenaengeroerde gecommitteerde wederom derwaarts tot voorseijde capitaijn gesonden omme deselve in minnelijckheijt aan te soecken off voors. commissie en licentie briefje als nu eens wilde aan den Gouverneur en Raat laten sien, als mede dat pacquet met brieven hem volgens sijn verhael van de Deensche Heeren wegens de Nederlantsche Compe. om aan de eerste aancomende plaets op de cust te bestellen geintrageert, de gecommitteerdens de meeninge van den Gouverneur en Raat wederom als voors. op ‘t minnelijcxt voorgedragen hebbende, heeft sijne commissie en licentiebriefje met gelijcke beleeftheijt om aan den Raat te laten sien, goetwilligh over gegeven benevens ‘t pacquet met brieven bevoorens nae een weijnigh toeven van boort laten halen hebbende, waarmede wederom sijn vertrocken en deselve den Gouverneur en Raat overgetransporteert welcke commissie een licentiebriefje van de Edle.Heer Gouverneur Generael Johan Maetsuijcker om met het Deensche schip Oldenburgh in Deenschen dienst nae ‘t Patria te moogen navigeeren, is vervattende; ‘t selve door den Raat na gelesen sijnde, en conden niets vermercken noch gewaer worden dat voor eerst enige alteratie wegens ons genomen besluijt conde veroorsaken; dewelcke alsdan na genomen resumtie ter ordre van den Gouverneur en Raat voormelt, door deselfde gecommitteerdens voors. capitaijn onbeschadigt wederom sijn geintrageert en aangeseijt den Gouverneur en Raat den inhout van dien ware gebleecken, doch niet tot verschooninge en veel min tot nalatingh van onse scherpe ordres voormelt, alsmede dat de tijt quam te verloopen en of geliefde met ons in ‘t casteel na sijn geprojecteerde logiement te gaan, Soo heeft denselven seer beleefdelijck een weijnigh uijtstel versocht met vrundelijcke beede dat met de gecommitteerdens en den fiscael en meerdere vrunden daar present sijnde (vermits sijn oncosten doch al gedaen hadt van cost te laten vervaerdigen) mocht sijn middagmael aldaar nuttigen met belofte van t’ allen tijden dan geerne te willen gaan. ‘t Geen hem van den Gouverneur en Raat wierde geaccordeert en sijn (nadat alvoorens van gemelde capitaijn wel getracteert en diverse glasen in goede vrolijckheijt over en weer verwisselt waren) uijt voors. vrijherbergier Johannes Valckenrijcx huijs met denselven vertrocken, geaccompaigneert met de meergemelde gecommitteerdens en den E. fiscael Mr. Tobijas Vlasvath en denselven alsoo in sijn camer in ‘t nieuwe fort gebracht die den Gouverneur en Raet bij daegh en oocq des nachts met schiltwachten behoorlijck heeft laten versien, afwachtende als nu desselffs antwoort en protestatien daertegens te deduceeren.

Vrijdagh den 15en deser ao. 1678 ‘s morgens ten 9 uijren.

Den Gouverneur met sijn Raat wederom vergadert sijnde en gewacht hebbende (onder ‘t effectueeren van eenige andere nodige besoignes) off voors. protestanten niets van de bejegeningen van gisteren tot voorstant van haaren capitaijn en schip meergemelt souwden moveeren, is eijndelijck in vergaderinge verschenen den stuirman van voorseijden bodem Jan Linerman¹⁴⁶ met de ondervolgen¹⁴⁷ requeste off raatsbesluijt in geseijde haar schip door den Raat gebesoigneert en geresolveert en dat volgens de letter:

‘Edle. ende Hooghgeboorne Heer Gouverneur ende machtige Heer. Saluit.’

‘Naermaelen wij in ervaaringh gecoomen dat sijn Hoogh Edelheijt onsen opperhooft ende Heer capitain Antoni van Dooren aan landt heeft laten verarrestere[n] ende in aperentz. neemen, als is onsen samplijcken versoeck aan sijn Hoogh Edle. Ht. naedemael onsen Heer capitain van sijn koninglijcken Majesteijt ende de Edle. Deense Oostindische Compag. voor een capitain ende opperhooft van het schip ende goet is aangenoomen worden, Ende vollencoomene macht ende ordre van ons alleenigh heeft, sijn Hoog Edelheijt gelieven nae haar groote vermogenheijt onsen voorbenoemden Heeren Capitain Anthoni van Dooren weerom als te vooren op vrijen voeten te stellen, In manquement sulckes (soo dogh niet willen verhoopen) is onsen resolutie nademael wij geene macht buijten hem hebben ende ons oock sulcx niet durven onderstaen met ‘t schip buijten onsen Heern capitain in see te gaen, Naedemael onsen opperstuirman gedeporteert ende wij soo wijt maer als onderofficiers sijnde, alsoo dat groote onheijl daaruijt konde ontstaen, met het schip wat naeder onder de wal te gaan, om soo langh te tardeeren bet¹⁴⁸ onsen capitain weerom op vrijen voeten gestelt, ende is onse resolutie niet van hier te vertrecken eer wij onsen capitain in present aan boort hebben, Soo dan niet meen tot leetwesen van ons alle ende nadeel van sijn conincklijcke Maijtt. van Deenemarcken soude gedeijen. Verlaten ons ondertusschen tot sijn hoog Edelheijt goede erhooringh waarmede sluitende ende beveelen sijn Edelheijt Godtlich protectie verblijvend. Onderstont Sijn HoogEdelheijt schuldigste dienaers; en was geteijckent Jan Linerman, Knue¹⁴⁹ Vedermord, Heijndrick Thijssen, Pieter de Ridder. In margine op ‘t schip de Vogel Phenix den 15 Aprilis, ao. 1678.’

‘t Welcke gelesen en exactelijck met alle vigeur geresumeert sijnde, is door den Gouverneur en Raat gerespondeert dat wegens het ontslaan en op vrije voeten te stellen haaren capitain voor als noch niet conden sien dat in ‘t minst gequalificeert waeren, Alsoo haar hoogh Edle. d’ Heeren Bewindhebberen ordres bij distincte brieven in maniere voors. soodanigh waren vervath en dienvolgens wij, als haare dienaers en loontreckers, bleven verobligeert deselve stip te achtervolgen, maar ons dese voorval selfs gansch van herten leet te sijn en ons verwonderden sijl die providentie selfs niet hebben gehadt van ons hier aan te soecken en liever wenschten ons van sulcke moeijte tot eijgen gerustheijt te hebben ontlast, Maer nopende sijn Majests. bodem van daer mede sonder haren capitain niet te kunnen of willen in zee gaen (wegens haare geallegeerde redenen) wij niet en konden verhelpen en daervan haaren sin hadden te doen en sijl. haar meer dienden aan de intrest van haeren conincq te laten gelegen leggen als wij)¹⁵⁰ aangesien van onse kant tot des conincxs bodems vertreck alle billijcke adsistentie waren aenbiedende en wes meer aengaende die materie, met verdere toesegginghe namaels schriftelijck op haar geschrift t’ antwoorden, Waarop deselve sijn ter vergaderinge uijtgetreden met ‘et aanseggen dat haren capitain instantelijck versocht selfs in Raade te moogen verschijnen omme mondelingh den Heer Gouverneur en Raat sijnen hoedanigheijt te communiceeren, ‘t geene om bijsondere redenen is geweijgert, ende om dat het vooraengetoogen request ofte raetsbesluijt van haarluijden in Rade getransporteert wat ongefondeert en niet na den eijsch g’amplieert noch gestelt was, is haeren capitaijn schriftelijck toegestaan het selve te moogen verbeteren om dat door een mondelinge bespreck ‘t selve naderhant niet dwars en verkeert souwde werden uijtgeduijt, ‘t Welck dan hebben aangevaert en geseijt tegens namiddagh op 3 uijren tegens vergaderinge te sullen vervaardight wesen om alsdan te kunnen dienen; in middens wederom als vooren sijnde en afwachtende de schriftelijcke opstellingen en protestatien van den capitain meergemelt, en deselve niet opdagende, was men in Raade met andere besoignes doende, en wiert door den Hr.Gouverneur den Raat voorgestelt dat ‘s Comps. wiltschuts jegenwoordigh in detensie sittende, al self genoechsaam hadden bekent hostiliteijt in ‘t lant omtrent eenige natie der Hottentots (tot noch toe ten rechten niet bekent)¹⁵¹ hadden gepleegt, doch op voorgeven dat¹⁵² eerst waren aangerant en voor eerst niet souwden kunnen werden ontslagen, voor dat haare saecken hadden gedient ende executie daarop gevolght, ende dat bij ontslaginge ten besten genoomen effter soodanige persoonen ten platte landen (om alle moeijelijckheden voortaan te voorsien) niet cunden meer in dat beroep voor wiltschuts in ‘t lant werden gebruijckt; alsmede ‘s Comps. menigte slaven (een swaren arbeijt doende) daar op niet wel hongeren, Soo is sijn Edle. propositie in goede remarcque genomen en nevens sijn gemelde Edle. goet gevonden de vrije wiltschuts volgens vergunde acte van d’ Edle. Heeren Bewinthebberen per …¹⁵³ hier aangecomen in vergaderingh te roepen en die voor te houwden off genegen waren met d’ E. Compag. te accordeeren om maendelijcx een geseth wilt voor ‘s Comps. swarte dienstbare te verschaffen, des is door de Hr. Gouverneur en Raet gecalculeert en op ‘t minagieuste nagerekent waermede geseijde wiltschuts en de E.Comp. cunden bestaan en na gedaenen overslach op de onderstaende wijse met deselve geaccordeert:

De wiltschutten waermede d’ E. Comp. altans is in accordt getreden genaemt Hans Melcher Hoffman, Diederich Potter en Willem Looth, blijven gehouwden volgens contract in vollen Rade besloten, aan d’ E. Compa. off tot gebruijck van desselffs lijffeijgenen &a. te moeten ijder maant in ‘t bijsonder verschaffen aan goet leverbaer wilt vleesch 2500 lb.

Sullende tegens ijder lb. goet vleesch van d’ E. Compa. gaudeeren een halve sware stuijver.

En sullen deselve gehouwden blijven kruijt, loot, traen, touwerck en wes meer van doen hebben selfs voor haer gelt moeten coopen en becostigen.

Waar tegens en tot haarluijden gebruijck in ‘t landt ter leen sullen genieten een wagen met al sijn toebehooren nevens acht stx. bequame treckbeesten, mits dat bij ‘t verongelucken van d’ een of ander deselve sullen moeten vergoeden.

En vermits de soutpannen thans ingedrooght en daar niet op voorsien sijn geweest, Soo wert haer mede een partij souwt tot insoutingh van voors. vleesch nevens noch 12 goenij of andere zeijldoeckxe sacken tot haar gerieff veraccordeert sonder consequentien.

En sullen mede ‘t overige vleesch ‘t geen boven den tacxt van d’ E.Comp. comen te schieten, moogen vercoopen aan soodanige als begeeren en waarmede na gedane calculatie is uijt gevonden soo d’ E. Comp. als voors. wiltschuts volcomentlijck sullen cunnen bestaen.

Aldus gearresteert in volle vergadering in ‘t Fort de Goede Hoop ten dage en jare voors.

[Signed:] J. BAX g. v. HERENTALS.

[Signed:] H. CRUDOP.

[Signed:] ...........................

[Signed:] J. CRUSE.

[Signed:] Ms. VAN BANCHEM, Secrets.

C. 12., pp. 108-114.

Maandagh adij {16780418} 18en April ao 1678.

Presentibus omnibus. ‘s Morgens ten 9en uijren.

Den Raat door den Gouverneur bij een geconvoceert sijnde omme wederom te besoigneeren over de sake wegens de Deenschen capitain Anthoni van Doorn alhier aan lant gearresteert volgens resolutie in dato 15en deser genoomen, is door sijn E.E. voormelt den Raat voorgehouden dat den Deenschen capitain aan sijn E.E. instantigh hadde laten versoecken om een keldertje met dranck van sijn schip aan lant te mogen laten comen tot sijn dagelijcx gebruijck, vermits den dranck alhier vrij costelijck was vallende en de oncosten en gastos die was makende op sijn Maijesteijt vrij hoogh waren loopende, Soo is het selve door den Gouverneur voor dese mael om redenen toegestaen met die aansegginge dat sulcx niet wel souwde cunnen consequentie nemen, invoegen niemandt anders als d’ E. Compe. alleen soodanige vocht aan de vrijherbergiers was omsettende en gevolghlijck ‘t selve permitteerende anders niet als merckelijcke schade was bijbrengende, als mede dat seeckere resolutie in dato 7 Maart genoomen, op alle wijnen een tol was beraemt die d’ onse (diergelijcke vocht met permissie aan lant brengende) gehouwden bleven eerst te voldoen, ‘t geene hij bij verdere continuatie (om ‘s Comps. gerechtigheijt niet te verkorten) insgelijcx souwde sijn verobligeert en waarna sich geliefde te reguleeren.

Ende ingevolge van onse voorgaande resolutie in dato als boven genoomen, bleeff efter den Deenschen scheepsraet soo mondelingh als per geschrifte even hardt doleeren, protesteerende tot groote schade en intreste van sijn conincklijcke Majesteijt met desselffs bodem te sullen moeten overleggen en deselve nader aan de wal korten, om sijn tomeloos volcq, sijnde (soo men segt) een gemutineerde hoop van diverse natien t’ samen gerot)¹⁵⁴ in goede verseeckeringh te cunnen houwden, alsoo den opperstierman over quade comportementen reets van haaren capitain gedeporteert was, en de verantwoordige van schip en goet aan sijn Majesteijts capitain Antoni van Doorn alleen was staende, ende dierhalven niet bequaem noch oocq gequalificeert waren om sonder hem te vertrecken, ende in diergelijcke substantieele woorden dagelijcx blijvende continueeren, is eijndelijck wederom in vergaderingh verscheenen den stierman Knued Vederman¹⁵⁵ in Raade overleverende seecker geschrift in forma van protest wegens haeren capitain, bijgevoeght met een versoeckschrift van den voorseijden scheepsraet met mondelinge beede van gemelden stierman uijt de naem voors. dat den Gouverneur en Raat doch daerop geliefde favorabel te disponeeren, alsoo de tijt quame te verloopen en al zeijlvaardigh waren en anders geen kans sagen om ‘t schip door zee te krijgen, waarop door den Gouverneur en Raat denselven is in andtwoort gedient dat na de middagh sijnen capitain ons besluijt en intentie souwde werden gecommuniceert waar op is vertrocken.)¹⁵⁶ Den Gouverneur en Raat nagelesende¹⁵⁷ en met groote diligentie geresumeert hebbende, hebben na voorgaende veele debatten (om seer hoogwichtige redenen) voor eerst tot geen het minste besluijt voor aangetoogen papieren door den stierman in maniere voors. overgelevert sijnde, nopende het ontslaan van den voorseijden Deenschen capitain cunnen komen, maar op het laast na gedaen overlegh gearresteert, om aan d’ eene zijde in d’ welgegeven ordres van onse Heeren Maijores niet geerne conniventie te moeten gebruijcken en aan de andere zijde tussen den Deenschen croon en onsen staat oocq niet geerne onlusten te verwecken)¹⁵⁸ onsen Raat te verstercken met den E. Fiscaal Mr. Tobias Vlasvath en de¹⁵⁹ schippers van de hier ter rheede leggende bodems. Jan Wittebol van Rommerswael , Cornelis Cornelisz van de hoecker de Quartel , Manuel Jaspersen van de hoecker de Vlieger ¹⁶⁰ en de persoonen Johannes Ravensbergh met den vendrigh Jacob Croon, beijde leden uijt den Justittuelen Raat omme gesamentlijck over dese wichtige sake met goeden ernst ten meesten dienste der E.Compe. onse Hren. Majoren en tot beste genoegen in voldoeningh van haer Edl.Ho.Mo. placcaten ten dien eijnde gedirigeert)¹⁶¹ naer onse beste kennisse te besoigneeren om tot een finael besluijt te comen, Soo sijn nochmael de gecommitteerdens den leutenant Jeronimus Cruse, nevens den ondercoopman Mr. van Banchem, door den Raat voors. na den Deenschen capitain en desselffs stierman gesonden omme den capitain in minnelijckheijt af te vorderen sijn licentiebriefje, waerbij denselven is toegestaan door den Edle.Hr. Generael Joan Maetsuijcker om het Deensche schip Oldenburg te moogen als opperstierman helpen na ‘t vaderlant voeren, nevens sijn vrij pas of instructie, hem op de reijse tot naerichtingh mede gegeven, als mede dat hem van ter zijden souwde te verstaan geven (vermits wij in ervaringe sijn gekomen dat noch een a twee Nederlantse stuirluijden op heeft in gemelden Deenschen dienst) dat het niet vreemt bij den Heere Gouverneur tot sijn eijgen faveur mogelijck souwde opgenomen werden, wegens sijn ganschen scheepsraat aan lant te laten comen tegens de vergaderingh op namiddagh ten drie uijren gestelt, om voor sijn persoon de ontslaginge uijt arrest gesamentlijck te comen versoecken, als mede dat de Raat met noch meer gequalificeerde persoonen souwde wesen gesterckt, omme sich scherpelijck aangaande sijne saacken te informeeren en na gedane examinatie hem de rechte intentie en desselffs besluijt souwde werden aangeseijt, en na genomen besluijt omtrent sijne saacken naderhant niet veel meer souwde kunnen werden gedaan; dat daarom nu sijne bedencken most nemen, Alsmede off wel souwde genegen sijn een acte te passeeren van soo in India buijten alle vermoeden mocht werden aangesocht sijn persoon te willen stellen op eenige op ontbiedinge ten bedwangh van ‘s Comps. regeerende hoofden aldaer om t’ allen tijden sich over te geven, als mede in dienst te comen. Des hebben de gecommitteerdens voors. van den Deenschen capitain in response becomen en den Gouverneur en Raat in de volgende maniere aangedient als dat op ‘t laeste subject van wegens een soodanigen acte te passeeren seer geerne wilde resolveeren, maer wegens den ganschen Raat aan lant te laten comen, om voor sijn persoon te spreecken, ‘t selve met geen gedachten op ‘t alderminste dorste onderstaan, veel min sijne commande daertoe geven, dat sulcx een sware verantwoordige voor sijn Conincklijcke Maijestejt souwde wesen, ten opsichte hij reets een Nederlander sijnde, en oocq daerover in arrest genomen, de andere Nederlanders die op sijn bodem mochte wesen, en sulcx niet onbekent mede in arrest souwde helpen en dat gewisselijck (dat doende) confirmerende ‘t selve met groote woorden, den blaeuwen toom menende daermede een eeuwige gevanckenisse op ‘t alderminste voor sijn loon souwde becomen. Des is de vergaderinge gescheijden en uijtgestelt tot na de middagh.

Aldus geresolveert ende gearresteert in ‘t Fort de Goede Hoop, datum ut supra.

[Signed:] J. BAX g. v. HERENTALS.

[Signed:] CRUDOP.

[Signed:] J. CRUSE.

[Signed:] Ms. VAN BANCHEM, Secrets.

---

## Footnotes

---

1. Geskryf in dieselfde handskrif as die resolusie van 24 September 1677. ↩

2. Eers het hier gestaan “ulo. September”. Dit is deurgehaal en verander in 16en April. ↩

3. In albei handskrifte is die afsluitingshakie, waarskynlik na “conden” vergeet. ↩

4. Die gekursiveerde woorde is geskryf in die plek van “eenige vrijl.” wat deurgehaal is. ↩

5. Die aanvangshakie word nie aangedui nie. ↩

6. Ook in die H.K. word hy “Ewijck” genoem, maar ‘n paar bladsye verder kom hy in die K.R. asook in die H.K. as “Gerrit Jansen van Wijck” voor. Ons het waarskynlik hier met ‘n Gerrit Jansen te doen wat van die dorp Ewijk afkomstig was. ↩

7. Die gekursiveerde sin is in ‘n ander handskrif tot die voorwaardes toegevoeg. ↩

8. Ook in die H.K. staan “ongeoorlofde”. ↩

9. Die afsluitingshakie is waarskynlik hier vergeet. ↩

10. Die gekursiveerde woord is tussen die reëls ingevoeg in ‘n ander handskrif en met ink van ‘n ligter kleur. ↩

11. Id. ↩

12. Vgl. C. 680:Origineel Placcaat Boek1652-1707, 9 November tot 30 Desember 1677, pp. 392-395. Hierdie twee plakkate is gepubliseer in dieKaapse Plakkaatboek, 1652-1707, 143-154. ↩

13. Na 23 November is “deser” deurgehaal. ↩

14. Na “suijckerbieren” is “en backen van broot” deurgehaal. ↩

15. Vgl. C. 680:Origineel Placcaat Boek, 1652-1686, 23 November-30 December, pp. 396-399. OokKaapse Plakkaatboek, 1652-1707, pp. 147-148. ↩

16. Deur stippels word aangetoon waar Dirck Jansz Smient se handtekening moes gewees het. Na ‘n langdurige afwesigheid weens siekte, waartydens daar steeds ‘n plek vir sy handtekening oopgelaat is, het Smient die resolusies weer op 14 Junie 1678 begin onderteken. ↩

17. Geskryf in die handskrif van Andries de Man. ↩

18. Die gekursiveerde woorde is in die linker kantruimte geskryf en onderstreep. ↩

19. Die gekursiveerde woord is tussen die reëls ingeskryf. ↩

20. Na “begeerte” is “een plaats” deurgehaal. ↩

21. Ds. Petrus Hulsenaar het ds. R. Meerlant (Rudolphus Maerlandt) op 21 Maart 1676 as predikant aan die Kaap opgevolg. Hy het baie belang gestel in die kerstening van die Hottentotte. ↩

22. Die gekursiveerde woord is tussen die reëls bygeskryf. ↩

23. In die H.K. staan “geknaeuwt”. Dieuis in die K.R. deurgehaal. ↩

24. Die gekursiveerde woorde is in ‘n ander handskrif as die res van die resolusie tussen die reëls bygeskryf. ↩

25. Vgl. die plakkaat inOrigineel Placcaat Boek, 1652-1686, 16 tot 30 December, pp. 400-402, asookKaapse Plakkaatboek, 1652-1707, pp. 148-149. ↩

26. Eers het hier gestaan “uijtsuijpende”. Die “nde” is deurgehaal en “ije” in die plek daarvan geskryf. ↩

27. Na “dienaaren” staan die woord “of” in die H.K. In die K.R. is “of” tussen die reëls geskryf, sonder verwysing na die plek waar dit inpas. ‘n Mens sou hier die woord “die” verwag. ↩

28. Onduidelik geskryf. Die skribent van die H.K. kon hierdie woord ook nie lees nie en het die drie woorde tot “uijtweijding” saamgevoeg. ↩

29. Geskryf in dieselfde handskrif as die voorlaaste resolusie. ↩

30. Na 21 is die woord “daaraan” deurgehaal en verander in “December”. ‘n Baie interessante verslag van die wedervaringe van die reis van die Voorhout kan gevind word in C. 660:Scheeps- en andere Journalen, 1664-1688, pp. 129-335. ↩

31. Die gekursiveerde woord is in dieselfde handskrif tussen die reëls bygeskryf. ↩

32. Die gekursiveerde woord is in ‘n ander handskrif tussen die reëls bygeskryf. ↩

33. Die gekursiveerde woord is tussen die reëls bygeskryf in ‘n ander handskrif as die res van die resolusie. ↩

34. Id. ↩

35. Die gekursiveerde woorde is in die linker kantruimte geskryf met ink van ‘n donkerder kleur en in ‘n ander handskrif as die res van die resolusie. ↩

36. Die gekursiveerde woord is tussen die reëls bygeskryf. ↩

37. Die gekursiveerde woorde is in die linker kantruimte bygeskryf. Die handskrif van hierdie en die voorgaande byvoeging is egter verskillend. ↩

38. Wat met hierdie & (etc. ) bedoel word, kan gevind word in dieDagregistervan 1677-1678: C. 588, pp. 369-371. ↩

39. Eers het hier gestaan ” Saldania baij “. Dit is soos bo verander. In die H.K. staan ” baaij Fals “ ↩

40. By die nommering van die bladsye is van bl. 342 teruggespring na bl. 243, sodat na bl. 243 alle getalle dubbel in hierdie C. 3 band voorgekom het tot by bl. 342. Hierdie fout is nou reggestel, sowel in die oorspronklike bron as in die gepubliseerde weergawe daarvan. ↩

41. Blanko gelaat. Dit was die resolusie van 16 December 1677. ↩

42. Die bedrag aan guldens is nie ingevul nie. ↩

43. Die beginhakie ontbreek in albei handskrifte. Die skribent het vermoedelik vergeet om dit voor “vermits” in te vul. ↩

44. Die gekursiveerde woord is in ‘n ander handskrif tussen die reëls bygeskryf. ↩

45. Blanko gelaat. ↩

46. Eers het hier gestaan “soo de sarte parthije”. Die woord “soo” is deurgehaal. Die “sarte parthije” of “charte parti” was die geskrewe ooreenkoms tussen die skippers en die handelaars insake die huur van die skip en die aflewering van die goedere. ↩

47. Vgl. C. 413, deel I:Ink. Stukken, 1677-1678, pp. 257-261. ↩

48. Hierdie besluit is nie op 22 Desember, maar wel op 30 Desember geneem. ↩

49. Na “op dat” is die woord “een” deurgehaal. ↩

50. Blanko gelaat. Aangesien die H.K. van hierdie resolusie nie opgespoor kon word nie, kon hierdie leemte nie aan die hand daarvan aangevul word nie. ↩

51. Tussen “slaven” en “van” is per abuis ‘n beginhakie geplaas. ↩

52. Vgl. C. 413, deel I:Ink. Stukken, 1677-1678, pp. 247-248. ↩

53. In die linker kantruimte geskryf deur die skribent wat die volgende resolusie geskryf het. ↩

54. Tussen die reëls ingevul deur die skribent van die volgende resolusie. ↩

55. Na “gerepresenteert” is “hebben” deurgehaal. ↩

56. Eers het hier gestaan “herrestitueeren”. Die “her” is deurgehaal. ↩

57. Die gekursiveerde woord is later tussen die reëls bygeskryf. ↩

58. Die woorde “tot welcke eersten en soo vervolgens &a” is deurgehaal. ↩

59. ‘n Verbatim afskrif van die oorspronklike kontrak het bewaar gebly in C. 588:Origineel Dagregister, 1677-1678, 31 Januarie 1678, pp. 437-442. ↩

60. Na “Duijtsche” is “als” deurgehaal. ↩

61. Blanko gelaat. Dit was die resolusie van 30 Desember van die vorige jaar. ↩

62. Volgens dr. A. J. Veenendaal moet hier gelees word “roeijenlantmeeter”, dit is ‘n landmeter wat met die roede meet. ‘n Roede was ‘n maat of ‘n maatstok. Die lengte het van plek tot plek verskil, maar was meestal tussen 12 of 13 voet. ↩

63. Die aanvangshakies in bostaande parentetiese sinne ontbreek en is deur ons ingevoeg. ↩

64. Eers het hier “leuijtenant” gestaan. Dieeis deurgehaal. ↩

65. Eers het hier “overvaren” gestaan. Dit is deur die Sekretaris, Andries de Man, in “overvoeren” verander. ↩

66. Gebruik in die betekenis van “corl”. Hier word rys bedoel. ↩

67. Die bedrag is nie ingevul nie. ↩

68. Blanko gelaat. ↩

69. Blanko gelaat. ↩

70. Blanko gelaat. ↩

71. Blanko gelaat. ↩

72. Blanko gelaat. ↩

73. Blanko gelaat. ↩

74. Blanko gelaat. ↩

75. Blanko gelaat. ↩

76. Blanko gelaat. ↩

77. Blanko gelaat. ↩

78. Blanko gelaat. ↩

79. Blanko gelaat. ↩

80. Blanko gelaat. ↩

81. Blanko gelaat. ↩

82. Blanko gelaat. ↩

83. Blanko gelaat. ↩

84. Blanko gelaat. ↩

85. Blanko gelaat. ↩

86. Blanko gelaat. ↩

87. Blanko gelaat. ↩

88. Blanko gelaat. ↩

89. Blanko gelaat. ↩

90. Blanko gelaat. ↩

91. Blanko gelaat. ↩

92. Blanko gelaat. ↩

93. Blanko gelaat. ↩

94. Blanko gelaat. ↩

95. Blanko gelaat. ↩

96. Blanko gelaat. ↩

97. Blanko gelaat. ↩

98. Blanko gelaat. ↩

99. Blanko gelaat. ↩

100. Blanko gelaat. ↩

101. Blanko gelaat. ↩

102. Blanko gelaat. ↩

103. Blanko gelaat. ↩

104. Blanko gelaat. ↩

105. Vgl. C. 588:Origineel Dagregister, 1677-1678, 1 Februarie 1678, pp. 443-445. ↩

106. Die woord “destiteut” is deurgehaal en in die handskrif van die skribent wat die volgende resolusie geskryf het, soos bo verander. ↩

107. Dit was die plakkate van 10 Julie 1657, 18 Desember 1661, 26 Junie 1666 en 1 Julie 1670. Vgl. C. 680:Origineel Placaat Boek, pp. 70 en 176, asookKaapse Plakkaatboek, pp. 29, 71, 93 en 114 ↩

108. Die gekursiveerde woorde is in dieselfde handskrif as die res van die resolusie tussen die reëls geskryf. ↩

109. Die resolusies van 25 Februarie tot 14 Maart is in die handskrif van Andries de Man. ↩

110. Hierdie brief kan gelees word in C. 413, deel II:Inkomende Stukke, 1677-1678, pp. 355-368. ↩

111. Ibid. p. 343. ↩

112. Hier word verwys na Jean, graaf d’Estrées (1628-1707). Hy het in 1676 Cayenne van Holland verower en in 1677 Tobago , wat Holland van Frankryk geneem het, herower. Die vermoede dat die Franse vloot op pad was na Wes-Indië , was dus volkome juis. ↩

113. Volgens sy eie handtekening word hier Henning Hüsing bedoel. Volgens dr. J. Hoge was hy afkomstig uit Hamburg en het hy in 1672 as amptenaar na die Kaap gekom. Volgens W. Schmidt is hy 3 April 1649 gedoop. (SienPersonalia of the Germans at the Cape, 1652-1806 deur dr. J. Hoge, p. 177-178.) ↩

114. Dit kom voor asof die skrywer ‘nsdeurgestreep het, sodat daar nou ‘n letter f staan. ↩

115. In die H.K. staan “streckingh”, gebruik in die betekenis van “verstrek” of uitdeel. ↩

116. In die H.K. staan “strecken”. ↩

117. In die H.K. staan “excessieff”. ↩

118. Blanko gelaat. ↩

119. In die H.K. staan “moeijelijck”. ↩

120. Waarskynlik ‘n verhollandsing van die woord “tierce” wat ‘n Engelse inhoudsmaat van 42 gallons is. Dit staan ook gelyk aan ‘n derde deel van ‘n pyp. ‘n Pyp was ‘n langwerpige vat waarin wyn vervoer is en wat ‘n inhoud van 435 liter gehad het. ↩

121. Waarskynlik ‘n verhollandsing van die woord “tierce” wat ‘n Engelse inhoudsmaat van 42 gallons is. Dit staan ook gelyk aan ‘n derde deel van ‘n pyp. ‘n Pyp was ‘n langwerpige vat waarin wyn vervoer is en wat ‘n inhoud van 435 liter gehad het. ↩

122. Mr. Tobias Vlasvath was getroud met Chrisella Mostaert, enigste dogter van Wouter Cornelis Mostaert. Sien C. J.2:Criminele en Civiele Regtsrolle, 1674-1688, p. 105 (verso) en 106 (recto). ↩

123. Volgens dieDagh-Register gehouden int Casteel Batavia, 1678, pp. 291-294, het genoemde skepe Batavia op 6 Junie 1678 bereik, die China met ‘n kapitaal vanl 201,520 aan kontant geld en ‘t Landt van Schouwen met ‘n kapitaal van ƒ149,408. ↩

124. Bedoel word ‘t Wapen van Vere , ‘n fluitskip wat in 1667 in Seeland gebou is. ↩

125. Blanko gelaat. ↩

126. Geskryf in dieselfde skrif as die resolusie van 10 Januarie 1678. ↩

127. Die gekursiveerde woorde is later met ink van ‘n donkerder kleur ingevul. ↩

128. In die brief van 11 Mei 1677 word gekla dat die Dene misbruik gemaak het van die vryheid wat hulle aan die Kaap gekry het en dat in die vervolg net water en groente aan hulle moet verstrek word. (Vgl. C. 413, deel I,Ink. Stukken, 1677-1678, p. 245.) In die brief van 18 Oktober 1677 staan dat “U.E. alle Nederlanders met vreemde schepen daer aencomende, ‘t sij met of tegens haer wil, volgens Haer Ho. Mo. placcaten sullen hebben aen te houden”. (Vgl. C. 413, deel II, p. 359.) ↩

129. Die gekursiveerde woorde is tussen die reëls bygeskryf. ↩

130. Die Roemerswael het die Straat Soenda op 1 Julie 1678 bereik. Een van die opvarendes was Anthonij van Doorn. ↩

131. Waarskynlik het die skribent vergeet om die aanvangshakie tussen “moort” en “die” te plaas. ↩

132. Die gekursiveerde woord is tussen die reëls bygeskryf. ↩

133. Blanko gelaat. Was volgens die monsterrol van 1664 getroud met Hendrick Reijnste. ↩

134. Die gekursiveerde woord is tussen die reëls bygeskryf. ↩

135. Die pryse is nie ingevul nie. ↩

136. Die pryse is nie ingevul nie. ↩

137. Die pryse is nie ingevul nie. ↩

138. Die pryse is nie ingevul nie. ↩

139. Hierdie sinsnede is effens verander. Voor “die alhier” is “en” deurgehaal en die teenwoordige deelwoord “werdende” is verander in “werden”, terwyl die gekursiveerde woorde ‘n invoeging is. ↩

140. Die aanvangshakies ontbreek. ↩

141. Die aanvangshakies ontbreek. ↩

142. Volgens ‘n brief aan die Goewerneur-generaal en Rade van Indië was die Phoenix op pad na Danisburgh of Tranquebare op Koromandel . (Sien C. 489, deel II,Uitg. Briewe, 1676-1678, 24 April 1678, p. 862.) In Pieter Goos se Atlas van 1666 word die plek aangegee as Tranckebare . ↩

143. Die aanvangshakie ontbreek. ↩

144. In die H.K. is hierdie hakies tereg weggelaat. ↩

145. In die H.K. is hierdie hakies tereg weggelaat. ↩

146. In die H.K. word die naam van die stuurman van die Deense skip as Knued Vederman aangegee. ↩

147. Waarskynlik ‘n skryffout vir “ondervolgende”. Die H.K. ontbreek. ↩

148. In albei handskrifte dieselfde. ‘n Mens sou hier “tot” verwag. ↩

149. In die H.K. staan “Knued”. ↩

150. Die aanvangshakie ontbreek. ↩

151. Die aanvangshakie het ontbreek. ↩

152. In ‘n ander handskrif en met ink van ‘n donkerder kleur tussen die reëls geskryf. ↩

153. Blanko gelaat. ↩

154. Die aanvangshakie ontbreek. ↩

155. Eers het hier gestaan Jan Linerman. Dit is deur die skribent verander in Knued Vederman. ↩

156. Ook hier ontbreek die aanvangshakie. ↩

157. Uit die res van die sin blyk dat hier “nagelesen” bedoel word. ↩

158. Die aanvangshakie ontbreek. ↩

159. Die gekursiveerde woorde is in ‘n ander handskrif tussen die reëls bygeskryf. ↩

160. Die woorde, “nevens den E. fiscael Mr. Tobias Vlasvath” is na “&Vlieger” deurgehaal. ↩

161. Die aanvangshakie ontbreek. ↩