C019 v1.20

C. 19, pp. 10-12.

Donderdag {16870306} 6. Martij 1687.

In tegenwoordigheid van alle de leden behalven sr. van Keulen.

D’ E. Heer Commendeur door verscheide berigten in kennisse gekomen zijnde van de vrugtbaarheid der landen omtrent Terra de Natal gelegen, en in Rade voorgedragen hebbende de voordeelen die door ‘t bevaren van deselve voor d’ E.Comp. souden konnen met weinig kosten en gevaar bereikt werden; So is eenparigerstemme besloten en goedgevonden het Nataals vaartuijg van d’ Engelse, also ‘t uijt haar koopmanschappen en der inlanders arbeid is opgeregt, mitsgs. d’ ingeladene lijvtogt van gerookt en gesouten vleesch en koorn tot een civilen prijs te kopen en ‘t selve van behoorlijke behoevtigheden versien, en met vijfthien a sesthien koppen bemand so haast mogelijk derwards af te vaardigen ten einde om aldaar provisie van vleesch, visch, koorn, zeekoeijen mineral en andere goederen te laden, en kondschap van ‘t agtergebleve volk ten getal van seven en veertig mannen t’ erlangen en tegelijk vijf Engelse bij ‘t vertrek van ‘t voors. vaartuijg daar an land gebleven herwards te brengen, en door dat middel an Europeanse potentaten dier landen besit te benemen.

Ten welken einde goedgevonden is Jan Kingston, Engelsman van Brestol ,¹ tot quartiermeester met sesthien gulds. ter maand, nevens sijn cameraad, Guiliam Cristiansz van Belfast uijt Irland , mede tot quartiermeester onder gelijke besolding en twejarig verband, als zijnde der voors. gewesten taal en landkundig en onlangs met gemelte vaartuijg hier angeland in Comps. dienst an te nemen. Sullende an den capn. van ‘t verongelukte Engelse schip Bonaventura ,² Jan Gilford van Brestol , om hem te dekken, uijt ‘s Comps. pakhuijs tot almoos gegeven werden een salempouris, mitsgs. een enkelde combaars nevens een bafta en an sijn stuurman en vier matrosen elk een combaars nevens een bafta.

Aldus gearresteerd in ‘t Casteel de Goede Hoop, jaar en dag als boven.³

[Signed:] S. v. STEL.

[Signed:] ANDS. DE MAN.

[Signed:] J. v. KEULEN.

[Signed:] DOMINIQUE DE CHAVONNES.

[Signed:] L. v. STEL.

[Signed:] CORNELIS PTZ LINNES.

[Signed:] J. H. BLUM.

[Signed:] Me praesente J. G. DE GREVENBROEK, Secrts.

C. 19, pp. 13-14.

Vrijdag {16870314} 14 Martij 1687.

In tegenwoordigheid van alle de leden behalven Oelof Berg.

D’ E. Heer Commendeur overwogen en in Rade voorgedragen hebbende ‘t groot getal der misdadigers over dese en gene wandevoiren hier ten Castele gearresteerd en dat waarschijnlijk nog andere in deselve feiten bewoeld zijn, so dat te vresen staat men in korten niet genoegsame gevangenhuijsen nog manschap t’ harer versekering soude hebben t’ en ware men bijtijds daar in wilde versien.

So is eenparigerstemme tot versekering en gerustheid van ‘t gemeene beste hoognodig gevonden en besloten tot versterking deser besetting twintig koppen van ‘t hier ter rhede leggende schip Zalland te ligten, met dien verstande dat so haast men-se hier niet meer sal van noden oordeelen, deselve anstonds na India te sullen versenden.

En nademaal ‘t jagt Jambi tot den slaven-handel op Madagascar in korten staat angeleid te werden⁴ en dat ten dien einde ronde, wigtige en welgestempelde Mexicânse realen van achten van noden zijn, So is goedgevonden twe duijsend daar van uijt ‘t cargasoen van Zalland voors. te ligten, en ten fine voors. desselvs factura te openen, en gelijk getal stukken van agten uijt ‘s Comps. cassa in derselver plaats te doen tellen.⁵

Aldus geärresteerd en besloten in ‘t Casteel de Goede Hoop, jaar en dag als boven.

[Signed:] S. v. STEL.

[Signed:] ANDS. DE MAN.

[Signed:] J. v. KEULEN.

[Signed:] DOMINIQUE DE CHAVONNES.

[Signed:] L. v. STEL.

[Signed:] CORNELIS PTZ LINNES.

[Signed:] J. H. BLUM.

[Signed:] Me praesente J. G. DE GREVENBROEK, Secrts.

C. 19, p. 2.

Dingsdag {16870408} 8 April 1687.

Praesentibus omnibus dempto D. Joh. van Keulen, assumptis D. D. Daniel Braams,⁶ Admiraal, Crijn Coster,⁷ vice Commendeur, en Adrian Verbrugge⁸ schout bij nagt. D’ E.E.Heeren Commendeur en Admirâl, hebbende ter vergadering voorgedragen de noodsaaklijkheid om sekeren dag tot ‘t vertrek der anwesende retour-vloot vast te stellen, gemerkt deselve in tamelijke bereidschap voor ‘t tegenwoordige gebragt is; So word eenstemmig verstaan en ten meesten dienste onser Heeren en Meesteren goedgevonden, d’ opgemelte vloot onder de vlag van den voors. E. Heer Admiral Daniel Braams uijterlijk den 20 deses na ‘t vaderland te laten vertrekken.⁹

Aldus geärresteerd en besloten in ‘t Casteel de Goede Hoop, jaar en dag als boven.

[Signed:] S. v. STEL.

[Signed:] DANIEL BRAEMS.

[Signed:] ANDS. DE MAN. J. KEULEN.

[Signed:] DOMINIQUE DE CHAVONNES.

[Signed:] L. v. STEL.

[Signed:] CORNELIS PTZ LINNES.

[Signed:] J. H. BLUM.

[Signed:] Me praesente J. G. DE GREVENBROEK, Secrts.

C. 19, pp. 3-9.

Maandag {16870414} 14 April 1687.

In tegenwoordigheid van alle de leden behalven mr. van Keulen, Assumtis d’ E.Heer Daniel Braams, Admirâl mitsgs. srs. Rodestein en Kemels.

D’ E.Heer Commendeur, hebbende den Raad van Politie doen vergaderen, geassisteerd van den E.Hr. Daniel Braams, Admiral der anwesende retourvloot, mitsgs. van den vaandrager Jacob Matzen Rootsteen en mr. Melchior Kemels, beide leden van Justitielen Rade, heeft aldaar bekend gemaakt hoe hem met d’ uijterste bevremding te voren was gekomen dat de gearresteerde lieutt. Oelof Berg op den 10 deses voor gecommitteerdens gehoord en gevraagd werdende op ‘t 31. articul syner vraagpunten¹⁰ of de kisten uijt dewelke hij de geburge goederen bekomen hadde, heel of an stukken geweest waren? de vermetenheid en onbeschaamdheid heeft gehad daar op dese extravagante antwoord te geven: Dat hij an boord van ‘t Portugiesche schip Nra. Sra. de los Milagros wel hadde doen an stukken breken diversche kisten, staande onderwater ende in ‘t ruijm van gemelte bodem, ende dat mede daarin had bevonden een goede menigte kostelijk verlakte kasjes, dewelke hij geinterrogeerde sustineerde door de Portugiesen en derselver aldaar gebleve slaven an stukken geslagen te zijn, en dat hij daarvan bij monde an den E.Hr.Commendeur rapport doende, soude hebben tot antwoord gekregen, hij sulx moste verswijgen en niet bekend maken, veel min seggen dat de Portugiesche jongens dat gedaan hadden; welke notoire falsiteit strekkende alleenlijk om sijn E. verdagt te maken, en hem door sulk middel als regter te repudieren, bij den E.Heer Commendeur so klaar als de son wederlegt zijnde door des geinterrogeerde eigen briev en schriftelijk rapport in Rade gelesen, alwaar hij dujdelijk segt de beste kisten en kasten in ‘t opgemte. Portugiesche wrak met breekijsers en koevoeten door de Portugiesche slaven gebroken te zijn, en gemerkt de voors. briev des geinterrogeerde bij desselvs afwesen, en wel drie weken voor sijn wederkomst opentlijk in Rade gelesen, en desselvs inhoud na Batavia den 5 September 1686 gesonden is, dat ‘t gevolglijk niet doenlijk soude geweest zijn, een saak bij ieder een bekend door hem verholen te willen houden, sonder eenmaal de secretesse van dien an d’ andere gecommitteerdens te recommenderen, en bij aldien hem iets diergelijx ware geinjungeerd, so soude hij niet nagelaten hebben ‘t selve in syn schriftelijk verhaal an te halen.

Dat de geinterrogeerde noijt met goeden gemoede soude konnen seggen dat op sijn laatste te ruggekomst van ‘t voors. wrak omtrent ‘t gepasseerde in Hottentots Holland , als mede van de rapporten hem geinterrogeerde nopende het roven van goud en silver uijt ‘t voors. wrak bij den sergt. Christopher Henning ende sijn onderhebbende manschap begaan, ende an hem door den timmerman Wernar Sijbranz gecommuniceerd, hij an sijn E. behoorlijk rapport gedaan heeft.¹¹

Dat sijn E. gelijk ieder een, en principalijk hem geinterrogeerde bekend was, noijt van hem nog van andere enige mondelinge rapporten hadde willen anneemen, maar deselve tot sijn E. decharge en verantwoordinge in geschrifte begeerd hadde, ‘t welk hij geinterrogeerde buijten sijn voorgehoude vraagpoincten soude gesegt hebben, dat hij Commendeur soude zijn, Sijn Heer, Partie en Regter: dat sijn E. diesangaande den geinterrogeerden selvs en den gantschen Raad tot getuijgen nam, wegens de goede intentie en genegentheid dewelke hij t’ sijnen reguarde t’ allen tijde, geduurende desselvs anwesen, an hem en jeder een, sonder dissimulatie of passie betoond, en desselvs meriten ten hoogsten gelaudeerd hadde, met betuijging deselve bij alle voorvallen na vermogen te recompenseren, gelijk ‘t selve ook komt te blijken bij de successive avencementen van de meergemte. geinterrogeerde, zijnde door ‘t support van Sijn E. van de simple bediening van sergt. tot de qualiteit van lieut. gevorderd, hebbende mede sijn E. in sijn faveur bij sijne missive in dato 12 April 1686 an de Heeren en Meesters ter Illre. vergadering van 17ne bij voorval van de geadviseerde overkomst van den lieut. Dominique de Chavonnes seer ample geschreven.¹²

Waaruijt klaarlijk te blijken komende de malitie ende ondankbaarheid bij den geinterrogeerde ten reguarde van sijn E. geallegueerd om door die middelen, gelijk bereids geseid is, uijt bekentenisse en knagende gewisse sijner begane fauten, te tragten denselven tot regter in sijne sake onbekwaam te maken, en voornamentlijk uijt dien insigte alleen, dewijl het geinterrogeerde wel bewust is, dat sijn E. als hater van alle vuijle actien en genegen om deselve na bevindinge van saken volgens pligt en ‘s Comps. interest te straffen en te remedieren, sig tot voorkominge van sijn welverdiende straf door de bovengenoemde onwaaragtige calangien thans soekt t’ ontlasten. So is eenparigerstemme verstaan en goedgevonden, angesien de saak al te distelijk en van seer swaren gevolge bevonden werd, deselve nevens de behoorlijke documenten en stukken¹³ tot verificatie van dien gehorende, na ‘t vaderland en an de Heeren Majores met d’ anwesende retourvloot te senden, om ons na haar Ed.Ho. Achtb. besluijt in alle gehoorsamheid te schikken, sullende immiddels de verdere personen in ‘t selve feit bewoeld en die schuldbelyders en overtuijgd zijn, hier bij den Achtb. Raad van Justitie gevonnist werden: De fiscal mr. Johs. van Keulen, dewijl in de Commissie gebruijkt is, sal hij deselve saak niet bedienen, dog werd hem vergund sijn ampt als voorheen waar te nemen, ten tijde toe dat daar omtrent bij onse Heeren en Meesters sal gedisponeerd zijn; en dewijl de lieut. van bekende en so hier als op Ceijlon gepleegde trouloosheid is, en desselvs handel en wandel al te gevaarlijk om hier ten Casteele of op ‘t vasteland onder veele sijner landsluijden en medestanders in arrest te houden, So is verstaan hem tot meerder versekering en gerustheid deses Commendements na ‘t Robbeneiland in goede bewaring tot nader ordre van haar EdIe. Ho. Achtb. onder d’ opsigt van den corpl. aldaar, geadsisteerd van twaalf man te senden, en ingeval hij sijn vrouw en kinderen bij sig begeerd, deselve hem te laten volgen.¹⁴

Aldus geärresteerd en besloten in ‘t Casteel de Goede Hoop. Jaar en dag als boven.

[Signed:] S. v. STEL.

[Signed:] DANIEL BRAAM.

[Signed:] ANDS. DE MAN.

[Signed:] DOMINIQUE DE CHAVONNES.

[Signed:] L. v. STEL.

[Signed:] CORNELIS PTZ LINNES.

[Signed:] J. H. BLUM.

[Signed:] J. M. ROOTSTEEN.

[Signed:] Me praesente J. G. DE GREVENBROEK, Secrts.

C. 19, pp. 15-17.

Woensdag {16870423} 23 April 1687.

In tegenwoordigheid van alle de leden behalven den E.administrateur Andries de Man.

D’ E.Hr.Commendeur, gesien en overwogen hebbende in Rade d’ ordres van den EdIe. Heer General en Raden van India in derselver missive van 12 December 1686 vervat,¹⁵ om haar E.Ed. op twe schepen verdeeld toe te senden de handschriften der Heeren Siamse ambassadeurs nopende ‘t gene sij geduurende hun verblijv alhier uijt ‘s Comps. cassa genoten hebben: So is eenparig verstaan en goedgevonden het duplicat der voors. handschriften, thans onder den cassier berustende,¹⁶ haar E.Ed. per ‘t schip Capelle toe te senden, onangesien dat den 5 September lestleden met het schip St. Martensdijk ‘t eerste stel der voors. handschriften an haar welgemte. E.Ed. Gr.Achtb. afgevaardigd is.

Verders is verstaan dat alle het vee ‘t welke wegens gedane schade, het zij an ‘s Comps. of andere luijden thuijnen en gewassen, in ‘t schuthok gebragt, en twe dagen aldaar gestaan hebbende sonder dat ‘t van d’ eigenaars gelost werd, hetselve vee na ‘s Comps. stal gevoerd, en aldaar seven dagen lang gevoed sal werden, betalende voor ieder paard, koeije, osse en ander groot vee 12 stuijvers ‘s daags, en voor ‘t kleine vee na gelangen, en ingeval na verloop der voors. seven dagen d’ eigenaar sijn vee niet begeerd te lossen, dat ‘t selve bij openbare veilinge an den meestbiedende verkogt, en so doende de schade vergoed sal werden.

In ‘s gelijken is verstaan dat niemand elders dan ter behoorlijker plaatse in de burgwal en an desselvs oostkant vuijl linnen of ander gewaad wasschen sal, op poene ‘t selve t’ elkens an den fiscal te verbeuren.

Ook sal niemand vermogen gansen, eenden of ander gevogelte in de burgwal te houden, of aldaar te laten swemmen, onder arbitrale boete en verbeurte van ‘t gevogelte.¹⁷

En eindelijk is verstaan tot onderhouding van wegen, straten, huijsen en gebouwen deser stede den fiscal te gelasten in ‘t bijwesen van den capitain deser besetting en den Borgerraad in der tijd jaarlijx twemaal, te weten in ‘t midden van Maij en November, schoudag te houden en d’ ingesetenen t’ elkens 14 dagen te voren te doen waarschouwen om de wegen, straten en burgwal, voor so verre hun erv strekt, net en suijver en haar buijten schade te houden, sullende jaar op jaar d’ eerste schouwdag den 15 Maij en November als geseid is, de twede den 17, en de derde den 19 anvolgende in maniere voors. gehouden werden, sullende diegene die ergens in nalatig bevonden werden voor ‘t eerste maal een Rixd. voor ‘t twede maal twe Rixd. en voor ‘t derde maal drie Rixd. an den fiscal verbeuren en daar en boven de kosten dragen, dewelke door ‘t besteden en op maken van ‘t nagelate werk staan gedaan te werden.¹⁸

Aldus gearresteerd en besloten in ‘t Casteel de Goede Hoop, jaar en dag als boven.

[Signed:] S. v. STEL.

[Signed:] ANDS. DE MAN.

[Signed:] J. v. KEULEN.

[Signed:] DOMINIQUE DE CHAVONNES.

[Signed:] L. v. STEL.

[Signed:] CORNELIS PTZ LINNES.

[Signed:] J. H. BLUM.

[Signed:] Me praesente J. G. DE GREVENBROEK, Secrts.

C. 19, pp. 18-19.

Vrijdag {16870425} 25 April 1687.

In tegenwoordigheid van alle de leden behalven mr. Johs. van Keulen, assumptis D. D. Rodestein et Kemels.

D’ E.Her. Commendeur in Rade van Politie en Justitie vertoond hebbende de halstarrigheid van den gearresteerden lieutt., Oelof Berg, om niet te bekennen sijn gepleegde wandevoiren en sijdgangen omtrent het bergen der gestrande Portugiese goederen, onangesien hij [door]¹⁹ onwederwerplijke bewijsen geloovwaardiger getuijgen overtijgd en van wat een gevaarlijken handel en wandel hij was; also hij een manslag op Ceijlon begaan hebbende, sig tot de vijanden van d’ E.Comp. begeven, deselve het maken van buskruijd geleerd, en door dese en gene kwade gangen den Gouverneur en Raad op Colombo sijn pardon en vergiffenis briev afgeperst hadde: So is goedgevonden, tot versekering sijner person en gerustheid deses Casteels, hem tot nader beraad in ‘t gevangenhuijs te bewaren, en niemand tot hem dan alleenlijk den geweldiger ten overstaan van den vaandrager Roodsteen en den Secret. Kemels te laten komen, om alle correspondentie en bedrog te verhoeden, Sullende immiddels sijn vrouw, kinderen en dienstboden t’ harer huijse door een schildwagt bewaard en scharplijk gelet werden dat niemand daar in of uijt ga, ook sullen alle sijne kisten en kasten, so hier ten Casteele als in desselvs thuijnhuijs, bij gecommitteerdens geöpend, geinventariseerd en versegeld werden.²⁰

Aldus gearresteerd en besloten in ‘t Casteel de Goede Hoop. Jaar en dag als boven.

[Signed:] S. v. STEL.

[Signed:] ANDS. DE MAN.

[Signed:] DOMINIQUE DE CHAVONNES.

[Signed:] L. v. STEL.

[Signed:] CORNELIS PTZ LINNES.

[Signed:] J. H. BLUM.

[Signed:] J. M. ROOTSTEIN.

[Signed:] Me praesente J. G. DE GREVENBROEK, Secrts.

C. 19, pp. 20-21.

Maandag {16870505} 5 Maij 1687.

In tegenwoordigheid van alle de leden.

D’ E.Heer Commendeur hebbende doen opnemen de contanten hier in ‘s Comps. cassa berustende, en bevonden zijnde deselve hier vrugteloos lagen; So is eenparigerstemme verstaan die met ‘t anwesende schip Bantam ter somma van thienduijsend negenhonderd en negen guld., een stuijver vier penn. na Batavia ten Comptoir General te versenden.

Verders is ten meesten dienste en versekering van d’ E.Comp. verstaan en goedgevonden van de ƒ200000 an goud uijt de schepen Bantam en de Ridderschap in gevolge onser Heeren en Meesteren bevelen geligt, ƒ150000 per ‘t schip den Eenhoorn , en de resterende ƒ50000 als zijnde niet so defensiv als ‘t andere per Schiebroek na Ceijlon af te schepen. Welke beide bodems is verstaan dat den hoeker Leeuwenberg thans in de Saldaignebhaij geankerd niet sullen inwagten, maar dat se op ‘t spoedigste haar reise met hun beide tussen dese wal en Madagascar sullen voortsetten, met ordre dat d’ eene den anderen niet sal hebben te verlaten, t’ en zij in ‘t gesigt of op de hoogte der Maldivische eijlanden, als wanneer an een ieder sal vrij staan syn best te doen om Ceijlon te bestevenen.²¹

Aldus geärresteerd en besloten in ‘t Casteel de Goede Hoop. Jaar en dag als boven.

[Signed:] S. v. STEL.

[Signed:] ANDS. DE MAN.

[Signed:] J. v. KEULEN.

[Signed:] DOMINIQUE DE CHAVONNES.

[Signed:] L. v. STEL.

[Signed:] CORNELIS PTZ LINNES.

[Signed:] J. H. BLUM.

[Signed:] Me Praesente J. G. DE GREVENBROEK, Secrts.

C. 19, pp. 22-23.

Vrijdag {16870523} 23 Maij 1687.

In tegenwoordigheid van alle de leden behalven d’ E.Hieronijmus Cruse en Dominique de Chavonnes.

De briev der opperhoofden van ‘t schip Sion den 19 deses uijt de Saldaignebhaij an den E.Hr. Commendeur geschreven, ter vergadering gelesen zijnde, is eenparigerstemme verstaan en ten meesten dienste der E.Comp. goedgevonden, an dien bodem te vergunnen en toe te staan, angesien deselve van versch water, brandhout en andere behoevtigheden genoegsam volgens eigen schrijvens versien is, en dewijl hij geen goederen voor dit Commendement inheeft, nog met sieke beladen is, sijn reis na Batavia op ‘t spoedigste sonder dese rhede an te doen, voor[t] te mogen setten.

Ook is verstaan an d’ opperhoofden van den hoeker Leeuwenberg , nevens ‘t voors. schip Sion , in de Saldaigne-bhaij geankerd, seer ernstlijk te schrijven,²² sy goede zeemanschap sullen hebben te gebruijken om herwards te komen, en geen weder nog wind te verwaarlosen om zee te kiesen, en over den eenen of den anderen boeg herwards tragten te komen, en ons door hun ingeladene goederen uijt verlegentheid pogen te helpen.²³

Aldus gearresteerd en besloten in ‘t Casteel de Goede Hoop, jaar en dag als boven.

[Signed:] S. v. STEL.

[Signed:] ANDS. DE MAN.

[Signed:] J. v. KEULEN.

[Signed:] L. v. STEL.

[Signed:] CORNELIS PTZ LINNES.

[Signed:] J. H. BLUM.

[Signed:] Me praesente J. G. DE GREVENBROEK, Secrts.

C. 19, p. 24.

Woensdag {16870604} 4 Junij 1687.

In tegenwoordigheid van alle de leden behalven den E. Hier.Cruse.

D’ E.Heer Commendeur, hebbende in Rade vertoond de noodsaaklijkheid om dese teedere volkplanting bijtijds van een deugdsam en bekwaam bedienaar des Goddelijken Woords, in des overleden D.Johs. Overneij plaats,²⁴ te versien, So is na rijp overwegen des talents en vrome handels van den Eerwaarden D. Johs. van Andel goedgevonden denselven door gecommitteerds. uijt den Achtb. Kerkenraad deser gemeente tot ‘t bekleden van ‘t voors. openstaande ampt wettelijk te beroepen.²⁵

Aldus gearresteerd en besloten in ‘t Casteel de Goede Hoop. Jaar en dag als boven.

[Signed:] S. v. STEL.

[Signed:] ANDS. DE MAN.

[Signed:] J. v. KEULEN.

[Signed:] DOMINIQUE DE CHAVONNES.

[Signed:] L. v. STEL.

[Signed:] CORNELIS PTZ LINNES.

[Signed:] J. H. BLUM.

[Signed:] Me praesente J. G. DE GREVENBROEK, Secrts.

C. 19, pp. 25-27.

Donderdag {16870605} 5 Junij 1687.

In tegenwoordigheid van alle de leden behalven d’ E.Hier. Cruse en Ludoviq van der Stel.

D’ E.Heer Commendeur, hebbende ter vergadering bekend gemaakt de hoogdringende nood om alle lorshandeling en sijdgangen omtrent ‘t slagten van ‘s Comps. vee ‘t welke an derselver schepen en hier ten hospitale an de sieke versterkt werd, gevoeglijkst voor te komen; So is eenpaarlijk verstaan en ten dienste der E.Comp. goedgevonden d’ E. de Chavonnes en van der Stel,²⁶ leden des Politiquen Raads, te committeren om tweemaal ter week hun in ‘s Comps. slagthuijs of in d’ annexe kamer, ten dien einde op ‘t hoofd deser rhede getimmerd, te vervoegen, en aldaar het getal en ‘t gewigt der geslagte schapen op te nemen en in een daartoe gedestineerd boek an te teikenen, de geslagte schapen met een brandijser te merken, en sorge te dragen dat ‘t minste daarvan niet vervreemd werde en dat alles met goede ordre en manierlijk toe-ga, staat makende dat an hoofd voor hoofd, so op d’ anwesende schepen als in ‘t siekenhuijs ter behoorlijker tijd een pond vleesch, conform onser Heeren en Meesteren intentie en volgens gebruijk vertrekt werde.

Verders d’ E.Heer Commendeur, hebbende overwogen de schaarzheid van melk en ander suijvel, en hoe beswaarlijk ‘t selve voor der E.Comps. dienaren van de vrijeingesetenen alhier te bekomen is, die alles ten duurste verkopen, zynde Stellenbosch te verre afgelegen om daar van daan versien te werden, So is eenstemmig verstaan an de Raadspersonen, so van Politie als van Justitie, mitsgs. an den Bedienaar des Goddelijken Woords, angesien sij merendeels met sware familien beladen zijn, t’ haren verdoen twaalf koeijen ter weide hier in ‘t district van ‘t Casteel en dese Tafel-vallei an ieder te vergunnen.

In ‘s gelijken is verstaan ten selvigen einde an ieder der oude en regerende Borgerraden acht koeijen te vergunnen, dog met dien verstande dat geen van allen deselve of enig vee an de vreemde of vaderlandse schepen sal vermogen te verkopen. En opdat an de voors. koeijen geen weide ontbreke, sullen de vrijburgers te deser stede, na den tijd van drie maanden, niet vermogen enig vee te laten weiden binnen ‘t besluijt van dese Tafelvallei , te rekenen van de bil des Leeuwenbergs af, in regte linie over desselvs rugge tot an de kop toe, en daar van daan langs de krans des Tafelbergs en vervolgens ten einde des Windbergs toe.²⁷

Aldus gearresteerd en besloten in ‘t Casteel de Goede Hoop. Jaar en dag als boven.

[Signed:] S. v. STEL.

[Signed:] ANDS. DE MAN.

[Signed:] J. v. KEULEN.

[Signed:] DOMINIQUE DE CHAVONNES.

[Signed:] L. v. STEL.

[Signed:] CORNELIS PTZ LINNES.

[Signed:] J. H. BLUM.

[Signed:] Me praesente J. G. DE GREVENBROEK, Secrts.

C. 19, pp. 28-31.

Woensdag {16870611} 11 Junij 1687.

In tegenwoordigheid van alle de leden behalven mr. Johs. van Keulen.

D’ E.Heer Commendeur hebbende ter vergadering bekend gemaakt, hoe hem d’ Intendent monsr. de la Sale, mitsgs. de capn. Saint Clair uijt naam en van wegen de Heeren de Farges, Genl., en De Vaudricourt, Admiraal der anwesende ses Franse schepen,²⁸ begroet en versogt hadden enige harer sieke om te ververschen hier an land te mogen brengen, en haar van enige benodigheden van klein belangen te mogen versien; So is eenparig verstaan en goedgevonden, also wij tot nog toe in goeden verstande met Vrankrijk leven, en dat ons van geen onlusten tusschen die kroon en den Staat van haar Hoog Mogende bewust is, en om geen reden van misnoegen an deselve te geven, t’ haren versoeke toe te staan sestig der swakste sieken an land ten fine voors. te mogen brengen, onder verbod dat geene van hun gesonde als geneesmeesters, en so veel andere personen als tot gerak en gemak der sieken van noden zijn, bij deselve sullen blijven; ook dat geen van haar gesonde, hij sij gewapend of ongewapend, voor sons opgang sal vermogen an land te komen, nog na desselvs ondergang hier te blijven of te vernagten, maar dat-se hun bij tijts na boord sullen hebben te begeven, sullende alleen bij vollen dag en dat sonder ‘t minste schietgeweer gaan en komen, en haar wel wagten dese vesting te naderen,²⁹ nemende hun verblijv ten huijse der vrijluijden, werdende haar vergund an ‘t hoofd deser rhede hun verversching van soet water, en bij d’ ingesetenen enige andere kleinigheden te mogen halen.

Ook is hoognodig geöordeeld, wegens ‘t nadenken dat d’ anwesende Franse schepen, en die haar apparentlijk nog staan te volgen, bij ons baard, anstonds t’ onser bescherming en tot versterking deser besetting van ‘s Comps. posten so veel volkx herwards in vollen geweer t’ ontbieden als enigsins mogelijk is,³⁰ en te doen opkomen alle houtkappers en wagerijders, sullende deselve nevens alle opper en onderbasen mitsgs. matrosen en verdere ‘s Comps. dienaren hier ten Casteele geposteerd en in de wapenen gebragt werden, sonder dat iemand daar buijten sal durven vernagten, sullende ten dien einde de parade gedaan en ieder tot den wapenhandel geoefend werden.

Ook is verstaan dat alle ‘s Comps. granen en equipagie goederen binnen ‘t Casteel sullen gebragt en geburgen werden, en dat de vrijluijden an Stellenbosch die hun koorn in d’ aarde hebben in vollen geweer ten getal van veertig koppen herwards op ‘t spoedigste sullen komen, en dat de vrijluijden onder ‘t Casteel gehorende, alle avonden gewapend haar daar binnen en op ‘t lesen van de rolle om aldaar haar ordres t’ ontfangen sullen laten vinden.

En eindelijk is goedgevonden den gedetineerden lieutt. Berg van ‘t Robbeneijland herwards te doen komen³¹ en hem hier ten Castele te versekeren om des te gevoeglijker de manschap t’ sijner bewaring mede gegeven tot versterking deser besetting te gebruijken, sullende niet meer dan de corporal Callenbach met een Duijts man en jonge tot bewijs van ‘s Comps. besit op ‘t voors. eijland post houden.³²

Aldus gearresteerd en besloten in ‘t Casteel de Goede Hoop, jaar en dag als boven.

[Signed:] S. v. STEL.

[Signed:] ANDS. DE MAN.

[Signed:] J. v. KEULEN.

[Signed:] DOMINIQUE DE CHAVONNES.

[Signed:] L. v. STEL.

[Signed:] CORNELIS PTZ LINNES.

[Signed:] J. H. BLUM.

[Signed:] Me praesente J. G. DE GREVENBROEK, Secrts.

C. 19, pp. 32-33.

Maandag {16870616} 16 Junij 1687.

In tegenwoordigheid van alle de leden behalven d’ E.Hieronijmus Cruse en Johs. van Keulen.

D’ E.Heer Commendeur ter vergadering vertoond hebbende het schriftelijk versoek der Hoge officieren van d’ anwesende Franse schepen om met enige verversching tot herstelling harer sieken geadsisteerd te werden; So is na rijp overwegen ten meesten dienste van d’ E.Comp. goed gevonden en besloten om alle verwijdering en reden van misnoegen voor te komen en des konings van Vrankrijk genegentheid tot d’ E.Comp. meer en meer an te kweken, haar uijt naam en van wegen onse Heeren en Meesteren te schenken acht honderd pond rijst, ses honderd pond meel.

En an de Heeren General de Farges, Admiral de Vaudricourt, beide d’ envoijez de la Loubert en Sebret, mitsgs. den Vice-Admiral du Quesne, ieder een jongen os met ses schapen.³³

Aldus gearresteerd en besloten in ‘t Casteel de Goede Hoop. Jaar en dag als boven.

[Signed:] S. STEL.

[Signed:] ANDS. DE MAN.

[Signed:] J. KEULEN.

[Signed:] DOMINIQUE DE CHAVONNES.

[Signed:] L. v. STEL.

[Signed:] CORNELIS PTZ LINNES.

[Signed:] J. H. BLUM.

[Signed:] Me praesente J. G. DE GREVENBROEK, Secrts.

C. 19, p. 34.

Donderdag {16870619} 19 Junij 1687.

In tegenwoordigheid van alle de leden behalven den E.Hieronijmus Cruse.

D’ E.Heer Commendeur hebbende in Rade bekend gemaakt hoe d’ equipagiemeester Cornelis Heermans,³⁴ te meermaal in weerwil sijner seer ernstige en scharpe bevelen an hem gegeven om sig hier binnen ‘t Casteel ten dienste der E.Comp. vaardig te houden, niet alleen was buijten gegaan, maar selvs ‘s nagts uijtgebleven en an boord der anwesende Franse schepen gevaren; So is eenparig verstaan hem anstonds buijten enige forme van proces te deporteren en inhabil om t’ eniger tijd d’ E.Comp. te dienen te verklaren; sijn te goed hebbende maandgelden te confisqueren en hem door de caffers, anderen ten spiegel, te doen laarsen en voor den tijd van drie jaren an de gemeene werken te bannen.³⁵

Aldus gearresteerd en besloten in ‘t Casteel de Goede Hoop. Jaar en dag als boven.

[Signed:] S. v. STEL.

[Signed:] ANDS. DE MAN.

[Signed:] J. v. KEULEN.

[Signed:] DOMINIQUE DE CHAVONNES.

[Signed:] L. v. STEL.

[Signed:] CORNELIS PTZ LINNES.

[Signed:] J. H. BLUM.

[Signed:] Me praesente J. G. DE GREVENBROEK, Secrts.

C. 19, pp. 35-36.

Saterdag {16870628} 28 Junij 1687.

In tegenwoordigheid van alle de leden behalven mr. J. van Keulen.

D’ E.Heer Commendeur, gelet hebbende op den welstand van ‘s Comps. lijveigene, en willende dat deselve niet minder in kleding als bekwame spijs en conform onser Heeren Meesteren goedvinden onderhouden wierden; So is eenstemmig verstaan boven hun gewoonlijk ranzoen haar tot voedsel te doen verstrekken de hoofden, voeten, ingewand en verdere afval van ‘s Comps. hier ter stede geslagte vee, sullende de binne en buijte moeders ten dien einde goede sorge dragen dat de voors. afval an de slaven tot potagie gekookt, wel en ordentlijk uijtgedeeld werde: sullende somwijlen enige oude en afgedreve ossen, na dat-se in Hottentots-Holland ter weide gebragt zijn, hun mede verstrekt werden.

Verders is verstaan ‘s Comps. vroetvrouw, Aletta Kaisers, als binne moeder in ‘t Hospitâl onder d’ opsigt der buijte vaders en moeders tot gemak en gerak der sieken en om deselve van bekwame spijs en drank te versien, an te stellen, en haar ten dien einde een maandelijx tractement van twaalf gulds. nevens een bekwame woning wegens d’ E.Comp. toe te leggen.³⁶

Aldus gearresteerd en besloten in ‘t Casteel de Goede Hoop, jaar en dag als boven.

[Signed:] S. v. STEL.

[Signed:] ANDS. DE MAN.

[Signed:] J. v. KEULEN.

[Signed:] DOMINIQUE DE CHAVONNES.

³⁷

[Signed:] L. v. STEL.

[Signed:] CORNELIS PTZ L1NNES.

[Signed:] J. H. BLUM.

[Signed:] Me praesente J. G. DE GREVENBROEK, Secrts.

C. 19, pp. 37-40.

Woensdag {16870702} 2 Julij 1687.

In tegenwoordigheid van alle de leden behalven mr. Johs. van Keulen en sr. Ludoviq van der Stel.

D’ E.Heer Commendeur, vertoond en gelesen hebbende in Rade ‘t versoek-schrivt der Burgerraden en hoofd officieren der burgerie te deser stede, waarbij sij hun lievde en geproevde drift tot welstand des gemeene bestens te kennen geven, met ootmoedig versoek hun onderhorige manschap in behoorlijke wapenrustinge onder strenger krijgs-tugt en bekwame gesaghebbers op ‘t spoedigste mogte gebragt werden, So heeft sijn E., na ingenomen advijs des Achtb. Raads, der versoekers loflijken ijver hoognodig geAgt met uijtbundige sugt en onbesproke trouw t’ onderschragen, en eenpariger stemme uijt hun over-reikt dubbel getal der voorgedragen bevelhebberen tot capitain verkosen den Burgerraad in der tijd Theunis Dirkz van Schalkwijk,³⁸ tot lieutenant den oud Burger-Raad Jan Dirkz de Beer,³⁹ tot vaandrager Guilliaum Eems.⁴⁰

Christian Jansz Hoesem[^41]	} tot sergeants.
Jan Vlok[^42]
Hendrik Muller[^43]
Gerrit Victor[^44]	} tot corporals.
Joris van Stralen[^45]
Jan Stevensz Botma[^46]

Christian Jansz Hoesem[^47]	} tot sergeants.
Jan Vlok[^48]
Hendrik Muller[^49]
Gerrit Victor[^50]	} tot corporals.
Joris van Stralen[^51]
Jan Stevensz Botma[^52]

Godfrid Meijhuijsen⁵³ tot monsterschrijver, Guiliaum Frisnet⁵⁴ tot tamboer, sullende nog een twede trommeslager uijtgevonden moeten werden.

Alle welke voors. gesaghebbers en bediende in haar ampt jaar op jaar sonder te verwisselen sullen volharden, om de onderlinge liefde en ‘t ontsag tusschen haar en de Rotsgesellen beter te doen beklijven, en om d’ onnodige kosten, veelvoudige moeijte, en gevaarlijke misvallen die de veranderingen medeslepen t’ ontgaan, ‘t en ware sij versogten van hun dienst ontslagen te wesen, of dat sij begeerden na Stellenbosch of elders heen te verhuijsen, als wanneer de naadste en bekwaamste in de ledige plaats sal optreden.

Als ‘t de nood komt te vereijschen om de burgerie hier binnen ‘t Casteel te doen trekken, so sullen so wel d’ afgetrede Burgerraden, als die in der tijd haar bij deselve sonder enig manquement laten vinden, om in alle voorvallende gelegentheden ten dienste vaardig te staan.

Alle diegene, die bereids vrij zijn of in ‘t toekomende hun vrijdom staan ‘t erlangen, sullen na verloop van drie maanden hun van behoorlijk geweer hebben te versien, op poene van vijfentwintig guldens.

Diegene die syn wagt, parade of optrek versuijmd, sal een pond Vlaams verbeuren.

Den eersten November jaar op jaar sullen de Burger-Raden in der tijd nevens d’ officieren der vrije ingesetenen vergadering beleggen, ten einde om de boeten in te samelen, en van deselve na goed-dunken met communicatie van den E.Hr. Commendeur te disponeren.

Den laatsten November sullen de burgers deser stede in vollen geweer optrekken, en hun acht dagen te voren dag op dag ‘s namiddags ten vier uuren in de wapenhandeling oeffenen, sullende diegene die in gebreke blijvt daar te verschijnen t’elkens an den drilmeester een halven gulden verbeuren.

En eindelijk sal an de vrijburgers hier ter stede in ‘t toekomende vergund werden, ten tijde sy de wagt buijten ‘t Fort houden, haar trommel te mogen gebruijken en roeren.⁵⁵

Aldus geärresteerd en besloten in ‘t Casteel de Goede Hoop. Jaar en dag als boven.

[Signed:] S. v. STEL.

[Signed:] ANDS. DE MAN.

[Signed:] DOMINIQUE DE CHAVONNES.

[Signed:] J. v. KEULEN.

[Signed:] L. v. STEL.

[Signed:] CORNELIS PTZ LINNES.

[Signed:] J. H. BLUM.

[Signed:] Me praesente J. G. DE GREVENBROEK, Secrts.

C. 19, pp. 41-44.

Maandag {16870804} 4 Augusti 1687.

In tegenwoordigheid van alle de leden behalven sr. Ludoviq van der Stel.

Het request des land-drost en der heemraden an Stellenbosch den E.Heer Commendeur overreikt en ter vergadering gelesen en bevonden zijnde, sy daar bij anstendig versoeken t’ haren kosten een koren watermolen ten gemeenen dienste te mogen opregten, mitsgs. geprivilegierd te werden om in den mond der eerste rivier te mogen visschen, en eindelijk dat haar een stuk lands tot gemeene weide hares vees vergund en toegestaan werde. So is na rijp overwegen en ingenomen advijs van alle de leden des Achtb. Raads eenstemmig goedgevonden en besloten, angesien de koren water-molen an Stellenbosch door enige toevallen t’ onbruijk geworden is, en dat d’ ingesetenen ter voors. plaatse t’ haren merklyken nadeel en verlet van den land-bouw van over de thien mijlen verre met wagen, vee en dienstboden, om hun geriev van meel in ‘s Comps. molen hier an de Caab te soeken, op moeten komen, hun versoek toe te staan en haar te vergunnen voor haar en derselver nakomelingen de hoog nodige koren watermolen an Stellenbosch t’ haren koste op te regten en ‘t inkomen van dien, te weten thien ligte stuijvs. per mudde maalgeld, tot maintenue der voors. Colonie an te wenden.

In ‘s gelijken is met eenparigheid van stemmen verstaan en goedgevonden an de supplianten hun versoek van vrije visscherie in de bhaij Falso en de mond der Eerste-rivier toe te staan, na dat d’ E.Heer Commendeur de limiten van dien en de bekwame plaats sal besigtigd en angewesen hebben, met dien verstande, dat niemand van haar ter voors. plaatse sal vermogen te visschen sonder bevorens daar toe schriftelijk consent en permissie van den E.Hr. Commendeur verkregen, en ‘t selve den land-drost en heemraden t’ elkens vertoond, en een Rixd. tot maintenue van de Colonie an Stellenbosch betaald te hebben; sullende de vrijlujden en ingesetenen van ‘t Caabse territoir, ingeval ter gedesigneerder plaatse begeeren te visschen, mede hun schriftelijke permissie ten dien einde van den E.Hr. Commendeur gehouden zijn te versoeken, en deselve den land-drost en heemraden an Stellenbosch vertoonen, en ten fine voors. an haar twe Rixd. betalen, voor en aleer sij ter geprivilegierde plaatse sullen vermogen hun netten uijt te werpen. Blijvende de regenten jaar op jaar sonder uijtstel gehouden den E.Hr. Commendeur rekenschap harer administratie te geven.

En eindelijk is verstaan den supplianten een stuk gemeen land tot weide van ‘t vee der ingesetenen an Stellenbosch te vergunnen, sullende ‘t selve by den E.Hr. Commendeur uijtgesogt en angewesen werden.

Ook is ten meesten dienste der E.Comp. en tot verhoeding van alle bedrog en wanordre goedgevonden en besloten door billetten ter gewoonlijker plaatse angeslagen, bekend te maken en te gelasten dat alle d’ ingesetenen hier ter stede in vrijdom geëlargeerd, binnen den tijd van ses maanden, te rekenen van primo September anstaande, sullen gehouden zijn op verbeurte van 25 hun vrijbriev an de Burger-Raden hier ter stede of den Land-drost en heemraden an Stellenbosch , respectivelijk en conform sij gehuijsvest sullen zijn, te vertoonen, om in gevolge van dien, bij hun overheden geboekt te werden.⁵⁶

Aldus gearresteerd en besloten in ‘t Casteel de Goede Hoop. Jaar en dag ut supra.

[Signed:] S. v. STEL.

[Signed:] ANDS. DE MAN.

[Signed:] DOMINIQUE DE CHAVONNES.

[Signed:] J. v. KEULEN.

[Signed:] L. v. STEL.

[Signed:] CORNELIS PTZ LINNES.

[Signed:] J. H. BLUM.

[Signed:] Me praesente J. G. DE GREVENBROEK, Secrts.

C. 19, pp. 45-46.

Maandag {16870818} 18 Augusti 1687.

In tegenwoordigheid van alle de leden, behalven d’ E. De Chavonnes en sr. Linnes.

D’ E.Heer Commendeur, ter vergadering vertoond en gelesen hebbende het schrivtelijk rapport der Burger-Raden in conformiteit harer commissie tot het schouwen van publique wegen en bruggen over-reikt, waarbij sij te kennen geven hoe langsamerhand door grote afwatering en ‘t inkalven der oevers van Lijsbeeksrivier desselvs passagie over de brugge tusschen Rustenburg en ‘t huijs des vrijburgers Herman Gresnig bij na t’ onbruijk geworden is, en dat sekerlijk gemelte brugge niet dan met grote onkosten tegen het gedreigde gevaar van in te storten of weg te drijven kan versekerd werden. So is na rijpe deliberatie met eenparigheid van stemmen verstaan en ten meesten dienste des gemeene bestens goedgevonden, de meergemelte brugge etlijke honderd roeden verder en opwards te verleggen, sulx de weg voor ‘s Comps. houtkappers en de vrije-ingesetenen korter, veiliger en gemaklijker staat te werden, en d’ onkosten tot desselvs onderhoud ongelijk minder sullen bedragen; werdende an de Burger-raden, tot het opmaken van hun nieuw geprojecteerde weg, van ‘s Comps. wegen vergund twe timmerluijden, twe metzelaars, twe houtkappers, mitsgs. achtentwintig slaven, mits dat de voors. Burger-Raden gelijk getal van manschap 50 in quantiteit als qualiteit t’ haren koste daar bij sullen voegen.⁵⁷

Aldus geärresteerd en besloten in ‘t Casteel de Goede Hoop, jaar en dag als boven.

[Signed:] S. v. STEL.

[Signed:] ANDS. DE MAN.

[Signed:] DOMINIQUE DE CHAVONNES,

[Signed:] J. v. KEULEN.

[Signed:] J. M. ROOTSTEIN.

[Signed:] CORNELIS PTZ LINNES.

[Signed:] J. H. BLUM.

[Signed:] Me praesente J. G. DE GREVENBROEK, Secrts.

C. 19, pp. 47-50.

Maandag {16870915} 15 September 1687.

In tegenwoordigheid van alle de leden, behalven mr. Johs. van Keulen en Lud. van der Stel.

D’ E.Heer Commendeur door verscheide berigten verstendigd zijnde als soude Jan Pasqual,⁵⁸ schoolmeester der E.Comps. slaven kinderen, betigt werden met verscheide meisjes of dogtertjes sijner onderwijsinge anvertrouwd, te meermalen vuijle onkuijsheden en vleeslijke lusten gepleegd te hebben; So is eenpariger stemme verstaan en goedgevonden den voors. Pasqual anstonds door den geweldiger in versekering te laten nemen, en hem hier ten Castele in hegtenis te stellen en de waare beschapenheid dier sake door d’ E.E.Andries de Man en Dominicus de Chavonnes als gecommitteerdens ten overstaan van den secretaris van Justitielen Rade te doen ondersoeken, sullende de plaats van de gedetineerde an Claas Cornelisz. van de Caab, ‘s Comps. halvslag lijfeigen, een person van goeden wandel en vereijschte bekwaamheid opgedragen werden, onder een maandelijx tractement van drie realen, mitsgs. vrije kost en klederen.

Ook is verstaan tegens den 22 deser maand alle ‘s Comps. lijfeijgene van de buijtenposten herwards t’ ontbieden en deselve te monsteren en gevolglijk daar van door messrs. Rodestein,⁵⁹ Linnes en Blum⁶⁰ als gecommitteerdens, na ouder gewoonte een rolle te doen formeren, en den anteel der slaven behoorlijk te boeken en de verstorvene en andersins vermiste bij d’ E.Comp. af te schrijven.

Verders is ten meesten dienste der E.Comp. verstaan en goedgevonden de buijten en binne moeders van ‘s Comps. slaven-huijs gants ernstlijk te gelasten op de meisjes en jonge dogters ter dier plaatse te letten en agt te nemen, dat deselve wel opgevoed, en tot alle vaderlandse handwerken, voornamelijk tot ‘t naijen van linnen en wolle klederen geöefend en bekwaam gemaakt werden, haar ten dien einde ten huijse der Raadspersonen om niet en sonder enige beloning te werk stellende, dog ingeval de voors. meisjes bij andere ingesetenen tot dese of gene handwerken met voorweten en gedragen consent der buijte moeders mogten gebruijkt werden, sullen deselve daar voor haar behoorlijken loon en verdiend geld vermogen te trekken, mits dat ‘t selve tot hun kleding en verdere behoevtigheden wijselijk anwenden.

En eindelijk is verstaan het huijs en erv van den vrijburger, Gerrit Victor, den 24 Julij jongstleden bij openbare en vrijwillige verkopinge an den meestbiedende, Gaspar Etlig,⁶¹ mede vrijburger ter deser stede, verkogt, also de voors. koper in gebreke blijvd de conditien en voorwaarden des verkopers opgemelt te voldoen, nogmaals tot kosten des meergemte. Gaspar Etlig en ten versoeke van Gerrit Victor voors. an den meestbiedende te verkoopen.⁶²

Aldus gearresteerd en besloten in ‘t Casteel de Goede Hoop. Jaar en dag als boven.

[Signed:] S. v. STEL.

[Signed:] ANDS. DE MAN.

[Signed:] DOMINIQUE DE CHAVONNES.

[Signed:] J. v. KEULEN.

[Signed:] JACOB ROOTSTEEN.

[Signed:] CORNELIS PTZ LINNES.

[Signed:] J. H. BLUM.

[Signed:] Me praesente J. G. DE GREVENBROEK, Secrts.

C. 19, pp. 51-52.

Woensdag {16870924} 24 September 1687.

In tegenwoordigheid van alle de leden, behalven mr. Johs. van Keulen en sr. L. van der Stel.

D’ E.Heer Commendeur ter vergadering voorgedragen hebbende de verscheide raporten hem successivelijk desen morgen angebragt wegens de veelvoudige canonschoten ten getal van ruijm dertig of veertig uijt der zee hier an land bij menigte van luijden gehoord, en bedugt zijnde ‘t selve wel-ligt uijt nood en verlegentheid bij enig ‘s Comps. schip, om dese of gene reden te mogen geschieden, So is op staande voet goed gevonden en eenpaarlijk besloten ‘t galjot de Noord sijn anker sonder een ogenblik tijds te versuijmen te doen ligten, en zee te kiesen, en d’ oosterwal langs tot omtrent de bhaij Fals te kruijssen en sijn E. van behoorlijk raport te dienen.⁶³

Aldus geärresteerd en besloten in ‘t Casteel de Goede Hoop. Jaar en dag als boven.

[Signed:] S. v. STEL.

[Signed:] ANDS. DE MAN.

[Signed:] DOMINIQUE DE CHAVONNES.

[Signed:] JACOB ROOTSTEEN.

[Signed:] CORNELIS PTZ. LINNES.

[Signed:] J. H. BLUM.

[Signed:] Me praesente J. G. DE GREVENBROEK, Secrts.

C. 19, pp. 53-54.

Vrijdag {16870926} 26 September 1687.

In tegenwoordigheid van alle de leden behalven mr. Johs. van Keulen en L. van der Stel.

Also d’ E.Heer Commendeur door ‘t anstendig versoek veler ‘s Comps. denenari op d’ anwesende schepen de Lek , Waterland , de Grote Visserie en ‘t Rad van Aventure bescheiden, om alhier hun bij den landbouw en andere hoognodige handwerken te mogen erneren en in vrijdom gesteld te werden, tot mededoogen en ‘t bevorderen dier luijden welvaard, uijt enkele en angeboren goedaardigheid bewogen werd, So is na rijp overwegen ten besten en meesten dienste der E.Comp. eenstemmig goedgevonden en besloten an enige der bekwaamste en die hier best te stade komen, ten getal van sesthien a seventhien, hun versoek in te willigen en hun hun plaatsen op de voors. bodems met andere uijt dese besetting te vervullen, in vast vertrouwen dat d’ E.Comp. niet minder dienst van gene hier ter stede, als van dese in India sal genieten, en dat door alsulke middelen Onser Heeren en Meesteren belangen en oogwit tot steunzel deser Colonie niet kwalijk bereikt sal werden.⁶⁴

Aldus geärresteerd en besloten in ‘t Casteel de Goede Hoop. Jaar en dag als boven.

[Signed:] S. v. STEL.

[Signed:] ANDS. DE MAN.

[Signed:] DOMINIQUE DE CHAVONNES.

[Signed:] J. v. KEULEN.

[Signed:] JACOB ROOTSTEEN.

[Signed:] CORNELIS PTZ LINNES.

[Signed:] J. H. BLUM.

[Signed:] Me praesente J. G. DE GREVENBROEK, Secrts.

C. 19, pp. 55-56.

Dingsdag den {16870930} 30 September 1687.

In tegenwoordigheid van alle de leden, behalven mr. Johs. van Keulen en sr. Lud. van der Stel.

D’ E.Heer Commendeur in opmerking genomen, en sijne gedagten omtrent het afvaardigen van ‘t fluijtje Baren ter vergadering voorgedragen hebbende, om ‘t selve niet langer an de wal te houden, en bij d’ ankomst van ‘t galjot de Noord het voornemen betreffende desselvs emploij omtrent dese Cust te staken: So is eenpariger stemme, ten meesten dienste der E.Comp. goedgevonden en vastgesteld, den opgemelten bodem, so haast immers mogelijk klaar te maken, om de geeijschte provisien voor ‘t comptoir Mauritius over te brengen, en de bhaijen St. Augustin , Magelage of Maringar op Madagascar an te gieren, om aldaar ten behoeve der Colonie op Mauritius thien a 20 slaven te bemagtigen en voor stukken van achten te verhandelen, angesien hier geen geweer, ‘t welke daar gewild is, of andere bekwame koopmanschappen voorhanden zijn, sullende ten dien einde uijt een der geld-kisten van ‘t schip Waterland door den administrateur Andries de Man en sr. Linnes, als gecommitteerdens, vierhonderd Mexicanse wigtige, ronde en wel gemunte stukken van agten geligt en in derselver plaats wederom gelijke somme in paijement, met ‘t opgeld van dien, ter somme van ƒ1350 uijt dese cassa daar in gelegt werden.⁶⁵ Sullende ‘t voors. fluijtje op Mauritius sijn lading behoorlijk gelost hebbende, daar van daan na Batavia oversteken om aldaar met goedvinden der Hoge Regering van India behoorlijk gerepareerd zijnde, anstonds herwards te keren.⁶⁶

Aldus geärresteerd en besloten in ‘t Casteel de Goede Hoop. Jaar en dag als boven.

[Signed:] S. v. STEL.

[Signed:] ANDS. DE MAN.

[Signed:] DOMINIQUE DE CHAVONNES.

[Signed:] J. v. KEULEN.

[Signed:] JACOB ROOTSTEEN.

[Signed:] CORNELIS PTZ LINNES.

[Signed:] J. H. BLUM.

[Signed:] Me praesente J. G. DE GREVENBROEK, Secrts.

C. 19, pp. 57-58.

Vrijdag {16871003} 3 October 1687.

In tegenwoordigheid van alle de leden behalven mr. Johs. van Keulen en sr. L. van der Stel.

D’ E.Heer Commendeur uijt enige leden van Rade verstaan hebbende hoe ‘s Comps. dienaren niet sonder grote moeijte en sware kosten bij dese vrije ingesetenen hun suijvel van boter, kaas en melk &a, gelijksam ter bede en ten duurste erlangen, en dat bij anwas harer familien sij beswaarlijk de selve souden konnen staande houden; So is na rijpe deliberatie met eenparigheid van stemmen an ‘s Comps. getroude dienaren, sessie in Rade hebbende, t’ haren verdoen en tot steunzel van derselver huijshouding, ook om haar ten dienste der E.Comp. meer en meer an te moedigen en bekwaam te maken, en hun alle reden en anleiding van morserie en sijdgangen te benemen, hoofd voor hoofd ses vaarsen uijt ‘s Comps. groot vee te laten volgen, ten prijse so als deselve d’ E. Comp. bevonden sullen werden te kosten, mits dat se niet sullen vermogen de voors. vaarsen, onder wat praetext het ook soude mogen wesen, te verkopen, te slagten of eniger maten te vervremden.⁶⁷

Aldus geärresteerd en besloten in ‘t Casteel de Goede Hoop. Jaar en dag als boven.

[Signed:] S. v. STEL.

[Signed:] ANDS. DE MAN.

[Signed:] DOMINIQUE DE CHAVONNES.

[Signed:] J. v. KEULEN.

[Signed:] JACOB ROOTSTEEN.

[Signed:] CORNELIS PTZ LINNES.

[Signed:] J. H. BLUM.

[Signed:] Me praesente J. G. DE GREVENBROEK, Secrts.

C. 19, pp. 59-60.

Donderdag {16871023} 23 October 1687.

In tegenwoordigheid van alle de leden.

De cassier Ludoviq van der Stel, nevens de dispensier Christian Freser,⁶⁸ hebbende ter vergadering ontslag harer extraordinaire bedieningen, dese als vaandrager, geene als lieutenant versogt, met anbot haar ten allen tijde, des nood zijnde, tot ‘t bekleeden der voors. ampten ten dienste der E.Comp. willig en vairdig te sullen houden, So is met eenparig goedvinden verstaan, gemerkt sij met ‘t waarnemen harer actuêle en eijgentlijke bediening genoegsam te doen hebben, en dat dese besetting na tijds gelegenheid met bekwame en behoorlijke officieren voorsien is, hun versoek haar in te willigen en deselve voor de bewesene diensten zedert het anwesen der jongste Franse vloot te danken.

Het Collegie der Raden van Justitie, door ‘t afsterven eniger leden en andersins verswakt zijnde,⁶⁹ is goedgevonden en eenstemmig verstaan de ledige plaatsen wederom bij den vaandrager, Isak Schrijver, mitsgs. den opgemelten dispensier Christian Freser te doen bekleden, en na gedanen eed an handen van den E. Heer Commendeur, deselve sessie ter vergadering laten nemen.

De vier nieuwlijx gestelde buijtemoeders tot opsigt van ‘s Comps. slaven en siekenhuijs te swak in getal bevonden zijnde om hun last gevoeglijk uyt te voeren, is verstaan hun de huijsvrouw des fiscals mr. Johs. van Keulen, mitsgs. die van den winkelier bij te voegen en an de binnemoeder van voors. siekenhuijs, tot gerak en gemak der kranken en impotenten, twe ‘s Comps. slaven en gelijk getal slavinnen te vergunnen.

Aldus gearresteerd en besloten in ‘t Casteel de Goede Hoop. Jaar en dag als voren.

[Signed:] S. v. STEL.

[Signed:] ANDS. DE MAN.

[Signed:] DOMINIQUE DE CHAVONNES.

[Signed:] J. v. KEULEN.

[Signed:] JACOB ROOTSTEEN.

[Signed:] CORNELIS PTZ LINNES.

[Signed:] J. H. BLUM.

[Signed:] Me praesente J. G. DE GREVENBROEK, Secrts.

C. 19, pp. 61-64.

Vrijdag {16871024} 24 October 1687.

In tegenwoordigheid van alle de leden behalven den E. administrateur Andries de Man.

Na ingenomen advijs van Pieter Jansz Timmerman, schipper op ‘t galjot de Noord , en gehoord zijnde in Rade desselvs rapport, wegens den toestant van ‘t jagtje Centaurus , bij hem bekwaam bevonden om zee te konnen bouwen. Is na rijpe overweging met eenparigheid van stemmen verstaan en ten dienste der E.Comp. goedgevonden ‘t voors. jagtje na Terra de Natal op ‘t spoedigste, voor vijf maanden geproviandeerd en van alles versien, mitsgs. met negenthien koppen bemand, af te vairdigen, sullende de sergt. Dirk van Koningshoven het opperste gesag deser besending voeren, en na dien Roeland Roos, als stuurman, en vervolgens den provisionêl adsistent Petrus de Gallardi, als Secretaris en Boekhouder. Laurens Gerritz Hengst, corporal. Erasmus Jurriansz, mede als stuurman. Willem Christiansz, quartiermeester.⁷⁰

Het overige volk sal uijt matrosen en soldaten bestaan, onder dewelke een sal wesen sig der chirurgie en een ander der bergwerken verstaande.

De voors. opperhoofden sullen in conformiteit huns berigt en lastbrievs, de bhaij of Rio de Natal tussen de 29 a 30 graden suijder breedte gelegen, wel hebben te bepeilen en deselve in een caart te brengen.

Ook is verstaan hun seer ernstelijk te bevêlen dat sij met d’ inwoonders van den lande minsâm, heusch en bescheidelijk sullen hebben te leven, om van deselve gevoeglijk allerhande koopmanschappen van goud, silver, ijvoir, ambar, gommen, barnsteen, koorn, boom en aardgewassen, vleesch en visch tegens corallen en kopere arm en hals-ringen te kopen en te verhandelen; ook om met uijtbundigen ijver kundschap t’ erlangen van de 47 man van ‘t gestrande schip Stavenisse en te bekallen de vier Engelse met een Fransman bij ‘t vertrek van Centaurus in ‘t lestlede jaar al willens daar gebleven, om herwards met hun te komen.

Verders sullen sij nauwkeurig hebben na te vorschen of Engelse , Franse en Portugiesche schepen daar ook komen, den handel dien sij drieven en wat vastigheden of verblijvplaatsen sij daar omtrent hebben.

Van het getal der ingesetenen, haar wapenen, seden en ommegang, hunner gebuuren toestands en derselver verbonden, der vrugtbaarheid en rijkdom dier landen en haar aard en boomgewassen mitsgs. huns tam en wild v[l]ees, vissen en gevogelte, en wes meer daar te bekomen is, sullen sij pertinente anteikening houden.

Een bekwame plaats tot vestingbouw sullen sijop ‘t strand⁷¹ hebben uijt te soeken en deselve, of wel een ander ter plaatse daar minerâl vald van d’ inwoonders voor corallen en ringen te kopen, en d’ opdragt van dien plegtelijk te doen beschrijven en onderteikenen.

En ingeval sij bevinden dat-er iets van belangen voor d’ E.Comp. te doen valt, sullen sij een of twe dier ingesetenen met gemoede tragten te bepraaten om een keer met hun herwards te doen, onder belovte haar in korte wederom daar ter plaatse te leveren.⁷²

Aldus geärresteerd en besloten in ‘t Casteel de Goede Hoop. Jaar en dag als boven.

[Signed:] ANDS. DE MAN.

[Signed:] JACOB ROOTSTEEN.

[Signed:] S. v. STEL.

[Signed:] DOMINIQUE DE CHAVONNES.

[Signed:] J. v. KEULEN.

[Signed:] CORNELIS PTZ LINNES.

[Signed:] J. H. BLUM.

[Signed:] Me praesente J. G. DE GREVENBROEK, Secrts.

C. 19, pp. 65-66.

Donderdag {16871030} 30 October 1687.

In tegenwoordigheid van alle de leden.

D’ Edle. Heer Commendeur overwogen hebbende ‘t gevaar dat ‘s Comps. vloten en schepen so uijt als t’ huijsvarende bij hard weder en andere voorvallen en ongemakken der zee hier onder de wal en voornamelijk omtrent de bhaij Falso lopen, alwaar te meermalen verscheide bodems door onkunde van desselvs gronden in d’ uijterste nood van schipbreuk gebragt zijn, en begerig om door alle bedenkelijke middelen Onser Heeren en Meesteren schade in tijds te verhoeden, anbiedende tot sekerder en beter ondersoek van dien, sijn eigen person: So is na rijpe raadspleging eenparig goedgevonden sijn Ed. t’ sijner gelievte en uijtbundige sugt tot het gemeene welvaren, met ‘t anwesende galjot de Noord , so haast weder en wind dienen sullen, na de voors. bhaij Falso ten opgemelten einde een keer te laten doen, en deselve volgens sijn voorstel te peilen en in een caart te brengen en met sijn gewoonlijken ijver en bekwaamheden een goede rhee of ankerplaats uijt te vinden, en te sien of ten minsten niet hier of daar een welgelege vischrijke hoek ter selver plaatse soude t’ ontdekken wesen, om also dese ingesetenen en ‘s Comps. lijfeigenen rijklijker, spoediger en ten beteren prijse met versch en gesoute visch te gerieven.⁷³

Aldus gearresteerd en besloten in ‘t Casteel de Goede Hoop ten dage en jare als

[Signed:] ANDS. DE MAN.

[Signed:] JACOB ROOTSTEEN.

[Signed:] S. v. STEL.

[Signed:] DOMINIQUE DE CHAVONNES.

[Signed:] J. v. KEULEN.

[Signed:] CORNELIS PTZ LINNES.

[Signed:] J. H. BLUM.

[Signed:] Me praesente J. G. DE GREVENBROEK, Secrts.

C. 19, pp. 67-70.

Maandag {16871201} 1 December 1687.

In tegenwoordigheid van alle de leden.

D’Edle.Heer Commendeur, vertoond en gelesen hebbende in Rade het versoekschrift der Burger-Raden en Hoofd-Officieren der burgerie te deser stede,⁷⁴ waarbij sij hun lievde en beproevde drift tot welstant des gemeene bestens te kennen geven, met ootmoedig versoek hun onderhorige manschap in behoorlijke wapenrusting onder strenger krijgs-tugt en bekwame gesaghebbers op ‘t spoedigste mogte gebragt werden, So heeft sijn Edle. na ingenomen advijs des agtbaren Raads der versoekers loffelijken ijver hoognodig geacht, met uijtbundige sugt en ongesproke trouw t’ onderschragen, en eenpariger stemme uijt hun overreikt dubbel getal der voorgedrage bevelhebberen tot hopman verkoosen, den Borger-raad in der tijd Theunis Dirkz. van Schalkwijk, tot lieutenant den oud Burger-raad Jan Dirkz. de Beer. Tot vaandrager Guilliaum Eems.

Christian Jansz Hoesem[^75]	} tot sergeants
Jan Vlok[^76]
Hendrik Muller
Gerrit Victor	} tot corporals.
Joris van Stralen
Jan Stevensz Botma

Christian Jansz Hoesem[^77]	} tot sergeants
Jan Vlok[^78]
Hendrik Muller
Gerrit Victor	} tot corporals.
Joris van Stralen
Jan Stevensz Botma

Godfrid Meijhuijsen tot monsterschrijver, Guilliaum Frisnet tot tamboer, sullende nog een twede tamboer uijtgevonden moeten werden.

Alle welke voors. gesaghebbers en amptluijden in haar bediening jaar op jaar sonder te verwisselen sullen volharden, om d’ onderlinge lievde en ‘t gesag tussen haar en rotsgesellen beter te doen beklijven en om d’ onnodige kosten, veelvoudige moeijte en gevaarlijke misvallen, die de veranderingen medeslepen, t’ ontgaan, t’ en ware sij versogten van hun dienst ontslagen te wesen, of dat sij begeerden na Stellenbosch of elders heen te verhuijsen, als wanneer de naadste en bekwaamste in de ledige plaats sal optreden.

Als ‘t de nood komt te vereijschen om de burgerie hier binnen ‘t Casteel te trekken, so sullen sowel d’ afgetrede Burger-raden als die in der tijd haar bij deselve sonder enig manquement laten vinden, om in alle voorvallende gelegenheden ten dienste vairdig te staan.

Alle diegene die bereids vrij zijn, of in ‘t toekomende hun vrijdom staan t’ erlangen, sullen na verloop van drie maanden hun van behoorlijk geweer hebben te versien, op poene van vijfentwintig guldens.

Diegene die sijn wagt, parade of optrek versuijmd, sal een pond Vlaams verbeuren.⁷⁹

Ingelijken diegene dewelke het vaandel verlaat en uijt de gelederen wegdruijpt, eer ‘t selve t’ huijs en t’ sijner behoorlijke plaatse gebragt en ‘t volk bedankt is, sal een pond Vlaams verbeuren.

Diegene die hun wegens siekte en andere wettelijke reden bij ‘t vaandel niet bevinden, sullen gehouden zijn bewijs van dien te doen, of arbitrale boete te betalen.

Die van de wagt buijten verlof na huijs of elders gaat, of die sig tegens sijn officieren steld, sal na eijsch van saken anderen ten spiegel ook an den lijve gestraft werden.

Die op de drilplaats ongewapend en enelijk vermaakx-halven verschijnd, sal extra-ordinaire boete betalen.

Eens ‘s jaars, te weten ten laatsten November, sullen de burgers te deser stede in vollen geweer optrekken en hun acht dagen te voren dag op dag ‘s namiddags ten vier uuren in de wapenhandeling oeffenen, sullende diegene die in gebreke blijvt daar te verschijnen t’ elkens an den drilmeester een halve gulden verbeuren; werdende hun vergund, ten tyde harer wagt, de trom te mogen roeren.

Den 1 Novembers sullen de Burger-raden in der tijd nevens d’ officieren vergadering beleggen, ten einde om de boeten in te samelen en van deselve na goed-dunken, dog met communicatie van den Ed.Heer Commendeur, te disponeren; sullende t’ elkens ter voors. vergadering d’ E.administrateur Andries de Man praesideren.⁸⁰

Aldus geärresteerd en besloten in ‘t Casteel de Goede Hoop. Jaar en dag als boven.

[Signed:] S. v. STEL.

[Signed:] ANDS. DE MAN.

[Signed:] DOMINIQUE DE CHAVONNES.

[Signed:] J. v. KEULEN.

[Signed:] JACOB ROOTSTEEN.

[Signed:] CORNELIS PTZ LINNES.

[Signed:] J. H. BLUM.

[Signed:] Me praesente J. G. DE GREVENBROEK, Secrts.

C. 19, pp. 71-72.

Vrijdag {16871205} 5 December 1687.

In tegenwoordigheid van alle de leden behalven ssrs. van Keulen en L. van der Stel.

Op’t berigt, bij twe Hottentots in Rade gedaan, als soude seker vrijmans soon, gent. Jan van As, thans ‘s Heeren gevangen, voor omtrent vier maanden een slaav seer moordadig om ‘t leven gebragt, en in een klip agter den Steenberg begraven, en de schapen van desselvs meester, Gaspar Willers, ten getal van vijftig de keel afgesneden en in een bosch ten proeij van ‘t wild verscheurend gedierte hebben laten leggen.⁸¹

So is na rijpe raadspleging verstaan en goedgevonden om naukeurig van de ware beschapenheid dier sake onderregt te werden, ter voors. plaatse te committeeren deses guarnisoens boekhouder Johannes Blum, den vaandrager Isak Schrijver,⁸² den Secretaris van Justitie Melchior Kemels, mitsgs. den Land-drost Johannes Mulder, beleid van een sergeant en thien soldaten en den Ed. Hr. Commendeur van behoorlijk rapport te dienen.

En angesien bij ‘s Comps. wapekamer gevonden word seker getal musquet-lopen, die beswaarlijk konnen gemonteerd werden, en dat deselve den vrijluijden en ingesetenen beter te stade konnen komen om haar daar mede so te paard als te voet te konnen wapenen: So is eenstemmig verstaan ten meesten dienste der E. Comp. de voors. lopen an ieder man, des benodigd, ten prijse van ses schellingen het stuk te verkoopen.⁸³

Aldus gearresteerd en beslooten in ‘t Casteel de Goede Hoop. Jaar en dag als boven.

[Signed:] S. v. STEL.

[Signed:] ANDS. DE MAN.

[Signed:] DOMINIQUE DE CHAVONNES.

[Signed:] J. v. KEULEN.

[Signed:] JACOB ROOTSTEEN.

[Signed:] CORNELIS PTZ. LINNES.

[Signed:] J. H. BLUM.

[Signed:] Me praesente J. G. DE GREVENBROEK, Secrts.

C. 19, p. 73.

Saturdag {16871212} 12 December 1687.

⁸⁴

In tegenwoordigheid van d’ E.E. Andries de Man, De Chavonnes, Rodestein en Blum.

Den Ed.Hr.Commendeur en Achtb. Raad, over-reikt zijnde door den Eerwaarde Kerkeraad seker getal persônen, om uijt deselve de diakonen of arme besorgers te deser stede voor ‘t anstaande jaar te verkiesen, en onangesien het vereijschte dubbeld getal, bij gebrek van bekwame luijden, niet opgegeven werd; So is egter na rijpe deliberatie verstaan, des onverminderd, tot diakonen ‘s Comps. wegen te verkiesen Johannes van Engelen,⁸⁵ pakhuijs-meester, Roelof Bakker, adsist., en buijten nominatie den krankbesoeker Albert Koopman.⁸⁶ Wegens de vrijburgers Hendrik Snewind.⁸⁷

Aldus gearresteerd en besloten in ‘t Casteel de Goede Hoop. Jaar en dag als boven.

[Signed:] S. v. STEL.

[Signed:] ANDS. DE MAN.

[Signed:] DOMINIQUE DE CHAVONNES.

[Signed:] J. v. KEULEN.

[Signed:] JACOB ROOTSTEEN.

[Signed:] CORNELIS PTZ LINNES.

[Signed:] J. H. BLUM.

[Signed:] Me praesente J. G. DE GREVENBROEK, Secrts.

C. 19, pp. 74-76.

Dingsdag {16871216} 16 December 1687.

In tegenwoordigheid van alle de leden behalven sr. Ludoviq van der Stel.

De tijd tot het verscheppen der Burger-raden te deser stede verscheenen, en het behoorlijk dubbeld getal bij hun in geschrifte den Ed.Hr.Commendeur ter vergadering over-reikt zijnde, So is eenpariger stemme verstaan daar uijt tot Burger-raad voor ‘t aanstaande jaar 1688 te verkiesen, angesien desselvs goede bekwaamheden, den vrijburger Guiliaum Heems.

De Hoofd Officieren deser Burgerije den Ed.Hr.Commendeur ter hand gesteld hebbende een dubbeld getal hunner bekwaamste manschap om uijt deselve haar officieren der nieuwlijx opgeregte Compagnien so te voet als te paard te verkiesen, So is na rijpe overweging eenparig verstaan tot ritmeester an te stellen den Burgerraad Theunis Dirkz. van Schalkwijk, tot lieutenant Guiliaum Heems, tot cornet Frederiq Russouw de Wit,⁸⁸ tot wagt en drilmeester te gelijk Hendrik Muller, tot quartiermeester Joris van Stralen, tot corporals Jan Stevensz Botma en Jan Holsmit.⁸⁹ Tot capitain der infanterie werd verkoosen de Burger-Raad Jan Dirkz. De Beer. Tot lieutt. Cornelis Stevensz Botma. Tot vaandrig Gerrit Victor. Sullende Christian Hoesem en Jan Vlok in haar respective qualiteit als sergeants gecontinueerd en enige bekwaame mannen tot corporals uijtgesogt werden.

De vrijburgers te deser stede ten getal van 39 koppen, hebbende vrijwillig hun angebooden haar te paarde in vollen geweer te willen uijtrusten, met anstendig versoek haare respective paarden hier in de Tafelvallei te mogen laten weiden, So is na rijpe raads-pleeging eenstemmig beslooten, gemerkt de goede diensten die sij bij vijandlijken overval souden konnen doen, en dat dieshalven hun paarden ook wel dienden bij der hand te hebben; hun versoek in te willigen, sullende ten dien einde om alle morserijen van ‘t weiden der paarden ter voors. plaatse voor te koomen, een nauwkeurige lijste der ruijters den fiscal en land-drost ter hand gesteld werden.

En eindelijk is verstaan ten versoeke des vrijburgers, Gaspar Etlig, hem uijtstel van drie jaren, angesien desselvs onvermogen, te vergunnen om ƒ100, zijnde ‘s Heeren regt des 40en penn. sijns verkogte huijs en ervs hier ter stede, in ‘s Comps. cassa te betaalen.⁹⁰

Aldus geärresteerd en beslooten in ‘t Casteel de Goede Hoop. Jaar en dag als boven.

[Signed:] S. v. STEL.

[Signed:] ANDS. DE MAN.

[Signed:] J. v. KEULEN.

[Signed:] JACOB ROOTSTEEN.

[Signed:] CORNELIS PTZ LINNES.

[Signed:] J. H. BLUM.

[Signed:] Me praesente J. G. DE GREVENBROEK, Secrts.

C. 19, pp. 77-80.

Maandag {16871222} 22 December 1687.

In tegenwoordigheid van alle de leden, behalven sr.Ludoviq van der Stel.

D’ Ed.Hr.Commendeur in Rade vertoog gedaan hebbende hoe gewigtige een saak het zij dat de scholen als planthoven en kwekerijen aller deugden, en voornamelijk onder dese ruwe en grove ingesetenen, gehandhaavt werden: So is na rijpe overweging ten dienste des gemeene bestens goedgevonden en beslooten om de schoolkinderen, so vrij als slaav gebooren, meer en meer tot Christelijke deugden en wetenschap an te moedigen en op te wekken, hun eenmaal in ‘t jaar, op den dag die ter gedagtenis der geboorte Onses Saligmakers gevierd word, na dat se door Schoolarchen of haar opsienders in hun voortgang ondervraagd, en dat-se proevstukken in ‘t leesen, schrijven, cijferen en huns geloovs Articulen sullen gegeven hebben, elk na sijn verdiensten ‘s Comps. wegen met een prijs te vereeren, sullende de drie eerste vrijgeboorene van wat kunne sij ook zijn, elk een silvere penne ter waardij van een Rixd. hebben.

De drie anvolgende ieder een gelijke penne ten prijse eens halven Rixd.

De mindere ieder twe schell. in gelde en alle te samen een soete koek dog van verschillende groote.

En om der slaven kinderen in hun ijver tot het leeren wes sij in haar school onderweesen worden ante prikkelen, sullen sij hoofd voor hoofd met een soete koek beschonken werden.

Verders is beslooten en ten meesten dienste deser Colonie eenparig goedgevonden de kinderen deser ingesetenen, te weeten de knegtjes van negen tot derthien jaren ouderdoms, alle Saturdagen ‘s namiddags op de drilplaats in de wapenhandeling door den drilmeester te doen oeffenen, en deselve op nieuwe-jaars dag onder haar vaandel te doen optrekken, op arbitrale boete by haar respective ouders te verbeuren, ingeval iemand sonder wigtige reden in gebreke blijvt daar te verschijnen.⁹¹

De briev⁹² der opperhoofden van ‘t jagtje Centaurus , onder ‘t Robbeneijland geschreeven, in Rade geleesen en overwoogen zijnde, is eenstemmig verstaan hetselve door ‘t galjot de Noord op t’ ontbieden, gemerkt het bij ‘t verloop van ‘t N.Westelijke jaar-getij sijn reis na Terra de Natal niet kan halen, sullende ‘t selve bij sijn wederkomst na de bhaij-Falso afgeveirdigd werden, om aldaar voor ‘s Comps. slaven te visschen, en middelerwijl het N.Wte mousson af te wagten, om daar van daan na Terra de Natal sijn reis te vervorderen.

En eindelijk is verstaan het galjot, de Noord , so haast het wedergekeerd sal zijn, anstonds na de Saldaignebhaij om aldaar te harpuijsen en tot de traanbranderie af te veirdigen, en ‘t selve bij de boeken deses Comptoirs sijn rekening te geven.⁹³

Aldus geärresteerd en beslooten in ‘t Casteel de Goede Hoop. Jaar en dag als boven.

[Signed:] S. v. STEL.

[Signed:] ANDS. DE MAN.

[Signed:] DOMINIQUE DE CHAVONNES.

[Signed:] J. v. KEULEN.

[Signed:] JACOB ROOTSTEEN.

[Signed:] CORNELIS PTZ LINNES.

[Signed:] J. H. BLUM.

[Signed:] Me praesente J. G. DE GREVENBROEK, Secrts

C. 19, pp. 81-82.

Dingsdag {16871223} 23 December 1687.

In tegenwoordigheid van alle de leden behalven sr. Ludoviq van der Stel, assumptis mr. Kemels en Christian Freser.

De pagter Theunis Dirkz. van Schalkwijk, ter vergadering drie honderd Rixd. in specie gepresenteerd hebbende, met versoek het overschot sijner pagt-penningen (gemerkt hem niet mogelijk is hard of grov geld t’ erlangen) in paijement te mogen betaalen, anbiedende twe stuijvers op ieder Rixd. tot opgeld.

So is men na rijpe deliberatie eenpariger stemme in sijn versoek getreeden, mits dat na getelde 300 Rixd. in specie an handen des cassiers, hij gehouden blijve bij ieder Rixd. klein geld een dubbelden stuijver tot opgeld te geven.

Verders de leden van Politiquen en Justitieelen Rade den Edle. Hr. Commendeur anstendig versogt hebbende, hun ten dienste der E.Comp. te paarde te mogen uijtrusten, om in tijd en wijle onser Heeren en Meesteren dienst, so te voet als te paard, waar te nemen, So is na rijpe raadspleeging goedgevonden en beslooten an ieder derselver en verdere gequalificeerde ‘s Comps. dienaaren t’ haren versoeke een jong paard uijt ‘s Comps. anteel te schenken, onder verband ‘t selve niet te verkoopen, te verruijlen, of eniger maten te vervreemden, om ‘t selve t’ hunner koste te laten afrigten en voeden; sullende haar een bekwaame plaats ter grote van dertig paarden tot een algemeene stal angeweesen werden, mits dat-se desselvs opbouw, onderhoud en verdere noodsaaklijkheden bekostigen, en d’ opsigt van dien an een stalmeester (uijt ‘t midden van hun te verkiesen) anvertrouwen; sullende d’ E.Comp. haar wel laten gevallen een harer slaven tot stalknegt te vergunnen.⁹⁴

Aldus geärresteerd en beslooten in ‘t Casteel de Goede Hoop. Jaar en dag als boven.

[Signed:] S. v. STEL.

[Signed:] ANDS. DE MAN.

[Signed:] DOMINIQUE DE CHAVONNES.

[Signed:] J. v. KEULEN.

[Signed:] JACOB ROOTSTEEN.

[Signed:] CORNELIS PTZ LINNES.

[Signed:] J. H. BLUM.

[Signed:] Me praesente J. G. DE GREVENBROEK, Secrts.

C. 19, pp. 83-88.

Donderdag {16871225} 25 Decembris 1687.

In tegenwoordigheid van alle de leden behalven ssrs. Johs. van Keulen, Ludoviq van der Stel, Cornelis Linnes en Johs. Blum.

D’ Ed.Hr.Commendeur in ondervinding gekomen zijnde, hoe dat enige deser ingesetenen tot ‘s gemeene bestens en hun eigen nadeel, met niet minder vermetelheid dan ligtvaardigheid, buijten kennis harer overheeden hun dan hier dan daar met-er woon begeeven, en hun vrijknegten of die-se van d’ E.Comp. in leninge hebben, an elkanderen ter sluijk en tot grote wanordre overlaten, en dat door ‘t heelen en verbergen der fugitiven, so vrijgebooren als slaven, ingesetenen en vreemden, met ‘s Comps. of uijtheemse schepen hier angeland, dese Colonie ligtelijk groot onheil soude konnen beschooren werden, So is in Rade eenpariger stemme verstaan sig tijdig tegens dese gedreigde onheilen te versetten, en strengelijk bij Placa[a]t⁹⁵ op ‘t spoedigste te gebieden en te beveelen dat alle vrijluijden die gesind zijn van de Caab na Stellenbosch of Drakenstein , of daar van daan herwards te verhuijsen, sullen gehouden zijn het selve hun respective Burger of Heemraden bekend te maken, en gewapend met der-selver schriftelijke attestatie, waar bij blijkt dat niet op haar te praetendeeren valt, den Ed.Hr.Commendeur om verlof ten fine voors. te vragen, op poene van Rixd., waar van een derde part voor dien sal wesen die de calange doet, een ander derde part voor den anbrenger, en ‘t overschot tot maintenue van de plaats daar onder de delinquent bevonden sal werden te gehooren.

Verders is verstaan om alle morserie en verwarring omtrent der vrijluijden boeken voor te komen, dat de land-drost nevens Burger en Heemraden gehouden sal zijn alle vierendeel jaars an deses guarnisoens boekhouder het getal harer respective burgeren, en den anwas of vermindering derselver, ‘t zij bij verhuijsing, afsterving of andersins bekend te maken, op poene van thien Rixd. ten behoeve des Politique Kamer te verbeuren.

Ook is verstaan dat geen vrijman sal vermogen sijn vrijknegt dien hij t’ sijnen dienste in huur heeft, buijten kennisse van den landdrost, burger of heemraden an een ander vrijman over te laten, op poene van acht Rixd., waar van een derde part voor dien die de calange doet, een geregte derde part voor den anbrenger, en ‘t restant voor de plaats daar onder de delinquent gehoord sal wesen.

Ingelijken dat geen deser ingesetenen vermogen sal ‘s Comps. dienaar hem in leninge vergund an iemand anders, buijten kennis en verlof van den Ed.Hr.Commendeur over te laten, op boete van gelijke acht Rixd. waar van een derde voor den guarnisoensboekhouder, een ander derde voor den anbrenger en ‘t restant voor de Kamer van Politie sal wesen: sullende daar en boven diegeene, die een der E.Comps. dienaaren in leninge heeft, denselven als hij vermist word verantwoorden, t’ ware hij binnen de vierentwintig uuren den Ed.Hr. Commendeur daar van behoorlijke kennisse gave, dat hij andersins na eijsch van saken sal gestraft werden.

En opdat de weg-gelopene slaven behoorlijk agterhaald en gestraft mogen werden, is verstaan dat ieder sijn vermiste lijfeigene anstonds en sonder de minste verwijlinge, ‘t zij bij den fiscal, land-drost, Burger of heemraaden onder gelijke straffe sal angeven.

En ingeval iemand komt t’ overlijden, hij zij vrijgebooren of slaav, sal deselve nergens dan ter gewoonlijke plaatse op den Kerkhof werden ter aarden besteed, op poene van negen Rixd., waarvan de helvte voor den officier die de calange doet, en d’ andere helvte voor de Kerk sal wesen.

Verders is verstaan dat diegeene, die weet waar sig enig fugitiv, deserteur, diev, moordenaar of ander kwaad-doender en moedwillige, hij zij van ‘s Comps. of vreemde schepen, of iemand deser inwoonderen ophoud of schuijld, en ‘t selve verswijgd en niet an d’ overheid bekend maakt, of dat hij hem huijsvest en t’ sijnent verbergd, sal als heler en medestander dier luijden angesproken en als verrader van ‘t gemeene beste gestraft werden.

En eindelijk is beslooten, also bevonden word dat door het overdadig en onbesonnen kappen van geel en elsen-hout men ligtelijk in verlegenheid van planken soude gerâken, dat niemand, wie hij ook zij voortaan onderstaan sal, het selve tot sparren, latten of waar het ook toe soude wesen, te kappen, t’ en zij met speciâl en schriftelijk verlof van den Ed.Heer Commendeur, op poene van vijftig Rixd., een derde part voor den officier, een ander voor den anbrenger, en ‘t restant voor de Raadkamer van Politie te verbeuren.⁹⁶

Aldus gearresteerd en beslooten in ‘t Casteel de Goede Hoop ten dage en jare als boven.

[Signed:] S. v. STEL.

[Signed:] ANDS. DE MAN.

[Signed:] DOMINIQUE DE CHAVONNES.

[Signed:] J. KEULEN.

[Signed:] JACOB ROOTSTEEN.

[Signed:] CORNELIS PTZ LINNES.

[Signed:] J. H. BLUM.

[Signed:] Me praesente J. G. DE GREVENBROEK, Secrts.

C. 19, pp. 89-91.

Woensdag {16871231} 31 Decembris 1687.

In tegenwoordigheid van alle de leden, behalven sr.Ludoviq van der Stel.

De pagters in Rade vertoog gedaan hebbende der schade, die sij bij ‘t sluijken der goederen door d’ anwesende schepen an land gebragt, komen te lijden, haar niet doenlijk zijnde deselve t’ agterhaalen, gemerkt se verdonkerd worden, terwijl sij den fiscal daar van kennisse geven. So is na rijpe deliberatie verstaan en goedgevonden, de pagters in ‘t toekomende t’ auctorisêren den provost geweldige of desselvs caffers te mogen gebieden ter verscher daad alle contrabande goederen, bij hun agterhaald, te saiseren en in goede en versekerde bewaring so lang te nemen, tot dat sij den fiscal van hun wedervaaren verslag doen.

En gemerkt het tappen van suijckerbier voordeesen scherpelijk verbooden, en niet dan an enige bijsondere luijden het venten van dien vergund is, om hun schade bij afbrek harer huijsen, desen Casteele te na geleegen, daar door te vergoeden,⁹⁷ en door-dien het drinken van ‘t selve bier den lichâme ongesond en schadelijk, als met datter en andere vuijlighêden vermengt, en oorsaak van vele twisten, krakeelen en andere onheilen bevonden werd, en dat de tappers van dien hun tot den lediggang en vele morserijen begeeven, den akker en landbouw veragtende of gantschelijk verlatende; So is eenparig verstaan an benodigde weduwen en wêsen, voornamelijk van Comps. dienaaren, het brouwen, tappen en verkoopen met de grote en kleine maat des voors. suijkerbiers toe te staan, en te vergunnen t’ elkens voor den tijd van een jaar, met dien verstande dat geen gelaagen sullen vermoogen te setten, hun bier bij de flesch verkopende, sullende in haar privilegie gecontinueerd werden, bij aldien hun wel hebben omtrent het observeeren der geëmaneerde placâten op ‘t stuk der tappers gedragen, of dat men bevond sij door haar eigen of andere middelen bekwamelijk konden bestaan.⁹⁸

Aldus geärresteerd en beslooten in ‘t Casteel de Goede Hoop ten dage en jare als boven.

[Signed:] S. v. STEL.

[Signed:] ANDS. DE MAN.

[Signed:] DOMINIQUE DE CHAVONNES.

[Signed:] J. v. KEULEN.

[Signed:] JACOB ROOTSTEEN.

[Signed:] CORNELIS PTZ LINNES.

[Signed:] J. H. BLUM.

[Signed:] Me praesente J. G. DE GREVENBROEK, Secrts.

C. 19, pp, 92-94.

Woensdag ‘s nanoens den {16871231} 31 December 1687.

In tegenwoordigheid van alle de leden.

D’ Edle. Hr. Commendeur hebbende in Rade voorgedragen de noodsaaklijkheid om verlatene weduwen en wesen deser ingesetenen en voornamelijk van ‘s Comps. dienaaren in haren bedrukten staat te handhaven en bij te staan, en enig bekwaam middel en fonds ten dien einde uijt te vinden, So is eenparig verstaan den Eerwde. Bedienaar des Goddelijken woords, mitsgs. d’ ouderlingen en diakonen deser gemeente tot Regenten der voortsetting deser Colonie an te stellen en hun te gelasten voornamelijk sorge te dragen om verlatene weduwen en weesen en alle benodigde persônen hier geseeten voor te staan en hun de behulpsame hand in hun tegenspoed en armoede te bieden en toe te sien dat alle diegeene an dewelke vergund word het suijkerbier te tappen, al waren sij twe, drie, a vier en meer stark, het selve niet langer dan voor den tijd van een rond jaar sullen vermogen te verkoopen, t’ en ware d’ Ed.Hr. Commandeur te rade wierd hun privilegie te verlengen.

Ingelijken sullen sij wel hebben te letten, dat an diegeene so door haar eige of andere bekwaame middelen gevoeglijk konnen bestaan, het voors. privilegie ontseid werd.

Verders sullen sij hun laten angeleegen zijn te behartigen dat diegeene dewelke een jaar lang het voors. suijkerbier met privilegie getapt hebben, en tot enig verhaal van tijdelijke middelen gekoomen zijn, bij continuatie van hun privilegie na gelangen huns vermogens en tijds gelegenheid jaarlijx sekere somme na goeddunken der Regenten daar voor sullen hebben uijt te keeren.

En opdat d’ E.Comp. eenmaal van de sware verstrekking die-se tot nog toe an dese ingesetenen, om-se ter seet te helpen, heeft moeten doen, ontlast werde, sullen de Regenten de voors. penn. ten dien einde opleggen, en deselve niet dan an gebreklijke, behoeftige of uijt ‘t vaderland hier angelande persônen, om hun bij den landbouw te geneeren, en des benoodigd buijten rente verstrekken en deselve tot voldoening der hoofdsomme enelijk verpligten, bij aldien-se door Gods genade so verre gesegend bevonden werden dat hun middelen sullen konnen ‘t selve dragen, en andersins niet. Eindelijk sullen sij ten allen tijde gehouden zijn den Ed.Hr.Commendeur rekenschap harer verrigting te geven, en alles met desselvs kennis en bewilliging t’ administreren.⁹⁹

Aldus geärresteerd en beslooten in ‘t Casteel de Goede Hoop ten dage en jare als boven.

[Signed:] S. v. STEL.

[Signed:] ANDS. DE MAN.

[Signed:] DOMINIQUE DE CHAVONNES.

[Signed:] J. v. KEULEN.

[Signed:] JACOB ROOTSTEEN.

[Signed:] CORNELIS PTZ LINNES.

[Signed:] J. H. BLUM.

[Signed:] Me praesente J. G. DE GREVENBROEK, Secrts.

C. 19, pp. 95-96.

Maandag {16880112} 12 Januarij 1688.

In tegenwoordigheid van alle de leden behalven sr. Ludoviq van der Stel.

D’ Edle. Heer Commendeur ter vergadering hebbende geremonstreerd de klagten, dewelke syn Ed. door de burgerie waren voorgekomen, over d’ excessen dewelke door ‘s Comps. sadelmakers in hun reguard werden gepleegd, als haar luijden niet alleenlijk niet voorthelpende, maar ook seer enorme en excessive loon hun voor ‘t maken van sadels, tomen, holfsters &a &a. afpersende: waar op gedelibereerd zijnde, is verstaan tot voorkoming van alle klagten ende kwade extorsien, dewelke bij geseide sadelmakers soude konnen gepleegd en in ‘t werk gesteld werden, deselve voortaan op een punt binnen dit Casteel te doen arbeiden, sullende sijluijden door d’ Ed.Comp. versien werden van materialen en stoffe om de sadels, tomen, holfsters, en wes meer bij hun gemaakt, an de vrijburgers tot een redelijke prijs uijt te deelen en te laten volgen.

Aldus gearresteerd en beslooten in ‘t Casteel de Goede Hoop ten dage en jare als boven.¹⁰⁰

[Signed:] S. v. STEL.

[Signed:] ANDS. DE MAN.

¹⁰¹

[Signed:] J. v. KEULEN.

[Signed:] JACOB ROOTSTEEN.

[Signed:] CORNELIS PTZ LINNES.

[Signed:] J. H. BLUM.

[Signed:] Me praesente J. G. dE GREVENBROEK, Secrts.

C. 19, pp. 97-98.

Woensdag {16880114} 14 Januarij 1688.

In tegenwoordigheid van alle de leden behalven ssrs.Dominique de Chavonnes, Johs. van Keulen, Ludoviq van der Stel, Cornelis Linnes.

D’ Ed.Hr.Commendeur in ondervinding gekomen zijnde hoe dat enige deser vrije ingesetenen door agteloosheid an hun slaven gelegenheid gaven om haar meesteren schietgeweer te bemagtigen en het selve tot heilloose voorneemens bij een te samelen en te verbergen, waar door an dese Colonie ligtelijk een groot en onversettelijk ongeluk soude toegebragt konnen werden. So is na rijpe overweging van sake goedgevonden en besloten om sig tijdelijk tegens dese hoogdringende gevaaren te versetten, tot versekering des gemeenebestens en der inwoonderen rust, op ‘t spoedigste bij gepubliceerde en geaffigeerde placate te beveelen en wel ernstlijk te gebieden, dat alle vrije ingesetenen die slaven hebben, van de haan huns schietgeweers, ‘t zij snaphaan, donderbos, carabijn of pistool, so als sij het an de wand of rak willen hangen, of waar sij het ook souden ter neder setten, anstonds sullen hebben af te schroeven de bovenste lip die den Steen vasthoud, en deselve in versekerde bewaring te nemen, op poene van 25 Rixd. te verbeuren an dien die de calange doet, of die dese grove nalatigheid en ongehoorsamheid den officier sal bekend maken.¹⁰²

Aldus geärresteerd en beslooten in ‘t Casteel de Goede Hoop ten dage en jare als boven.

[Signed:] S. v. STEL.

[Signed:] ANDS. DE MAN.

[Signed:] J. v. KEULEN.

[Signed:] JACOB ROOTSTEEN.

[Signed:] CORLENIS PTZ LINNES.

[Signed:] J. H. BLUM.

[Signed:] Me praesente J. G. DE GREVENBROEK, Secrts.

C. 19, pp. 99-100.

Dingsdag {16880120} 20 Januarij 1688.

In jegenwoordigheid van alle de leden behalven mr. Johs. van Keulen en ssrs. Ludoviq van der Stel mitsgs. Johs. Blum.

D’ Edle. Heer Commendeur in Rade vertoog gedaan hebbende, hoe ten allen tijde en bij alle volkeren an d’ uijtstekenste in vroomheid en voornamelijk an krijgsluijden om hun dapperheid te wetten, en deselve bij gebrek van vijand niet te laten verflauwen, nog te gedogen dat hun kragten door wellusten en wulpsheid souden verslappen, hun de jagt te vergunnen; So is na rijpe raadspleging ten meesten dienste des gemeene bestens goedgevonden en beslooten an de Hoofd Officieren deser ingesetenen, so te voet als te paarde, onder ‘t Caabse territoir of Stellenbosch gehorende, om-se tegens alle ongemakken te doen opwassen en deselve met lydsamheid te konnen verduuren en haar in de wapenhandeling so veel immers mogelijk, ervaren en voloefend te maken; hun te vergunnen en toe te staan tweemaal ter week met twe honden binnen de grenzen en landpâlen deses gebieds, op grov en klein wild ter jagt te mogen gaan, mits dat gehouden blijven t’ observeeren de placaten op ‘t stuk der jagers geëmaneerd.¹⁰³

Aldus geärresteerd en beslooten in ‘t Casteel de Goede Hoop ten dage en jare als boven.

[Signed:] S. v. STEL.

[Signed:] ANDS. DE MAN.

[Signed:] J. v. KEULEN.

[Signed:] JACOB ROOTSTEEN.

[Signed:] CORNELIS PTZ LINNES.

[Signed:] J. H. BLUM.

[Signed:] Me praesente J. G. DE GREVENBROEK, Secrts.

C. 19, pp. 101-106.

Maandag {16880126} 26 Januarij 1688.

In jegenwoordigheid van alle de leden.

Den Edlen. Heer Commendeur door afgesonden bode verslag gedaan zijnde hoe d’ Ubiquase Hottentots haar niet ontsien hadden onlang een pad en weg door ‘t branden der bossen en andersins hun na Drakenstein te banen, om langs denselven na alle waarschijnlijkheid d’ ingesetenen te dier stede vijandlijk t’ overvallen, en hun van leven en vee te beroven, en angesien d’ opgemelte Hottentots te meermaalen dese Caabse ingesetenen verradelijk en seer moordadiger wijs angeransd en an vele derselver goed en bloed benoomen hebben, en dat sij enelijk op den roov so van hun eigene als Christene natien leven en tot geen reden te brengen zijn, So is eenparig verstaan den land-drost en heemraden an Stellenbosch op ‘t spoedigste an te schrijven en te gemagtigen om d’ inwoonders van Drakenstein sonder enigen uijtstel te waarschuwen dat-se op haar hoeden hebben te zijn en met alle kragten te tragten d’ Ubiquâs voors. haar vijanden te vuur en te swaard te vervolgen en te verdelgen.

Het versoek-schrivt der heemraaden an Stellenbosch ter vergadering, mitsgs. de bijgevoegde verklaringen ten laste des krankbesoekers Sibrand Mankadan,¹⁰⁴ geleesen en rijpelijk overwogen zijnde, is eenpariger stemme verstaan d’ opgemelte heemraden an te schrijven, sij hun in ‘t toekomende omsigtiger en wijselijker omtrent ‘t beleggen van verklaringen, strekkende tot schande van kerk en schoolbediende, onder sulke ruwe gasten als d’ inwoonders te dier stede zijn, hebben te dragen en veel eer de gebreeken van alsulke persônen met den mantel der Christelijke lievde te dekken, dan door openbare getuijgschrivten deselve rugtbaar te maken, en dat de heem- en kerkeraaden veel eer hadden behooren verdagt te wesen der sijd gangen en uijtsporigheden des voors. krankbesoekers den Ed. Hr. Commendeur bijtijds verslag te doen, om sig ter verscher daad daar tegens te versetten, als na verloop van so een geruijmen tijd sijn Ed. en den Achtb. Raad met ingenomene en hartstogtige versoek en getuijgschrivten lastig te vallen.

Dat sij gemagtigd werden den meergemten. krankbesoeker en secretaris seer ernstelijk voor te houden en te gelasten, hij den Eerw. D. Johs. van Andel, bedienaar des Goddelijken woords, met behoorlijke eerbiedigheid bejegene, desselvs ordres den Gods-dienst betreffende sonder tegenspreken gehoorsame, dat hij sig wel wagte de schranken sijner bediening als voorleeser t’ overtreden, dat hij geen capittel uijt de H. Schrivt lese of enige psalmen singe, dan met voorgaande kennisse van den Praedicant en dat hij tragte de gemeente, door beterschap van wandel, wederom so veel te stigten als hij deselve geërgerd heeft, en dat de jeugd hem anvertrouwd door goede en naarstige onderwijsing de geledene schade mag inhaalen. En opdat hij den volke als geheimschrijver niets boven sijn behoorlijke besolding afperse, sullen sij hem erinneren de schrivtelijke ordres en reglement van den Ed. Hr.Commendeur gehoorsamst op te volgen.

Verders is verstaan in ‘t versoek der heemraden voors. te treden en t’ haren verdoen hun uijt ‘s Comps. magazijn te schenken 100 lb. buspoeder, mitsgs. 100 stx. snaphane stenen en hun an te prijsen ‘t eene en ‘t andere met spaarsame hand en wijselijk onder hun manschap uijt te deelen, ‘t overschot bij ‘t voorgaande opleggende en bewarende.

En eindelijk is eenmondig verstaan, dat de diakonen deser gemeente, die in den jongst afgetreden jare 1687 op hun eigen goeddunken en over haar genomene magt goedgevonden hebben d’ onkostrekening ten laste der armegelden met ongerijmde posten te beswaaren, te wêten voor ‘t repareren der armbossen, en ‘t maken van een sleutel voor d’ armkist, en ‘t repareren van dien ter somme van ƒ6, mitsgs. school en onderwijsgeld ƒ143:16:- voor twe arme kinderen, en voor ‘t houden der boeken thien Rixd., gelijk mede an den koster ses Rixd., zijnde dese twe laatste posten niet eenmaal bij d’ armeboeken bekend, en egter op een onbekende en gants onverantwoordelijke wijs ten laste der armegelden uijtgegeven, en gemerkt d’ opgemelte verstrekking an ‘s Comps. gegagierde dienaaren, en buijten kennis der overheid geschied, en dat ‘t onredelijk en met de Christelijke lievde strijdende is, dat sij iets van verlatene en gebreklijdende wesen, en voor so een geringen dienst enig loon uijt die gelderen souden begeeren, die uijt enkel medoogen ten behoeven der armen gegeven worden; So is verstaan en goedgevonden dat d’ opgemte. diakonen de voors. penningen, als kwalijk angewend, t’ haren kosten wederom an d’ arme-kas binnen den tijd van 14 dagen sullen hebben goed te doen, en te letten dat sij in hun Journâl der Caabse Armen in ‘t toekomende nauwkeurig en specifice anwijsen hoe, wanneer en waar an sij ten dienste der opgemelte armen iets komen te verstrekken, sonder ‘t selve met een generale post te boeken, als ontrent d’ onkosten gevallen op de begravinge van den vrijburger Arij Karreman geschied is.

Aldus geärresteerd en beslôten in ‘t Casteel de Goede Hoop ten dage en jare als boven.

[Signed:] S. v. STEL.

[Signed:] ANDS. DE MAN.

[Signed:] J. v. KEULEN.

[Signed:] JACOB ROOTSTEEN.

[Signed:] CORNELIS PTZ LINNES.

[Signed:] J. H. BLUM.

[Signed:] Me praesente J. G. DE GREVENBROEK, Secrts.

C. 19, pp. 107-108.

Maandag {16880216} 16 Februarij 1688.

In jegenwoordigheid van alle de leden behalven Mr. Johs. van Keulen.

Dorhá, capitain der Sousequase Hottentots, bij ons Claas¹⁰⁵ gebijnaamd, ter vergadering klagtig gevallen, wegens den overlast en geweldenarij hem en sijn ondersaten met moorden en roven door Koopman, een sijner afvallige en wederspannige hoofdluijden angedaan; en gemerkt de voors. remonstrant d’ E. Comp. ten allen tyde gehouw en getrouw is geweest, en dat deselve van hem goede diensten en voordêlen geniet: So is eenparig verstaan in sijn versoek te treden, en hem tot verhoeding van verder onheilen de behulpsame en starke hand te bieden, en door een sergt. deser besetting, mitsgs. vier soldaten, den opgemelten capn. Koopman herwards te doen komen, en hem alsdan onder scharpe dreigementen te gelasten sig stil, vreedsam en onderdanig tegens sijn voors. opperhoofd te dragen, en hem ‘t geroovde vee wederom te geven; en ingeval hij dese ordres niet gehoorsamt, alsdan den requirant te gemagtigen hem vijandlijk an te tasten en hem van vee en alles t’ ontbloten en in desselvs plaats een ander hoofd-man an te stellen. En eindelijk is ten dienste der E.Comp. goedgevonden an den voors. Dorhá enigen tabak, arak, corallen en andere koop-manschappen uijt ‘s Comps. pakhuijs mede te geven, om deselve tegens vee bij d’ omleggende Hottentots voor d’ E.Comp. te verruijlen.

Aldus geärresteerd en beslôten in ‘t Casteel de Goede Hoop ten dage en jare als boven.

[Signed:] S. v. STEL.

[Signed:] ANDS. DE MAN.

[Signed:] DOMINIQUE DE CHAVONNES.

[Signed:] J. v. KEULEN.

[Signed:] JACOB ROOTSTEEN.

[Signed:] CORNELIS PTZ LINNES.

[Signed:] J. H. BLUM.

[Signed:] Me praesente J. G. DE GREVENBROEK, Secrts.

C. 19, pp. 109-112.

Donderdag {16880226} 26 Februarij 1688.

In jegenwoordigheid van alle de leden behalven d’ E.E. De Chavonnes, Van Keulen en L. van der Stel.

D’ Edle.Hr. Commendeur, met seer groot ongenoegen en smartelijke gevoeligheid verstaan en ter vergadering bekend gemaakt hebbende, hoe dat enige deser ingesetenen door overgeve boosheid en bodemlôse baatsugt, sonder hunner lorshandeling en sijdgang maat te weten, onderstaan hadden an sijn blakende ijver tot welstant deser Colonie, den voet dwers te setten, alles t’ onderdelven, sijn regtsinnige anleggingen om ver te stoten, en ‘t gemeene beste met een algemeen jammer plotselijk t’ overstelpen, doende hun groot en klein vee, op onbekende en verafgelege plaatsen vet geweid, ter sluijk en buijten kennis der overheid en voornamelijk d’ oijen of moerschapen slagten, sulx t’ erdugten stont, dat terwijl hij sig vast pijnde om de leevtogt te stijven en door alle wegen loop an de vulte van dien te geven, dese Colonie ten luste en ter geneugte eniger baatsugtige en eigensoeklijke met een smak uijt de ruijmhandige leevtogt in een onverwijlbare en onmisselijke hongersnood door ventgespan souden storten; en dat de wijngardeniers hier in de Tafelvallei door ‘t tappen en verkôpen harer jongst geperste wijnen tot jammerlijken afbrek en schade der pagters ‘s Comps. wettig inkomen schendig ondermijnen, en de behoudenis deser Colonie doen last lijden. So is na rijpe raadspleging eenpariger stemme verstaan om sig sonder verwijling tegens dese baldadigheid, hoogmoed en wulpsheid te versetten, bij placcate wel scherpelijk te gebieden en te bevêlen dat niemand, wie hij ook zij, ondersta enig vee op onbekende en ver afgelege plaatsen, en moerschapen sonder rammen te laten weiden, en deselve buijten kennis der overheid te verkôpen, verruijlen ofte slagten op poene van vijftig Rixd. voor ‘t eerstemaal en honderd Rixd. voor ‘t twedemaal te verbeuren an diegene die de calange doet of die d’ overtreding deser ordres sal bekend maken, sullende de delinquent voor ‘t derdemaal agterhaald zijnde, boven de voors. boete arbitralijk an den lijve gestraft werden.

En is verstaan dat gelijke boete en op deselve wijs als voorseid sullen verbeuren alle diegene van wat stant, gelegenheid en kunne sij ook zijn, die ‘s avonds na negen uuren in een der wijngardenieren huijs, thuijn of schuur in dese Tafelvallei gevonden sullen werden, en opdat d’ onkuijs en wulpsheid te dier plaatse niet dieper-in mag kerven, en dat alle morserie geweerd werde, is verstaan dat diegene, die iemand vremds na de gesette tijd t’ sijnent huijs-vest, ook in deselve straffe vervallen, en voor ‘t eerstemaal vijftig, voor ‘t twedemaal honderd Rixd. in manieren voorseid betalen, en ‘t derdemaal na eijsch van saken an den lijve gestraft sal werden.¹⁰⁶

Aldus geärresteerd en beslôten in ‘t Casteel de Goede Hoop ten dage en jare als boven.

[Signed:] S. v. STEL.

[Signed:] ANDS. DE MAN.

[Signed:] DOMINIQUE DE CHAVONNES.

[Signed:] J. v. KEULEN.

[Signed:] JACOB ROOTSTEEN.

[Signed:] CORNELIS PTZ LINNES.

[Signed:] J. H. BLUM.

[Signed:] Me praesente J. G. DE GREVENBROEK, Secrts.

C. 19, pp. 113-114.

Woensdag {16880303} 3 Martij 1688.

In iegenwoordigheid van alle de leden behalven mr. Johs. van Keulen en sr. Ludoviq van der Stel.

’s Compagnies an de gemêne werken, bij Rade van Justitie veroordeelde en hier ter stede bescheide dienaren, doende den Ed. Hr. Commendeur ter vergadering verslag hares jammerlijken en beklaaglijken toestants, als niet alleen tot d’ aller swaarste arbeid buijten de minste besolding verweesen, maar daar en boven nog genoodsaakt so swaar een juk met slavenranzoen te moeten dragen, versoekende oversulx ootmoedigst enige verligting harer elenden, en gemerkt ‘s Comps. slaven thans tot voedzel, versch brood, vleesch en visch, mitsgs. goede toespijs en potagie genieten, en draaglijker, immers geen swaarder arbeid dan d’ opgemelte gecondemneerdens doen, en dat ‘t na barbarische wreedheid soude smaken, Christene en blanke menschen, even vrij als wij gebôren, en die een en denselven Meester nevens ons gediend hebben, juijst om saken van misdrijv so hard te straffen, dat hun leven bij weinig gesoute visch en droog brood, onder ‘t pak van knellende dienstbaarheid souden leiden; So is eenstemmig verstaan uijt medogentheid en Christelijke lievde, hun boven ‘t gewoonlijk broodranzoen nog veerthien dubbelde stuijvers maandelijx als soldatenkostgeld toe te leggen, wel-verstaande dat dese vergunning nog bij de verwesene op ‘t Robbeneijland of die in ‘t toekomende hier of elders an de gemeene werken mogten verwêsen werden, t’ haren voordeel en tot gevolg sal gedijen.¹⁰⁷

Aldus geärresteerd en beslôten in ‘t Casteel de Goede Hoop. Jaar en dag als boven.

[Signed:] S. v. STEL.

[Signed:] ANDS. DE MAN.

[Signed:] DOMINIQUE DE CHAVONNES.

[Signed:] J. v. KEULEN.

[Signed:] JACOB ROOTSTEEN.

[Signed:] CORNELIS PTZ LINNES.

[Signed:] J. H. BLUM.

[Signed:] Me praesente J. G. DE GREVENBROEK, Secrts.

C. 19, pp. 115-116.

Woensdag {16880310} 10 Martij 1688.

In iegenwoordigheid van alle de leden behalven srs. van Keulen en Van der Stel.

D’ Ed. Hr. Commendeur ter vergadering verslag doende hoe een partije lijfeigene desen ingesetenen toebehorende, ten getal van thien of twaalf, onderstaan hadden den vrij swart Sante, mitsgs. Michel, slaav des vrijburgers Jan Stevensz Botma, beide van Sant Jago geboortig, tot hun hoofden op te werpen, en met breidelloose vermetelheid op de been gestegen en gewapenderhand landwards in getegen tot arre woorden en felle werken teffens uijt te barsten, met sulk een stevigheid huns opsets en voornêmens, dat ‘ter geschapen stond sij bij nagt en ten ontijde ons bestooken, en het eene huijs voor en het andere naar in d’ assche leggen en d’ inwoonders goed en bloed ontschaken souden: So is met gemeen goed-dunken beslôten om de misdragt deser opstant in de wiege te worgen, en ‘t vuur der muijterie niet verder te laten voortslaan, en te beletten dat dit heilloos gespan en vloekverwandschap geen meerder sleep an sijn koorde krijgt, d’ opgemelte Sante nevens den slaav Michel voors. bij placca[a]t vogelvrij te verklaren en een ieder deser ingesetenente gelasten¹⁰⁸ , hij sij ‘s Comps. dienaar of vrijburger, na tijds gelegenheid hun soveel mogelijk sal zijn te vervolgen en t’ agterhalen, met belovte dat diegene, die een van beide of beide te gelijk levend in hegtenis ten desen Castêle leverd, vijfentwintig Rixd. voor ieder, en vijfthien Rixd., ingeval een of beide doorschiet, tot belôning sal genieten; bevelende te gelijk dat ieder man sonder schroom de verdere t’ samen gerotte en weg-gelopene slaven, die haar souden mogen te weer stellen, en sig niet goedwillig en met gemoede gevangen geven, voor den kop schiete en so best kan van kant helpe.¹⁰⁹

Aldus geärresteerd en beslôten in ‘t Casteel de Goede Hoop ten dage en jare als boven.

[Signed:] S. v. STEL.

[Signed:] AND. DE MAN.

[Signed:] DOMINIQUE DE CHAVONNES.

[Signed:] J. v. KEULEN.

¹¹⁰

[Signed:] JACOB ROOTSTEEN.

[Signed:] CORNELIS PTZ LINNES.

[Signed:] J. H. BLUM.

[Signed:] Me praesente J. G. DE GREVENBROEK, Secrts.

C. 19, pp. 117-118.

Dingsdag den {16880406} 6 April 1688.

In iegenwoordigheid van alle de leden behalven sr.Ludoviq van der Stel, assumptis d’ EE.Heeren Jacobus Couper,¹¹¹ mr. Jan Bitter¹¹² en mr. Vincent Paets¹¹³ en verderen Breeden Raad der anwesende retourvloot.

D’ EE.Heeren Commendeurs, so te deser stede als der ter rhede leggende retour-vloot, hebbende in vergadering voorgedragen de noodsaaklijkheid om sekeren dag tot ‘t vertrek der opgemelde retourvloot te beraamen en vast te stellen, gemerkt deselve in tamelijke bereidschap voor ‘t jegenwoordige gebragt is; So is eenstemmig na rijpe overweging van saken verstaan en ten meesten dienste onser Heeren en Meesteren goedgevonden, de meergemelde vloot onder de vlag van den E.Hr. Commendeur Jacobus Couper uijterlijkst den 20 deser maand, God ten naadsten, na ‘t vaderland te laten vertrekken; in hope dat middelerwijl de verdere verwagte retour-schepen hier mogten ankomen en dat men in deselve enige goederen of personen, waarmede de jegenwoordige belemmerd zijn, mogte loosen.

Aldus geärresteerd en beslooten in ‘t Casteel de Goede Hoop ten dage en jare als boven.

[Signed:] S. v. STEL.

[Signed:] JAS. COUPER.

[Signed:] ANDS. DE MAN.

[Signed:] J. BITTERZ, 1688.

[Signed:] DOMINIQUE DE CHAVONNES.

[Signed:] V. PAETS ADRZ

[Signed:] BRUIJN JANSZ.

¹¹⁴

[Signed:] PR. CUIJCQ V. MIJEROP.

¹¹⁵

[Signed:] JACOB ROOTSTEEN.

[Signed:] MEIJNDERT PRUIJS.

¹¹⁶

[Signed:] PIETER VIS JAGER.

¹¹⁷

[Signed:] S. V. D. BERGH.

¹¹⁸

[Signed:] CORNELIS WISSE.

¹¹⁹

[Signed:] CORNELIS PTZ LINNES.

[Signed:] J. H. BLUM.

[Signed:] Me praesente J. G. DE GREVENBROEK, Secrts.

C. 19, pp. 119-120.

[ {16880400} April 1688]

Eadem die praesentibus ijsdem.

Den Ed.Hr.Commendeur, door den koopman Mierop in vergadering ter hand gesteld zijnde het versoekschrivt der Juffrs. Cornelia van Nieuwenrode, huijsvrouw van den Hr. en Mr. Jan Bitter en Hillegonda Dubbeldekop, weduwe wijlen Cornelis Cnol,¹²⁰ moeder en schoondogter, waarbij sij te kennen geven door Gods hand met alsulke siekte besogt en buijten staat te zijn om voor als nog hun reise na ‘t vaderland te konnen vervorderen, versoekende oversulx door gecommitteerdens gevisiteerd te werden, en tot de komste der nog te volgene retourscheepen hier te mogen verblijven, in hoope alsdan door Gods genade in staat te sullen wesen om haar begonne reis te konnen vervorderen; Waar op gedelibereerd en rijpelijk geraadspleegd zijnde, So is verstaan beide de supplianten door gecommitteerde aartzen, so op de retourvloot als hier an land bescheiden, te doen visiteeren en hun van de beschapenheid der siekte t’ informêren, en den Ed. Hr. Commendeur en Raad van verslag te dienen.

Aldus gearresteerd en beslooten in ‘t Casteel de Goede Hoop ten dage en jare als boven.

[Signed:] S. v. STEL.

[Signed:] JAS. COUPER.

[Signed:] ANDS. DE MAN.

[Signed:] J. BITTER, 1688.

[Signed:] DOMINIQUE DE CHAVONNES.

[Signed:] V. PAETS ADRZ

[Signed:] BRUIJN JANSZ

[Signed:] PR. CUIJCQ v. MIJEROP.

[Signed:] JACOB ROOTSTEEN.

[Signed:] MEIJNDERT PRUIJS.

[Signed:] PIETER VIS JAGER.

[Signed:] S. V. D. BERGH.

[Signed:] COERT VAN BRUGGE.

¹²¹

[Signed:] CORNELIS WISSE.

[Signed:] J. H. BITTERZ

[Signed:] ALEXANDER SIJMENS.

¹²²

[Signed:] HENDR. PRONCK.

¹²³

[Signed:] J. H. BLUM.

[Signed:] Me praesente J. G. DE GREVENBROEK, Secrts.

C. 19, pp. 121-123.

Donderdag {16880422} 22 April 1688.

In iegenwoordigheid van alle de leden, behalven sr. Ludoviq van der Stel, assumptis d’ EE.Heeren Jacobus Couper, Commendeur der anwesende retourvloot, mr. Jan Bitter, vice-admirâl, mr. Vincent Paets, schout bij nagt, den koopman Mierop en alle de schippers der voors. vloot behalven Carsten de Gilde.

D’ Edle.Hr. Commendeur als Praesident ter vergadering hebbende bekend gemaakt, hoe ‘t retourschip, Goudestein , desen morgen hier mede ter rhede verschênen zijnde, het hoognodig en van ‘t uijterste belangen der Heeren Meesteren was, om sonder een ogenblik tijds te versuijmen, door ‘t anwenden van alle bedenklijke middelen en devoiren, dien rijk belâden en kostelijken bodem klaar te maken en geconjungeerd met d’ andere schepen de reis na ‘t vaderland op ‘t spoedigste te laten vervorderen; gemerkt ‘t best met d’ ordres en intentie onser Heeren en Meesteren en met die van de Hoge regering van India over een komt, en dat ‘t al te hachelijke saak soude zijn dien bodem, om ‘t weinige des hij benodigd is, en geringen tyd die vereijscht word om hem van alles te versien, hier op een onsekeren voet na de komst van de schepen der laatste besending te laten wagten, angesien die de Caab missen, of willens, of met ordre voorbij lôpen konnen, sulx dat dan de meergemelde bodem alleen de reis soude moeten ondernêmen, ten ansien dan deser gevâren en om meerder respijt an de sieken t’ harer genêsing te gunnen, also enige schepen daarmede belemmerd en om nieuw volk bekommerd zijn: So is na rijpe deliberatie verstaan en ten meesten dienste der E.Comp. goed gevonden en beslôten d’ anwesende retourvloot nog ses dagen na ‘t meergemelde schip Goudestein te laten wagten, om ‘t selve middelerwijl van vier knies en ijsere bouts versch water en wes meer benodigd is, te versien, in vast besluijt, ingeval ‘t na exspiratie van den gesetten tijd niet klaar mogte raken, als dan de vloot sonder een uur langer toevens te doen vertrekken.¹²⁴

Aldus geärresteerd en beslôten in ‘t Casteel de Goede Hoop ten dage en jare als boven.

[Signed:] S. v. STEL.

[Signed:] JAS. COUPER.

[Signed:] ANDS. DE MAN.

[Signed:] J. BITTER, 1688.

[Signed:] DOMINIQUE DE CHAVONNES.

[Signed:] V.PAETS ADRZ

[Signed:] BRUIJN JANSZ

[Signed:] Ps. CUIJCQ v. MIJEROP.

[Signed:] JACOB ROOTSTEEN.

[Signed:] MEIJNDERT PRUIJS.

[Signed:] PIETER VIS JAGER.

[Signed:] J. H. BLUM.

[Signed:] S. V. D. BERGH.

[Signed:] COERT VAN BRUGGE.

[Signed:] CORNELIS WISSE.

[Signed:] J. H. BITTERZ

[Signed:] ALEXANDER SIJMENS.

[Signed:] HENDR. PRONCK.

[Signed:] Me praesente J. G. DE GREVENBROEK, Secrts.

---

## Footnotes

---

1. Vgl. relaas van die stranding van die skip “De Goede Hoop ” soos vertel deur “Jan Kinxton van Bristol ” in C.332:Attestatiën, no. 146, pp. 183-187. Hierdie John Kingston van Bristol het vertel dat sy skip The Good Hope “den 22n. November 1684 oude stijl van Gravesand ” vertrek het en op 9 Mei 1685 in die buurt van Rio de Natal op die rotse geloop het. Sien aantekening van John Kingston in C.332, p. 214. ↩

2. Die Bon Avontura het van Londen gekom en op 25 Desember 1686 in die baai Piscada ( St. Luciabaai ) gestrand. Sy kaptein was John Gilford van Bristol . Hy is in April 1687 aan die Kaap oorlede. (C.332, p. 205). Vgl. die getuienis van die eerste stuurman Hendrik Witkins, van Bristol in C332:Attestatiën, 1686-1698, no.141, pp. 175-179. Ook C.592:Orig. Dagregister, 1687, pp. 164-165. ↩

3. ‘n Kopie van hierdie resolusie word gevind in C.592:Orig. Dagregister, 1687, pp. 165-168. ↩

4. Sien instruksie vir die opperhoofde van die Jambi van 29 Maart 1687 in C.702:Instructiën, 1686-1 722, pp. 29-33. ↩

5. Vgl. C.592:Orig. Dagregister, 1687, pp. 182-183. ↩

6. Daniel Braams het in 1682 koopman geword en is in 1683 aangestel as boekhouer-generaal. Hy het op die Castricum gerepatrieer. ↩

7. Skipper op De Schelde . ↩

8. Adriaan Verbruggen was ‘n koopman wat op die Spierdijk gerepatrieer het. Hy was die gewese opperhoof van Daatcheron , een van die Kompanjie se kantore in Noord-Kormandel . Dit word deur Van Dam beskryf as “een schoon dorp 12 uuren van Palicol gelegen.” ↩

9. Hierdie resolusie is ook opgeneem in C.592:Orig. Dagregister, 1687, pp. 223-224. ↩

10. Sien C.J.290:Criminele Processtukken, 1687-1688, p. 278. Uit die interrogatiën waarop “den lieutenant Oeloff Berg ter sake van diverse fauten ende wandevoiren op de respective togten nae ‘t Portugeesch gestrande schip Nostra Signora de los Milagros begaen” moes antwoord, blyk dat hy 44 jaar oud was en die Kompanjie reeds 22 jaar gedien het. ↩

11. Vgl. vrae en antwoorde 67 tot 71 van die Interrogatiën in C.J.290:Criminele Processtukken, 1687-1688, pp. 288-289. ↩

12. Sien C.501:Uitg. Brieven, 1685-1687, pp. 288-289, waar Simon van der Stel oor “Oeloff Berg” geskryf het as “een man van seer goede comportementen en bijsondre bequaemheijt”, wat “sig op de gelegentheijt deser gewesten volcomentlijck verstaende ende tot verscheijde malen soo in lanttogten als tot het ruijlen van vee gebruijckt ende vervolgens aen den dienst van de E Comp. seer voordeelig is.” ↩

13. Hierdie ,.documenten en stukken” kan gevind word inKol. Arch. 4000: Brieven en Papieren van de Cabo de Bonne Esperance overgecomen1687, pp. 153-166, asook inKol. Arch. 4001: Brieven en Papieren van de Cabo de Bonne Esperance overgecomen1687, pp. 797-801, 802-826, enKol. Arch. 4006: Bijlagen van de jaren1687-1691, ongenommerd. ↩

14. Vgl.Dagregister, 1687, pp. 227-236. ↩

15. Sien C.416, deel III:Ink.1685-1687, pp. 627-628. ↩

16. Die kassier was Lodewyk van der Stel. Sien attestasie in C.332:Attestatiën, 1686-1698, pp. 215-216. ↩

17. Sien C.681:Orig. Placcaatboek, 1686-1709, pp. 36-37. ↩

18. Vgl. C.681:Orig. Placcaatboek, 1686-1709, p. 38. Ook C.592:Dagregister, 1687, pp. 241-243. ↩

19. Dit wil voorkom asof die woord “door” deurgehaal is. Die betekenis van die sin word daardeur egter nie duideliker nie. ↩

20. Ook opgeneem in C.592:Orig. Dagregister, 1687, pp. 247-249. Verder word in die dagregister van 6 Mei vermeld dat Oloff Bergh die goue en silwer voorwerpe wat hy in die tuin begrawe het, ter vergadering ingelewer het, nadat hy op Maandag, 5 Mei, skuld beken het. ↩

21. Ook opgeneem in C.592:Dagregister, 1687, pp. 267-269. ↩

22. Drie briewe is op 24 Mei na Saldanhabaai gestuur: een aan die opperhoofde van die skip Sion , een aan die skipper van die hoeker Leeuwenberg , en die derde aan Jurgen Kling, sersant van die Kompanjie se pos. Sien C.501:Uitg. Brieven, 1685-1687, pp. 857-859. ↩

23. Ook opgeneem in C.592:Orig. Dagregister, 1687, pp. 311-313. ↩

24. Ds. Johannes Overneij is op Maandag, 5 Mei oorlede. C.592:Orig. Dagregister, 1687, p. 267. ↩

25. Ook opgeneem in C.592:Orig. Dagregister, 1687, pp. 324-326. ↩

26. Hier word Lodewyk van der Stel bedoel. ↩

27. Ook opgeneem in C.592:Orig. Dagregister, 1687, pp. 327-331. ↩

28. Hierdie ses skepe was die Loire , die Gaillard , die Ansel , die Maligne , die Drommedaire en die Normande , wat Tafelbaai op 9 Julie bereik het. (Sien C.592:Orig. Dagregister, 1687, p. 340.) ↩

29. Klaarblyklik het Van der Stel later hierdie voomeme nie ten uitvoer gebring nie, want hy word in ‘n brief van 21 April 1690 op die vingers getik dat hy die Franse in so ‘n groot getal aan land laat kom het en dat hy “generael de Farges met sijne soonen en edelluijden daer ter jaght heeft laeten gaen” en “in ‘t fort of Casteel ter maeltijdt gehadt.” (Kol. Arch.460:Brieven van de Seventienen naer Indiën, 1686-1692, pp. 573-575. Sien ook v. d. Stel se verdediging in C.332:Attestatiën, 1686-1698, pp. 445-447. ↩

30. Sien verklaring in C.332:Attestatiën, 1686-1698, pp. 443-447. ↩

31. Oloff Bergh was reeds op 22 Mei na Robbeneiland gestuur en is daar onder toesig van Hans Michiel Callenbach geplaas. ↩

32. Ook opgeneem in C.592:Orig. Dagregister, 1687, pp. 343-349. ↩

33. Ook opgeneem in C.592:Orig. Dagregister, 1687, pp. 365-367. Van der Stel is weens sy milddadigheid aan die Franse deur Here XVII oor die kole gehaal: “Ons komen van tijdt tot tijdt seer veele klaghten te vooren dat onse eijge schepen soo sobere verversingen krijgen en de meeste schippers en andere met haer eijge gelt moeten te merckt gaen om haer nae eysche van saecken te provideren en ondertusschen voorsiet men andere natien daervan soo rijckelijck.”Kol. Arch.460:Brieven van de Seventienen, 1686-1692, p. 573 (verso). ↩

34. Cornelis Heermans se naam kom voor as baas tuinier in die monsterrol van 1685. Sy loopbaan as equipagiemeester het nie lank geduur nie, want hy het blykbaar “in weerwil van den Commandeur Van der Stell snags aan boord van de Franse schepen” uitgevaar. Daarom het Simon van der Stel hom “inhabiel verklaart en gedeporteert.” (SienKol. Arch3999:en Papieren … overgecomen in den jare1686, p. 510 enKol. Arch.304:Verbalen gehouden van de besoignes in Den Haagh en van eenige andere commissien beginnende met 3 April 1688 en eyndigende 22 July 1694, ongenommerd.) ↩

35. Ook opgeneem in C.592:Orig. Dagregister, 1687, pp. 376-377. ↩

36. Ook opgeneem in C.592:Orig. Dagregister, 1687, pp. 396-398. ↩

37. Teken hier vir die eerste maal as kaptein in die plek van Jeronimus Cruse, wat daardie dag begrawe is. ↩

38. Sien dr. J. Hoge:Bydraes tot die Genealogie van Ou Afrikaanse Famlies, p. 122 asookResolusies van die Politieke Raad, deel II, passim. ↩

39. Sien voetnoot 118 van die jaar 1681 van hierdie publikasie. ↩

40. Sien voetnoot 115 van die jaar 1681 van hierdie publikasie. ↩

41. Sien negende jaargang van dieArgiefjaarboek vir Suid-Afrikaanse Geskiedenis, p. 183. ↩

42. Ibid., p. 436. ↩

43. Sien voetnoot 55 van 1685 van hierdie publikasie. ↩

44. Sien voetnoot 45 van die jaar 1681 van hierdie publikasie. ↩

45. Dit was Joris Christiaens van Stralen, wat in 1686 bottelier was. Hy was ongetroud en is op 9 Julie 1696 oorlede. (Sien C.416, deel IV:Ink. Stukken, 1685-1687, p. 991. Ook C.331;Attestatiën, 1683-1686, pp. 107-123, 131-133 en M.O.O.C. 8/1 nos. 21 en 62 van dieInventarissen.) ↩

46. Seun van Steven Jansz Botma, getroud met Christina Stants van Giessendam. ↩

47. Sien negende jaargang van dieArgiefjaarboek vir Suid-Afrikaanse Geskiedenis, p. 183. ↩

48. Ibid., p. 436. ↩

49. Sien voetnoot 55 van 1685 van hierdie publikasie. ↩

50. Sien voetnoot 45 van die jaar 1681 van hierdie publikasie. ↩

51. Dit was Joris Christiaens van Stralen, wat in 1686 bottelier was. Hy was ongetroud en is op 9 Julie 1696 oorlede. (Sien C.416, deel IV:Ink. Stukken, 1685-1687, p. 991. Ook C.331;Attestatiën, 1683-1686, pp. 107-123, 131-133 en M.O.O.C. 8/1 nos. 21 en 62 van dieInventarissen.) ↩

52. Seun van Steven Jansz Botma, getroud met Christina Stants van Giessendam. ↩

53. Het in 1681 as geregsbode diens gedoen. Sien verder die negende jaargang van dieArgiefjaarboek vir Suid-Afrikaanse Geskiedenis, p. 273. ↩

54. Kom elders voor as Guilliam Vriesent. C.416, deel IV:Ink. Stukken, p. 989. ↩

55. Ook opgeneem in C.592:Orig. Dagregister, 1687, pp. 415-421. ↩

56. Vgl. C.68l:Placcaatboek, 1686-1709, p. 40. Ook opgeneem in C.592:Orig. Dagregister, 1687, pp. 453-459. ↩

57. Ook opgeneem in C.592:Orig. Dagregister, 1687, pp. 465-467. ↩

58. Sien saak teen Jan Pasquaal in C.J.2:Crim. en Civiele regtsrolle, 1674-1688, p. 356. Die vonnis was dat hy as bandiet na die eiland Mauritius gestuur sou word om daar deur eie arbeid die kos te verdien. ↩

59. Waarskynlik word Jacob Rootsteen, vaandrager van die Kompanjie hier bedoel. ↩

60. Vir Linnes en Blum sien onderskeidelik voetnoot 55 van die jaar 1681 en voetnoot 59 van die jaar 1684 in hierdie publikasie. ↩

61. In ‘n hofsaak wat op 8 November 1687 plaasgevind het, het Casper Etligh, soos hy daar genoem word, ontken dat hy “het meeste bod geboden ofte enigh strijckgeld” getrek het en dat hy gevolglik geen koper van Gerrit Victor se eiendom was nie. Die Raad van Justisie het hom egter aanspreeklik gehou en veroordeel om hereregte te betaal “ende dat by faute van dien daerover geregtelijck sal werden geëxecuteert cum expensis” Sien C.J.2:Crim. en Civiele Regtsrolle, 1674-1688, p. 361. ↩

62. Vgl. ook C.592:Orig. Dagregister, 1687, pp. 481-485. ↩

63. Ook opgeneem in C.592:Orig. Dagregister, 1687, pp. 489-490. ↩

64. Ook opgeneem in C.592:Orig. Dagregister, 1687, pp. 490-491. ↩

65. Vgl. C.332:Attestatiën, 1686-1698, p. 227. ↩

66. Ook opgeneem in C.592:Orig. Dagregister, 1687, pp. 495-497. ↩

67. Hierdie resolusie is geneem nadat die landdros op 3 Oktober van ‘n ruiltog teruggekom het met 227 beeste en 684 skape wat hy van die Hottentotte geruil het vir tabak en ander ware. Sien C.592:Orig. Dagregister, 1687, pp. 500-502. ↩

68. In 1686 het Christiaan Freser dispensier in die plek van Joan Blesius geword. Later kom sy naam voor as boekhouer en in 1695 as boekhouer en dispensier. C.332:Attestatiën, 1686-1698, pp. 443-447. ↩

69. Albert van Breugel en Jeronimus Cruse was oorlede, Jan Baptist en Oloff Bergh verban. ↩

70. Vgl. Instruksie van 5 November 1687 aan sersant Dirk van Koningshoven in C.702:Instructiën, 1686-1722, pp. 37-47. ↩

71. Die gekursiveerde woorde is tussen die reëls bygeskryf. ↩

72. Ook opgeneem in C.592:Orig. Dagregister, 1687, pp. 529-534. ↩

73. Ook opgeneem in C.592:Orig. Dagregister, 1687, pp. 537-539. ↩

74. Op 1 Desember staan in die dagregister opgeteken dat die “burgerij der Tafelvalei onder een vaandel, stark 112 koppen, behalven d’ officiers, in vollen geweer en slaande trommen” by die Kasteel opgedaag het. Daarna volg hierdie resolusie. Sien C.592:Orig. Dagregister, 1687, pp. 611-614. Die laaste deel ontbreek. ↩

75. Een van die Kaap se oudste burgers wat in 1654 aan die Kaap gekom het. Sien dele I en II van dieResolusies van die Politieke Raad. ↩

76. Volgens sy handtekening Vloek. Het in 1669 as soldaat na die Kaap gekom en in 1670 vryburger geword. Sien verder voetnoot 35 van 1696. ↩

77. Een van die Kaap se oudste burgers wat in 1654 aan die Kaap gekom het. Sien dele I en II van dieResolusies van die Politieke Raad. ↩

78. Volgens sy handtekening Vloek. Het in 1669 as soldaat na die Kaap gekom en in 1670 vryburger geword. Sien verder voetnoot 35 van 1696. ↩

79. Tot hier, asook dele van die laaste paragraaf is ‘n byna woordelike herhaling van die resolusie van 2 Julie 1687. ↩

80. Vgl. kopie van resolusie in V.C.11:Dagregister, 1687, pp. 499-503, asook die resolusie van 2 Julie 1687, wat hier feitlik herhaal word. ↩

81. Die saak teen Jan van As, wat aan die Kaap gebore was en wat Anthonij van Mallabar, slaaf van Adriana Sterrevelt vermoor het, staan opgeteken in C.J.2:Crim. en Civiele Regtsrolle, 1674-1688, 15 Januarie 1688, p. 363. Nadat hy ter dood veroordeel was, het die Sekretaris Melchior Kemels onder die vonnis geskryf: “is per gratie gedaen harquebuseren en het lijck aen de vrienden toegestaan te begraven”. Vgl. ook C.J.290:Crim. Processtukken, 1687-1688, pp. 405-452. ↩

82. Was getroud met Anna Hoek en het in 1686 twee seuns gehad. ↩

83. Die oorspronklike dagregister ontbreek maar ‘n kopie van hierdie resolusie is te vinde in V.C. 11:Dagregister, 1687, pp. 505-506. ↩

84. Die 12de Desember het op ‘n Vrydag geval. ↩

85. Johannes van Engelen was in 1686 pakhuiskneg en getroud met Geertruijd Wijnantsz. ↩

86. Albert Coopman was van Hilversum afkomstig en nie van Naarden , soos in die Kompanjie se boeke vermeld word nie. Hy het in 1685 met ‘t Land Schouwen na die Kaap gekom. Hy was getroud met Agneta van der Graft van Gorcum. (Sien C.J.2649:Testamentenboek, 1686-1708, pp. 147-154 en pp. 263-272.) ↩

87. Heinrich Schneewind, soos hy in dr. J. Hoge sePersonalia of the Germans at the Cape, 1652-1806 voorkom, word reeds in 1678 in die monsterrol as vryburger genoem. Hy was in 1687 met Catharina Steens van Wesel getroud. Sien negende jaargang van die Argief-jaarboek, pp. 370-371. Vir afskrif van hierdie resolusie sien V.C.11:Dagregister, 1687, pp. 510-511. ↩

88. Al drie was pagters. Sien p. 110 en p. 180 van hierdie publikasie. Na laasgenoemde word in C.J.290, p. 487 verwys as “den brandewijntapper Pieter de Wit anders genaemt Frederick Russouw”. ↩

89. Vryburger wat in 1692 grond gekry het in Stellenbosch . Hy was getroud met Hester Weijers van Lier. (SienGrondbriewe St. en Dr.deel I, pp. 335-336 en C.J.2597:Testamenten, 1691-1700. p. 141.) ↩

90. Vgl. kopie van resolusie in V.C.11:Dagregister, 1687, 512-515. ↩

91. Tot hier is dié resolusie oorgeneem inKaapse Plakkaatboek, 1652-1707, deel I, p. 242. ↩

92. Hierdie brief van 19 Desember 1687 het bewaar gebly in C.416, deel IV:Ink. Stukken, 1685-1687, pp. 971-974. ↩

93. Vgl. Kopie van hierdie resolusie in V.C.11:Dagregister, 1687, pp. 519-522. ↩

94. Vgl. kopie van hierdie resolusie in V.C.11:Dagregister, 1687, pp. 522-524. Blykbaar was daar twis tussen die vernaamste amptenare aan die Kaap, want in die dagverhaal word verder vermeld: “D’Heer Commandeur bespeurd hebbende eenige verwijderingh tusschen de aansienlijkckste sijner onderworpelingen dogt hoognoodig dien vuure in tijds het voedsel te versetten; dieshalven d’ eendragt en onderlinge liefde hun ernstelijck aangepresen hebbende, besloten sij sonder verwijlen hun onder dit volgende verbandschrift te versoenen: Wij ondergeschreven leden van Politiquen en Justitieelen Rade hier aan Cabo de Goede Hoop ten dienste der E.Compagnie bescheiden, verklaren door onbedwongen wil en op ‘t vaderlijck vertoog van den E.Heer Commandeur Simon van der Stel, de misverstanden en onbenoegen soo onderling mogten gereesen zijn, door een algemeene versoening en vergetenheid van ‘t gepasseerde te beslegten, en alle haat, nijd en wrok ter sijden settende, onse gemoederen door eendragt en onderlinge lievde te verhelderen, tot dienst der E.Compagnie, genoegen van den E.Heer Commandeur en stigting deser ingesetenen, belovende verders alle onlusten en misverstanden, soo in ‘t toekomende onder iemand van ons mogten rijsen en ontstaan, deselve aanstonds ter arbitrage van goede mannen bij den Edele Heer Commandeur te stellen, binnen den tijd van vierentwintig uuren te slegten en te sussen, op boete van vijftigh rijxdaalders te verbeuren aan een gastmaal voor de raadspersonen. Onder stond: Aldus gedaan in ‘t Casteel de Goede Hoop den 22n. December 1687 en was geteeckent A. de Man, D. de Chavonnes, J. Rootsteen, Lodewijk van der Stel, C. P. Linnes, J. H. Blum, J. Schrijver, M. Kemels, C. Freser. Lager Me presente en was geteekend: J. G. de Grevenbroek, Secretaris (V.C.11, pp. 525-526.). ↩

95. Sien C.68l:Orig. Placcaatboek, 1686-1709, pp. 45-49. Ook weergegee inKaapse Plakkaat boek, 1652-1707, pp. 243-245. ↩

96. Sien kopie van hierdie resolusie in V.C.11:Dagregister, 1687. pp. 527-533. ↩

97. SienResolusies van die Politieke Raad, deel II, pp. 161, 211-212. ↩

98. Hierdie resolusie is oorgeneem in dieKaapse Plakkaatboek, 1652-1707, deel I, p. 245 en word ook weergegee in V.C.11,Dagregister, 1687, pp. 537-540. ↩

99. Hierdie resolusie is oorgeneem inKaapse Plakkaatboek, 1652-1707, deel I, pp. 245-246. Ook weergegee in V.C.11:Dagregister, 1687, pp. 537-540. ↩

100. Die woord “volg” is deurgehaal en “boven” in die plek daarvan geskryf. ↩

101. Na die handtekening van Andries de Man is ruimte gelaat vir die handtekening van Dominique de Chavonnes. Dit is egter nie ingevul nie, hoewel hy volgens die mededeling bo-aan die resolusie wel teenwoordig was. ↩

102. Vgl. C.681:Orig. Placcaatboek, 1686-1709, deel II, pp. 51-52. In die Plakkaat volg op die woorde “sal bekend maken” die volgende mededeling: “werdende ten dien einde fiscal, landdrost en veldwagter mits desen gelast naukeurig toe te sien dese onse heilsame ordre stiptelijk agtervolgd werde”. Vgl. ookKaapse Plakkaatboek, 1652-1707, deel I, pp. 246-247. ↩

103. Oorgeneem inKaapse Plakkaatboek, 1652-1707, deel I, pp. 246-247. ↩

104. Sien persoonlike brief wat Mankadan op 11 Januarie 1688 eiehandig aan Simon van der Stel geskryf het. (C.J.290:Crim. Processtukken, 1687-1688, pp. 395-400.) Volgens ‘n opgaaf in C.41 6, deel IV:Ink. Stukken, 1685-1687, p. 990 het Mankadan die Kompanjie ƒ193: 7: 1 geskuld. In sy brief aan die Kommandeur kla hy dat hy ‘n ou man is en onregverdig behandel word. ↩

105. Vgl. De Grevenbroek se beskrywing van Claas en die ander Hottentotte inThe Early Cape Hottentots(Deel 14 van die uitgawes van die Van Riebeeck-vereniging) pp. 110-111 en verder passim. ↩

106. Vgl. C.681:Orig. Placcaatboek, 1686-1709, pp. 53-55, wat ook oorgeneem is in dieKaapse Plakkaatboek, 1652-1707, deel I, pp. 247-248. ↩

107. Hierdie besluit is geneem nadat Simon van der Stel Hans Mich. Callenbach, gesaghebber van Robbeneiland , na die Kasteel laat kom het om “ons met bescheidelijker onderrigting te dienen nopende de sobere verstrekking die an uwe behoeftigheden ‘s Comps. wegen gedaan werd”. Sien brief aan Robbeneiland van 4 Maart 1688 in C.502:Uitg. Brieven, 1688-1690, p. 14. ↩

108. Die gekursiveerde woorde is later tussen die reëls bygeskryf. ↩

109. Vgl. kennisgewing in C.681:Orig. Placcaatboek, 1686-1709, pp. 56-57. Dit is die10de Maart opgestel en die 11de Maart “geaffigeerd”. Ses van hierdie voortvlugtige slawe het op 31 Maart reeds tereggestaan. Sien C.J.2:Crim. en Civiele Regtsrolle, 1674-1688, p. 367. ↩

110. Meester J. van Keulen (Ceulen), wat vanaf September 1685 fiskaal aan die Kaap was, was getroud met Aletta van Ceppel en het twee seuns gehad. Hulle het met die gereedliggende skepe na die Ooste vertrek waar Van Keulen eers in Malakka en daarna in Ceylon as fiskaal werksaam was. In 1695 het hy advokaat-fiskaal van Indië geword. Hy is op 11 Desember 1698 in Batavia oorlede. Aan die Kaap is hy opgevolg deur Dirck van Cuijck. (Sien C.502:Uitgaande Brieven, 1688-1690, brief aan Here Meesters, 26 April 1688, p. 81.) ↩

111. Jacob Couper was in 1671 koopman en opperhoof van die Kompanjie se kantore in Japan . In 1678 het hy die oppergesag op Java se Ooskus oorgeneem en in 1685 oor Sumatra se weskus. Hy het nou as Kommandeur van die retoervloot op ‘s Lands Welvaren na Patria teruggekeer. ↩

112. Meester Jan Bitter was vise-kommandeur van die retoervloot. Hy was lid van die Raad van Justisie van die Kasteel Batavia en het saam met sy vrou, Cornelia van Nieuwenrode, op die Waalstroom na sy vaderland teruggekeer. ↩

113. Meester Vincent van Paets was skout by nag van die retoervloot, asook gewese Raad van Justisie van die Kasteel Batavia en gewese ambassadeur na die Keiser van China . Hy het op die Sion gereis. ↩

114. Skipper op ‘s Lands Welvaren . ↩

115. Is in 1682 bevorder tot koopman en was faktuurhouer op die Kasteel Batavia. ↩

116. Skipper van die Eenhoorn . ↩

117. Skipper van die Waalstroom . ↩

118. Skipper van die Sion . ↩

119. Skipper van die Sallant . ↩

120. Cornelis Cnol het sy loopbaan in die Kompanjie as sersant begin, maar het reeds in 1679 burger geword. ↩

121. Skipper van die Bantam . ↩

122. Skipper van die Hobre . ↩

123. Skipper van De Ridderschap . ↩

124. Die vloot van 11 skepe het onder Kommandeur Jacobus Couper op 30 April 1688 vertrek. Sien C.502:Uitg. Br..1688-1690, p. 128, brief aan Batavia, 3 Mei 1688. ↩