C035 v1.20

C. 35, pp. 2-10.

Dingsdagh den {17151126} 26en November 1715Voormiddagh.

Alle present, demptis den E.Es. capitain lieutenant Caje Jesse Slotsboo en ondercoopman Pieter de Meijer, Raad en Secretaris door belet.

Wierd door den Heer hooftadministrateur overgelevert memorie van zodanige goederen, als ‘er nog na confrontatie van de hooft negotieboeken volgens verklaringe van gecommitteerdens onder ulto. Augustus jongstleeden met de mindere negotie boekken quamen te differeren, benevens notitie van de fusten, gereetschappen, artillerij en ander effecten welke bij dieselve attestatien gemotteert, gebroken, bedorven en onbequaam gequalificeert staan; met versoek van dispositie, ten eijnde de eerste behoorlijk conform de verklaringen en hooft boekken mogen werden verevent; ende de andere tot voorkominge van meerder schade, volgens oud gebruijk bij vendu mogten werden verkogt; bestaande de een en ander in de volgende, als:

Bij 't negotiepakhuijs
		over te kort
spijkers	lb.	-	11
zeijlgaarn	lb.	-	1
schaaven	ps.	-	1
boor-ijsers	ps.	-	1
kuijpers schaave	ps.	-	2
Bij 't dispens
		ad item
booter	lb.		20
rijst	lb.	20
rottingh, bosse	ps.	-	5
ajuijn, mudde	ps.	5	-
olijven olij, kannen	ps.	-	49
traankannen	ps.	-	5 1/2
lijnolij, kannen	ps.	11 7/10	-
halvele[^1] leggers	ps.	5
zout, scheepels	ps.	69 1/2
Bij d' wijnkelder
		over te kort
Caabse wijn	kannen	-	96
oude schaaven		26	-
Bij 't equipagiepakhuijs
		idem
mos, bossen		-	950
roet	lb.	-	5
harpuijs	lb.	-	3
beugels tot luijken	ps.	5	-
ijzertrossen	ps.	1/12	-
Marzeijl draaijreeps	ps.	-	3/4
vaderl.[^2] lijnen	ps.	3 1/2	-
ijzere pompstokken	ps.	-	11
gesorteerde zeijlen	ps.	1	-
Bij de wapenkamer
		idem
heele pieken	ps.	-	135
halve do.	ps.	87	-
groff buskruijt	lb.	282	-
kruijt proevers[^3]	ps.	-	3
Bij de kapt' luijtenant
		idem
gezoute visch, half aamen		-	103[^4]
Bij d' kledewinkel	-	ƒ142	idem[^5]
Bij d' kleijne cassa	ƒ27.17[^6]

Bij 't negotiepakhuijs
		over te kort
spijkers	lb.	-	11
zeijlgaarn	lb.	-	1
schaaven	ps.	-	1
boor-ijsers	ps.	-	1
kuijpers schaave	ps.	-	2
Bij 't dispens
		ad item
booter	lb.		20
rijst	lb.	20
rottingh, bosse	ps.	-	5
ajuijn, mudde	ps.	5	-
olijven olij, kannen	ps.	-	49
traankannen	ps.	-	5 1/2
lijnolij, kannen	ps.	11 7/10	-
halvele[^7] leggers	ps.	5
zout, scheepels	ps.	69 1/2
Bij d' wijnkelder
		over te kort
Caabse wijn	kannen	-	96
oude schaaven		26	-
Bij 't equipagiepakhuijs
		idem
mos, bossen		-	950
roet	lb.	-	5
harpuijs	lb.	-	3
beugels tot luijken	ps.	5	-
ijzertrossen	ps.	1/12	-
Marzeijl draaijreeps	ps.	-	3/4
vaderl.[^8] lijnen	ps.	3 1/2	-
ijzere pompstokken	ps.	-	11
gesorteerde zeijlen	ps.	1	-
Bij de wapenkamer
		idem
heele pieken	ps.	-	135
halve do.	ps.	87	-
groff buskruijt	lb.	282	-
kruijt proevers[^9]	ps.	-	3
Bij de kapt' luijtenant
		idem
gezoute visch, half aamen		-	103[^10]
Bij d' kledewinkel	-	ƒ142	idem[^11]
Bij d' kleijne cassa	ƒ27.17[^12]

D’ volgende zijn gemotteert, bedorven of onbequaam:

In 't negotiepakhuijs
14	ellen trijp,	gemotteert.
13	ps. snuijters,	onbequaam.
14	ps. ijzere potten,	gebrooken.
21	ps. groote zwartsel tonnetjes,	gebrooken.
49	ps. klijne do. do.	do.
23	ps. avegaars,	onbequaam.
22	ps. schaven, timmerm.[^13]	onbequaam.
6	ps. boorijsers	do.
2	ps. omslagen	do.
1	ps. dissel	do.
27	ps. bijtels	do.
6	ps. nijptangen	do.
10	ps. trekzagen	do.
3	ps. spijker hamers	do.
1	ps. troffel	do.
1	ps. handschroef	do.
2	ps. buijgtangen	do.
1	ps. croos	do.
1	ps. verlaatboor	do.
4	ps. deuvikkranen	do.
7	ps. cuijpersdissels	do.
17	ps. gezorteerde schaven	do.
3	ps. snijmessen	do.
7	ps. schulp en wielboren	do.
42	ps. parrings	do.
	eenige zeijsens.

In 't negotiepakhuijs
14	ellen trijp,	gemotteert.
13	ps. snuijters,	onbequaam.
14	ps. ijzere potten,	gebrooken.
21	ps. groote zwartsel tonnetjes,	gebrooken.
49	ps. klijne do. do.	do.
23	ps. avegaars,	onbequaam.
22	ps. schaven, timmerm.[^14]	onbequaam.
6	ps. boorijsers	do.
2	ps. omslagen	do.
1	ps. dissel	do.
27	ps. bijtels	do.
6	ps. nijptangen	do.
10	ps. trekzagen	do.
3	ps. spijker hamers	do.
1	ps. troffel	do.
1	ps. handschroef	do.
2	ps. buijgtangen	do.
1	ps. croos	do.
1	ps. verlaatboor	do.
4	ps. deuvikkranen	do.
7	ps. cuijpersdissels	do.
17	ps. gezorteerde schaven	do.
3	ps. snijmessen	do.
7	ps. schulp en wielboren	do.
42	ps. parrings	do.
	eenige zeijsens.

In de kledewinkel
1	ps. brede Zuratse chits, beschadigt.
2 3/4	ellen pijlaken, doorgaans gemotteert.
2	ps. cuts[^15] dekens, verrot.
1	ps. Guiniees lijwaat, doorvlekt.
1	ps. gerras do.
6	ps. zeeven, beschadigt.
In de wijnkelder
8	pr. onbequaame heele leggers.
1	vat Delfs bier, zuur.
In 't equipagiepakhuijs
1	2 ps. domme cragten, onbequaam.
1	ps. fokkemast, dito

In de kledewinkel
1	ps. brede Zuratse chits, beschadigt.
2 3/4	ellen pijlaken, doorgaans gemotteert.
2	ps. cuts[^16] dekens, verrot.
1	ps. Guiniees lijwaat, doorvlekt.
1	ps. gerras do.
6	ps. zeeven, beschadigt.
In de wijnkelder
8	pr. onbequaame heele leggers.
1	vat Delfs bier, zuur.
In 't equipagiepakhuijs
1	2 ps. domme cragten, onbequaam.
1	ps. fokkemast, dito

Op de wapenkamer
4	pr. carabijnslaaden, gebrooken.
eenige	pistoollaaden, do.
27	pr. snaphaanlaaden, onbequaam.
61	pr. heele pieken, gebrooken.
36	pr. halve do., do.
1214	pr. onbequaame scheeden.
50	pr. patroontassen zonder riemen.
7	pr. tromvellen, onbequaam.
4	pr. vellen van opgemaakte trommels, onbequaam.
4	pr. tromvaten, onbequaam.
8	pr. koevoeten, do.
13	pr. vuurpotten, do.
35	pr. handgranaden, do.
	verscheijde wielen, assen, spaken, en vellingen van affuijten, van diverse caliber.
d' volgende huijsmeubelen
waar van volgens verklaringh eenige vermist zijn:
1	ps. stoofpan.
2	ps. copere kandelaars.
5	ps. do. snuijters.
9	ps. tinne tafelborden.
9	ps. do. lepels.
3	ps. do. zoutvaten.
1	ps. do. mostertpot.
92	ps. tafelmessen.

Op de wapenkamer
4	pr. carabijnslaaden, gebrooken.
eenige	pistoollaaden, do.
27	pr. snaphaanlaaden, onbequaam.
61	pr. heele pieken, gebrooken.
36	pr. halve do., do.
1214	pr. onbequaame scheeden.
50	pr. patroontassen zonder riemen.
7	pr. tromvellen, onbequaam.
4	pr. vellen van opgemaakte trommels, onbequaam.
4	pr. tromvaten, onbequaam.
8	pr. koevoeten, do.
13	pr. vuurpotten, do.
35	pr. handgranaden, do.
	verscheijde wielen, assen, spaken, en vellingen van affuijten, van diverse caliber.
d' volgende huijsmeubelen
waar van volgens verklaringh eenige vermist zijn:
1	ps. stoofpan.
2	ps. copere kandelaars.
5	ps. do. snuijters.
9	ps. tinne tafelborden.
9	ps. do. lepels.
3	ps. do. zoutvaten.
1	ps. do. mostertpot.
92	ps. tafelmessen.

Waar op na behoorlijke resumtie gedelibereert wesende, verstaan is, alle de overbevondene bij de negotieboekken in te nemen en de te kort komende de respe. administrateurs te laten verantwoorden, ‘t zij dat zij voorn.effecten billijk konnen liquideren ofte anders te doen betalen en specialijk ook indiervoegen te handelen met de 135 heele en 87 halve piekken, die over en te kort zijn, als een oud erreur wesende, veroorsaakt door nonchalance der vorige hooftadministrateurs en gezaghebber van de wapenkamer, en zulx omme ‘t een en ander eens in debita forma effen en in accorde te sien.

Van gelijk, dat met de gemotteerde, bedorven en onbequaame zal werden gehandelt na ‘t voorstel van gemelten E. hooftadministrateur, zodanig dat ijder minder administrateur daar en boven gequalificeert werd ‘er nog zodanige per memorie te mogen bijvoegen als zij met overlegh van den hooftadministrateur ten meesten nutte van de E.Compe. zullen vermeijnen te requireeren, mitsgaders de huijsmeubelen volgens jaarlijx gebruijk af te schrijven.

Vervolgens dat de Edele Heer Gouverneur te kennen gaf, hoe zeeker burger met name Dirk Bachus van Cempen,¹⁷ zijnde eenigen tijd gebruijkt geweest tot het cureeren, bekwassen en branden van ‘s Comps. paarden, ten getalle van 195 stukx, zo nu als dan¹⁸ zijn Edele dikwijls hadde lastigh gevallen om de voldoeninge dat volgens bekent gebruijk ordinaris een schellingh was geweest; ook verstaan is hem daar voor uijt ‘s Comps. cassa te laten verstrekken Rxs. 25, zijnde vijf schellingen meer als ses stuijvers van ijder beest.

Als mede te laten verstrekken eenige combaarsen aan den opperchirurgijn van ‘t hospitaal, omme te dienen tot deksel voor de siekke slaaven, onlangs met het freguat de Leidsman van Madagascar aangebragt, mits dat hij chirurgijn daar voor de vereijschte sorge sal moeten dragen, dat niet verwaarloost ofte weg gebragt worden.

Waar na den E. fiscus produceerde schriftelijk raport behelsende de voorstellinge van den schipper en verdere onder den 24en deser aanstelde officieren van ‘t schip Vrijburgh , als mede dat het scheepsvolk volkomen bereit waren de reize met dien bodem na Batavia te doen, en specialijk mede, dat zij lieden het bewuste versoekschrift onder den 24en deser gemelt, alleenlijk hadden geteekent op versoek van hunnen gewesen schipper Jan de Koningh.

Aldus geresolveert ende g’arresteert in ‘t Casteel de Goede Hoop, ten dage en jaare voors.

[Signed:] M. DE CHAVONNES.

[Signed:] A. CRANENDONK.

[Signed:] C. v. BEAUMONT.

[Signed:] D. M. PASQUES DE CHAVONNES.

[Signed:] J. CRUSE.

[Signed:] JNS. SWELLENGREBEL.

[Signed:] JAN DE LA FONTAINE.

[Signed:] In kennisse van mij, H. VAN DER MEER PIETERSOON, E.g.Clercq.

C. 35, pp. 11-14.

Dingsdagh den {17151203} 3en December 1715. Voormiddags.

Presentibus omnibus, dempto den independent fiscaal de Heer Cornelis van Beaumont en de ondercoopluijden, de Es. Jacobus Cruse en Jan de la Fontaine, door belet.

Gedelibereert zijnde op de overgebragte nominatie van den Drakenstijn se kerken-raad, zo is voor af de daar bij gedane electie op Jacob Villers als ouderlingh in plaatse van de afgaande Pieter Russouw g’approbeert; en voorts uijt het daar bij genomineert dubbelt getal tot diakonen verkoren

Guilliam Lore[^19] en	} voor de afgaande Hermanus Bosman en Hercules Despre.[^20]
Pieter Jourdaan

Guilliam Lore[^21] en	} voor de afgaande Hermanus Bosman en Hercules Despre.[^22]
Pieter Jourdaan

Heeren weesmeesteren deser stede bij request te kennen gevende hoe derselver boode Jan Jurgen Roose haar versogt hadde van zijne bedieningh ontslagen te mogen werden, dierhalven den Edele Heer Gouverneur en Agtbe. Raad versoekende de goetheit te willen hebben, den voorn. Rooze van Zijn bodens bedieninge te dimitteeren en weder tot die dienst aan te stellen den clercq van de weeskamer Antonij Faure;²³ zo is goedgevonden ‘t gem. versoek te accordeeren, mits dat hem Faure zijne gagie bij de soldijboeken zal werden afges.

Door den capitain de Heer Chavonnes als president der burger crijgsraad te kennen gegeven zijnde, dat den burger vaandrigh Johannes Laubzer, zigh met consent van de Edele Heer Gouverneur, met er woon onder ‘t district van Stellenbosch had begeven, waardoor die plaats vacant was gewerden; en dierhalven uijt name van voorn. crijgsraad versoekende, dat die plaats weder mogt gesupleert werden: Zo is in desselfs plaatse weder tot vaandrigh verkooren en aangestelt gewerden den burger Johannes Lampe.²⁴

Voorgedragen wesende, op wat wijse ten meesten dienste der E.Comp. behoorde gehandelt te werden met het coorn, dat door de wede. van den gewesene landbouwer Michiel Romond,²⁵ onder Stellenbosch , op ‘s Comps. grond gezaaijd en volgens vonnisse van den Raad van Justitie deses Gouvernements voor de E.Compe. geconfisqueert is gewerden, zo is dieswegen gebesoingeert zijnde, goed gevonden ende beslooten, door dien ‘t zelve door ‘s Comps. dienaren daar ter plaatse niet na behoren kan ingesamelt, en eer ‘t zelve rijpt, ligt door ‘t vee kan vernielt werden, omme de voorn. wede. Romont te laten afvragen, of genegen is, dat coorn voor de geregte helft te ougsten, en schoon gemaakt zijnde, de andere helft voor de E.Compe. in ‘t graan maguazijn te leveren, dogh dat ondertussch[en] alomme biljetten g’affigeert en een iegelijk g’preadverteert werden zal, dat ‘t genoemde graan op den 14en deser maand publijck aan de meest biedende zal werden vercogt, en dat den geenen die inklineeren mogten ‘t zelve uijt de hand te coopen, hun inmiddes²⁶ aan den Edele Heer Gouverneur konnen aangeven, om als dan dieswegen een nader besluijt te nemen.

Aldus g’resolveert ende beslooten in ‘t Casteel de Goede Hoop, ten dage en jaare voors.

[Signed:] M. DE CHAVONNES.

[Signed:] A. CRANENDONK.

[Signed:] D. M. PASQUES DE CHAVONNES.

[Signed:] K. J. SLOTSBOO.

[Signed:] INS. SWELLENGREBEL.

[Signed:] In kennisse van Mij PR. DE MEIJER, Rt. en Secrets.

C. 35, pp. 15-20.

Dingsdagh den {17151217} 17en December 1715. Voormiddags.

Presentibus omnibus.

Gelesen en geresumeert zijnde de overgebragte nominatien van de eerw. kerkenrade van de Caab en Stellenbosch , mitsgads. van de collegies van Burgerraden, weesmeesteren, Commissarissen en heemraden van Stellenbosch en Drakenstijn , Zo is voor af de electie van ouderlingh op Hendrik Moller door de Caabse kerkenraad gedaan, g’approbeert en uijt ‘t genomineert dubbelt getal tot diaken, uijt ‘s Comps. dienaren, in plaatse van de afgaande Jan van Hoorn verkooren Jan d’ Allij, als mede voor de afgaande Pieter Meijer uijt de burgers Durand Soellie:²⁷ zijnde ‘t versoek omtrent Cornelis Doesse²⁸ gedaan, om nogh een jaar als diaken te continueeren, g’accordeert.

Insgelijks is de electie van de Stellebosch kerkenraad tot ouderlingh op Pieter van der Bijl, insteede van de afgaande Johannes Mulder, g’approbeert en in plaatse van de uijtgediende diakon Jacobus de Lange, g’eligeert Jacobus de Reus.

Voorts zijn tot Burgerraden verkooren Hendrik Bouwmanen Johannes Heufke voor de afgaande Hendrik Doncker en Gillis Sollier.

Item tot weesmeesteren in plaatse van Jan David Vierabent en Matthijs Bergstedt,²⁹ Pieter Rocques Pasques de Chavonnes en Gillis Sollier.

Zijnde op ‘t gedaan versoek van Commissarissen van civile en huwelijksaeken om den president den E. Jacobus Cruse en de Commissarissen, de Chavonnes en Schepers, nogh een jaar te laten continueeren om redenen daar bij g’alligeert, goed-gevonden ‘t zelve te accordeeren, en wijders voor de aftredende Jan David Vierabent en Hugo van der Meer, ‘s Comps. wegen tot Commissarissen uijt ‘t dubbel genomineert getal aangestelt Cornelis Barends en Niclaas Heijningh.

En wijders tot heemraden aan Stellenbosch g’eligeert, in plaatse van Johannes Wessels en Jacobus de Lange, Dirk Coetse en Warnar van den Brink, mitsgaders tot heemraden van Drakenstijn voor de afgaande Francois du Toit en Joost Hendrik Frits, Claude Marais en Schalk Willemse van de Merwe.

Vervolgens gedelibeert zijnde omtrent ‘t gedaan versoek van de Stellenbosch e en Drakenstijn se kerkenraad omtrent een Commissaris Politicq tot ‘t opneemen der armreekeningen &a. aldaar, zo is daar toe aangesteld den capit. de Heer Dominicus Marius Pasques de Chavonnes omme in ‘t begin van ‘t aanstaande jaar na derwaarts te gaan.

Door den Edelen Heer Gouverneur voorgedragen zijnde, of niet best zoude zijn dat men, agtervolgens de g’eerde ordres de³⁰ Edele Heeren Majores, ‘t scheepje de Leijdsman , van dessevs reijse na Madagaskar weder ter deser rheede g’reverteert, na Batavia depescheerde; te meer man niet in staat is, ‘t zelve bij gebrek van geweeren, Mexicaanse realen, weder een reijze tot den slavenhandel te laten onderneemen, niet tegenstaande men ‘t geensints met de aangebragte lijfeijgenen can rond schieten. Zoo is dieswegen gebesoigneert zijnde, eenparigh verstaan, dat bodemtie met de komst der retourscheepen, met zoo veel nieuwe granen als men dan in voorraad zal hebben na Batavia te laten vertrecken, en inmiddes³¹ in staat van reijsvorderingh te doen brengen; en ten welken eijnde desselfs groote rha over welkers defect den schipper geclaagt heeft, door gecommitteerdens te laten visiteeren.

Aldus g’resolveert en beslooten in ‘t Casteel de Goede Hoop, ten daage en jaare voors.

[Signed:] M. DE CHAVONNES.

[Signed:] A. CRANENDONK.

[Signed:] C. v. BEAUMONT.

[Signed:] D. M. PASQUES DE CHAVONNES.

[Signed:] K. J. SLOTSBOO.

[Signed:] JB. CRUSE.

[Signed:] JNS. SWELLENGREEEL.

[Signed:] JAN DE LA FONTAINE.

[Signed:] In kennisse van mij PR. DE MEIJER, Rt. en Secrets.

C. 35, pp. 21-38.

Dingsdagh den {17151224} 24en December 1715. Voormiddags.

Presentibus omnibus, dempte den capitain luijtenant Slotsboo.

Door den hooftadministrateur de Hr. Abraham Cranendonk geproduceert en overgelegt zijnde, een beantwoordingh op de aantekeningh en ordres der Hooge Regeeringh in India, concernerende de bevindinge der negotieboeken deses Gouvernements van ao. 1712/13 en deselve van de volgende inhoudt bevonden zijnde:

Antwoorde op de aantekeninge en ordres der Hooge Regeringe in India concernerende de bevindinge der Caabse boecken van ao. 1712/13 en voor zo verre de veranderde regeringe deses Gouvernements haar pligt in deselve, en sigh in staat gevonden heeft, de vorige misslagen na de intentie van wel gemelde Haar wel Edele Groot Achtbare te herstellen.

Lra. A.

D’ verminderinge der lasten wert alhier zo veel mogelijk is g’practiceert, betuijgende ider minister voor het zijne daar omtrent te vigileeren.

Lra. B.

D’ vermenginge van ‘s lands inkomsten met de winsten op goederen, zullen voortaan agtervolgens dese ordre op winst en verlies gemeijnd, en die twee zaken onderscheijden op het generaal afges. en overgedragen werden, gelijk nu met het sluijten der boeken onder ulto. Augustus deses jaars al een begin gemaakt is.

Lra. C.

Bij d’ nu overgaande boecken zijn ingepakt alle verklaringen, extract resolutien &a. tot de afgeschrevene zaken specterende, zodanigh den nieuwen administrateur deselve heeft ingekregen off hem die ter hand gesteld zijn. Wat wijder[s] de afschrijvingen van niet meer dan 5 per cto. op de stijfsel, 1 1/2 per cto. op het ijzer en 3 per cto. op de zeep belangen, mitsgrs. de goederen daar geen afschrijvinge op wert geconsenteert, deswegen gedragen wij ons in ‘t gunstigh welnemen aan de resolutie van den 19en November jongstleeden alhier in vergaderingh genomen, ootmoedigh versoekkende de redenen en motiven tot ons besluijt bij deselve uijtgebreijd geaggreert³² te mogen werden.

Lra. D.

Konnen hier op niet anders repliceeren als in alle eerbiedigheit onder Lra. A geexpresseert staat.

Lra. F.

D’ordres ten reguarde van de zeep onder dese letter vervat, zoude terstond zijn opgevolgt, indien het voor d’ Edele Heer Gouverneur geen volslagene onmogelijkheit was, omme het met 20 lb. per maant te konnen stellen, hebbende zijn Edele eensdeels een sterke famielje, ende ten andere een swaren en geduurigen aanval ter occasie van zo menighvuldige scheepen als hier jaarlijks aankomen. Daar en boven is dese praesidie niet, gelijk als alle andere Compagnies stercktens en comptoiren, gelegen in de midden van een geschikte landaard, die tot huijsselijke reijnigheden gewent, om loon, beneffens haaren arbeit ook alle meterialen toebrengen, maar ter contrarie in een gewest, daar den landaart woest, ende men over zulx van alle die commoditeijten versteken is; om alle welke redenen dan de meerdere verstreckinge gecontinueert hebbende, hopen wij ook dat uw wel Edele Grt.Achtbe. die zullen gelieven goet te keuren, ende dit kleen principaal daar aan te passeeren.

Lra. G.

Omme de zwaare lasten van scheepsonkosten zo veel mogelijk te verminderen ende alles op het zuijnigste te overleggen, mitsgaders niets dan dat noodzaakelijker is te verstrecken, hebbe[n] wij doorgaans onse zorge besteet, maar dewijle van dat werck geen meester zijn, vermits de scheepen hier min en meer gebreckig aankome[n], zo hopen wij, dat uw Wel Edele Groot Achtbe. in den gevolge ons vermogen daar na zullen gelieven te considereren.

Lra. I.

Het gerecommandeerde in desen zal door ons zorgvuldiglijk gehoorsaamt ende waargenomen werden.

Lra. K.

D’ adsistenten in dit Gouvernement zijn door den Heere Raat Extraordinaris Daniel Heinsius, wanneer als Commissaris alhier passeerden, bij zijn Wel Edele regulament voor de Kaap, dato pmo. Maart ao. 1699, met rantsoen van drank gefavoriseert.³³

Lra. M.

Omtrent het buscruijt meenen wij in eerbiedigheit geseght dat tegenwoordigh den oirber en menagie zo veel wert betraght als ooijt gedaan heeft konnen werden; sullende het verstrekte en geconsumeerde voortaan na dese ordre onder behoorlijke specificatie op ordinaire ongelden bij den anderen werden gebraght.

Lra. N.

Alvorens de remarques en ordres ten reguarde van dese rekeningh te hebben ontfangen, konnen wij uw wel Edele Groot Agtbe. voor zo verre ‘t ons te voren komt, met eerbiedigheit seggen, dat de bouwvalligheit van des E.Comps. pakhuijzen en woningen alhier, zo binnen het Casteel als daar buijten, ‘t hospitaal &a. al van eenige jaren herwaarts blijkt zeer groot te zijn geweest, wijle de Heeren Commissarissen successive dat niet alleen bevonden,³⁴ maar ook de Heeren Meesters telkens verthoont hebben, zulx haar wel Edele Hoogh Agtbe. ons vervolgens, en daarop ook wel van de meest benodigde houtwerken tot een kragtige reparatie hebben willen voorsien; maar gelijk men in dit quartier altijd aan het een of ander der materialen gebrek lijdt, en het light nog veel moeijte zal kosten eer men al het benodighte teffens aan de hand heeft, zo is die reparatie nog niet werkstelligh te maken geweest, en daar uijt wel af te meten, dat hoe suijnigh de dagelijxe onderhoudinge zijn, en nog werden aangeleght, deselve egter al hoog op stok moeten lopen.

Lra. P.

D’ fortificatierekeningh zal na de ordre in desen behoorlijk werden gecontinueert.

Lra. Q.

D’ post van 22 wieltrossen daar page. 143 ƒ100 op misreekent was, is op pagina 153 in het zelve journaal geredresseert. Het abuijs rakende de groote en kleijne waakrocken is een fout van de copist, die in plaats 27 voor ider soort 72 stux heeft geschreven.

Dat van de liberale giften scheelt in het zwaargelt, ‘t welke moet zijn ƒ3622:4:-, zulx dese uijtrekeningh plaats hout.

D’ ƒ31:12:- van het buskruijt komen³⁵ daar van daan, dat de quantiteit restant niet precise, maar tegens 6 1/2 stuijvers ruijm per pond is uijtgerekent; konnende dit verschil over de 38436 ponden, die het geweest zijn, op verre na geen penningen op 1 lb. uijtmaken.

Wijders zijn de verdere rekenfeijlen daar het behoort geredresseert.

La. R.

Insgelijks is ook geschiet met de verschillen tusschen het negotiejournaal en het cassaboek. Dan wegens de Rs.990:12:- dient in alle eerbiedigheit, dat de capitale daar de cas bij het voors. journaal page. 1 voor gedebiteert staat, ende waarmeede deselve op pag. 244 geslooten is, niet gantschelijk hebben bestaan in rëele³⁶ contanten, die zodanigh bij cassa bevonden waaren, gelijk gemelte journaal qualijk dicteert, maar dat daar onder telkenmale begreepen is geweest het restant van de agterstallige leeningen, daar de kas naar het schijnt van outs al mede beswaart is geworden, ten eijnde de cassiers successive het geene daar op wierde afbetaalt, maandelijx van die beswaarnisse aftrecken ende de contanten daar mede vermeerderen zoude, tot de eijndelijke liquidatie toe; en dus heeft den cassier Voet dan wegens het voor jarig

restant sig wel niet meer aangetrocken als	Rs. 27530 off ƒ82590
maar egter distinctelijk aan leningen, die doenmaals nogh onbetaalt waren ende dewelke als voors. staat, bij de negotieboeken niet uijt de contanten onderscheijden waren, daar bij gestelt	Rs. 1020 7/8 -ƒ3062:12:08
makende dese posten alzo met malkanderen een zomma van	ƒ85652:12:08

restant sig wel niet meer aangetrocken als	Rs. 27530 off ƒ82590
maar egter distinctelijk aan leningen, die doenmaals nogh onbetaalt waren ende dewelke als voors. staat, bij de negotieboeken niet uijt de contanten onderscheijden waren, daar bij gestelt	Rs. 1020 7/8 -ƒ3062:12:08
makende dese posten alzo met malkanderen een zomma van	ƒ85652:12:08

Sulx den cassier voormelt, in plaatse van met ƒ3014:17 te kort, zijn restant van ao. 1710/11 met ƒ47:15:8 meer verantwoord heeft dan bij dit journaal gedebiteert stond. Wijders werd bij voors. journaal pag. 244 op de vorige indistincte wijse per restant gerekent in cassa te zijn gebleven ƒ62198:9:8, edogh den cassier als voren wel distinguerende

stelt aan contanten	ƒ59227:17:08
aan agterst. leningh	ƒ3016:17:08
te zamen	ƒ62244:15:00

stelt aan contanten	ƒ59227:17:08
aan agterst. leningh	ƒ3016:17:08
te zamen	ƒ62244:15:00

des wederom over ƒ46:5:8, differerende met het vorige erreur alzo ƒ1:19:- Wij konnen niet precise aanthonen waar aan dese verschillen sigh accrocheren, derhalven zullen hier alleen bij voegen, dat de cas desen jare met de negotieboeken d’accorde gesloten is.

Wat nu belangt de Rs.15 1/4 daar moeste den cassier sigh voor debiteeren, om dat hij dit gelt in ‘t begin van December wel op zijn restant agterstallige leninge minder ingeboekt, maar doenmaals zijne contanten daar mede niet vergroot ofte vermeerdert hadde.

Lra. S.

Het blijkt ons niet dat hier ooijt leningboekjes zijn gehouden, maar wel datter rollen gemaakt zijn van de burgers die volk leende, welke rollen somtijts verschreven zijn, en waar van als dan afgelaten wierden alle die voldaan hadden. Van de nog mancquerende gaat de copia tot uw wel Edele Groot Agtbe. speculatie hier neffens; konnende deselve niet meer vergroot werden, ter zake bij resolutie van den 17en Februarij 1700 alhier is goet gevonden dat de burgers voor die geene, dewelke haar van de E.Compe. in lening wert toegestaan, terstont in cassa zullen moeten voldoen zo veel als de persoon in leeningh gaande, op zijn soldijrekening te quaat staat, gelijk ‘tzedert die tijt dan ook gepractizeert is.³⁷

Lra. T.

D’wijle uw wel Edele groot Achtbe. intentie omtrent de 2 posten rakende Drakenstijn en Stellenbosch bij dese negotieboeken is voldaan, zal daar inne schultplichtelijk op den zelve voet werden gecontinueert, zijnde den cassier het overgesondene model aanwijsende hoe dese liberale giften onder de contanten te brengen ende te laten voortlopen ter hande gestelt, en reets door den zelve g’obtemporeert.

Lra. V.

Tot het voorkomen van zodanige fouten als hier bij aangehaalt staan, ende Uw Wel Edele Groot Agtbe. met veele redenen misnoegen geven, zal ons devoir behoorlijk aangewend werden: zijnde van dese, de geene die regulier haar belende hebben konnen vinden ordentlijk verbetert, ende alle de andere met het sluijten der boeken desen jare buijten nadeel van de E.Compe. geredresseert.

Lra. W.

Met de cassa aan dese 2 posten te debiteren naar uw Wel Edele Groot Achtb. voorschrift gehandelt wesende, als hier voor onder Lra.T. zo moeten wij met alle sub-missie bekennen, niet te konnen bevatten op wat wijse den Heere visitateur verstaat, dat die op het Comptoir generaal hadde behooren afgesloten te werden, en de restanten daar mede aldus te vergrooten zoude zijn geweest: zijnde het beijde te vorenstaande posten. Versoeken derhalven ootmoedelijk hier omtrent door Zijn Wel Edele nader geinstrueert te mogen werden, omme schultpligtelijk te konnen obedieeren.

Lra. X.

Copia vrij boek van ao. 1712/13en. gaat met dat van het voorledene boekjaar neffens de boeken over; zullende voortaan sorge gedragen werden, dat hetzelve jaarlijx de boecken bij geleght werden.

Aldus in alle eerbiedigheit beantwoort ende alhier ter vergaderinge geresumeert zijnde, heeft den wel Edele Gestr. Heere Gouverneur en den Raad deses Gouvernements sig in allen deelen daar inne geconformeert.

Zoo is na resumptie en deliberatie op deselve goed gevonden ende beslooten, omme die zodanig ter ordre van den Edele Heer Gouverneur en den Raat, door den Secretaris getekent, per naaste aan haar Edele Groot Agtbe. te Batavia over te maken.

Vervolgens door den independent fiscaal de Heer Cornelis van Beaumont voorgedragen zijnde, hoe na gedane enquesten had ondervonden dat den onderstuurman van ‘t na Batavia vertrockene schip Vrijburgh , Pieter Hartman van Amsterdam, den welke volgens Raadsbesluijt van den 26en der jongst gepasseerde maand November om redenen daar bij vervath, onder andere officieren dier bodem, mede aangehouden te dier tijd, niet alleen geheel ziek en als beroert geweest hebbende, van dat werk geheel ignorant was geweest en dat met den zaak van den schipper en andere schepelinge bij na in staat was om te konnen laten dienen; zo is verstaan den voorne. onderstuurman Pieter Hartman, als inmiddes op ‘t scheepje de Leijdsman geplaast geweest, bij eerste ockagie in zijn qualiteit te laten vertrecken.

D’ schippers van de retourscheepen Gansenhoef en ‘t Huijs ter Leede ³⁸ versoeckende door dien hun te zwak van manschap bevonden om die scheepen, alzo ‘t tuijgh volgens haar voorgeven te zwaar is, te konnen regeeren, dat ‘t getal tot 60 koppen toe mogt werden vergroot, en dierhalven in opmerkingh genomen zijnde, dat de Heeren van de Hooge Regeeringh tot Batavia ons bij derselver missive van den 13en September deses jaars³⁹ zeggen dat door dien voorne. bodems ingevolge de ordere en het aanschrijvens van onze Heeren Principalen bij missive van den 19e Julij 1714⁴⁰ ider in ‘t geheel maar zijn bemand met 45 koppen, en dat getal voor haar lieder verschijningh alhier, door onverhoopte toevallen van sterfte ofte andersints zoude konnen zijn vermindert, dat haar EdIs. dierhalven dienstigh g’acht hebben ons te ordonneeren, die bodems bij haar vertrek in plaatse van de manqueerende, of die door ziekte tot den dienst onbequaam zoude mogen weesen, wel met andere frisse manschap, dogh niet boven het voormelte getal te moeten suppleeren of verstercken. Zo is goed gevonden ‘t zelve versoeck ingevolge die ordre te declineeren en voor de manqueerende of zieke manschap andere te laten overgaan.

Aldus g’resolveert ende g’arresteert in ‘t Casteel de Goede Hoop, ten dage en jaare voors.

[Signed:] M. DE CHAVONNES.

[Signed:] A. CRANENDONK.

[Signed:] C. v. BEAUMONT.

[Signed:] JB. CRUSE.

[Signed:] JNS. SWELLENGREBEL.

[Signed:] JAN DE LA FONTAINE.

[Signed:] In kennisse van mij, PR. DE MEIJER, Rt. en Secrets.

C. 35, pp. 39-42.

Dingsdagh den {17151231} 31en December 1715. Voormiddags.

Presentibus omnibus.

Den Edelen Heer Gouverneur voordragende hoe de Edle. Hoog Agtbr. Heeren Bewindhebberen ter vergaderingh van Zeventhiene bij der selver zeer g’eerde missive, gedateert in Amsterdam den 29en Julij 1710,⁴¹ ten reguarde van ‘t versenden der granen na Batavia, hebben gelieven te noteeren, dat de prijs van ƒ8:10 voor het mudde tarw haar Edles. Hoog Agtbe. al wat hoog te voren comt, en die vermeijnen, dat bij goede gewassen wel wat zal konnen en dienen vermindert te werden, eeven als met de boonen en erweten is geschiet. Mitsgrs. dat haar Edle. Groot Achtbe. tot Batavia bij der zelver g’achte letteren van den 8en October deses jaars,⁴² hebben aangehaalt, dat haar Edelenswederom bij haaren eijsch geen tarw hebben gevordert om zodanige redenen en motiven als haar Edls.⁴³ bij missive van 12en October 1714 hebben aangeschreven;⁴⁴ en dat aldaar nogh een quatiteit van 461 lasten Caabse, en 77 ditos andere zoort tarw, die in geen twee jaren te vertieren zullen weesen, restant was; en waar op door dies slegte gesteltheit van een groot gedeelte, of wel het gros van dien, geen kleene schade voor de E.Compe. en dit Gouvernement stont te vallen.

Zoo gaf zijn Edele in consideratie, of ten meesten dienste der E.Comp. en om deese ingesetenen in ‘t vertieren hunner granen niet te verhinderen, het best en noodzakelijck zoude weesen, dat men de prijs der tarwe, die tot nogh ‘s Comps. weegen tegen ƒ8:10:- de mud is aangenomen, enigsints verminderde om alzo de daar bij geledene schade te goede te comen; te meer men alhier weder een goed gewas gehad heeft, en nogh met een groote quantiteit bezet is, en waar door haar Edls. tot Batavia bij ‘t overmaken van dat graan, na alle gedagten meerder genoegen zullen nemen.

Zoo is dieswegen met aandagt gedelibereert, en dies noodzakelijkheit in consideratie genomen zijnde, met eenparige stemmen vast gestelt ende besloten, omme de tarw alhier voortaan ‘s Comps. weegen niet hoger dan tegen acht ligte guldens ‘t mudde te laten aannemen; als mede dat het zelve deese ingesetenen bij affixie van biljetten zal bekend gemaakt werden.⁴⁵

Aldus g’resolveert ende g’arresteert in ‘t Casteel de Goede Hoop, ten dage en jaare voors.

[Signed:] M. DE CHAVONNES.

[Signed:] A. CRANENDONK.

[Signed:] C. V. BEAUMONT.

[Signed:] D. M. PASQUES DE CHAVONNES.

[Signed:] K. J. SLOTSBOO.

[Signed:] JB. CRUSE.

[Signed:] JNS. SWELLENGREBEL.

[Signed:] JAN DE LA FONTAINE.

[Signed:] In kennisse van mij, PR. DE MEIJER, Rt. en Secrets.

C. 35, pp. 43-52.

Dingsdagh den {17160107} 7en Januarij 1716, voormiddags.

Presentibus omnibus, dempto de Heeren Van Beaumont en De Chavonnes, door belet.

Door den Edelen Heer Gouverneur geproduceert zijnde ‘t volgende relaas:⁴⁶

‘Edele Heer Gouverneur De Chavonnes,’

‘Ingevolge Uwe Wel Edele schriftelijk[e] ordre,⁴⁷ op ons den 20en November jongstl. verleend, hebben ik, benevens 23 door den land-drost gecommandeerde vrijwillige burgers van Stellenbosch , mij den 2en December op reis begeeven van ‘t Roode Zant naar de Kruijs Rivier , alwaar wij den 10en do. aanquamen, en alzoo wij daar in het opklimmen van een bergh 2 Hottentots wijven vernamen, zijn wij weder van dien bergh om niet verspioneert te werden te rugh gegaan, blijvende dien geheelen dagh aan gemelde rivier leggen, uijt zendende vier van onse beste manschap om te spioneeren hoe ‘t daar geschaapen stond, welke op haar te rugh komst rapporteerden dat zij 14 Hottentots in twee parthijen hadden gesien, waar uijt wij presumeerden niet ver van haar kraal te zijn, ging ik met den wagtmeester Potgieter⁴⁸ en twaalf man op reijs om die kraal op te zoeken, dewelke vonden onder een zeer stijlen bergh, en aan de andere sijde van die kraal een rivier met een digte bosgasie, zijnde de wegh daar na toe heel smal en niet breder als dat naauwlijks twee man nevens den andere konde marcheeren. Omtrent middernagt gingh ik met 18 man, latende de resteerende vijf man bij de paarden, tot aan een hoek van die rivier, alwaar wij tot smorgens, zijnde den hen 11en do., bleeven leggen, als wanneer wij die kraal bekroopen, dogh niet zonder gevaar, want zoo haast die Hottentots ons gewaar wierden, vielen sij met groote magt met pijlen en assagaijen op ons aan, zoo dat daar geen tijd was haar vriendelijk aan te spreeken maar ons te verweeren, in welke defensie het geweer van Johannis Vosloo⁴⁹ aan stukken sprong, dat ons toen nogh al zwakker maakten. Dan, eenige charges op haar gedaan hebbende, en de Hottentots boswaarts in vlugtende, volgde haar twee van onse manschap, met name Pr. Jansz. Zwanepoel⁵⁰ en Lambert Oldenseel,⁵¹ zonder dat ik daar eenige ordre toe gegeven hadde, en dewelke door de Bossiesmans⁵² gesien wesende, haar ‘t hart gaf sigh te defendeeren, met dat ongeluk dat den eerstgen. met een assagaij, door het dik van zijn been, dog zonder gevaar, en den anderen in zijn bhuijk geschooten wierd, dat het ingewant daar uijthingh, zodanigh den zelven, schoon men het instak en de want met een draat toenaaijde, den vijfden dagh daar naar, zijnde den 16en December, is koomen te overlijden; en door ons aan de Brandewijns Fontain begraaven.’

‘D’ verooverde buijt die wij aldaar van die vlugtende roofvogels kreegen, bestont in 84 beesten en 214 schapen, als mede nogh tot gevangenen 8 wijven en 9 kinderen.’

‘Naar het eijndigen van dit conflict sonden wij een van die gevangene wijven naar de vlugtende Hottentots, om haar te vraagen of zij geneegen waaren vreede en vrundschap te maken; welk wijf weder gekoomen, rapporteerden dat zij antwoorden van neen; waar op wij ons weeder met het veroverde vee en de gevangenen te rugh begaven, wijle die Hottentots zeer sterk, en wij swak van volk waaren, en het onmogelijk was haar in die bossen te vervolgen; want schoon wij een groote menigte van haar te neder geschooten hadden, scheenen sij door het quetsen van gezegde twee man, weder nieuwe moet te scheppen; ‘t welk wij ook gewaar wierden, want vier dagen daar naar, ofte den 15en December, wanneer wij tot aan de Thee Fontain genadert waaren, quamen zij ons vervolgen, en schooten met pijlen op het vee, waar door zij twee beesten dooden en vier do. en twee paarden que[t]sten, waar om hen weder een van die wijven toesond, om de redenen daar van te vragen, en tot antwoord kreegen, om dat wij haar wijven hadden, met bijvoegingh dat zoo wij die haar niet weeder gaven, wij ook niet levend van daar zoude koomen, en dat wij moesten denkken dat het donkere maan was; waar op wij resolveerde haar drie van die wijven toe te zenden, ijder met een stuk toebak, in hope daar door de vrede te erlangen, dog ‘t zelve was alles vrugteloos, want kreegen van haar tot antwoord, dat wij maar gaan zouden, en zij soo haast op ‘t Roode Zand soude zijn als wij, gelijk ook gebleeken is, want als wij den 20en December op ‘t Roode Zand quamen, hebben zij des anderen daags aldaar weeder eenigh vee van den burger Pieter Willemz.⁵³ gerooft, ‘t welk, hoewel wij haar vervolgde, door de swakheit van onze paarden niet weeder hebben konnen bekoomen; intusschen is ons nog een van die gevangene wijven ontkroopen, die wij schoon daar wel na zogten, niet weer konden vinden.’

‘En ons als doen verders te rugh naar Stellenbosch begaaven, alwaar wij den 30en December aanquamen, alle buijten voorne. twee persoonen in goede gesontheit.’

‘Waar meede gedenkende voldaan te hebben, blijven met diep respect Uwel Edele onderdanige dienaar. (Was getekent) Schalk Willemsz. van der Merwe.⁵⁴ (In margine) Cabo de Goede Hoop, den 2en Januarij 1716.’

Zoo heeft wel gemelte Zijn Edele voorgedragen, of ten beste deser ingesetenen niet noodsakelijk zoude weesen dat men tot voorkomingh van verdere stroperijen der Bossiesmans Hottentots, om welkers overlast en geweldenarijen reets diverse huijshouwens hunne plaatsen over ‘t Roode Zand , om niet geheel geruineert te werden, hadden verlaten, men enigh volk na deselve afsond om, was ‘n doenlijk, met deselve vreede te maken enz.

Waar op geraadpleegt, en dies hooge noodsakelijkheit in consideratie genoomen zijnde, met eenparige stemmen goedgevonden ende besloten is omme den zergeant Hendrik Treurniet⁵⁵ met twintigh man aan Witsenbergh , Piekeniers Kloof ende Exrivier ⁵⁶ voor de invallen der gedagte Hottentots, geposteert leggende, benevens den baas Wolfgangh Zwartsenburgh⁵⁷ met eenige tabacq, cralen en arak na derwaarts te zenden, ten eijnde omme de gemelde Bossiesmans Hottentots tot vrundschap te brengen.

Voorgedragen zijnde dat men t’ eenemaal destituijt van teer was, waar door de verwagt werdende retour scheepen, des benodigt zijnd[e], niet zoude konnen geholpen werden; Zoo is, ten aansien in ‘t present ter rheede leggende schip Abbekerk voo[r] Batavia eenige vaten volgens factuu[r] afgeladen, zijn nodigh g’oordeelt bij aldien ‘t ruijm niet behoeft op gebroken te werden, om buijten verIegentheijt te blijven en in staat te zijn ‘t g’requireerde aan de retour scheepen te konnen verstrecken, uijt gemelt schip zoo veel te ligten als men vermijnt dater noodsakelijk vereijscht zullen werden, en anders niet.

Aldus geresolveert ende beslooten in ‘t Casteel de Goede Hoop, ten daage en jaare voorsz.

[Signed:] M. DE CHAVONNES.

⁵⁸

[Signed:] A. CRANENDONK.

⁵⁹

[Signed:] C. V. BEAUMONT.

⁶⁰

[Signed:] K. J. SLOTSBOO.

[Signed:] J. B. CRUSE.

[Signed:] JNS. SWELLENGREBEL.

[Signed:] JAN DE LA FONTAINE.

[Signed:] In kennisse van mij, PR. DE MEIJER. Rt. en Secrets.

C. 35, pp. 53-60.

Vrijdagh den {17160110} 10en Januarij 1716, des avonds. Extraordinaire vergadering.

Presentibus omnibus.

Door den hooftadministrateur, de Heer Abraham Cranendonk, overgelevert zijnde de volgende demonstratie:

‘Demonstratie der oorsaken van het abuijs in de leverantie, afbetalinge en restant der gezoute vis uijt de oude boeken ontstaan, ende mits welke ontdekkinge den Wel Edle. Gestr. Heere Gouverneur mitsgrs. den Agtbe. Politicquen Raad door den ondergetekende hooftadministrateur eerbiedig versogt wert, gequalificeert te zijn het selve bij de lopende negotie boeken te mogen redresseeren.’

‘Den ondergesz hooftadministrateur in de jongste vergaderinge overgenomen hebbende te ondersoeken het abuijs waar door het restant half amen gezoute vis bij de laast geslotene negotie boeken, zoo wel ten opsigte van de leverantie en betalinge als verantwoordinge, in dispuit geraakt is, zoo heeft den zelve daar toe bij een gelegt, het contract⁶¹ onder dato pmo. Julij ao. 1711 tusschen d’ E. Comp. aan d’ eene, ende den Heeren oud Gouverneur Simon van der Stel en Johannis Phijffer,⁶² aande d’ andere zijde over de voorsz leverantie aangegaan, de verklaringen van de quantiteiten dewelke ‘t zedert die tijd successive door de contractanten zijn gelevert; mitsgrs. de negotie boeken van dat jaar aff aan tot ulto. Augustus jongstleeden, bijde inclusive; uijt alle welke dan consteert; namentlijk:’

‘Aangaande de leverantie en betalinge.’

‘

Dat in 't geheel over het boekjaar van 1710/11 ten behoeve van des Comps. slaven aan half amen zoute vis zijn verstrekt een quantiteijt van	stux	207
Waar onder van het vorige boekjaar 1709/10, en dus uijt 's Comps. voorraat	stux	12
Nog van 's lands inkomsten	stux	40
Te samen	stux	52
Welke 52 van bovenstaanden 207 stux substraheerende, zouden er dat jaar op het contract ontfangen zijn	stux	155
Wijders zijn over ao. 1711/12 en dus in den loop van het contract aan gemte. der E. Comp. lijfeijgenen verstrekt	stux	242
item over ao. 1712/13	stux	143
item over ao. 1713/14	stux	179
item over ao. 1714/15	stux	193
Sulx in dese vijff jaren volgens de boeken aan des E. Comps. lijf eijgenen zijn uijtgereijkt	stux	912

‘

Dat in 't geheel over het boekjaar van 1710/11 ten behoeve van des Comps. slaven aan half amen zoute vis zijn verstrekt een quantiteijt van	stux	207
Waar onder van het vorige boekjaar 1709/10, en dus uijt 's Comps. voorraat	stux	12
Nog van 's lands inkomsten	stux	40
Te samen	stux	52
Welke 52 van bovenstaanden 207 stux substraheerende, zouden er dat jaar op het contract ontfangen zijn	stux	155
Wijders zijn over ao. 1711/12 en dus in den loop van het contract aan gemte. der E. Comp. lijfeijgenen verstrekt	stux	242
item over ao. 1712/13	stux	143
item over ao. 1713/14	stux	179
item over ao. 1714/15	stux	193
Sulx in dese vijff jaren volgens de boeken aan des E. Comps. lijf eijgenen zijn uijtgereijkt	stux	912

‘Edogh volgens de verklaringen successive wert niet meer bevonden te zijn gelevert dan 899 half amen, makende alzoo 13 stux minder uijt als de boeken, maar dewijl het zeker is dat die niet aan de slaven verstrekt hadde konnen werden, in dien se niet gelevert waren geweest, zoo schijnt het volle getal van 912 de leveranciers ook te moeten valideeren; zullende dit verschil mogelijk door abuijs in eenige verklaaringe off versuijm in de eerste der bovengemelte boeken zijn toegekomen, derhalven dan daar af ende tot de betalinge overgaande wert die bevonden gedaan te wesen als volgt:’

‘

over ao. 1710/11 in twee reijsen	stux	150
over ao. 1711/12 eens	stux	183
over ao. 1712/ 13 niets	stux	-
over ao. 1713/14 in eens	stux	227
over ao. 1714/15 in drie reijsen	stux	391
	stux	951

‘

over ao. 1710/11 in twee reijsen	stux	150
over ao. 1711/12 eens	stux	183
over ao. 1712/ 13 niets	stux	-
over ao. 1713/14 in eens	stux	227
over ao. 1714/15 in drie reijsen	stux	391
	stux	951

‘

Zoo dat de gecontracteerde leveranciers volgens de boeken voorsz, waar mede de cassa rekeningen d' accordo bevonden zijn, in effecte uijt hoofde van dese meerder betalinge en boven die 13 half amen voorsz die haar op de verklaringen alhier werden toegegeven, onder ulto. Augustus 1715 nog aan de E. Comp. ten agteren zijn gebleeven	stux	39
Wat nuw[^63] het restant belangt.
Bij het slot der laaste boeken onder ulto. Augustus anno 1715, maakt de reekeningh van gezoute vis een restant van half amen	stux	103
Daar egter uijt de voorgaande computatie blijkt dat het zelve zo groot niet heeft konnen wesen; des ten desen reguarde almede ordentelijk nazoek ruggewaarts gedaan hebbende, bevind den ondergesz dater met het sluijten der boeken van ao. 1710/11 een getal van vijff, en bij die van ao. 1711/12 negen en vijftigh half amen ten lasten van dese rekening aan het Comptoir Generaal zijn goed gedaan, dewelke meer aan d' slaven verstrekt waren alsser bekent stonden; en dat men in plaatse van het daar meede zodanig te stellen, dat de gemte. reeke. voor die parthijen bij de volgende boeken wederom gecrediteert konden werden, sig slegts bekommert heeft omme deselve in hare jaren respective te doen balanceeren, latende de vis daarse was; derhalven ende dewijle hier door de confusie ontstaan, mitsgrs. billick is dat dese gesmoorde half amen als geconsumeert, het Comptoir Generaal gelijk alle andere ten laste komt, zo vermindert het bovenstaande restant daar door een getal van	stux	64
Waar bij gebragt het getal dat de leveranciers, gelijk hier voor is aan getoond, nog moeten leveren, zijnde	stux	39
Zoo maakt dit met malkanderen uijt	stux	103

‘

Zoo dat de gecontracteerde leveranciers volgens de boeken voorsz, waar mede de cassa rekeningen d' accordo bevonden zijn, in effecte uijt hoofde van dese meerder betalinge en boven die 13 half amen voorsz die haar op de verklaringen alhier werden toegegeven, onder ulto. Augustus 1715 nog aan de E. Comp. ten agteren zijn gebleeven	stux	39
Wat nuw[^64] het restant belangt.
Bij het slot der laaste boeken onder ulto. Augustus anno 1715, maakt de reekeningh van gezoute vis een restant van half amen	stux	103
Daar egter uijt de voorgaande computatie blijkt dat het zelve zo groot niet heeft konnen wesen; des ten desen reguarde almede ordentelijk nazoek ruggewaarts gedaan hebbende, bevind den ondergesz dater met het sluijten der boeken van ao. 1710/11 een getal van vijff, en bij die van ao. 1711/12 negen en vijftigh half amen ten lasten van dese rekening aan het Comptoir Generaal zijn goed gedaan, dewelke meer aan d' slaven verstrekt waren alsser bekent stonden; en dat men in plaatse van het daar meede zodanig te stellen, dat de gemte. reeke. voor die parthijen bij de volgende boeken wederom gecrediteert konden werden, sig slegts bekommert heeft omme deselve in hare jaren respective te doen balanceeren, latende de vis daarse was; derhalven ende dewijle hier door de confusie ontstaan, mitsgrs. billick is dat dese gesmoorde half amen als geconsumeert, het Comptoir Generaal gelijk alle andere ten laste komt, zo vermindert het bovenstaande restant daar door een getal van	stux	64
Waar bij gebragt het getal dat de leveranciers, gelijk hier voor is aan getoond, nog moeten leveren, zijnde	stux	39
Zoo maakt dit met malkanderen uijt	stux	103

‘En blijt klaarlijk dat er in plaaste van het bovenstaande restant op het sluijten der laaste boeken niets per maguasijn is overgebleeven.’

‘Waar mede Uw Wel Edele Gestr. en Agtbe. eerbiedig vertoont hebbende de waare gelegentheijt van de zake, zoo resteert mij alleen derselver qualificatie te versoeken, gelijk met alle respect bij dese ben doende, ten einde bij de lopende boeken in desen behoorlijk en als voorsz staat, te mogen redresseeren.’

‘(Onderstont) Actum in ‘t Casteel de Goede Hoop, den 10en Januarij 1716. (Was getekent) A. Cranendonk.’

Zo is, na dat deselve geleesen en geresumeert was, goed gevonden dat erreur in voegen voorsz bij de lopende boeken te laten redresseeren.

Aldus geresolveert ende g’arresteert in ‘t Casteel de Goede Hoop, ten daage en jaare voorsz.

[Signed:] M. DE CHAVONNES.

[Signed:] A. CRANENDONK.

[Signed:] C. V. BEAUMONT.

[Signed:] D. M. PASQUES DE CHAVONNES

⁶⁵

[Signed:] K. J. SLOTSBOO.

⁶⁶

[Signed:] J. B. CRUSE.

⁶⁷

[Signed:] JNS. SWELLENGREBEL.

[Signed:] JAN DE LA FONTAINE.

[Signed:] In kennise van mij, PR. DE MEIJER. Rt. en Secrets.

C. 35, pp. 61-65.

Dingsdagh den {17160114} 14en Januarij 1716, voormiddags.

Present den Wel Edelen Heere Abraham Douglas, Eerste Raad en Directeur Generaal van India, Commissaris, Admiraal deser jaarse retour vloot,⁶⁸ &a. &a., mitsgaders den Raad Extraordinair van India en Gouverneur, d’ Edele Heer Maurits Pasques d’ Chavonnes, en de verdere leeden van den Politiquen Raad.

Hoog gemelte Zijn Edele desen morgen, als Commissaris deses Gouvernements, den volke publijck en solemneelijk voorgesteld⁶⁹ en eenpariglijk daar voor erkent zijnde; zo behaagde het Zijn Wel Edele immediatelijk daar op de vergaderingh met desselfs presentie te vereeren; bij welke ockagie den Gouverneur en Raadsleeden de eere hadden Zijn Edele in die caracter als Commissaris met veel genoegen te recipieeren ende te introduceeren.

Na welke pligt pleginge Zijn Edele producerende, ende vervolgens hebbende gedaan opleesen, de zeer g’eerde missivens van Haar Wel Edele Groot Agtbe., de Heeren van de Hooge Regeeringh to Batavia, de dato 30en October 1715, per de scheepen Linschooten en Rijssel den 11en deser maand tweevoudigh aangebragt.⁷⁰ Zoo wierd vervolgens gelesen en getekent een missive,⁷¹ onder dato deser, per ‘t schip Abbekerk aan Haar Edele Groot Agtbe. voormelt gesz, waar bij Haar Edle. onder anderen g’preadverteert werdende dat ‘t fregat de Leijd[s]man en de scheepen ‘t Huijs ter Boede en Nederhoven , mede zoo dra doenlijk, derwaarts zouden g’depescheert werden; en dat de Leijdsman hier so lang aangehouden was, om bij komst der retourscheepen te ondervinden of men de mast van ‘t afgeleijde galjoot de Mercurius , bij verlies van rondhout, dat niet verhoopten, mogten benodigen voor die vloot; en des neen, als dan te emplojeeren tot een groote rhaa voor dat scheepje, dewijl de oude door gecommitteerde schippers onbequaam bevonden, afgekeurt, en hier niet een stuck ander rondhout in voorraad is.

En meerge[me]lde Zijn Edele sustinerende voor de noodsakelijkheit van ‘t spoedig[h] depescheeren der alhier aankomende scheepen, door dien Haar Edlens. tot Batavia, met ‘t zenden der grooten retouren, telkens genoegsaam om deselve in verlegentheit waaren, het dierhalven best wesen zoude men ‘t Huijs ter Boede , Nederhoven en de Leijdsman , vermits er reets negen scheepen van de eerste besendingh (Gode zij danck) sonder eenigh mancquement van rondhout g’arriveert waaren,⁷² op ‘t spoedigst in staat van vertrek bragt, en met ider der zelve een quantiteit van 15 a 20 lasten nieuwe tarw, na dat ‘t best zoudekonnen⁷³ vallen, overmaakte; door dien men bij onverhoopt toeval ‘t een of ander schip, buijten genoemde mast van de Mercurius , met eene der rondhouten, de scheepen in voorraad mede gegeven, zoude konnen helpen; Zoo is ‘t geproponeerde van welgemelde Zijn Edele eenpariglijk bij den Raad g’amplecteert.

Aldus g’resolveert en g’arresteert in ‘t Casteel d’ Goede Hoop, op dage en jaare voorsz.

[Signed:] ABRAHAM DOUGLAS.

[Signed:] M. DE CHAVONNES.

[Signed:] A. CRANENDONK.

[Signed:] C. V. BEAUMONT.

[Signed:] D. M. PASQUES DE CHAVONNES.

[Signed:] K. J. SLOTSBOO.

[Signed:] J. B. CRUSE.

[Signed:] JNS. SWELLENGREBEL.

⁷⁴

[Signed:] JAN DE LA FONTAINE.

⁷⁵

[Signed:] In kennisse van mij, PR. DE MEIJER. Rt. en Secrets.

C. 35, pp. 66-72.

Dingsdagh den {17160121} 21en Januarij 1716, voormiddags.

Present den Raad Extraordinair van India en Gouverneur, d’ Edele Heer Maurits Pasques d’ Chavonnes, en de verdre leeden van den Politicquen Raad, dempto den wel Edele Here Abraham Douglas, Eerste Raad en Directeur Generaal van India, Commissaris, Admiraal deser jaarse retourvloot enz. enz. door indispositie.

Godfried Stolts,⁷⁶ ao. 1712 als corporaal der zoldaten alhier aangeland, bij request⁷⁷ te kennen gegeven hebbende hoe proces gemoveert hadde tegens de burgers Michiel Leij⁷⁸ en Johannes Phijffer; mitsgaders dat bij den Raad van Justitie condemnatie g’obtineert had tegen de voorn. Leij op den 22en September 1712 enz.;⁷⁹ als meede dat hij door voorn. Raad gecondemneert is in een boete van ƒ25 en g’ordonneert gewerden omme de novo cautie te te stellen voor de kosten van ‘t proces,⁸⁰ gelijk ‘t een en ander bij gemelt request g’expresseert staat; en dierhalven versoekende dat hem mogt toegestaan werden omme op zijne reets gestelde cautie, en weder overleverende remonstrantie zijn proces te mogen vervolgen en uijtvoeren. Zoo is, voor daar op te disponeeren, goedgevonden ‘t gem. request te stellen in handen van den Raad van Justitie, om dese Vergadering te dienen van berigt, ten eijnde als dan daar op gedisponeert te werden na behooren.

D’ matroosen Jan Vonk van Wesel en Jacob Verbeek van Middelburgh bij request⁸¹ te kennen gevende hoe in den jaare 1707 met het schip den Overwinnaar door de Francen genomen,⁸² mitsgaders door deselve op Madagaskar aan land geset, en nu met het freguat de Leijdsman alhier aangebragt zijn;⁸³ dat zij supplijanten ‘t sedert die tijd al vrij wat avontuurlijkheeden hebben uijtgestaan, en als nu genegen wesende hunne vrienden eens te gaan zien; weshalven versogten dat hun mogt g’permitteert werden na ‘t Patria te vertrekken. Zoo is hun ‘t selve g’accordeert.

Door den independent fiscaal, de Heer Cornelis van Beaumont, geraporteert zijnde dat eenen Steven Koot van Nieuw Kerke, smit en slotemaker, benevens de matroosen Gerrit Jordaan van Amsterdam en Joost Dirksz. de Bruijn van Haarlem, Zijn E. wanneer ‘t schip Abbekerk onder zeijl was, te kennen gegeven hadden dat sij door den schipper en stuurman hunner bodem waren g’ordonneert eenige diensten ten behoeve van dat schip hier aan de wal te verrigten; dat terwijl zij in besigheid waaren, de stuurman met de boot van de wal was afgestooken, sonder dat zij na alle aangewende devoiren om met dit of geene vaartuig naar hun schip te geraaken, daar in hebben konnen reuseeren, gelijk de twee ten dien eijnde geproduceerde certificatien aantoonen; en dat ten aansien zij haar inmediaat, zoo als haar schip onder zeijl was en hopeloos waaren van aan ‘t zelve te konnen komen, aan Zijn E. hadden aangegeven dat dierhalven, onder correctie van beter gevoelen, hij fiscaal geen actie tegen de voorne. drie persoonen vermijnt te kunnen institueeren, maar dat deselve met het eerst vertrekkende schip naar Batavia zoude voortgesonden konnen werden.

Zoo is dieswegen gedelibereert en in consideratie genomen zijnde dat op de monsteringh present geweest zijn, besloten om deselve persoonen, met de stucken tot der zelver onschult dienende, met ‘t schip ‘t Huijs ter Boede na voorne. hooftplaats voort te laten gaan.

Den Edele Heer Gouverneur te kennen gevende dat ingevolge ‘t besluijt den 7en deser maand genomen, behelsende ‘t depescheeren van den sergeant Treurniet en zijne onderhebbende manschap, benevens den baas wagenrijder, Wolfgangh Zwartsenburgh, na de Bosjesmans Hottentots, om des doenlijk met deselve vreede te maken, noodzaakelijk g’acht hadde tot derselver narigt een instructie te ontwerpen waar na hun in die togt zouden hebben te reguleeren;⁸⁴ Zoo is na resumptie van dien, verstaan dat de voorne. manschap hun precise daar na zullen hebben te reguleeren.

Voorts is den coster van Stellenbosch , Bastiaan Cheval,⁸⁵ op desselfs gedaan versoek na ‘t Patria verlost; en de wede. Spitius⁸⁶ en Jannetje Ackerboom⁸⁷ toegestaan dit lopende jaar zuijkerbier te mogen koocken en verkopen, sonder dat egter gelagen zullen vermogen te zetten.

Aldus g’resolveert ende g’arresteert in ‘t Casteel de Goede Hoop, ten dage en jaare voorsz.

[Signed:] M. DE CHAVONNES.

[Signed:] A. CRANENDONK.

[Signed:] JNS. SWELLENGREBEL.

[Signed:] K. J. SLOTSBOO.

[Signed:] J. B. CRUSE.

[Signed:] D. M. PASQUES DE CHAVONNES.

[Signed:] JAN DE LA FONTAINE.

[Signed:] In kennisse van mij, PR. DE MEIJER. Rt. en Secrets.

⁸⁸

C. 35, pp. 73-77.

Saturdagh den {17160125} 25 Januarij 1716, des avonds. Extraordinaire vergaderingh.

Presentibus omnibus, dempto den Eerste Raad en Directeur Generaal van India mitsgrs. Commissaris deses Gouvernements en Admiraal van deese jaarse retourvloot, den Wel Edelen Gestre. Heere Abraham Douglas, door indispositie.

Den Raad vergadert, en door den independent fiscaal, d’ Heer Cornelis van Beaumond, te kennen gegeven zijnde dat den hofmeester van ‘t present ter rheede leggende schip ‘t Huijs ter Boede Zijn E. dese morgen, evens bevorens dat die bodem zoude gaan monsteren, geklaagt had over de harde tractementen die hij dagelijks van den schipper van dat schip, Pieter Berkman, hadde moeten ondergaan, met bijvoeginge van eenige enorme en abominable zaaken; op welke den voorne. fiscaalilicoenquesten gedaan, en bij schriftelijcke confessie ter presentje van twee gecommitteerde leden uijt den Raad van Justitie, bij eenen Hendrik Barentse Swart, voor jonge op gedagte bodem bescheijden, gegeven ende verleend, aangetoont hebbende hoe hij Berckman te meermalen g’attenteert hadde de grouwelijke sodomitise sonden met den zelve te pleegen,⁸⁹ en uijt welken hoofde den fiscaal versoekkende dat den meergene. schipper Pieter Berkman, benevens gedagte jonge en hofmeester, met haar luijder goederen, hier aangehouden mogten werden, ten eijnde dese zaak te ondersoekken en zijne actie ampshalven tegens deselve te konnen institueeren;⁹⁰ Zoo is, na rijpe deliberatie en overleg van zaken, met eenparige stemmen goed gevonden ‘t gedaan versoek van den fiscaal voormeld te accordeeren.

Ingevolge van welk besluijt, ten aansien geciteerde bodem reijsvaardigh legt omm[e] met de eerste goede wind te vertrecken, dan getreden zijnde tot ‘t vervullen van genoemde schippers plaats; Zoo is goed gevonden de officieren dier bodem in volgende maniere te doen optreeden, namentlijk den opperstuurman Albert van Petten tot gesazhebber, den onderstuurman Nicolaas van Leeuwen tot opperstuurman, d’ derde waak Martin Hartingh tot onderstuurman, d’ schieman Abraham Gilbert tot derde waak en den schiemansmaat Dirk Jansz …⁹¹ tot schieman.

Dogh alles bij provisie zonder hen luijden daar van actens ofte verbeteringh te geven, alzo van der zelver bequaamheit tot die diensten, schoon geen klagten over deselve ingekomen, niet ten vollen onderrigt zijnde, tot haar comst op Batavia de verdere dispositie aan Haar Edls. Groot Achtbe. gediffereert te laten; zullende gedagte officieren eene der matroosen, tot de dienst van schiemansmaat bequaam zijnde, voor den opgetredene aanstellen.

Zijnde wijders goed gevonden dat de voorne. personen door de leeden deser Vergaderingh, de E.E. Kaje Jesse Slotsboo en Jacobus Cruse, zullen voorgestelt, en den nieuwe gesaghebber, vermits betuijgt, wanneer de boeken en papieren dier bodem heeft, geen overgaaf om de cortheit des tijds nodigh acht en zig omtrent die bodems goederen gerust vind, geen overgaaf of transport zal gedaan werden, ten eijnde die bodem de reijse op ‘t spoedigst magh vervorderen.

Aldus g’resolveert en g’arresteert in ‘t Casteel de Goede Hoop, ten dage en jaare voorsz.

[Signed:] M. DE CHAVONNES.

[Signed:] A. CRANENDONK.

[Signed:] C. v. BEAUMONT.

[Signed:] D. M. PASQUES DE CHAVONNES.

[Signed:] K. J. SLOTSBOO.

[Signed:] J. B. CRUSE.

[Signed:] JNS. SWELLENGREBEL.

[Signed:] JAN DE LA FONTAINE.

[Signed:] In kennisse van mij, PR. DE MEIJER. Rt. en Secrets.

C. 35, pp. 78-81.

Dingsdagh den {17160128} 28en Januarij 1716, voormiddags.

Present den Edelen Heer Gouverneur en alle d’ leeden, dempto den Eerste Raad en Directeur Generaal van India, Commissaris deses Gouvernements en Admiraal deser jaarse retourvloot, den Wel Edele Gestr. Heere Abraham Douglas, door indispositie, en den independent fiscaal, d’ Heer Cornelis van Beaumont, door belet.

Volgens besluijt heeden agtdagen genomen op het als doen ingelevert request van eenen Godfried Stolts, goedgevonden zijnde ‘t zelve te stellen in handen der Raad van Justitie omme dieswegen te dienen van berigt, en als nu door voorn. Raad bij geschrift aangetoond wesende, met vexatien haar door voorne. Stolts aangedaan zijn, mitsgaders om wat redenen en motiven de door hem gepresenteerde remonstrantie niet bij haar g’accepteert, en alzo zijn proces niet vervolgt is gewerden enz.;⁹² Zoo is, dieswegen gedelibereert zijnde, verstaan dat den meergemelde Godfried Stolts den Raad van Justitie om pardon zal moeten versoekken wegens de kleenigheeden deselve aangedaan, en dat vervolgens cautie zal hebben te stellen, voor en al eer met desselfs proces zal mogen voort te gaan.

Den Eerwaarde predikant, Henricus Beek,⁹³ bij geschrifte te kennen gevende⁹⁴ dat Bastiaan Cheval, geweesene coster aan Stellenbosch , zijn demissie in kerkenrade versogt hebbende, door land-drost en heemraden in haare vergaderingh een andere tot coster was aangestelt;⁹⁵ en dewijl zulx bij haar collegie nooijt te voren was g’useert, maar bij kerkenrade genomineert en aan den Gouverneur voorgestelt, g’approbeert ofte verkoren is gewerden; met versoek dat de kerkenraad in haar gewoone voorregt g’maintineert of door deese Regeeringh den coster mogt aangestelt werden; Zoo is, daar omtrent gebesoigneert zijnde, besloten dat de coster van Stellenbosch uijt de over te makene nominatie van een dubbeld getal bij deese Vergaderingh zal verkoren, en ten dien eijnde door gedagte kerkenraad en⁹⁶ nominatie gemaakt moeten werden.

Vervolgens is de cassa reekeningh van burgerraden, onder ulto. December 1715 gesloten, in Rade g’produceert en overgegeven, welkers netto restant comt te monteeren en somma van ƒ13240:11:04.

Aldus g’resolveert en g’arresteert in ‘t Casteel de Goede Hoop, ten dage en jaare voorsz.

[Signed:] M. DE CHAVONNES.

[Signed:] A. CRANENDONK.

[Signed:] D. M. PASQUES DE CHAVONNES.

[Signed:] K. J. SLOTSBOO.

[Signed:] J. B. CRUSE.

[Signed:] JNS. SWELLENGREBEL.

[Signed:] JAN DE LA FONTAINE.

[Signed:] In kennisse van mij, PR. DE MEIJER. Rt. en Secrets.

C. 35, pp. 82-96.

Maandagh den {17160203} 3en Februarij 1716, voormiddags. Extraordinaire vergaderingh.

Present den Eerste Raad en Directeur Generaal van India, mitsgrs. Commissaris deses Gouvernements en Admiraal deser jaarse retourvloot, den Wel Edele Gestr. Heere Abraham Douglas, benevens den Raad Extraordinair van India, den Edele Heer Gouverneur Maurits Pasques d’ Chavonnes, en verdere leden van den Politicquen Raad.

Door hoog gemelte Edelen Heer Commissaris g’produceert en vervolgens opgelesen zijnde ‘t raport van d’ E.Es. Caje Jesse Slotsboo en Jacobus Cruse, leden deser Vergaderingh, als gecommitteert geweest tot ‘t voorstellen der officieren van ‘t schip ‘t Huijs ter Boede , behelsende dat Haar Es., ingevolge ‘t besluijt den 25en Januarij jongstleeden genomen, die voorstellingh gedaan hebbende, dat scheepsvolk betuijgt hadden die officieren in hunne qualiteiten te zullen respecteeren, erkennen ende gehoorsamen, zonder dat op expresse afvrage op enige van dien iets te zeggen wisten; Zoo is goedgevonden de copia van dien per ‘t schip Nederhoven aan Haar Edls. Groot Agtbe. tot Batavia over te maken.

Door den landbouwer Hendrik Rodenburgh⁹⁷ bij request⁹⁸ aan den Edelen Heer Directeur Generaal en Commissaris opgemeld, te kennen gegeven zijnde hoe hem door den Edele Heer Commissaris Pieter de Vos,⁹⁹ ten zijnen versoeke in den jaare 1711 toegestaan was omme met desselfs vee te mogen gaan leggen en wijden aan de Platte Klip , boven de water plaats omtrent drie uuren van de Saldanhabhaij , voor den tijd van een geheel jaar; mits dat hij suppt. bij d’ expiratie van voorn. tijd genegendheijt hebbende omme aldaar te blijven leggen, als dan prolungatie van tijd zoude versoeken, waar inne zegt niet nalatigh te zijn geweest, maar de verlenggingh zelvs voor ‘t expireeren van dat jaar versogt te hebben, sonder dat niet alleen, niet ooijt heeft konnen obtineeren; maar dat integendeel de voorn. plaats door den gewesene Gesaghebber, Willem Helot,¹⁰⁰ hem afgenomen was gewerden en aldaar zijn verblijf niet heefft mogen hebben, niet tegenstaande daar aan veel oncosten gedaan had; met zeer nedrigh versoek dat hem suppt. deselve plaats in eijgendom mogt werden vergunt.

Zoo is best g’oordeeld, voor en al eer dies weegen te disponeeren, dat d’ Heeren Cranendonk, Beaumond en den capitain luijtenant Slotsboo, zullen ondersoekken wat daar van is, omme na ingecomen berigt der wegen nader besluijt te nemen.

Insgelijks door den burger Marten Mekelenburgh¹⁰¹ versogt zijnde dat begunstigt mogt werden met zeker stuckje land aan strand bij de Groene Cloof gelegen, voor desen bij hem acht jaaren in lening beseten geweest;¹⁰² en ‘t gunt hem almede, niet tegenstaande daar geen klagten over geweest zijn, door voorne. Heer Helot ontnomen zoude weesen; Zoo is mede goedgevonden dies ondersoek aan vorengemelde Heeren te laten, omme bij nader gelegendheit dienthalven te konnen disponeeren.

Land-drost en heemraden van Stellenbosch bij geschrifte te kennen gegeven hebbende hoe tot den opbouw van het afgebrande regthuijs aan Stellenbosch een begin gemaakt weesende, daar toe veele houtwerken mancqueerden, tot welkers inkoop de cassa dier colonie al te zeer vermindert of in gekrompen is; weshalven versogten dat ‘s Comps. weegen enigh hout daar toe mogt werden verstreckt, op dat dat werk ten eijnde rakende, de lasten der colonie door het spaaren der huur van het tegenwoordigh regthuijs enigsints mogte vermindert werden.¹⁰³

Zoo behaagden het welgem. Edelen Heer Directeur den Gouverneur en Raad voor te dragen en in bedenkingh te geven of het project van dat regthuijs, door welgem. Zijn Edele geproduceert, niet al te groot en te hoog op stok zoude komen te lopen, alzo Zijn Edele vermijnden het wel met klijnder af te zien zoude wesen, te meer het nogh gebrekende hout een somma van 500 Rs. ofte meerder zoude komen te bedragen. Zoo is, dieswegen gebesoingeert zijnde, besloten dat de Heeren Cranendonck, De Chavonnes en Slo[t]sboo na derwaarts zullen gaan, om na genomen inspectie op te geven wat houtwerken daar toe zouden vereijschen, om als dan te zien off [‘t] zelve met geen kleender huijs te stellen zijn zoude.

Door voorne. landdrost en heemraden wijders versogt zijnde¹⁰⁴ dat haar toegestaen mogt werden zodanige gelden, als er ten tijde van Zijn Edelht. de Heer Joan van Hoorn,¹⁰⁵ tot zeeker pieeus werk in cassa zijn getelt, om voor deselve, nevens de verdere daar toe g’approprieerde een godshuijs in de colonie van Stellenbosch , en ook een in die van Drakenstijn te bouwen; om redenen dat in de colonie van Stellenbosch het gebouw daar toe gedestineert, in den brand g’absorbeert zijnde,¹⁰⁶ den Gods dienst in een onnosel parshuijs, sonder de minste commoditeit, verrigt werd; en in de colonie van Drakenstijn de zoo genaamde kerk door den laasten overvloet van water dermaten bouwvalligh gewerden is, dat met een matige harde wind het gansche gevaarte van zijn fondament zoude konnen afgesmeten werden; en dat daar en boven beijde de gebouwen veel te klijn zijn om op een ordentelijke manier de kerkpligten daar in te kunnen oeffenen.

Zoo is dieswegen in opmerkingh genomen wesende, dat dienthalven bij missive van den 4en April 1713¹⁰⁷ om permissie aan de Edelen Heeren Majores versogt, en Haar Edls. Hoog Agtbe. bij der selver zeer ge-eerde schrijvens van den 19en Julij 1714¹⁰⁸ rescribeeren dien aangaande derselver ordre en goedvinden zouden overmaken, goed gevonden daar mede te supercederen tot tijd en wijlen sulx sal ingekomen zijn.

Jacob van der Heijden¹⁰⁹ bij request¹¹⁰ te kennen gevende, hoe hem te voren gecomen was d’ E. Comp. in verlegentheit van wijnen zoude wesen, niet tegenstaande hij suppt. reets drie leggers had gelevert, om redenen dezelve voor zijn aandeel in geen verlegentheit te laten, hoewel nooijt geen wijnen aan haar had mogen leveren wanneer deselve goed koop en in overvloet waren geweest; maar dat als de voorn. vogt duur, en bij de pagters op 40, 50, ja 60 Rs. was, hem suppt. dan ordinair die leverantie was toegevoegt ende gevergt; om welke verlegentheit voor te komen en de E. Comp. altijd van wijnen te voorsien, zoo presenteerde hij jaarlijks 100, 75 of minder leggers aan de E. Comp. voor den tijd van 3 ofte meer jaaren, tegens 30 Rs. de legger te leveren, met beloften, wanneer zulx quam te obtineeren, dat als dan, boven de drie geleverde, aan ider der present ter rheede leggende retour scheepen nogh een legger zoude verstrekken, en dat alles onder suffiçante cautie.

Edogh in achtingh genomen zijnde dat onder dato 17en Junij 1711,¹¹¹ van hier aan de Edele Heeren Principalen voorgedragen is of Haar Edls. Hoogh Achtbe. conden goedvinden dat men kort na de wijnougst voor ‘t eerste jaar 200, en vervolgens alle jaaren 80 off 90 leggers wijn inkogt, om zo altijt van oude en goede wijnen voorsien te zijn, welke staat gemaakt wierd dat voor 25 Rs. te bekomen zoude wesen, en dat men ingevolge van dien in allen gevalle niet wel hoger dan tot voorn. prijse zoude mogen comen; Zoo is best g’acht de Heeren Cranendonk en Beaumond, benevens den keldermeester, Gerard van Baarsenburgh,¹¹² te laten ondersoeken waar de non leverantie van daan comt; om als dan na ingekomen berigt, dieswegen ‘t nodige te konnen beramen.

Wijders door welgemelde Edele Heer Directeur Generaal te kennen gegeven zijnde dat Zijn Edls. de schippers van de presente retourscheepen gelast hebbende hunne eijschen van benodigtheeden voor de Patriase reijse op te maken, deselve zo exorbitant gevonden hadde, dat genoodsaakt was gewerden die vrij wat te verminderen, invoegen als de notitie der gerequireerde goederen, door opgem. Zijn Edele overgelegt, quam aan te wijsen, en welke goederen den equipagiemeester betuijgt hebbende dat aan bovengene. scheepen, sonder prejuditie der genen die nogh te verwagten zijn, konden verstrekt werden; en dierhalven dies benodigtheit gebleken zijnde; Zo is verstaan dies verstreckingh te laten besorgen.

Meer gemelte Sijn Edele enige schippers gecommitteert hebbende tot ‘t visiteeren van ‘t buskruijt, geweeren met hun toebehooren van de retourscheepen, als mede omme te zien of ër aan ‘t een ofte anders iets quam te gebreken, om ‘t zelve in tijds te connen remedieeren; en na resumptie der raporten door voorne. gecommitt. overgegeven,¹¹³ gebleken zijnde dat alles volgens inventaris haarluijden op Batavia meden gegeven, in staat waren om (onder Godes ze[gen]) de reijse na ‘t vaderland te vervorderen, behalven eenige weijnigen reparatien en benodigtheeden in hunne eijschen waar van boven gesproken is; g’specificeert mitsgrs. dat ‘t leck van ‘t schip Charlois bereets gerepareert, item dat De Brug twee zwaare touwen requireerde, gelijk ‘t een en ander bij gedagte raporten omstandigh vervat staat; Zoo is goedgevonden dese raporten aan Haar Edls. Groot Achtbe. tot Batavia, per ‘t schip Nederhoven in copij over te maken, ten eijnde Haar Edls. mogen weten in wat staat die bodems hier g’arriveert zijn.

Zijn Edele wijders te kennen gevende hoe vernomen hadde de provisien en drancken voor de zieken en inpotenten in ‘t hospitaal komende, onder de ziekevader berustende waaren, daar het zelve op andere comptoiren ter verantwoordingh van den opperchirugijn gelaten en gedistribueert wierd; mitsgrs. dat den opperchirugijn, gelijk in andere gouvernementen practicabel is, geen rang na die zijne qualiteit gegeven, maar veeltijts onder boekhouders geplaast was geworden; en eijndelijk dat ondervond hoe sedert enige tijt ‘t besluijt van den 11en Maart 1710¹¹⁴ omtrent ‘t begraven van zoldaten en matroosen die hier comen te sterven, nie agtervolgt is gewerden, ‘t gunt egter niet dan bij manquement van planken is veroorsaakt; Zo is, dieswegen gedelibereert zijnde, besloten dat van nu af aan den eerste opperchirugijn van ‘t hospitaal, als binnenregent, de genoemde provisien en drancken onder hem, en rang hebben zal naast de leeden der Raad van Justitie; item dat alle de soldaten en matroosen hier comende te overlijden in kisten zullen moeten begraven werden, en welk laaste den Heer hooftadministrateur, als commissaris van voorsz. hospitaal, ook aangenomen heeft te besorgen.

Nader gebesoingeert zijnde omtrent ‘t besorgen eener woningh voor den Pangerang Loring Passer,¹¹⁵ waar omtrent Haar Edls. Groot Achtbe. tot Batavia bij derzelver g’eerd schrijvens van den 13en September 1715¹¹⁶ hebben gelieven aan te haalen dat aan Stellenbosch of Drakenstijn met zijn gevolgh zoude moeten geplaast werden, om alzo geen ockagie te hebben den een ofte anderen tijd met een vreemd schip te eschapeeren, en ten dien eijnde den land-drost gelast zijnde¹¹⁷ te ondersoeken of aan Stellenbosch , als daar toe wel het best zijnde, ook een huijs voor denselve te coop mogt weesen; en door hem geraporteert wesende dat den oud heemraad, Daniel Pheijl,¹¹⁸ desselfs huijs en erf aldaar voor een somma van ƒ1500 gepresenteert had, ‘t gunt voor dien prince immers groot genoegh g’acht wierd; Zoo is, ten aansien om ‘s Comps. wegen voor die man aldaar een huijs te maken sulx niet alleen hoog souw comen te staan, maar ook veel tijd vereijschen, best g’oordeelt de gemelte wooningh alvorens door meergene. Heeren Cranendonk en Chavonnes, benevens den land-drost, zal werden besigtigt, als ook te vernemen of ‘t zelve tot geen minder prijs te bekomen zoude wesen; en met eenen ondersoeken of daar ter plaatse niet een stukje land van de E. Comp. overigh is om een woningh op te connen maken, om als dan na ingecomen berigt diesweegen een besluijt te neemen.

Te kennen gegeven zijnde dat den jong mattroos Hendrick Sterckenbergh van Utregt, wanneer desselfs bescheijden bodem ‘t Huijs ter Boede onderzijl was, aan land is blijven staan, en sig opstonts bij den Heer fiscaal had aangegeven, waar door den zelve geen actie op voorne. mattroos vermijnd te hebben. Zo is goedgevonden hem met ‘t schip Nederhoven na Batavia te laten voortgaan.

Insgelijks is op ‘t geproponeerde van den Edele Heer Directeur goed gevonden dat ‘t schip Nederhoven aanstaande Vrijdagh met 100 lasten nieuwe tarw na Batavia zal gedepescheert, en voor ‘s Comps. thuijn een nieuwe poort gemaakt werden, volgens de reekeningh door welgeme. Zijn Edele in Rade geproduceert.

Den gewesene coster van Stellenbosch , Bastiaan Cheval, op desselfs versoek, volgens resolusie van den 21en der gepasseerde maand Januarij, van die zijne bedieningh, om te mogen repatrieeren, ontslagen zijnde, Zoo is den selve vermits zijn onvermogen g’accordeert omme in zijne oude qualiteit t’ huijswaarts te keeren.

Eijndelijk wierd de reekeningh der Caabse armen in Rade geproduceert, waar bij als een waar effect resterende bevonden werd een somma van ƒ119139: 12:4.

Aldus g’resolveert en g’arresteert in ‘t Casteel de Goede Hoop, ten dage en jaare voorsz.

[Signed:] ABRAHAM DOUGLAS.

[Signed:] M. DE CHAVONNES.

[Signed:] A. CRANENDONK.

[Signed:] C. V. BEAUMONT.

[Signed:] D. M. PASQUES DE CHAVONNES.

[Signed:] K. J. SLOTSBOO.

[Signed:] J. B. CRUSE.

[Signed:] JNS. SWELLENGREBEL.

[Signed:] JAN DE LA FONTAINE.

[Signed:] In kennisse van mij, PR. DE MEIJER. Rt. en Secrets.

C. 35, pp. 97-103.

Dingsdagh den {17160204} 4en Februarij 1716, voormiddags.

Present den Raad Extraordinair van India en Gouverneur, d’ Edele Heer Maurits Pasques d’ Chavonnes, en verdre leeden der Politicquen Raad, dempto den Eersten Raad en Directeur Generaal van India mitsgrs. Commissaris deses Gouvernements en Admiraal deser jaarse retourvloot, den Wel Edele Gestrenge en Groot Achtbe. Heere Abraham Douglas, door indispositie.

G’produceert en geleesen zijnde, zekere miss[ive]¹¹⁹ door land-drost en heemraden, onder dato 3en deser maand aan den Edelen Heer Directeur Generaal benevens den Edelen Heer Gouverneur en Raad deser plaatse gerigt, waar bij te kennen geven dat vermits ‘t repatrieeren van den gewesene koster, Bastiaan Cheval, die bedieningh aldaar vacant geworden was, en zigh tot ‘t bedienen dier functie niemand op gedaan had, weshalven sij van haar pligt g’oordeelt hadden op onse approbatie daar toe enen Pieter van der Schilden¹²⁰ aan te stellen, op dat door het openstaan van die functie geen inconvenienten mogten comen te ontstaan; dog eer zij suppten. de goed keuringh der wegens van ons hadden cunnen obtineeren, dat den Eerwaarde predikant, Henricus Bek, zigh had aangemagtigt niet alleen de sleutels aan den voorne. coster te weijgeren, den dienst door zijn kleermaker en andere te laten waarnemen; met versoek dat de aanstellingh van een coster bij haar gedaan, mogt werden goedgekeurt. Zoo is, dieswegen gedelibereert zijnde, verstaan dat voorne. land-drost en heemraden zal aangeschreven werden¹²¹ hen in vervolgh van tijd met de kerkelijke bedieningen niet zullen hebben te bemoeijen, als nu met de coster was geschiet, en dat daar omtrent den kerkenraad van Stellenbosch met onse ordre albereits versien zijn.

Door den hooftadministrateur, d’ Heer Abraham Cranendonk, vertoont en overgelevert zijnde zeekere verklaringe van gecommitteerdens die bij ‘t ontlossen der goederen per ‘t schip Nederhoven van Batavia aangebragt, bij derselver ontfangst aan lant in de pakhuijsen present zijn geweest; en na resumtie derselver bevonden zijnde dat de onder te noemene goederen effectief te kort en bedorven waren uijt gelevert, namentlijk 13050 lb. rijs, te weeten 9438 lb. bedorven, 3612 lb. te kort op 150000 lb. comt 22/5 pr. cento; 462 bossen gonnij, als 410 bossen verrot en bedorven, 52 bossen te kort. ‘t Volgende te cort uijtgelevert: 18 bossen padij, 673 lb. swarte zuijker op 5000 lb. a 13 1/2 pr. cento, door uijtlekken vermindert, 34 lb. swarte peper op 1000 lb., comt 3 2/5 pr. cento, 14 lb. witte do. op 300 lb., comt 4 2/3 pr. cento, 1979 kan, of schaars 5 1/2 legger arak op 35 leggers, bij peijlingh minder bevonden, waar onder twee leggers welkers boodemen uijtgeweeken waren.

Waar over gedelibereert zijnde, goed gevonden is om de te kort comende rijs en peper, als een gemene en niet excederende spillagie ofte onderwigt, item de te kort komende padij, de bedorvene 410 bossen gonnij en zuijker om de daar van gegevene redenen te passeeren, als mede de wannigheit van den arack, dogh dat de bedorvene rijs, als door quade stuagie veroorsaakt, den schipper op desselfs reekeningh, ende de 52 te kort komende gonnij op reeke. van den schipper en boekhouder tegens de incoops prijse zal belast werden, waar en tegens ‘t montant der bedorvene rijst, tot 5 3/4 Rs. bij vendutie verkogt, hem weder in minderingh strecken zal.

D’ burger krijgsraad van de Caab, vermits het overlijden van den luitenant Michiel Leij, versogt hebbende die plaats weder mogt werden gesupleert, Zoo is den vaandrigh Fredrik Russouw¹²² tot luijtenant, en Jacobus van der Heijden,¹²³ de jonge, weder in desselfs plaats als vaandrigh aangestelt.

Den onderstuurman van ‘n schip Nederhoven , Cornelis Valk, en den dito van ‘t galjoot de Postloper , Johannis Pool, bij request¹²⁴ versoekende dat met malkanderen van bodem changeeren mogten, Zoo is hem ‘t selve g’accordeert.

Insgelijks is op ‘t gedaan versoek van den baas glasemaker, Willem Dempers,¹²⁵ goedgevonden om bij ons generaal schrijvens,¹²⁶ dat met de presente retourscheepen staat af te gaan, de Edele Heeren Majores te versoeken dat desselfs huijsvrouw, Elisabeth Brunt, tot Middelburgh wo[o]nagtigh, passagie na herwaarts magh vergunt werden.

Den schipper Jan de Koninck bij request¹²⁷ te kennen gevende de gesteldheit van ‘t schip Vrijburgh op desselfs arrivement alhier enz., met versoek dat, als onnosel gesondigt hebbende, gratie en verligtingh in zijne cor[re]xie en ontslagingh van zijn arrest mogt erlangen, mitsgrs. dat geen inbreuk aan zijn eer en qualiteit onderhavig mogt zijn, gelijk ‘t selve bij voornoemd request largo g’expresseert staat.

Zoo is ten aansien desselfs zaak na alle apparentie aanstaande Donderdagh zal dienen en g’termineert werden, best g’oordeelt hem te ranvojeeren aan de Raad van Justitie, om door deselve daar op gereflecteert te konnen werden.

Aldus g’resolveert en g’arresteert in ‘t Casteel de Goede Hoop, ten dage en jaare voorsz.

[Signed:] M. DE CHAVONNES.

[Signed:] A. CRANENDONK.

[Signed:] C. v. BEAUMONT.

[Signed:] D. M. PASQUES DE CHAVONNES.

[Signed:] K. J. SLOTSBOO.

[Signed:] J. B. CRUSE.

[Signed:] JNS. SWELLENGREBEL.

[Signed:] JAN DE LA FONTAINE.

[Signed:] In kennisse van mij, PR. DE MEIJER. Rt. en Secrets.

C. 35, pp. 104-107.

Maandagh den {17160217} 17en Februarij 1716, voormiddags. Extraordinaire vergaderingh.

Present den Raad Extraordinair van India en Gouverneur, den Edele Heer Maurits Pasques d’ Chavonnes, en de verdre leden der Politiquen Raad, dempto den Eerste Raad en Directeur Generaal van India, Commissaris deses Gouvernements en Admiraal der retourvloot, den Wel Edelen Gestr. en Groot Achtbe. Heere Abraham Douglas, door indispositie.

Na resumptie der concept missive die met de presente retourvloot aan ‘t Illustre Collegie, der Edele Heeren Seventhiene staat af te gaan, voor zoo verre deselve in gereetheit gebragt was; voorgedragen zijnde dat men ingevolge ‘t g’besoigneerde van den …¹²⁸ des laast afgewekene jaars, als nu met ‘t leveren der granen aan de E. Compe., vermits den opneem der ingesetenen effecten voor ulto. April aanstaande niet stont te geschieden, niet kan zien wat thienden de leveranciers van hunne laaste ougst schuldigh zijn, en dat dese en gene, die hun coorn albereet[s] in ‘t graan maguazijn gelevert hebben, de betalingh vorderen. En dierhalven in consideratie genomen wesende dat men voor dese te meermalen, eer de opgaaf der granen aan gecommitteerdens gedaan, en hun raport overgegeven was, de menschen, om haar in geen verlegentheit te laten, voor ‘t geleverde voldaan had, na aftreck der thiende van ‘t geene alzo opgebragt hadden, en de rest vorderde wanneer men bij den opneem rol konde zien wat nogh effectief schuldig waaren:

Zoo is, dieswegen gedelibereert zijnde, verstaan dat ‘t zelve nu ook zodanigh zal geschieden.

Voorts door den Heer hooftadministrateur, ten belange den 10en, versogt zijnde hoe zigh zoude gedragen omtrent de agterstallige thienden van diverse deser ingesetenen en of deselve bij de presente leverantie teffens zal werden afgetrocken ofte niet; Zoo is, in opmerkingh genomen zijnde dat een ider volgens besluijt van den 24en September bij affixie van biljetten g’injungeert is hun vat geld â een Rds. per legger voor ‘t uijt eijnde deser maand te betalen, het veele te swaar en zelve half tot haar ruine zoude strecken wanneer die achterstallen nu teffens af getrocken wierd, verstaan dat de thienden van dit jaar alleen, en ‘t resterende na dato zal gevordert werden.

Aldus g’resolveert en g’arresteert in ‘t Casteel de Goede Hoop, ten dage en jaare voorsz.

[Signed:] M. DE CHAVONNES.

[Signed:] A. CRANENDONK.

[Signed:] C. v. BEAUMONT.

[Signed:] D. M. PASQUES DE CHAVONNES.

[Signed:] K. J. SLOTSBOO.

[Signed:] J. B. CRUSE.

[Signed:] JNS. SWELLENGREBEL.

[Signed:] JAN DE LA FONTAINE.

[Signed:] In kennisse van mij, PR. DE MEIJER. Rt. en Secrets.

C. 35, pp. 108-145.

Dingsdagh den {17160218} 18en Februarij 1716, voormiddags. Ordinaire vergaderingh.

Present den Eersten Raad en Directeur Generaal van India mitsgrs. Commissaris deses Gouvernements en Admiraal deser jaarse retourvloot, den Wel Edelen Gestr. en Groot Achtbe. Heere Abraham Douglas, benevens den Raad Extraordinair van India, den Edelen Hr. Gouverneur Maurits Pasques d’ Chavonnes, en verdre leden van den Politicquen Raad.

Volgens besluijt den 28en der jongst g’passeerde maand Januarij genomen, door de kerkenraad van Stellenbosch aan hoog gemelde Edelen Heer Commissaris gepresenteert,¹²⁹ en door Zijn Edele g’produceert zijnde nominatie van een dubbeld getal personen, omme daar uijt een tot coster dier kerk vercoren te werden, geliefden ‘t welgemelde Zijn Edele na resumptie derselve, den Gouverneur en Raadsleden af te vragen of zij de daar bij genoemde personen konde, en wie tot die dienst bequaamst zijn zoude; zoo wierd op betuijgingh van deselve personen niet te kennen, den eerst g’nomineerde, Pieter van der Schelde, daar toe vercoren en aangestelt.

Door d’ Heeren Cranendonk, Beaumond en capitain luijtenant Slo[t]sboo, als gecommitteert tot ‘t ondersoeken hoe het gelegen was met seeker stukje land, den 3e deser maand door den land-bouwer Hendrick Rodenburgh bij request in eijgendom versogt, en dienthalven door voornoemde Heeren ‘t volgende raport in geschrifte gedaan zijnde:

Aan den Wel Edelen Hoog Gebiedende Heere Abraham Douglas, Eerste Raad en Directeur Generaal van Nederlands India, Commissaris &a. &a. &a., den wel Edle. Gestr. Heere Maurits Pasques de Chavonnes, Raad Extraordinaris van India en Gouverneur, benevens den Agtbaren Raad van Politie deses Gouvernements.

‘Wel Edele Hoog Gebiedende, Wel Edele Gestrenge en Agtbe. Heeren,’

‘Ingevolge derselver resolutie commissoriaal in dato 3en deser lopende maand, den land-bouwer Hendrik Rodenburgh door de ondergeschrevene, ter zake van zijn ingelevert request, g’examineert zijnde, consteert dat hem Rodenburgh door d’ Edle. Heer Commissaris Pieter de Vos zodanige vergunninge van land aan de Platte Klip is gedaan als denselve in zijn voorsz request omstandig ter neder heeft gesteld, insgelijx dat hij op den 26en Januarij ao. 1712, en sulx binnen ‘t jaar gelijk verpligt was, bij ordentelijke requeste aan ons verthoont alhier in Rade, prolongatie van dat besit heeft versogt. Edog bij een ongetekent apostil op het zelve dat zulx afgeslagen, en hij gelicentieert werd te mogen repatrieeren, gelijk van het laaste ook bij notulen deser Secretarije onder dato voorsz komt te blijken, mitsgrs. dat hem die licentie, op zijn versoek en mits betalende kost en transport geld, is g’accordeert. Hebbende den voorsz Rodenburgh wijders, wanneer de ondergesz hem dese zijne demissie te voren leijden, sig vrijborstigh verklaart dat hij, ziende zijn oogmerk niet te konnen bereijken, ende dat hem de prolongatie van ‘t besit des voormelde stukje lands geweijgert was, opstonds het voorsz versoek om na ‘t vaderlant te vertrekken gedaan, ende vervolgens daarom ook alle zijne goederen verkogt hadde.’

‘Op alle ‘t welke dan na de voorgekomene omstandighede reflexie gemaakt hebbende, vermeijnen de ondergesz (onder correctie) dat vermits den requestrant zijne goederen om redenen voorsz al ‘t zedert ao. 1712 heeft verkogt, op zijne klagten van veele onkosten aan de plaats in questie te hebben gedaan, geen reguard kan werden genomen, ende dat op het eerste refus zijne verlossinge off demissie versogt hebbende, zig van alle ommesien na deselve heefft versteken, moetende daar nog bij voegen dat uijt alle ‘t gene van hem requestrant hebben gehoort, niet anders konnen beseffen dan dat hij zijn gemaakte geld uijt bovengemelt verkoop verquanselt en doorgebragt heeft, ende dat hij, nog besittende ‘t Kruijs Pad mitsgrs. een opstal bij Joost ten Berg,¹³⁰ geen de minste ordre op zijne zaken stelt, maar zig vagabonderende geneert, met hier en daar wat te verdienen ende daar van te leven, gelijk hij doet.’

‘Waarmede hopende aan onse commissie te zullen hebben voldaan, zullen wij ons met schuldig respect onderschrijven te zijn (Onderstont) Uw Wel Edele Hoog Gebiedende Wel Edele Gestrenge en Agtbare zeer ootmoedige en gehoorsame dienaren. (Was getekent) A. Cranendonk, C. v. Beaumont, K.J. Slotsboo.’

‘(In margine) Cabo de Goede Hoop, den 10en Februarij ao. 1716.’

Zo is, na resumtie van ‘t zelve, gelet zijnde op de consideratien daar inne ter neder gestelt, goet gevonden den voorne. Rodenburgh zijn gedaan versoek te declineeren.

Insgelijks door voorne. Heeren gecommitts., ingevolge der selver commissie ondersogt wesende ‘t gedaan versoek van den burger Marten Mekelenburgh, omme in eijgedom te erlangen zeeker stuk lands aan strand bij de Groene Cloof gelegen, mitsgrs. de klagten door den zelve bij request dieswegen gedaan, en door gemelte Heeren ‘t volgende in geschrifte overgegeven:

Aan den Wel Edele Hoog Gebiedende Heer Abraham Douglas, - - - den Wel Edele Gestrenge Heere Maurits Pasques d’ Chavonnes - - - benevens den Agtbare Raad van Politie deses Gouvernements.

‘Wel Edele Hoog Gebiedende, Wel Edele Gestrenge en Agtbare Heeren,’

‘Agtervolgens de rosolutie [sic] commissoriaal, in dato 3en deser lopende maand, betreffende het versoek van den burger Marten Mekelenburgh omme met een seker stukje lands begunstigt te mogen werden waar van hij bevorens agt jaaren in leening besitter was geweest, en ‘t geen hem door den gewesene Gezaghebber, Willem Helot, weder ontnomen zoude zijn geworden, zoo hebben d’ ondergesz bij examinatie ondervonden dat hij Meekelenburgh op de klagten van den burger Jacobus van der Heijden (door dien hem in de Groene Kloof zoo in ‘t weijden als andersints hinderlijk was) door den independent fiscaal deses Gouvernements op den 2en November 1713¹³¹ is g’actioneert moeten werden ter zake hij Mekelenburgh seer traag en obstinaat is geweest om de ordres van de Hooge Overigheit alhier te obiedieeren, namentlijk van zig binnen den tijd van veertien dagen met zijn vee uijt de Groene Klooff te moeten begeven, gelijk zulx bij resolutie, dato 20en Junij 1713,¹³² omstandiger te zien is, alwaar hij egter nog een geruijmen tijd en zoo lang zijn verblijff heeft gehouden, tot dat als voorsegt is, door den regter geconstringeert wierd van daar te moeten decampeeren.’

‘Dit land geeft den requestrant nu voor niet betrekkelijk in de Groene Kloof , maar daar buijten aan strand te wesen, over zulx versoekt de gunst te mogen obtineeren om met het selvige gebenificeert te mogen werden, nademaal den slagter, Jacobus van der Heijden, hadden betuijgt hem niet hinderlijk te zullen wesen, en dierhalven ook permitteerden voor zoo langh ‘t contract tusschen de compe. en hem Van der Heijden duurde, aldaar te mogen gaan leggen en weijden, van alle het welke de ondergesz., als nog onbekent zijnde hoe groot, breet, off hoe verre de Groenekloof door hem Van der Heijden voor zijn aandeel wert genomen, niet anders sustineeneeren [sic] off het versoek van den requestrant behoorde afgeslagen te werden, te meer wijl gesegde Van der Heijden, schoon voor sijn particulier desen Mekelenburgh wilde favoriseeren, eerst den aanklager is geweest, om hem te moeten demoveeren, men naderhand van andere slagters ook ligtelijk al weder opschudding soude te verwagten hebben; en bovendien volgens de intentie onser respective Heeren en Meesteren aan geen andere buijten de g’contracteerde slagters eenige vergunning omtrent de Groenekloof behoorden gedaan te werden.’

‘Hier mede verhoopende onse commissie naar Uw Wel Edle. Hoog Gebiedende, Wel Edle. Gestrenge en Agtbare intentie schultpligtiglijk te hebben verrigt, ondertekenen wij ons met diepe eerbiedenisse - - - (Was getekent) A. Cranendonk, C. v. Beaumont, K. J. Slotsboo. (In margine) Cabo de Goede Hoop, desen 11en Februarij ao. 1716.’

‘t Welke vervolgens gelesen en geresumeert, mitsgrs. op de redenen en motiven daar inne geroert met aandagt gelet, en in achtingh genomen zijnde dat de Edele Heeren Majores bij derselver g’eert schrijvens, de dato 2en April, 1715,¹³³ hebben gelieven te ordonneeren dat de Groenekloof (alwaar ‘t versogte land geleegen is) door de gecontracteerde slagters met uijtsluijting van alle andere, gedurende de tijd hunner slagtneringh alleen zal beseten werden, mitsgrs. dat den zelve Mekelenburgh, onder den 24en Junij passado,¹³⁴ gepermitteert is met desselfs vee voor den tijd van ses maanden te mogen wijden aan de Zand Valeij , gelegen aan de Bergh Revier ; Zo is om voorne. redenen mede verstaan dat versoek te ontseggen.

Wijders door meergemelte Heeren, ingevolge de commissie den 3en deser voorne. al mede op deselve gedecerneert, ten eijnde te inspecteren seker gebouw tot een woningh voor den land-drost en raadhuijs aan Stellenbosch , en waar af aan welgeme. Edelen Heere Directeur Generaal en Commissaris overgelevert zijnde ‘t onderstaande raport:

Aan den Wel Edele Hoog Gebiedende Heere Abraham Douglas - - - den Wel Edele Gestrenge Heere Maurits Pasques d’ Chavonnes - - - benevens den Achtbaren Raad van Politie deses Gouvernements.

‘Wel Edele Hoog Gebiedende, Wel Edele Gestr. en Agtbaare Heeren,’

‘Bij resolutie van den 3en deser op de ondergsz gedecerneert, zijnde commissie omme te inspecteeren seker gebouw tot een woningh voor den land-drost en raadhuijs aan Stellenbosch , zoo hebben deselve zig derwaarts begeven en na den aanleg van het gebouw tegens d’ aftekeninge te hebben geconfronteert, bevonden deselve zodanig op d’ oude fundamenten begrepen te zijn, als dat huijs voor het afbranden aldaar hadden gehad, behalven agter, daar het met de keuken en een kamer daar tegens over, alleen 8 voeten wijder is uijt geseth, zodanigh bij onse aftekeninge desen g’annexeert onderdanigst na de ware consitutie werd aangewesen.’

‘Na het welk door den land-drost t’ onser requisitie de heemraden geconvoceert zijnde,¹³⁵ ten eijnde van na bij wegens derselver intentie rakende hun versoek om bijstand van houtwerk g’informeert te konnen werden &a., ende de gene welke in Drakenstijn woonen in die promptitude niet daar hebben konnen wesen, als wij gaarne onse commissie zouden volbrengen, zo gaven wij de presente, zijnde den land-drost, Pieter van der Bijl,¹³⁶ Adam Tas,¹³⁷ en Dirk Coetse,¹³⁸ na het verthoonen van onse qualiteit in bedenken off sig in cas subject vermogens vonden hare confraters te vervangen, ende ons van haare resolutie te versekeren, off niet; waar op door haarlieden eenparigh en sonder hesitatie g’antwoord zijnde dat geene de minste swarigheit hier inne vonden, zeggende voor hunne absente mede leeden te respondeeren. Zoo traden vervolgens ter examen en dus voor eerst gevraagt hebbende wat de reeden mogte wesen dat zij lieden die 8 voeten verder dan het fundament hadden uijtgeset; zoo wierde gedemonstreert dat dit gebouw, voor desen gehad hebbende twee verdiepingen, nu maar tot een gelijx de grond begrepen was, ende dat met het missen van dese tweede verdiepinge een considerable menage¹³⁹ in de timmeringe te wegen was gebragt, overmits daar mede wierde gespaart, niet alleen een gantsche soldrin[g] maar ook trap vensters, deuren &a., bij welkers kosten de lasten van desen klijnen uijtstap, als dewelke maar eenige weijnige steenen zal importee[ren], geensints in comparatie gebragt konde werden. Invoegen daar van overgaan tot het getal der vertrekken, was d[e] algemene sustenue, het met geen minder buijten veel ongemak en inconvenientie te stellen was, dewijl er een voor de raad camer, en een voor de secretarije, wijders nog een derde voor de keuken, ende de vierde voor een slaap kamer van den land-dro[st] afgaande, ër niet over bleef dan een kleen vertrek tot een dispens off diergelijke, ende maar eenen camer om imand te connen logeeren bij occasie van commissie, off dat zelfs imand van qualiteijt daar mogt aan komen. Eijndelijk betuijgde de gemelde land-drost en heemraden het met geen minder hout als zij hadden versogt te konnen stellen, ‘t welke ons door de ambagtsluijden nader aangewesen zijnde, hebben wij niets dat zulx contrarieerde konnen bevinden. Weshalven dienaangaande geen meer te zeggen zijnde, versogten Haar E. alleen dat wij uijt haare name omtrent Uw Wel Edle. Hoog Gebiedende, Wel Edle. Gestre. en Agtbe. wilde insteeren dat haar op eijge kosten van onderhout voor den tijd van 2 maanden mogte werden toegestaan een metselaar, ten eijnde het gebouw voor den regen tijd onder dak te konnen krijgen, als met een enkeld man, dewelke zij thans in ‘t werk hadde, geen kans ziende om het daar toe te brengen, belovende en versekerende ons ten laasten, ingevalle zij het geluck hadden van de adsistentie als bij requeste versogt te erlangen, ‘t voorsz raadhuijs wijders buijten de alderminste kosten off lasten van d’ E. Compe. te zullen voltooiien.’

‘Waar mede hopende onse pligt in desen te hebben volbragt, zullen wij ons met d’ uijterste eerbiedenisse onderteken[en] - - - (Was getekent) A. Cranendonk, D. M. Pasques de Chavonnes, K. J. Slotsboo. (In margine) Cabo de Goede Hoop, desen 15en Februarij ao. 1716.’

Zoo is na resumtie en gehoudene raadplegingh op ‘t gedaan versoek van landdrost en heemraden om die colonie in den opbouw van ‘t gemelte raadhuijs vermits hun onvermogen eenigsints te gemoet te comen, goed gevonden om de daar toe nogh mancqueerende houtwerken, die volgens opgaaf in koopsprijse een zomma van ƒ708:07:12 zoude comen te belopen, met 25 pr. cento advans te laten verstrecken, en dat ten dien eijnde aan die colonie een metselaar in leeningh sal gegeven werden. Connende meergene. land-drost en heemraden, als wanneer hun cassa van penningen ontbloot zal zijn, haar als dande novoaan dese vergaderingh addresseeren.

Ter vergaderingh van den 3en deser maand beslooten zijnde dat de Heeren Cranendonk en Beaumond, benevens den kelder meester Gerard van Baarsenburgh, op ‘t gepresenteert request van den burger Jacobus van der Heijden, ondersoek zoude doen waar door de nonleverantie der wijnen aan d’ E. Compe. veroorsaakt werd; ‘t welke dan vervolgens geschiet en ten dien eijnde ‘t volgende berigt ingecomen zijnde:

Aan den Wel Edele Hoogh Gebiedende Heere Abraham Douglas - - - den Wel Edele Gestrenge Heere Maurits Pasques d’ Chavonnes - - - beneffens den Agtbaren Raad van Politie deses Gouvernements.

‘Wel Edele Hoog Gebiedende, Wel Edele Gestrenge en Agtbe. Heeren,’

‘Ingevolge de resolutie commissoriaal ter occasie van het ingediende request van den vrijburger, Jacobus van der Heijden, op den 3en der lopende maant te deser vergaderinghe genomen, rakende het point van de leverantie en prijsen der wijnen, door de ondergeschrevene met aandagt gebesoigneert, mitsgrs. onder des nauwkeurige reflexie genomen zijnde, op den voorsz requeste ende het gene d’ zake wijders concernerende is, dient met de uijterste eerbiedigheit dat deselve niet hebben konnen vinden off iemant, wie het ook zij, met uijtsluijtinge van alle andere, vergund werdende alleen wijnen te mogen leveren, zoude soo zeer d’ E. Compe. daar mede niet gerieven, als wel door deselve met dat voorregt gebenificeert wesen, aangesien zo een man voor eerst zeeker zoude zijn van zijn vertier, ten tweede van zijn gelt, ende ten derden daar door verlost zoude wesen van zo veele moeijtens, onsekerheden en gevaren van schaden, als een ander moet ondergaan eer hij zijn wijnen aan pagters en andere particuliere gedebiteert ende het gelt daar van ontfangen heefft, behalven dat door sulk een vergunninge voor veele kleen vermogende burgers de deure gesloten werdende omme op haar beurt mede een leggertje aan d’ E. Compe. te debiteeren, zulx zodanigen g’octroiieerden leverancie[r] occasie zoude konnen geven omme een soort van monopolie te maken, ende vele menschen in haare armoede alle dwangh aan te doen die het haar zoude behagen.’

‘Wat nu de klagten belangen dewelke de genoemde Van der Heijden bij voorsz requeste voorbrengt als motiven omme te verder tot dese singuliere leverantie te mogen aspireeren, namentlijk van nooijt te hebben mogen leveren wanneer de wijn goed koop was, maar dat hem die altijd is geverght als deselve voor veel gelt, ja tot 60 Rs. incluijs aan de pagters konde verkopen; dien aangaande moeten de ondergesz onder reverentie eenparig zeggen en verklaren niet bewust te wesen, nog te konnen geloven, dat hij sal konnen aanthonen hem deswegen ooijt eenige dwangh aangedaan te zijn, veel min dat hij Van der Heijden oijt anders als vrijwilligh gelevert heeft ofte gepresenteert hebbende te leveren, hem zulx ooijt gerefuseert is gewerden. Invoegen het pretense geledene nadeel van desen requestrant, en zijne voorgegevene sugt om d’ E. Compe. te gerieven, met de voorsz speculatien vergeleken, ende dus aangemerkt werdende, onder verbeteringe almede geen fundamenten zoude schijnen te maken, omme zijn oogmerk in desen te bereijken. Eenelijk zoude de presentatie van een legger per retourschip in zoo verre haare reflexie konnen verdienen als d’ noodzaakelijkheit om die bodems daar van te voorsien zoude mogen vereijssen.’

‘Concernerende de prijs van 25 Rs. per legger, supponeeren de ondergesz met referentie dat deselve bij de Caabse missive van den 17en Junij ao. 1711 niet aan de Heeren Meesters is voorgestelt, als met dien verstande dat Haar Wel Edele Hoogh Achtbe. zoude gelieven goet te vinden dat men daar van ‘t eerste jaar 200, ende vervolgens alle jaren 80 â 90 leggers teffens zoude mogen inslaan, ende dat die wijnen dan bij gevolge op den ougst onbereijt en alleen schoon van de moer ontfangen zouden zijn geworden; en zodanigen geval meenen de ondergesz ook te mogen zeggen dat die niet alleen nog te krijgen zijn, maar dat ider landman daar zeer garne leverancier van zoude willen wesen, zijnde voor de zulke bij de E. Compe. nooyt meer dan dese prijs, ende alleen voor d’ schoone en wel bereijde wijnen 30 Rs. per legger uijt cassa betaalt, maar off nu dese schone en wel bereijde wijnen ook niet voor minder te krijgen zullen zijn, schijnt niet wel te konnen werden geweten, ten zij door eenige g’affigeerde biljetten indistincte tot de leverantie wierden genodigt alle de gene die genegen mogten wesen d’ E. Compe. zodanigh en onbepaalt in den tijd tot een zeker getal leggers daar van te voorsien, ende zoude onses geringen bedunkens den eenen burger als dan zonder prejuditie van den anderen daar toe bij portien konnen werden g’admitteert.’

‘Dit alle het gene zijnde dat de ondergesz na haar beste kennisse en informatie hebben konnen penetrenen, zo hopen deselve daar mede aan Uw Wel Edele Hoogh Gebiedende en Wel Edele Gestrenge en Achtbe. intentie schultpligtelijk te zullen hebben voldaan; des sig met diepe eerbiedenisse ondertekenen - - - (Was getekent) A. Cranendonk, C. v. Beaumond, G. v. Baarsenburgh. (In margine) Cabo de Goede Hoop, den 10en Februarij Ao. 1716.’

Zo is om redenen bij bovenstaande berigt vervat besloten om ‘t gedaan versoek van voormelte Van der Heijden af te wijsen.

En wijders verstaan, wanneer ‘s Comps. weegen wijnen benodigt zijn, dies leverantie als dan een iegelijk bij affixie van biljetten zal werden bekent gemaakt, en waar mede staat gemaakt werd d’ E. Compe. daar omtrent dan buijten verlegentheit zal blijven, en ook den eenen burger sonder prejuditie van den ander ‘t zijne konnen leveren.

Eijndelijk door de Heeren Cranendonk, Chavonnes en land-drost Van den Heuvel,¹⁴⁰ als express gecommitteert geweest tot ‘t besigtigen van zeeker huijs en erve aan Stellenbosch , den oud heemraad Daniel Pheijl toebehorende, of ‘t zelve bequaam was tot een logement voor den Mattaramse prins, Loringh Passer, en zijn gevolgh; en dieswegen ‘t onderstaande berigt aan den Edelen Heer Commissaris over gegeven hebbende:

Aan den Wel Edele Hoog Gebiedende Heere Abraham Douglas - - - den Wel Edelen Gestrenge Heere Maurits Pasques de Chavonnes - - - beneffens den Agtbare Raad van Politie deses Gouvernements.

‘Wel Edele Hoog Gebiedende, Wel Edele Gestrenge en Achtbe. Heeren,’

‘D’ ondergesz gecommitteerdens in voldoeningh Uwer Wel Edele Hoog Gebieden[de], Wel Edle. Gestre. en Achtbe. resolutie van den 3en deser, haar selven hebbende begeven ter besigtinge van zeker huijs en erve aan Stellenbosch , en toebehoorende den oud heemraad Daniel Pheil, ten eijnde als bij de resolutie voorsz moeten eenparigh en met alle respect betuijgen aan dien oirt geen bequamer commoditeit te hebben gesien nog te konnen vinden om den Pangerang Loring Passer na zijn aard, zoo wel tot voldoeninge aan d’ intentie der Hooge Regeringe van India te logeeren. Zijnde het huijs even zodanigh g’construeert als bij de aftekeninge in Rade vertoond, kan werden gesien, namentlijk met twee zijdkamers aan een bequaam voorhuijs, een gemakkelijke keuken regt agter het voorhuijs en een kleen kamertje tot bottelarij off ander approperiteit in het voorhuijs begrepen. Hebbende voorts, wanneer men voor het huijs staat, ter regterhand aff een gebouw van 15 voeten breet en 30 voeten lang, dat tegenwoordigh tot een stal werd gebruijkt, maar het welke alleen met het schoonmaken tot een fraaij woonhuijs voor zijne domestiques geconverteert sal connen werden, alles nieuw onder ‘t dak en wel suffiçant tesamen gestelt; b’horende hier toe nog twee enkelde vertrekjes die mogelijk al te slegt ende peijne waart, in de tekeningh niet sijn aangewesen, zijnde deselve van kleij opgehaalt, de dakken vol oude breuken, ende de mueren wat uijtgeslagen van den regen, edogh welk laaste door een handstereken van des Pangarangs volk na hare wijse te verhelpen is. Voorts behoort hier toe, soo ons is aangewesen, een stuk van 12 morgen lands, daar goed koorn en wijn van kan werden getrokken, ende dat den Pangarang sekerlijk van veel agreëment zal wesen, speciaal dewijl de rivier daar langs heen loopt en hem alle occasie tot water geeft, die men weet dat onder zijn natie gerequireert werd. Eijndelijk sal denselven hier niet alleen g’eloigneert zijn van de Caab, maar en gaar gebonden aan het oge van den land-drost, dewelke aldaar Zijne residentie hebbende, in staat zal wesen de nodige wake en toesigt over zijn persoon te houden.’

‘Wat nu de prijs belangt, die verklaart den eijgenaar beneden de waarde te zijn, ende zulx zonder Zijne uijtterste schade voor niet minder dan de zomma van 1500 guldens daar van te konnen afstaan, moetende wij in alle eerbiedigheit daar en boven na onse beste kennisse verklaren (den Pangarang geconsidereert zodanig als hij na zijn land-aart, tegenwoordigen stant, en andere circumstantien geconsidereert moet werden) geen stuk lands van die properiteit voor den selve te hebben konnen vinden, behalven dat het de ondergesz toeschijnt onmogelijk te wesen, als het land ër al van die constitutie ledig was, dat de E. Compe. met eens zoo veel kosten de nodige en vereijschte gelegentheit zoo goed als dese voor den gemelde g’exileerden prins aldaar zoude konnen laten maken.’

‘Waar mede hopende onse pligt in desen te hebben volbragt, zullen wij ons met d’ uijtterste eerbiedenisse ondertekenen - - - (Was getekent) A. Cranendonk, D. M. Pasques de Chavonnes, Ns. van den Heuvel. (In margine) Cabo de Goede Hoop, desen 15en Februarij ao. 1716.’

Zoo is na resumtie van ‘t welke, om redenen bij ‘t selve vermelt, geresolveert ende besloten ‘t g’noemde huijs en erve ‘s Comps. wegen voor gedagte Pangerangh voor een somma van vijftien hondert guldens te coopen, om schoon gemaakt zijnde, gemelte prins benevens zijne vrouwen en verder gevolgh ten eersten na derwaarts te depescheeren en possessie van ‘t zelve te doen neemen; ende sulx ingevolge de ordre van Haar Edls. Groot Agtbe. tot Batavia, vervat bij missive van den 13en September passado.

Den Edelen Heer Directeur Generaal en Commissaris te kennen gevende dat Zijn Edle. nodig oorde[e]lden dat ‘t buskruijt van de retourscheepen tegens dat van land geprobeerd werd; zo zijn tot verrigtingh van dien genomineert de Heeren Vice Admiraal Duvelaar en den captn. Chavonnes.

In opmerkingh genomen zijnde hoe voor desen ten negotie comptoire alhier in gebruijk was geweest dat d’ ingesetenen aldaar een ordonnantie latende schrijven, een schellingh voor ider hadden moeten betalen, dan zulx bij ‘t aanwesen van den Edle. Heer Commissaris Johannes van Steeland¹⁴¹ billick was afgeschaft; edogh dat de clercquen ter deser secretarij, voor ‘t maken der ordonnantien om vee te weijden, hout te kappen, kalkovens te zetten en wes meer, als nogh een quart Rsd. quamen te genieten, ‘t gunt den Edelen Heer Directeur Generaal betuijgende als in India niet practicabel, en ook onbehoorlijk wesende, het dierhalven hier ook niet moest geschieden; Zoo is verstaan dat het van nu af aan, op paene van correctie voor den geenen die zulx comt te vorderen of aan te nemen, van alle ordonnantien zal moeten nagelaten werden.

Den burger Pieter van der Linden¹⁴² bij request¹⁴³ versogt hebbende dat onder betalingh van ‘t daar toe staande transport en costgeld om op den overloop getracteert te werden, met eene der retour scheepen na ‘t Patria te mogen vertrecken; Zoo is hem ‘t zelve g’accordeert.

Voorts is de cassa reekeningh der Stellenbosch[e] crijgsraad, waar bij ‘t nette restant onder ulto. December 1715 bedraagt een somma van ƒ108:13, in Rade g’produceert en overgegeven.

Den Edelen Heer Gouverneur, ten aansien den gewesene schipper van ‘t schip Vrijburgh , Jan de Koningh, bij den Raad van Justitie van ampt, qualiteit en gagie gedeporteert is,¹⁴⁴ te kennen gevende dat ten dage als zulx geschiet was in den Raad van Justitie, gesproken wesende of met de retourvloot na ‘t Patria zouw konnen vertrecken ofte niet, waar omtrent door dien voorne. De Koningh voor de contanten in die bodem door d’ Edle. Heeren Bewinthebberen gedaan afscheepen, voor dies verantwoordingh geteekent heeft, zwarigheid gemaakt wierd, vermits van dies bevindingh en gesteldheit nogh geen berigt van Batavia in gecomen was, omme wanneer daar op iets te cort bevonden zijnde, men alhier bij desselfs vertrek niet aansprekelijk zoude connen worden wat daar omtrent te doen stond; zoo wierd door den Edelen Heer Directeur Generaal afgevraagt of bij overscheepingh dier contanten aan de kisten ook enigh defect of cancellatie van zeegels bevonden was, en hoedanigh deselve in de andere bodems overgebragt waaren. Waar op in antwoort gedient zijnde dat de kisten uijterlijk wel geconditioneert bevonden waaren, en dat eer deselve overgebragt wierden, nogh met het cachet van voorne. schipper door hem zelve, en met dat der E. Compe. door gecommitteerdens besegelt zijn gevonden, ook dat daar omtrent geene der schippers iets gesegt hadden, als eenlijk den schipper De Vries van ‘t slot AIdegonde , dat wel wenschte weder van deselve ontslagen te mogen zijn, dan ‘t gunt egter als in een particulier discours g’passeert was; Zoo is dieswegen g’delibereert, en in opmerkingh genomen zijnde dat de genoemde geld kisten in ‘t overscheepen welgeconditioneert bevonden, de novo versegelt zijn geweest, en daar omtrent geen klagten ingecomen waaren, goedgevonden den voorne. Jan de Koningh met eene der scheepen te laten repatrieeren, te meer al iets te cort bevonden werdende, daar over in ‘t vaderland mede aansprekelijk zoude weesen.

Eijndelijk voorgedragen zijnde dat den land-drost versogt hadde te mogen weeten wat met de 21 beesten en 140 schapen, jongst door eenige gecommandeerde burgers van de Bossiesmans Hottentots hernomen, doen zoude; Zoo is verstaan door dien d’ E. Compe. en de burgers met ‘t doen van togten na gemelte Hottentots diverse costen hebben moeten dragen, dat ‘t zelve vee d’ eene helft voor d’ E. Compe. en de andere helft voor de burgers zal verdeelt werden, mits dat men eerst de manschap, tot ‘t maken van vreede na gedagte Hottentots afgesonden, zal afwagten om als dan te zien of in geval ‘t maken van vreede en eenigheit met deselve mogt getroffen werden, dat beestiaal niet weder aan haar zoude moeten gerestitueert werden.

Aldus g’resolveert en g’arresteert in ‘t Casteel de Goede Hoop, ten dage en jaare voorsz.

[Signed:] ABRAHAM DOUGLAS.

[Signed:] M. DE CHAVONNES.

[Signed:] A. CRANENDONK.

[Signed:] C. v. BEAUMONT.

[Signed:] D. M. PASQUES DE CHAVONNES.

[Signed:] K. J. SLOTSBOO.

[Signed:] J. B. CRUSE.

[Signed:] JAN DE LA FONTAINE.

[Signed:] JNS. SWELLENGREBEL.

[Signed:] In kenisse van mij, PR. DE MEIJER. Rt. en Secrets.

---

## Footnotes

---

1. In die H.K. staan “halve”. Dit beteken dat daar 5 halwe lêers lynolie oor was. ↩

2. In die H.K. staan “vaderlandse”. ↩

3. Monsters van die kruit wat getoets kon word. ↩

4. In die regter kantruimte staan “verantwoorden of betaalen”. ↩

5. In die regter kantruimte staan “idem”, wat hier beteken “verantwoorden of betaalen”, soos in die geval van die gesoute vis wat kortgekom het. ↩

6. In die regter kantruimte staan “inschrijven”. ↩

7. In die H.K. staan “halve”. Dit beteken dat daar 5 halwe lêers lynolie oor was. ↩

8. In die H.K. staan “vaderlandse”. ↩

9. Monsters van die kruit wat getoets kon word. ↩

10. In die regter kantruimte staan “verantwoorden of betaalen”. ↩

11. In die regter kantruimte staan “idem”, wat hier beteken “verantwoorden of betaalen”, soos in die geval van die gesoute vis wat kortgekom het. ↩

12. In die regter kantruimte staan “inschrijven”. ↩

13. In die H.K. staan “timmermans schaven”. ↩

14. In die H.K. staan “timmermans schaven”. ↩

15. In die H.K. staan “kustdekens”, waarskynlik dekens of komberse afkomstig van die kus van Kormandel . ↩

16. In die H.K. staan “kustdekens”, waarskynlik dekens of komberse afkomstig van die kus van Kormandel . ↩

17. In die H.K. staan “Campen”. Moontlik Dirck Backhuys van Stellenbosch . ↩

18. In die K.R. staan ‘n dubbelpunt na “dan”. In die H.K. kom geen punt of komma na “dan” voor nie. ↩

19. Guillaume Loret (1671-1718) was afkomstig van Nantes en het in 1695 na die Kaap gekom. Hy het in die huwelik getree met Elizabeth Joubert, dogter van Pierre Joubert. ↩

20. In die H.K. staan “du Pree”. Sien verder voetnoot 166 van 1713. ↩

21. Guillaume Loret (1671-1718) was afkomstig van Nantes en het in 1695 na die Kaap gekom. Hy het in die huwelik getree met Elizabeth Joubert, dogter van Pierre Joubert. ↩

22. In die H.K. staan “du Pree”. Sien verder voetnoot 166 van 1713. ↩

23. Antoine Faure (1685-1736) was in Oranje gebore en het in 1714 na die Kaap gekom. Hy is in dieselfde jaar met Rachel de Villiers dogter van Abraham de Villiers getroud. In 1719 is hy aangestel as voorleser te Stellenbosch . ↩

24. Aangesien die boeke van die Krygsraad van die distrik Kaapstad nie bewaar gebly het nie, kon ek die handtekening van hierdie vaandrig nie opspoor nie. Ook in ander stukke kom sy naam nie voor nie. ↩

25. Michiel Romond was van Zutphen afkomstig. Hy was getroud met Cornelia van den Bogaert. Hulle het van 1684 tot 1707 in Mauritius gewoon. ↩

26. In die H.K. staan “inmiddens”. ↩

27. In die H.K. staan “Sollier”. Sien voetnoot 145 van 1712. ↩

28. In die H.K. staan “Doessen”. Sien 164 van 1713. ↩

29. Matthijs Bergstedt was van Stokholm afkomstig. Voordat hy vryburger geword het, was hy boekhouer in diens van die Kompanjie. Op 23 April 1713 is hy met Christina Bergh getroud. Sien C.J.2650:Testamenten1709-1715, No. 68. ↩

30. Hierdie instruksies staan in die brief van 9 Oktober 1714. Sien C.435, deel III:Ink. Br., 1715, p. 1075. ↩

31. In die H.K. staan “inmiddens”. ↩

32. Sien C.702:Instructiën, 1686-1722, pp. 179-186. ↩

33. Sien C.702:Instructiën, 1686-1722, pp. 179-186. ↩

34. Sien sewende hoofstuk vanNederlanssche Commissarissen aan de Kaapdeur A. J. Böeseken asook die sewende jaargang van dieArgief-jaarboek vir Suid-Afrikaanse Geskiedenis, hoofstuk X. ↩

35. Eintlik staan hier “konnen”, wat kennelik ‘n skryffout vir “komen” is. In die H.K. het eers “konnen” gestaan, wat deur die skribent tot “komen” verbeter is. ↩

36. Bedoel word “reëele” ↩

37. Die boeke waarna hier verwys word, het nie in die K.A. bewaar gebly nie. ↩

38. Die skippers van genoemde skepe was respektiewelik Rijkmanus ter Bem en Jan de Heij. ↩

39. Sien C.435, deel III:Ink. St., 1715, pp. 1123-1140. ↩

40. Op p. 1126 van genoemde brief in voetnoot 155 word na hierdie instruksie verwys. ↩

41. Sien C.431, deel III:Ink. St.1710-1711, p. 745. ↩

42. Sien C.J.435, deel III:Ink. St, 1715, p. 1312. ↩

43. Die gekursiveerde woorde is in die linker kantriumte bygeskryf. ↩

44. Sien C.J.435, deel I:Ink. St., 1715, pp. 27-29. ↩

45. Hierdie kennisgewing het nie elders bewaar gebly nie, maar is ook opgeneem in dieKaapse Plakaatboek, deel II, 1707-1753, p. 63. ↩

46. Vir die oorspronklike verslag sien C.336:Attestatien, 1712-1716, pp. 643-647. ↩

47. Sien C.702:Memorien en instructien, 1686-1722, no. 600, vir die opdrag aan vaandrig Schalk Willemsz. van der Merwe en wagmeester Jan Harmensz. Potgieter om met 30 man van Stellenbosch die geroofde vee van Joost Bevernagie terug te haal. Vir die oorspronklike klagskrif omtrent die rooftogte van die Hottentotte sien C.223:Requesten en Nominatien, 1715-1716, no. 10, p. 31. ↩

48. Jan Harmensz. Potgieter was die seun van Harmen Potgieter van Noordhorn en Isabella Fredriks van Amsterdam. Hy was getroud met Clara Herbst, die dogter van Johannes Herbst, en na haar dood het hy hertrou met Catharina van Eeden. Sien M.O.O.C. 7/4:Testamenten, 1726-1735, nos. 130 en 147 en M.O.O.C. 8/2:Inventarissen, 1705-1714, no. 102. ↩

49. Hy was die seun van Johannes Vosloo en Anna Maria Been en is in 1718 getroud met Gerbrecht Herbst. Vgl. M.O.O.C. 7/4:Testamenten, 1725-1735, no. 112 vir sy testament. ↩

50. Pieter Jansz. Swanepoel het omstreeks 1700 na die Kaap gekom en is in 1712 getroud met Maria Sibella Sax, weduwee van Christoffel Haak. Hulle het twee seuns, Jan en Pieter, gehad. Sy plaas in die Land van Waveren het hy Nieuw Munster genoem. (Sien C.223:Requesten en Nominatien, 1715-1716, no. 82, pp. 405-406.) ↩

51. In die monsterrolle van Stellenbosch en Drakenstein vir 1715 kom hy voor as Lammert Lammertsz. van Oldenzeel. Sien Stellenbosch 13/21:Generale Monster Rollen, 1700-1716. ↩

52. Die benamings Hottentots, Bossiesmans en Bossiesmans Hottentots word aldrie gebruik om die Hottentotte aan te dui. ↩

53. Waarskynlik word hier bedoel Pieter Willemsz. van Heerden wie se naam in die monsterrolle verskyn. Hy was getroud met Megteltje van der Merwe, ‘n suster van Schalk Willemsz. van der Merwe. Volgens sy testament het hy die plaas Wel te Vreede in die Land van Waveren besit. Sien M.O.O.C. 7/16:Testamenten, 1765-1766, no. 38; V.C.49:Monsterrollen Vrije Lieden, 1702-1725; Stellenbosch 13/21:Generale Monster Rollen, 1700-1716. ↩

54. Hy is op 13 Augustus 1673 gedoop en was getroud met Anna Prevot, een van die Amsterdamse weesmeisies. ↩

55. Hy was afkomstig van ‘s Hertogenbosch en was getroud met Catharina van Koningshoven. In 1705 verskyn hy as soldaat in die monsterrolle. In 1710 word hy korporaal en in 1713 sersant. Sien V.C.40:Generale Monsterrollen, 1701-1715. ↩

56. In sy boekPlace Names in the Cape Province(p. 53) maak dr. C. Graham Botha melding van Ekserivier , wat volgens hom die Hexrivier was. ↩

57. Volgens die monsterrolle is Wolfgang Swartsenburg afkomstig van Frankfort . Hy verskyn in 1710 as soldaat in die monsterrolle en vanaf 1711 as korporaal. In 1713 het hy Coenraad Heijl opgevolg as baas van die Kompanjie se skuur. Sien V.C.40:Generale Monsterrollen, 1701-1715. ↩

58. Maurits Pasques de Chavonnes is in 1654 in Den Haag gebore en was getroud met Baldina Kien. Hy was van 1714 tot met sy dood in 1724 Goewerneur van die Kaap. Twee van sy seuns, Maurits en Pieter, het hom na die Kaap vergesel. (Vgl.Hugenote-Familieboekdeur A. J. Kannemeyer, p. 44.) Sy ander kinders was Maria Sara, Anna Margarita, Johanna Arnoudina, Cornelia Minarda en Balthasar. (Sien C.J.2652:Testamenten, 1722-1729, no. 53, pp. 238-242; C.J.2651:Testamenten, 1716-1721, no. 34, pp. 145-149.) ↩

59. Abraham Cranendonk was afkomstig van Amsterdam en getroud met Elisabeth Angelica Burlamachi. In 1714 het hy Willem Helot opgevolg as onderkoopman en sekunde. (Vgl. M.O.O.C. 7/3:Testamenten, 1721-1725, no. 27.) ↩

60. Cornelis van Beaumont van Breda was opperkoopman en het met ‘t Vaderland Getrouw uit Colombo na die Kaap gekom. Hy was getroud met Deliana Blesius. In 1711 het hy sy skoonvader, Joan Blesius, as fiskaal opgevolg. (Sien C.J.2650:Testamenten, 1709-1715, no. 73, pp. 334-338.) ↩

61. Sien die resolusie van 1 Junie 1711 inResolusies van die Politieke Raad, deel IV, pp. 226-227. (Vgl. C.8:Resolutien, 1710-1713, pp. 151-152.) ↩

62. Volgens dr. J. Hoge was Johannes Pfeiffer afkomstig van Frankfurt , en is hy in 1690 getroud met Maria Hendriks van die Kaap. In 1675 is hy weens verduistering tot 6 jaar dwangarbeid op Robbeneiland veroordeel. (Vgl. Hoge:Personalia of the Germans af the Cape, 1652-1806, in dieArgief-jaarboek vir Suid-Afrikaanse Geskiedenis, 1946, p. 313.) Sien verder voetnoot 56 van 1697 inResolusies van die Politieke Raad, deel III, p. 322. ↩

63. In die H.K. staan “nu”. ↩

64. In die H.K. staan “nu”. ↩

65. Dominicus Marius Pasques de Chavonnes was die broer van Goewerneur Maurits Pasques de Chavonnes. Hy was afkomstig van Loewenstein en het in 1692 kaptein van Colombo geword. In 1714 het hy kaptein aan die Kaap geword en in 1717 is hy vir krygsdiens na Java gestuur, waar hy kort na sy aankoms in ‘n geveg gesneuwel het. Hy was getroud met Maria Lamy. (Sien Kannemeyer, A. J.:Hugenote-Familieboek, p. 44; M.O.O.C. 8/3:Inventarissen, 1714-1719, no. 16.) ↩

66. Hy was afkomstig van Haldersleben en het in 1699 met die Stad Ceulen as sersant na die Kaap gekom. Vervolgens is hy bevorder tot vaandrig (1704), luitenant (1708), kaptein-luitenant (1713) en kaptein (1720). In 1703 is hy getroud met Anna Regina Harts van die Kaap, en na haar dood het hy in 1715 hertrou met Aletta Beck, die weduwee van Samuel Martini de Meurs. Hy is in 1726 oorlede. Vir sy testamente, sien C.J.2650:Testamenten, 1709-1715, no. 41, pp. 175-178; C.J.2652:Testamenten, 1722-1727, nos. 25 en 26, pp. 117-126. ↩

67. Jacobus Cruse was die seun van Hieronimus Cruse en Aaltje Elberts en is in 1672 aan die Kaap gebore. In 1707 is hy getroud met Christina Blesius, ‘n dogter van Joan Blesius. Uit die huwelik is vier kinders gebore. Hy het as soldaat in diens van die Kompanjie getree en het gevorder tot die rang van koopman in 1716. Sien Hoge, J.:Bydraes tot die Genealogie van Ou Afrikaanse Families, pp. 35 en 166. ↩

68. Die meeste skepe van die retoervloot het op Saterdag 11 Januarie 1717 in Tafelbaai aangekom. Sien C.603:Dagregister, 1715-1716, p. 211. ↩

69. Sien C.603:Dagregister, 1715-1716, pp. 212-217, waar ‘n volledige beskrywing gegee word van Douglas se voorstelling, asook van die kommissie wat deur die Hoë Regering van Indië aan hom verleen is. Vir die volledige instruksies aan Douglas verleen, sien C.120:Bijlagen, 1716-1717, pp. 21-57. ↩

70. Sien C.436, deel I:Inkomende Stukken, 1716-1719, pp. 9-17. ↩

71. Sien C.511, deel II:Uitgaande Brieven, 1714-1717, pp. 699-702. ↩

72. Die nege skepe was Linschooten , Westerdijxhorn , Meijnden , Kijkuijt , Rijssel , Meijenburgh , Voorburgh , ‘t Noorderquartier en De Brugh . Die tiende skip, Charlois , het van die ander afgedwaal en het eers op 24 Januarie in Tafelbaai verskyn. (Vgl. C.603:Dagregister, 1715-1716, pp. 210-211 en p. 222.) ↩

73. Die gekursiveerde woord is tussen die reëls bygeskryf. ↩

74. Hy was die seun van Heinrich Swellengrebel en Elisabeth Fadenrecht en is in 1671 in Moskou gebore. In 1699 is hy getroud met Johanna Cruse, ‘n suster van Jacobus Cruse. Na haar dood is hy in 1713 weer getroud met Christina Stents, die weduwee van Jan Stevens Botma en Jan van Meerland, en in 1728 is hy vir ‘n derde keer getroud met Engela ten Damme. (Sien Hoge:Bydraes tot die Genealogie van Ou Afrikaanse Families, p. 135.) Hy het gestyg tot die rang van onderkoopman, maar in 1716 is hy op die versoek uit die Kompanjie se diens ontslaan. (Sien C.223:Requesten en Nominatiën, 1715-1716, no. 85, pp. 421-424.) ↩

75. Jan de la Fontaine van Amsterdam was getroud met Maria Elisabeth de Man van die Kaap. (Sien C.J.2650:Testamenten.1709-1715, no. 47. pp. 200-204.) Hy het in 1709 met Belvliet as assistent na die Kaap gekom en het daarna gevorder tot onderkoopman, koopman en opperkoopman en sekunde. Na die dood van Goewerneur De Chavonnes in 1724 was hy tydelike Gesaghebber. Van 1730 tot 1737 was hy Goewerneur van die Kaap. In 1737 het hy uit die Kompanjie se diens getree en na Nederland teruggekeer. (Vgl. C.30:Resolutiën, 1737-1738, p. 228.) ↩

76. Hy was afkomstig van Sonnenberg en was getroud met Esther du Buisson, die weduwee van Jan Hendrik Carnak. In 1712 het hy as korporaal na die Kaap gekom met die skip Arentsduijn om sy vrou se erflating te administreer. In 1720 het hy gerepatrieer maar in 1741 het hy na die Kaap terruggekeer. ↩

77. Sien C.223:Requesten en Nominatiën, 1715-1716, no. 25, pp. 99-103. ↩

78. Michiel Leij was afkomstig van Basel in Switserland . Hy het as soldaat na die Kaap gekom en het later vryburger en slagter geword. In 1697 is hy getroud met Engela Breda van Delft en drie kinders is uit die huwelik gebore. (Sien Hoge:Personalia of the Germans at the Cape, 1652-1806, p. 483.) Volgens sy boedelinventaris het hy 2 huise aan die Heerengracht en ‘n tuin in Tafelvallei besit. Sien M.O.O.C. 8/3:Inventarissen, 1714-1719, no. 92 en C.J.2598:Testamenten, Codicillen &a., 1702-1714, no. 66, pp. 291-296. ↩

79. Sien C.J.5:Criminele en Civiele Regts Rolle, 1709-1714, p. 70, asook C.J.6:Criminele en Civiele Regts Rolle, 1715-1717, pp. 9, 14, 25, 31, 40, 52 en 57. ↩

80. Sien C.J.6:Criminele en Civiele Regts Rolle, 1715-17, pp. 59-60. ↩

81. Sien C.223:Requesten en Nominatien, 1715-1716, pp. 107-108. ↩

82. Sien hieromtrent dieResolusies van die Politieke Raad, Deel IV, pp. 138 en 441-442. ↩

83. Leijdsman het op 20 November 1715 in Tafelbaai aangekom. (Vgl. C.603:Dagregister, 1715-1716, pp. 175-176.) ↩

84. Sien C.702:instructien, 1686-1722, no. 602. ↩

85. Hy het in 1707 met Cattendijk as soldaat na die Kaap gekom, en is daarna as koster aan die kerkraad van Stellenbosch uitgeleen. Vir sy versoekskrif sien C.223:Requesten en Nominatien, 1715-1716, no. 24, p. 96. ↩

86. In ‘n kantaantekening by hierdie resolusie word haar naam as Pijthius geskryf. In die monsterrolle verskyn die naam van Anna de Hoog, die weduwee van Johannes Pijthius (ook Pittius). Vgl. V.C.49:Monsterrollen Vrije Lieden, 1702-1725. ↩

87. Jannetje Ackerboom van Amsterdam was getroud met Arij Admiraals. Hulle het een dogter gehad. (Sien C.J.2650:Testamenten, 1709-1715, no. 88, p. 298.) ↩

88. Pieter de Meijer van Amsterdam het in 1699 as adelbors aan die Kaap geland en is in 1705 aangestel as boekhouer. In 1706 is hy getroud met Geertruijd Sneewind. Drie kinders, t.w. Pieter (1707), Hendrik (1708) en Catharina Christina (1711), is uit die huwelik gebore. In 1708 het hy uit die Kompanjie se diens getree en gaan boer, maar in 1710 het hy weer as boekhouer in diens getree. In 1710 is hy aangestel as Sekretaris van die Politieke Raad, en in 1711 het Kommissaris Pieter de Vos hom die rang van onderkoopman toegevoeg. In 1713 is hy weer getroud met Helena Verhaik, die weduwee van die onderkoopman en landdros Dominicus Blesius. (Sien Hoge:Bydraes lot die Genealogie van ou Afrikaanse Families, p. 92; C.J2649:Testament Boek, 1686-1708, pp. 559-563; C.J.2650:Testamenten, 1709-1715, no. 81, pp. 370-375.) Sien verder die Inleiding van dieResolusies van die Politieke Raad, deel IV, p. xix. ↩

89. Vir die verklarings sien C.J.320:Criminele Proces Stukken, 1716, nos. 52-56. ↩

90. Die Raad van Justisie het die fiskaal se eis teen Berkman verwerp en lg. toegelaat om na Europe of Batavia terug te keer mits hy die koste van die geding betaal. Hendrik Barentsz. Swart en Eduward Pijlworm is albei veroordeel tot lyfstraf en sonder loon na Nederland teruggestuur. (Sien C.J.6:Criminele en Civiele Regts Rolle, 1715-1717, pp. 42-44.) ↩

91. Blanko gelaat. ↩

92. Sien C.J.2506:Requesten, 1716-1721, no. 1, pp. 18-25. ↩

93. Ds. Henricus Beck van Arnhem het in 1702 met Reujgerdael na die Kaap gekom as opvolger van Pierre Simond. In 1707 is hy getroud met Johanna Constantia Elsevier. ↩

94. Sien C.223:Requesten en Nominatien, 1715-1716, p. 111. ↩

95. Die landdros en heemrade het Pieter van der Schelde as koster aangestel in Bastiaan Cheval se plek. (Vgl. Stellenbosch 1/5:Notule van Landdros en Heemrade, 1716, p. 3.) ↩

96. In die H.K. staan “een”. ↩

97. Hendrik Rodenburgh het in 1708 toestemming ontvang om sy vee te laat wei “aan de Piketbergh in de Lange Valleij “, en in 1712 het hy weiregte ontvang “in de Bottercloof , geleegen aan de Paarde Bergh “. Sien R.L.R. 1:Oude Wildschutte Boek, 1687-1712, pp. 186 en 355. ↩

98. Die oorspronklike rekwes, asook ‘n afskrif van die weilisensie wat Pieter de Vos op 9 April 1711 aan Rodenburgh uitgereik het, is te vind in C.223:Requesten en Nominatien, 1715-1716, pp. 125-127. Vir die oorspronklike weilisensie sien R.L.R.l:Oude Wildschutte Boek, 1687-1712, p. 194. ↩

99. Pieter de Vos se loopbaan het begin as boekhouer in die soldykantoor te Batavia. Daarna het hy opperkoopman en sekunde van Malakka en direkteur van Soeratte geword. Later het hy as Raad Ordinaris sitting geneem op die Raad van Indië. In 1711 het hy die Kaap as Kommissaris besoek. ↩

100. Willem Helot van Amsterdam het in 1694 met die Nederland as soldaat na die Kaap gekom, en was sedert 4 Maart 1706 Sekretaris van die Politieke Raad. In 1709 is hy aangestel as sekunde in die plek van Cornelis d’Ableing. Na die dood van Louis van Assenburgh in 1711 was hy tydelike Gesaghebber. In 1714 is hy deur Here XVII na Patria terruggeroep en het Abraham Cranendonk hom as sekunde opgevolg. Sien verder die Inleiding vanResolusies van die Politieke Raad, deel IV. ↩

101. Marten Meckelenburgh van Königsberg was ‘n vryburger en het in 1690 na die Kaap gekom. Hy is in 1691 getroud met Laurentia Cornelissen van die Kaap, en in 1712 het hy hertrou met Anna Maria Swart van Stockholm. Sien Hoge:Personalia of the Germans al the Cape, p. 263; M.O.O.C. 7/l:Testamenten, 1689-1712, no. 95; M.O.O.C. 7/2:Testamenten, 1720, no. 87. Hy het sy naam geteken as Maarten Miggelburgh. (Sien C.223:Requesten en Nominatien, 1715-1716, p. 115.) ↩

102. Sien C.223:Requesten en Nominatien, 1715-1716, p. 115. Op 30 Maart 1706 het W. A. van der Stel aan Meckelenburgh die reg verleen om sy vee te laat wei “in de Groene Klooff off daer omtrent”. (Vgl. R.L.R.l:Oude Wildschutte Boek, 1687-1712, p. 154.) ↩

103. Sien C.223:Requesten en Nominatien, 1715-1716, pp. 117-118. ↩

104. Sien C.223:Requesten en Nominatien, 1715-1716, pp. 117-118. ↩

105. Joan van Hoorn, wat op 16 November 1653 te Amsterdam gebore is en op 21 Februarie 1711 aldaar oorlede is, was die seun van Pieter Janse van Hoorn en Sara Bessels. In die Kompanjie se diens het hy gestyg van onder-assistent tot Goewerneur-generaal. Hy het die Kaap in 1710 as Kommissaris besoek. ↩

106. Die kerk op Stellenbosch is in 1710 deur brand vernietig. ↩

107. Sien C.510:Uitgaande Brieven, 1710-1713 (deel III), pp. 1099-1100. ↩

108. Sien C.435:Inkomende Stukken, 1715 (deel I), pp. 66-67. ↩

109. Jacob van der Heijden van Haarlem was die seun van Andries van der Heijden en Hester Kuijer. Hy was getroud met Elsje Gildenhuijs en na haar dood het hy in 1703 hertrou met Abigael Vroom, die weduwee van Hendrik Sneewint. Hy het grond te Stellenbosch en Rondebosch besit en het ‘n leidende aandeel geneem in die stryd teen W. A. van der Stel. Sien C.J.2650:Testamenten, 1709-1715, pp. 513-522 en M.O.O.C. 7/4:Testamenten, 1726-1735, no. 20. ↩

110. Sien C.223:Requesten en Nominatien, 1715-1716, pp. 137-140. ↩

111. Sien C.510:Uitgaande Brieven.1710-1713 (deel II), pp. 604-605. ↩

112. Hy was afkomstig van Den Haag en was getroud met Cornelia Pithius van die Kaap. Sien M.O.O.C. 7/2:Testamenten.1720, no. 118. ↩

113. Die oorspronklike stuk, onderteken deur Pr. Prop, G. v. Oosten, M. Lantsheer, Pieter de Boer en J. Ackerman, kan gevind word in C.336:Attestatiën, 1712-1716, pp. 639-642. ↩

114. Volgens die resolusie van 11 Maart 1710 het die Politieke Raad besluit om dienare van die Kompanjie wat aan die Kaap te sterwe kom “voortaan in kisten te laaten begraven, bij soo verre men daar toe planken te missen sal hebben”. Vgl.Resolusies van die Politieke Raad, deel IV, p. 157 en C.7:Resolutiën, 1700-1710 (deel II), p. 554. ↩

115. Prins Loringh Passer was die seun van die Sousouhounangh Pacabouana van Java. Hy het “in sijns vaders ongenade gevallen”, en is in 1715 “ten versoeke van gemelte sijnen vader” met Gansenhoef na die Kaap gestuur “om aldaar voor al sijn leven te verblijven”. Hy was vergesel van 12 volgelinge, o.a. twee van sy vrouens en sy moeder en skoonmoeder. Sien C.435:Inkomende Stukken, 1715 (deel III), pp. 1102-1103 en pp. 1117-1118. ↩

116. Sien C.435:Inkomende Stukken, 1715 (deel III), pp. 1100-1104. ↩

117. Die opdrag aan die landdros kan gevind word in C.511:Uitgaande Brieven, 1714-1717 (deel II), pp. 702-703. ↩

118. Daniel Pfeil, soos hy sy naam geskryf het (vgl. sy handtekening in C.J.323:Criminele Proces Stukken, 1719, p. 321), was afkomstig van Karlskrona en is in 1711 getroud met Anna Maria Six van Chandelier. Uit die huwelik is tien kinders gebore. Hy het die plaas Elsenburgh by Stellenbosch besit. Sien M.O.O.C. 7/8:Testamenten, 1752-1755, no. 72 en R.L.R.4:Oude Wildschutte Boek, 1718-1721, no. 125. ↩

119. Sien C.223:Requesten en Nominatien, 1715-1716, pp. 133-134. ↩

120. Die oorspronklike brief verwys na Pieter van der Schelde. Sy naam kom in 1715 vir die eerste keer in die monsterrolle van Stellenbosch voor. (Sien Stellenbosch 13/21:Generale Monsterrollen, 1700-1716.) ↩

121. Die oorspronklike brief aan die landdros en heemrade van Stellenbosch kan gevind word in C.511:Uitgaande Brieven, 1714-1717 (deel II), pp. 711-712. ↩

122. Hy was die seun van Fredrich Russouw en Johanna Rosendaal en is in 1689 aan die Kaap gebore. In 1715 is hy getroud met Christina Diemer. Twaalf kinders is uit die huwelik gebore. ↩

123. Hy was die seun van Jacobus van der Heijden en Elsje Gildenhuijs, en is in 1717 getroud met Aletta Nobel van Amsterdam. (Sien M.O.O.C. 7/5:Testamenten, 173 5-1737, no. 50.) ↩

124. Sien C.223:Requesten en Nominatzen, 1715-1716, pp. 145-147. ↩

125. Willem Dempers was afkomstig van Middelburg en het in 1712 met ‘t Raadhuijs van Middelburgh na die Kaap gekom. In 1719 het hy gerepatrieer, maar in 1720 het hy na die Kaap teruggekeer. Hy is in Nederland getroud met Elisabeth Brunt. Hy is in 1715 as ,.glasemaker” aangestel en is in 1725 oorlede. (Sien C.J.2603:Testamenten, 1725-1726, no. 43; M.O.O.C. 7/3:Testamenten, 1721-1725, no. 106.) ↩

126. Dempers se versoek is aan Here XVII oorgedra in ‘n brief, gedateer 28 Maart 1716. Sien C.511:Uitgaande Brieven, 1714-1717 (deel II), p. 839. ↩

127. Sien C.223:Requesten en Nominatiën, 1715-1716, pp. 151-154. ↩

128. Blanko gelaat. ↩

129. Die kerkraad van Stellenbosch het Pieter van der Schelde en Pieter Andriesz. Sax as koster benoem. Sien C.223:Requesten en Nominatiën, 1715-17 16, pp. 157-158. ↩

130. In die H.K. staan “Joostenbergh”. ↩

131. Sien C:J.5:Criminele en Civiele Regts Rolle, 1709-1714, pp. 74-75. ↩

132. Sien die resolusie van 20 Junie 1713 inResolusies van die Politieke Raad, deel IV, pp. 352-353; C.9:Resolutiën, 1713-1715, pp. 30-31. ↩

133. Sien C.435:Inkomende Stukken, 1715 (deel III), pp. 1079-1082. ↩

134. Sien R.L.R.3:Oude Wildschutte Boek, 1714-1718, no. 110. ↩

135. Die notule van hierdie vergadering wat op 13 Februarie 1716 plaasgevind het, kan gevind word in Stellenbosch 1/5:Notule van Landdros en Heemrade, 1716, p. 6. ↩

136. Hy was die seun van Gerrit van der Bijl en Sophia van den Tempel en is in 1688 aan die Kaap gebore. Hy was getroud met Anna Sophia Bosch, en na haar dood het hy in 1702 hertrou met Hester te Winkel van Zutphen. Hy het die plase ” Vredenburgh “, ” Babyloonsche Toren ” en ” Klavervalleij ” besit. Sien Stellenbosch 18/6:Testamenten, 1726-1731, no. 25; M.O.O.C. 7/3:Testamenten, 1721-1725, no. 74; M.O.O.C. 8/1:inventarissen, 1692-1705, no. 67. ↩

137. Adam Tas van Amsterdam was die seun van Jan Tas en Margaretha Lindenhovius en het in 1697 as vryburger na die Kaap gekom. In 1703 is hy getroud met Elisabeth van Brakel, die weduwee van Hans Jurgen Grimp, en in 1717 het hy hertrou met Johanna Koevaal. Hy het sy plaas by Stellenbosch ” Libertas ” genoem. Sien Stellenbosch 18/2:Testamenten, 1698-1701, no. 28 en M.O.O.C. 7/2:Testamenten, 1720, nos. 90 en 95. ↩

138. Dirk Coetse van Campen het in 1679 na die Kaap gekom en het die eerste vier jaar aan die Kaap gewoon. Daarna het hy verhuis na Stellenbosch , waar hy die plaas ” Coetsenburg ” besit het. Hy was getroud met Sara van der Schulp van Amsterdam, en sedert 1706 was hy kaptein van die burgerwag op Stellenbosch . Sien C.228:Requesten, 1720-1721, no. 87, pp. 371-372 en CJ.2603:Testamenten, 1725-1726, no. 7, pp. 43-48. ↩

139. In die H.K. staan “mesnagie”. ↩

140. Nicolaas van den Heuvel van Amsterdam het in 1709 vaandrig geword. In 1713 het hy Dominicus Blesius opgevolg as landdros van Stellenbosch , en is hy bevorder tot luitenant. Hy was getroud met Maria Segers. (Sien V.C.40:Generale Monsterrollen, 1701-1715 en M.O.O.C. 7/4:Testamenten, 1726-1735, no. 114.) ↩

141. Joan van Steelant het die Kaap in 1713 as Kommissaris besoek. Sien verder voetnoot 18 van 1713 in dieResolusies van die Politieke Raad, deel IV, p. 302. ↩

142. Pieter van der Linde se naam kom in 1714 in die monsterrolle voor as vryburger aan die Kaap. (Vgl. V.C.49:Monsterrollen Vrije Lieden, 1702-1725.) ↩

143. Sien C.223:Requesten en Nominatiën, 1715-1716, pp. 161-162. ↩

144. Die saak het op 6 Februarie 1716 voor die Raad van Justisie gedien. (Vgl. C.J.6:Criminele en Civiele Regtsrolle, 1715-1717, pp. 7-9.) Die prosesstukke kan gevind word in C.J. 320:Criminele Prosesstukken, 1716, nos. 1-28. ↩