Skip to content

C114 C115 v1.20

C. 114, pp. 60-109 en C. 115, p. 2.

Dingsdag den {17400524} 24 Maij 1740, ‘s voormiddags.

Alle present.

Is op heeden in vergaderinge geleesen seekere verclaaring door d’ gecommitteerdens dewelke bij de ontlossinge en ontfangst der goederen van het afgelegde schip Oostrust ter deeser plaatse hebben geadsisteert, in de volgende bewoordingen verleent:1

‘Den Wel Edelen Gestr. Heere Hendrik Swellengrebel, Gouverneur van Cabo de Goede Hoop & & &, ons onderget. hebbende gelieven te committeeren tot het lossen der goederen van ‘t afgelegde schip Oostrust , soo verclaaren wij deselve ontfangen en sodanig aan de volgende administrateurs overgeleevert te hebben als in ‘t vervolg werd gespecificeert, te weeten:’

‘Aan den pakhuijsmeester’

‘Vercoopen1 cuijpers kist, daarin 1 ps. baars, 1 ps. schrootboor, 2 ps. snijmessen, 1 ps. haalmes, 1 ps. holmes, 1 ps. omhouwer, 2 ps. dissels, 1 ps. groote houweel, 1 ps. kleijne houweel, 1 ps. kraanboor, 1 ps. groote kroos, 1 ps. groote, 1 ps. gemeene, 1 ps. kleijne houte passers, 1 ps. ronde of start schaaf, 1 ps. halfronde schaaf, 1 ps. blaaspijp, 2 ps. fretten, 2 ps. drijfhoutten, 6 ps. ijsere beslaghoepen, 1 ps. brantijser, 2 ps. gaat schijven, 2 ps. ophaalders, 1 ps. doorslag, 2 ps. koubeijtels, 1 ps. beslag hamer, 2 ps. beijtels, gebruijkt en voor ‘t meeste gedeelte halfsleeten;aan den baas smit af te geeven9 ps. slonsjes waarvan 3 ps. aan de baas smit ten behoeve van ‘t schip Nieuwerkerk afgegeeven, sijnde de resteerende 6 ps. onbequaam, 28 ps. handlantaarns waarvan 8 ps. aan de baas smit ten behoeve als vooren sijn afgegeeven, sijnde de resteerende 20 ps. onbequaam;inneemen1 ps. groote speerhaak, 1 ps. bank schroef, 1 ps. scheeps klok, 3 ps. groote coxkeetels, waarvan 2 ps. met deksels, 1 ps. dekocktumkeetel;vercopen1 ps. treksaag, 1 ps. kraansaag, 1 ps. strijkbank, 11 ps. scheeps stigtelijke boeken, gebruijkt en voor ‘t meeste gedeelte half sleeten;aan den baas smit af te geeven3 ps. scheepsligters;vercoopen1 ps. cogeltang, 1 ps. nijptang, 1 ps. kaafeijser, 4 ps. coopere bierkraanen, 3 ps tinne schootels, 14 ps. tinne borden, 5 ps. tinne pintjes, 3 ps. tinne bierkannen, 2 ps. tinne soutvaatjes, 7ps. tinne mutsjes en halfjes, 7 ps. tinne beekers, 2 ps. tinne bootercommen, 2 ps. tinne olijkannetjes, 2 ps. tinne peeperdoosen, 2 ps. tinne mostertpotten, 1 ps. cooper broodpan, 2 ps. cooper staartpan met deksels, 1 ps. cooper smoortpan2 met deksel, 1 ps. cooper braadpan, 5 ps. leepels, 1 ps. metaale pot, 1 ps. gaate bethiel, 3 ps. koekepannen, 1 ps. rooster, 1 ps. speckvork, 2 ps. schuijmspannen,3 1 ps. treeft, 1 ps. tang, 1 ps. asschop, 1 ps. braadspit met sijn toebehoren, 2 ps. koopere kandelaars, 2 ps. coxkettings, 1 ps. kist met botteliersgereedschap, 4 ps. kitten waarvan 1 met een cooper becken, gebruijkt en voor ‘t meeste gedeelte halfsleeten;ten dienste van d’ E. Comp. te gebruijken2 ps. boeijbouts, 24 ps. boeijbeugels, 4 ps. slooten tot handboeijens, 2 ps. boeijkettings ider van 6 handboeijens, gebruijkt en voor ‘t meeste gedeelte halfsleeten; 94 ps. hembden, 40 paar linne coussen, 10 1/2 ps. mans linne packen, 2 1/2 ps. mans wolle packen, 2 ps. jongens bolle vangers, 2 ps. waakrokken, onder 20 Januarij per vendutie verkogt.’

‘Aan den dispencier’

‘Inneemen2 vaaten vleesch, 6 vaaten speck, 1 vat booter, 1 halfaam olijvenolij.’

‘Aan den equipagiemeester’

‘Inneemen21 ps. zeijlen in soort, so 1/2, 2/3 als 3/4 sleeten, bestaande in 2 ps. groote zeijlen, 2 ps. groote marszeijls, 3 ps. focquen, 2 ps. voormarszeijls, 2 ps. besaanen, 1 ps. kruijszeijls, 2 ps. groote blinde, 1 ps. booven blinde, 1 ps. groot bramszeijl, 1 ps. voor bramzeijl, 1 ps. groot stagzeijl, 1 ps. groote stenge stagzeijl, 1 ps. kluijver, 1 ps. boovenleijseijl; ‘t staande en ‘t loopent wand met de daartoe behoorende blox aan ‘t schip Nieuwerkerk wederom verstrek[t;]Inneemen2 ps. marszeijl schooten aan ‘t schip Ruijter verstrekt, 4 ps. gesorteert wand bestaande in 1 focke, 1 besaans, 1 groote stenge, 1 voor stenge; 1 ps. focke draaijreep, 1 ps. groote stenge windreep, 1 ps. voor stenge windreep, 1 ps. groote cardeel, 1 ps. focke cardeel, 1 paar groote halssen, 3 ps. gesorteerde cabeltouwen, sijnde 1 ps. van 8 dm., 1 ps. van 6 dm. en 1 ps. van 5 dm., 6 ps. gesorteerde ijsertrossen, 2 ps. gesorteerde wieltrossen, 12 ps. gesorteerde vaderlandse lijnen, 4 bossen lording, 3 bossen huijsing, 2 bossen marlijn, 4 ps. marszeijls schoote blox, 4 ps. jeijnblox, 2 ps. kinnebaxblox, 4 ps. doodshoofden, 18 ps. wantjuffers, 1 ps. scheepspomp, 2 ps. groote boven leijseijls spieren aan ‘t schip Ruijter verstrekt.Vercoopen2 ps. prince wimpels, 1 ps. uurglas van 4 uur, 15 ps. uurglasen van 1/2 uur, onbequaam.Inneemen1 ps. boodsdreg onbequaam.Vercoopen7 ps. coopere nagthuijslampen onbequaam.Inneemen6 ps. halfuurs glaasen, 11 ps. gesorteerde compassen, 2 ps. pijl compassen, 3 ps. vergulde vlaggestoks schooten, 6 ps. dieplooten, 7ps. roerhaaken, 6 ps. schraapers, 2 rollen Hollands zeijldoek, 1 rol graauw hennepedoek; 1 ps. groote mast, 1 ps. focque mast, 1 ps. besaansmast, 1 ps. groote rhaa, 1 ps. focque rhaa aan ‘t schip Nieuwerkerk verstrekt; 1 ps. groote marszeijls rhaa aan ‘t schip Guntersleijn verstrekt; 1 ps. voor marszeijls rhaa aan ‘t schip Nieuwerkerk verstrekt; 1 ps. groote blinde rhaa aan ‘t schip Meerlust verstrekt; 1 ps. boven blinde rhaa aan ‘t schip Knappenhof verstrekt; 1 begijne rhaa, 1 ps. kruijszeijl rhaa, 1 ps. bramszeijl rhaa, 1 ps. besaansroede, 1 ps. boegspriet, 1 ps. groote steng, 1 ps. voorsteng, 1 ps. boven blinde steng, 1 ps. kruijssteng, 2 ps. bramszeijlstengs, 1 ps. steng ter waarlo aan Nieuwerkerk verstrekt; 2 ps. wangen; 4 ps. gesorteerde swaare ankers; 1 ps. gesorteerde swaare touw aan ‘t schip Popkensburg verstrekt; 4 ps. gesorteerde swaare touwen van welkers gesteldheijd niet kan geoordeelt werden, aangesien het schip als nog daar voor is leggende; 1 ps. boodt; 8 ps. ezelshoofden aan Nieuwerkerk verstrekt.’

‘Aan den keldermeester’

‘Inneemen15 halfaamen brandewijn, 1/2 legger France wijn, 2 halve leggers asijn, 125 ps. heele leggers, waarvan 119 ps. op den 20 Januarij per vendutie verkogt.Vercoopen3 ps. heele leggers, onbequaam.’

‘Aan den luijtenant Alleman’

‘Inneemen8 ps. ijsere canon van 12 lb., 16 ps. ijsere canon van 8 lb. waarvan 8 ps. per Leijduijn en 8ps. per Noordwolfsbergen na Europa afgescheept; 6ps. ijsere canon van 4 lb., waarvan 4 ps. per Leijduijn en 2 ps. per Voorduijn na Europa afgescheept; 2 ps. metale canon van 8 lb. per Noordwolfsbergen naar Europa afgescheept; 32 ps. rampaarden; 6ps. metale bassen; 16 ps. metale camers; 246 ps. rondscharp van 12 lb. per Noordwolfsbergen naar Europa afgescheept; 462 ps. rondscharp van 8 lb, waarvan 358 ps. per Noordwolfsbergen naar Europa afgescheept; 157 ps. rondscharp van 4 lb., waarvan 85 ps. per Noordwolfsbergen naar Europa afgescheept; 140 ps. rondscharp van 1 lb., waarvan 100 ps. per Noordwolfsbergen naar Europa afgescheept; 259 ps. rondscharp van 1/2 lb. per Noordwolfsbergen naar Europa afgescheept; 73ps. langscharp van 12 lb., waarvan 68 ps. per Noordwolfsbergen naar Europa afgescheept; 154 ps. langscharp van 8 lb., waarvan 100 ps. per Noordwolfsbergen naar Europa afgescheept; 57 ps. langscharp van 4 lb. per Noordwolfsbergen naar Europa afgescheept; 5375 lb. bussekruijt, bestaande in 36 vaaten ider van 100 lb., 35 vaaten ider van 50 lb., 1 vat van 25 lb.; 28 ps. halve pieken.Ten dienste van den constapel af te geeven9 ps. rampaardwielen, 10 ps. rampaardassen.Inneemen62 ps. deegens, houwers en plampers.Vercoopen10 ps. deegens en houwers, onbequaam.Inneemen23 ps. portepees, 48 ps. snaphaanen.Vercoopen6 ps. snaphaanen, onbequaam.Inneemen1 ps. bartisaan, 6 ps. pistolen, 4 vaatjes musquet en draatkogels, weegende 300 lb.Ten dienste van den constapel af te geeven48 ps. schuttalies, 20 ps. copere cardoescookers, 40 ps. wissers en aansetters, waarvan 4 ps. aan ‘t schip Popkensburg verstrekt, 12 ps. touwissers, 30 ps. bussen, 27 ps. aansettersklossen, 24 ps. houte cardoescookers, gebruijkt en voor het meeste gedeelte halfsleeten.Vercoopen10 ps. steckaden of braadspeeten, 1 ps. trom, band en stocken, onbequaam, 1 ps. trompet, onbequaam, 35 ps. laadstocken, 34 ps. patroontassen, onbequaam; 11 ps. coopere schutleepels met haar varkenstaarten, onbequaam; gebruijkt en voor het meeste gedeelte halfsleeten.Ten dienste van den constapel af te geeven1 ton schroot; 1 constapelskist, daarin 19 ps. kruijthoorns, 9 ps. coopere laatpriemen, 21 ps. londstocken, 2 ps. lasthaaken, 4 ps. schutboors, 1 ps. houtte omslag, 6 ps. boorijsers, 1 ps. nijptang, 1 ps. buijgtang, 8 ps. ringen, 1 ps. passer, 1 ps. loodleepel, 3 ps. houtte hamertjes, 7 ps. veijlen en raspen, 1 ps. balans met 2 copere schaalen, 29 1/2 lb. gewigt, 2 ps. houtte talstocken, 100 ps. wisserspijkers, 1 ps. coopere dissel met sijn steel, 3 ps. coopere kruijtlantaarns, 2 ps. kruijtslonsjes, 2 ps. grote copere kruijttregters, 1 ps. kleijne copere kruijttregter, 1 ps. cogelvorm, 2 ps. snijders schaaren, 1 ps. cooper lijmpannetje, 2 ps. tromsiften, 1 ps. haire siften, 2 ps. vijlheften, 100 ps. copere lepelspijkers, 28 ps. tappen tot granaten, 3 ps. malle, 2 ps. copere kruijtmaaten, 8 ps. patroonstocken, 12 ps. houte musquet en pistool maaten, 1 ps. copere hamer met sijn steel, 1 ps. ijser lijmpannetje, 1 ps. riem dun papier; gebruijkt en voor ‘t meeste gedeelte halfsleeten.Ten dienste van de wapenkamerswinkel te gebruijken1 slootemaakerskist, daarin 1 ps. nijptang, 1 ps. buijgtang, 2 ps. armvijlen, 2 ps. groote handvijlen, 2 ps. snijvijlen, 2 ps. soet vijlen, 1 ps. wringijser, 1 ps. snuijt ijser en tappen, 1 ps. gaatschijf, 1 bruyneerstaal, 1 ps. schraapstaal, 2 ps. drilblox en snaaren, 2 ps. doorslaagen, 3 ps. koubijtels, 2 ps. vijl bijtels, 2 ps. hand hamers, 2 ps. bank hamers, 1 ps. kap hamer, 25 ps. gesorteerde vijlen en raspen, 20 ps. haanen, 19 ps. pannen, 20 ps. staals, 19 ps. stangen, 20 ps. trekkers, 20 ps. luijmelaars, 19 ps. haane schroeven, 19 ps. stange schroeven, 40 ps. slot schroeven, 10 ps. staal schroeven, 20 ps. roosjes, 19 ps. stangeveeren, 20 ps. stagveeren, 19 ps. staale veeren, 1 ps. drilboog, 2 ps. spitsboors, 1 ps. borsthout, 2 ps. kleijne platte vijltjes, 20 ps. beugels, 1 ps. handschroef, 1 ijsere omslag, 6 ps. vijlhegten met ringen; gebruijkt en voor ‘t meeste gedeelte halfsleeten.Inneemen14ps. druijven, 100 ps. handgranaten.Aan den constapel af te geeven16 ps. stelhouten, 10 ps. wiggen.’

‘Aan den oppermeester’

‘Aan ‘t hospitaal1 medicamentkist.’

‘Aan den baas smit’

‘Ten dienste van d’ Comp. te verbruijken2 ps. beetingbouts, 6 ps. ringbouts in soort, 2 ps. sluijtbouts, 7 ps. poortringen, 12 ps. groote ringen, 17 ps. sluijtringen.’

‘(Onderstont) In ‘t Casteel de Goede Hoop, den 23 Maij 1740. (Was geteekent) i. F. Tiemmendorf, Reijnier la Febre.’

Over welkers inhoude geraadpleegt sijnde, is voor den meesten dienste der E. Comp. goedgevonden dat met de daarbij gespecificeerde goederen sodanig sal werden gehandelt als in margine van dien word genoteert gevonden.

Vervolgens wierd door den oppercoopman en secunde deeses Gouvernements, de Heer Rijk Tulbagh, met versoek dat daarop na behooren mogte werden gedisponeert, geproduceert de onderstaande memorie van het te kort komende op de laading van het provisieschip Nieuwerkerk :4

‘Memorie van de nabesz porcelijne schootels en pieringen, Bengs . guinees , zeijldoek, rijst, arak en diversse andere goederen meer uijt ‘t provisieschip Nieuwerkerk soo gebrooken, te kort, bij peijling minder als bedorven bevonden, gelijk te sien is bij de verclaaring van gecommittee[r]dens hier annex, namentlijk:’

‘224 ps. porcelijne schootels op 400 ps. bij ‘t openen van 2 cassen 451 en 462 gebrooken bevonden, sijnde 56 pr. cto. netto.’

‘623 ps. porcelijne pieringen op 1000 ps. bij ‘t openen van gem. kassen gebrooken bevonden, sijnde 62 pr. ct. ruijm.’

‘2 ps. gem. gebl. Bengs . guinees , bij ‘t openen van een pak, no. 309, dat volgens factuur moest weegen 468 lb., welk pak soo wel in ‘t schip, ter deeser rheede als alhier voor ‘t negotiepakhuijs niet meer heeft gewoogen als 451 lb., hebbende bij ‘t openen daarvan ontwaard dat de eene naat van buijten los geweest sijnde, met een ander zoort van gaarn wederom was benaaijt, vervolgens de woeling los gemaakt en de verseegeld sak open gesneeden, oversulx bij natelling volgens het daarin leggende afpakbriefje 2 ps. minder bevonden.’

‘10 ps. ruw zeijldoek bengs . bij ‘t openen van 3 packen soo te kort als defect bevonden, als 3 ps. uijt 1 pak, no. 605, dat volgens factuur moest weegen 370 lb., welk soo wel aan boord als alhier niet meer heeft gewoogen als 358 lb., hebbende bij ‘t openen daarvan ontwaart dat de eene naat met ander gaarn weeder was benaaijt de buijtenste woeling losgemaakt en bij natelling 3 ps. minder bevonden als het afpakbriefje dicteert.’

‘3 ps. uijt een pak, no. 610, moest volgens factuur weegen 378 lb. en weegt alhier 360 lb., alles in manier als vooren, sijnde volgens afpakbriefje 3 ps. te kort.’

‘3 ps. uijt een pak, no. 618, moest volgens factuur weegen 375 lb., heeft maar gewoogen 366 lb., gelijk voorsz 3 ps. te kort en 1 ps., sijnde ‘t buijtenste, defect bevonden, als sijnde ‘t selve aan d’ eene sijde met een mes geheel doorgesneeden.’

‘10 ps. fijne zaanen bij ‘t openen van 2 packen te kort, als 5 ps. uijt 1 pak, no. 716, moest volgens factuur weegen 268 lb., ‘t welk alhier niet meer heeft gewoogen als 256 lb., alles in maniere voorsz, sijnde volgens afpakbriefje 5 ps. te kort; 5 ps. uijt 1 pak, no. 717, moest weegen 267 lb. en heeft maar gewoogen 258 lb., gelijk boven ondersoekt en 5 ps. te kort bevonden.’

‘9 ps. gemeene zaanen, bij ‘t openen van 2 packen, te weeten 4 ps. uijt 1 pak, no. 748, moest volgens factuur weegen 295 lb. en weegt maar 287 lb., hebbende bij ‘t openen van ‘t selve ontdekt gelijk vooren, oversulx 4 ps. te kort; 5 ps. uijt 1 pak, no. 750, moest weegen 300 lb. en weegt maar 290 lb., bevonden als bovengem. en bij natelling 5 ps. te min.’

‘6 ps. gerrassen bij ‘t openen van 2 packen, als 3 ps. uijt 1 pak, no. 296, moest volgens factuur weegen 428 lb., heeft alhier maar gewoogen 422 lb., sijnde ‘t selve gevisiteert en bevonden als voorsz mitsgrs. bij natelling volgens afpakbriefje 3 ps. te kort; 3 ps. uijt 1 pak, no. 299, moest weegen 427 lb., heeft maar gewoo[gen] 419 lb. in maniere voorsz, sijnde meede 3 ps. daarin minder bevonden.’

‘24 ps. chitsen ordinaire smalle zouratse bij ‘t openen van 2 packen te kort, als 14 ps. uijt 1 pak, no. 3, moest weegen 440 lb. en heeft alhier maar gewoogen 424 lb., bevonden gelijk meergem., verders sijnde 5 lappen oude gonnij tusschen het lijwaat gestopt, mitsgads. 14 ps. te kort; 10 ps. uijt 1 pak, no. 4, moest weegen 440 lb., maar heeft niet meer gewoogen als 426 lb., sijnde ‘t sel[ve] geconditioneerd gelijk voorsz en bevonden dat 3 lappen oude gonnij tusschen ‘t lijwaat gestopt, vervolgens 10 ps. minder als het afpakbriefje dicteerd.’

‘16 ps. chitsen cheronce zouratse uijt 1 pak, no. 5, moest weegen 488 lb., bij naweeging egter maar 466 lb. gewoogen, sijnde ‘t selve bevonden gelijk voorsz mitsgaders 3 lappen oude gonnij beneevens een partij gruijs van kijsteenen tusschen het lijwaat gestopt, en volgens afpakbriefje 16 ps. te kort bevonden.’

‘10 lb. nagulen in 1 kist besz netto 51 lb. nagulen te kort, sijnde deselve door ‘t slingeren van ‘t schip open geraakt, sijnde 19 3/5 pr. cent.’

‘82 lb. zwarte peeper op 2000 lb. bij naweeginge te kort, sijnde 4 pr. cent ruijm.’

‘680 lb. bruijne poeijer zuijker op 6000 lb. beslooten in 17 cann. bij naweeging te min, sijnde 11 1/3 pr. cto.’

‘74410 lb. rijst op 450000 lb., te weeten 54848 lb. bedorven en 19562 lb. te kort, sijnde 4 1/3 pr. cto. ruijm.’

‘5016 cannen arack op 40 leggers bij peijling minder bevonden, als sijnde 3 van 6, 5 van 7, 8 van 8, 8 van 9, 3 van 10, 2 van 11, 3 van 12, 2 van 13, 1 van 14, 1 van 17 en 1 van 23 dm. wan, sijnde alle behalven de 16 eersten met kassen in de boom en buijk geweest en 3 leggers geheel leedig bevonden sijnde, te saamen 34 7/8 pr. cent schs.’

‘(Onderstont) In ‘t Casteel de Goede Hoop, 24 Maij 1740. (Was geteekent) R. Tulbagh.’

Sijnde na lectuure van die memorie door den Heer Gouverneur te kenne[n] gegeeven dat Sijn Edele, dewijl alle de defecten en gebreeken die sig aan gedagte schip Nieuwerkerk hebben bevonden, thans genoegsaam verholpen en gerepareert sijn, invoegen dat die kiel in het korte van hier na Batavia sal kunnen werden gedepecheert, hierom den schipper en boekhouder van dat schip heeft doen aanseggen dat sij haare saak op heeden sullende dienen, konden maaken klaar te sijn met haarlieder verandwoording bij aldien sij eenige reedenen wisten bij te brengen waaruijt de minderheeden op den aracq en rijst neevens het bederf der laatstgen. gelijk ook het te kort komende op de lijwaaten mitgrs. het verder te weijnig of defect uijtgeleeverde op haare aangebragte laading is veroorsaakt, ten welken eijnde aan haarl. ter handen gestelt is extract uijt de verclaaring van gecommitteerdens bij de ontlossing van dien bodem present geweest sijnde, welken schipper en boekhouder daarop binnen sijnde geroepen wierd, door haar ter vergaderinge het volgende schriftuur ingeleevert:5

‘Den Wel Edelen Gestr. Heer Hendrik Swellengrebel, Gouverneur van Cabo de Goede Hoop etc., ons ondergeteeks., namentlijk den schipper en boekhouder van ‘t aanweesende provisieschip Nieuwerkerk , hebbende gelieven te ordonneeren omme behoorlijk te verantwoord[en] waardoor de minderheeden en defecten op de laading met voorn. bodem voor dit Gouvernement aangebragt, sijn ontstaan, soo verclaaren wij de oorsaken daarvan te sijn sodanig als in margine deeses staan aangehaald,6 bestaande voorsz minderheeden en defecten in ‘t volgende, te weeten:’

‘224 ps. porcelijne schootels op 400 ps. bij ‘t openen van 2 cassen, no. 451 en 462, gebrooken bevonden, sijnde 56 pr. cto.’

‘623 ps. porcelijne pieringen op 1000 ps. bij ‘t openen van gem. kassen gebrooken bevonden, sijnde 62 pr. cto. ruijm.’

‘Het breeken van de porcelijne schootels en pieringen is seekerlijk door de slegte afpakking in de cassen mitsgaders aan het sterk arbeijden van het schip toe te schrijven.’

‘2 ps. gem. gebl. Bengs . guinees bij openen van een pak, no. 309, dat volgens factuur moest weegen 468 lb., welk pak soo wel in ‘t schip, ter deeser rheede al[s] alhier voor ‘t negotiepakhuijs niet meer heeft gewoogen als 451 lb., hebbende bij ‘t openen daarvan ontwaard dat de eene naat van buijten los geweest sijnde, met een ander soort van gaarn wederom was benaaijt, vervolgens de woeling los gemaakt en de verseegelde sack open gesneeden oversulx bij natelling volgens het daarin leggende afpakbriefje 2 ps. minder bevonden.’

‘De mancqueerende 2 ps.‘

‘10 ps ruuw zeijldoek Bengs . bij ‘t openen van 3 packen soo te kort als defect bevonden, als 3ps. uijt 1 pak, no. 605, dat volgens factuur moest weegen 370 lb., welk soo wel aan boord als alhier niet meer heeft gewoogen als 358 lb., hebbende bij ‘t openen daarvan ontwaard dat d’ eene naat met ander gaarn weeder was benaaijt, de buijtenste woeling los gemaakt en bij natelling 3 ps. minder bevonden als ‘t afpakbriefje dicteert; 3 ps. uijt een pak, no. 610, moest weegen 378 lb. en weegt alhier 360 lb., alles in manier als vooren, sijnde meede 3 ps. te kort; 3 ps. uijt een pak, no. 618, moest weegen 375 lb., heeft maar gewoogen 366 lb., gelijk voorsz, 3 ps. te kort; en 1 ps., sijnde ‘t buijtenste, defect bevonden, als sijnde ‘t selve aan de eene sijde met een mes geheel doorgesneeden.Het eijgenste is meede van de te kort koomende 9 ps. zeijlkleeden op 3 packen, no. 605, 610 en 618, aan te merken, en aangaande het buijtenste stuk van het pak no. 618, ‘t welk defect bevonden is, soo toont sulx klaar genoeg den diefstal aan, dewijl de dieven sig de tijd niet hebben gegunt van de woeling ter deegen los te maeken, dat stuk met een mes hebben doorgesneeden omme des te gemackelijker het mancqueerende daaruijt te kunnen haalen.10 ps. fijne zaanen bij ‘t openen van 2 packen te kort, als 5 ps. uijt een pak, no. 716, moest weegen 268 lb., ‘t welk alhier niet meer heeft gewoogen als 256 lb., alles in maniere voorsz, sijnde volgens afpakbriefje 5 ps. te kort; 5 ps. uijt een pak, no. 717, moest weegen 267 lb., heeft maar gewoogen 258 lb., gelijk boven, 5 ps. te kort bevonden.’

‘Van de te kort komende 10 ps. fijne zaanen op 2 packen, no. 716 en 717, dient alles in maniere als boven aangemerkt te werden.’

‘9 ps. gemeene zaanen bij ‘t openen van 2 packen, te weeten 4 ps. uijt een pak, no. 748, moest volgens factuur weegen 295 lb. en weegt maar 287 lb., hebbende bij ‘t openen van ‘t selve ontdekt gelijk vooren, oversulx 4 ps. te kort; 5 ps. uijt een pak, no. 750, moest weegen 300 lb. en weegt maar 290 lb., bevonden als bovengem. en bij natelling 5 ps. te min.’

‘Ende soo is het meede met de 9 ps. gemeene zaanen die op de 2 packen, no. 748 en 750, coomen te mancqueeren, geleegen.’

‘6 ps. gerrassen, bij ‘t openen van 2 packen, te weeten 3 ps. uijt een pak, no. 296, moest weegen 428 lb. en weegt 422 lb., sijnde ‘t selve gevisiteert en bevonden als voorsz mitsgaders bij natelling 3 ps. te kort; 3ps. uijt een pak, no. 299, moest weegen 427 lb. en weegt 419 lb. in maniere voorsz, sijnde meede 3 ps. daarin te kort.’

‘Ook moet men het eijgenste van de te kort koomende 6 ps. gerrassen op 2 packen, no. 296 en 299, voor vast stellen.’

‘24 ps. chitsen ordinaire smalle zouratse bij ‘t openen van 2 packen, als 14 ps. uijt een pak, no. 3, moest weegen 440 lb. en heeft alhier maar gewoogen 424 lb., bevonden gelijk meergem., verders tusschen het lijwaat 5 lappen oude gonnij gestopt, mitsgaders 14 ps. te kort; 10 ps. uijt een pak, no. 4, moest weegen 440 lb., heeft gewoogen 426 lb., sijnde ‘t selve als voorsz, 3 lappen oude gonnij tusschen ‘t lijwaat en 10 ps. te kort.’

‘Betreffende de 24 ps. ordinaire smalle. 16 ps. chitsen cheronce zouratse uijt een pak, no. 5, moest weegen 488 lb., bij naweeging egter maar 466 lb. gewoogen, sijnde ‘t selve bevonden gelijk voorsz mitsgaders 3 lappen oude gonnij beneevens een partij gruijs van kijsteenen tusschen ‘t lijwaat gestopt en 16 ps. te kort bevonden.’

‘Het selfde moet veronderstelt werden van de 16ps..’

‘Kunnende de onderget. ten allen tijde met solemneelen eede bekragtigen dat den diefstal aan alle de hier voorengemelde packen binnen haaren bescheijdenen bodem niet is gepleegt, als hebbende altoos de luijken behoorlijk geslooten gehouden.’

‘10 lb. nagulen in een kist, beschreeven netto 51 lb. nagulen, te kort, sijnde 19 3/5 pr. cento.De te kort komende 10 lb. nagulen spruijten hier uijt om dat de cas in ‘t ruijm staande, ongetwijffelt door het swaar arbeijden van ‘t schip open is gegaan en de nagelen oversulx tusschen het goed dat bij de cas gestaan heeft sijn gevallen, het welke men bij ontlossing gewaar werdende, zo heeft men de nagelen soo goet immers doenelijk is geweest wederom opgeraapt.’

‘82 lb. swarte peeper op 2000 lb. bij naweeging te kort, sijnde 4 pr. cto. schs.’

‘De mancqueerende 82 lb. swarte peeper sijn onvermeijdelijk zoo bij het laaden op Batavia als bij ontlossing alhier verspilt, als meede de naaden van de sakken door ‘t swaar arbeijden van den anderen geborsten en verspilt.’

‘680 lb. bruijne poeijer zuijker op 6000 lb. beslooten in 17 canassers bij naweeging te min, sijnde 11 3/4 pr. cto.’

‘Zoo syn ook de te min bevondene 680 lb. bruijne poeijer zuijker uijt de canassers gelekt nademaal naar ‘t verliesen der masten ondervonden is dat men meede zuijker gepompt heeft.’

‘74410 lb. rijst op 450000 lb., te weeten 54848 lb. bedorven en 19562 lb. te kort, sijnde 4 3/4 pr. cto. ruijm.’

‘Het bederf van de 54848 lb. rijst is ontstaan door het meenigvuldige zeewater dat wij ten tijde wanneer onse masten quamen te verliesen, hebben overgekreegen.’

‘En de te kort komende 19562 lb. rijst syn niet alleen bij het laaden op Batavia en bij ‘t lossen alhier onvermeijdelijk verspilt, maar wij hebben ook naar de geleedenen storm bij de pompen niets gevonden als rijst, waaromme deselve met baalien hebben moeten over boord werpen.’

‘5016 cannen aracq op 40 leggers bij peijling minder bevonden als sijnde 3 van 6, 5 van 7,8 van 8, 8 van 9, 3 van 10, 2 van 11, 3 van 12, 2 van 13,1 van 14,1 van 17 en 1 van 23 dm. wan, sijnde alle behalven de 16 eersten met kassen in de boom en buijk geweest, en 3 leggers geheel leedig bevonden, sijnde te saamen 34 7/8 pr. cento schs.’

‘Het mancqueerende van de 5016 cannen aracq is voor vast door het swaar arbeijden van ‘t schip veroorsaakt, waardoor de leggers dus ontramponeert sijn geraakt, hebbende naar den geleedenen storm meede ondervonden dat de rijst die als boven gesegt over boord hebben moeten werpen, met arak is vermengt geweest.’

‘Om alle de voorsz reedenen versoeken eerbiediglijk de ondergeteekendens dat sij voor de gem. minderheeden en defecten niet mogen werden belast.’

‘(Onderstont) Cabo de Goede Hoop, den 17 Maij 1740. (Was geteekent) C. v. d. Marel, Louis Pijll.’

‘Wij onderget. Pieter Thijsse, opperstuurman, Jan Raaij, onderstuurman, Jan Jansz Rotol, bootsman, Jan Verhof, schieman, en Harmanus Palte, constapel, alle in die qualiteijten op ‘t aanweesend provisieschip Nieuwerkerk bescheijden, verclaaren ter requisitie van den schipper van dien bodem, d’ E. Cornelis van Marel, en boekhouder Louis Pijl de suijvere en opregte waarheijd te sijn dat wij na den gehad hebbenden storm op den 23 Januarij jongstl., in dewelke wij alle onse rondhouten sijn quijt geraakt, bij de pompen soo veel rijst hebben bevonden dat wij niet in staat waaren deselve gaande te kunnen houden, sulx wij continueelijk eenige daagen agter den anderen beesig sijn geweest met rijst, vermengd met suijker, aracq en peeper, te balien, sonder egter als doen te weeten waar het en ander vandaan quam. Wijders verclaaren wij in het ruijm bevonden te hebben dat een cas met nagelen sodanig door de laading is geknelt geworden, dat de planken daarvan stuckent gesprongen en de nagelen in het ruijm verstrooijt geraakt sijn, waarvan egter weeder soo veel als mogelijk is geweest, bij malkanderen hebben versamelt en op nieuws in een casje gedaan en versorgt, ber[e]ijd blijvende sulx, des gerequireert werdende, nader met eede te bevestigen.’

‘(Onderstont)Actumin ‘t schip Nieuwerkerk , den 24 Maij 1740. (Was geteekent) Pieter Thijssen, Jan Raij, X (daar neevens stont) dit is het merk van Jan Jansz Rodol, Jan Verhof, Hermanus Palte.’

Het welk meede geleesen weesende,7 geliefden den Heer Gouverneur daarop verders te communiceeren dat Sijn Edele voordat men heeft beginnen te ontlossen den equipagiemeester Jacobus Möller neevens de gesaghebbers der hier permanente hoekers Ter Mijen en de Hector , Jan Knoop en Gerrit van der Port, expresselijk hebbende gecommitteert om de stuagie der aracqleggers en verdere laading van het meergem. schip Nieuwerkerk exact te visiteeren, door deselve daarvan is overgegeeven de onderstaande verclaaring:8

‘Den Wel Edelen Gestr. Heere Hendrik Swellengrebel, Gouverneur deeser plaatse, ons onderget. expres hebbende gelieven te committeeren omme ‘t ruijm van ‘t ter rheede leggende provisieschip Nieuwerkerk te openen en naaukeurig te visiteeren hoedaning het met dies inlaading gesteld was mitsgrs. of de aracqleggers in dien bodem wel en na behooren afgestuuwt9 en gegarniert laagen, soo verclaaren wij de laading van het begin tot het eijnde wel en behoorlijk afgestuuwt bevonden te hebben, gelijk ook de leggers met aracq wel besorgt en gegarniert geleegen hebben, dog een gedeelte van de rijst bedorven, dat niet anders toe te schrijven is als aan het zeewater dewelke dien bodem in den storm heeft overgekreegen.’

‘Gedenkende hiermeede de geeerde ordre van Uwe Wel Edele Gestr. na behooren volbragt te hebben, soo dient deese voor needrig rapport.’

‘(Onderstont) Cabo de Goede Hoop, den 5 Maij 1740. (Was geteekent) Js. Möller, Jn. Knoop, Gerrit van der Port.’

Den inhoud welker papieren aandagtelijk overwoogen en aangemerkt sijnde dat voorsz overheeden de minderheijd op de rijst bij haare diesweegens gedaane verantwoordi[ng] met suffiçante reedenen hieraan komen toe te schrijven dat zijl. na het uijtstaan van den swaaren storm, waarmeede sij op de herwaarts reijse sijn beloopen geworden, continueelijk rijst bij de pompen hebben gehad en dat ook een quantiteijt daarvan met baalien over boord heeft moeten werden gegooijt mitsgaders het bederf derselver aan het meenigvuldig overgekreegene zeewater na het verliesen haarer masten en voorts dat de wannigheijd op den aracq is veroorsaakt door het swaar arbeijden van het schip, waardoor de leggers ontramponeert en lek geraakt sijn, soo als sulx bij deselve is ondervonden bij het pompen en balien van de rijst, dewelke met aracq vermengt was, boven het welke door gedagte scheepsoverheeden het breeken der porcelijne schootels en pieringen word geattribueert aan het slegt afpacken der kassen waarin deselve geweest sijn, gelijk dit bij het openen derselver alhier ontwaart is; het te kort koomende op de nagulen over dat de kas waarmeede deselve sijn overgekome[n], bij het arbeijden des schips tusschen de laading geknelt geworden sijnde, de naaden der planken daardoor sijn ontsprongen en een gedeelte der nagulen dus in het ruijm verstrooijt geraakt, mitsgaders wijders de minderheeden op de swarte peeper en bruijne poeijer suijker behalven de onvermeijdelijke spillagie die daarop bij het laaden en ontlossing derselver heeft moeten vallen, aan dat de naaden der sacken met peeper ook door het swaar arbeijden van het schip sijn geborsten en de suijker door het ingekreegene zeewater gesmolten en dit alles nietteegenstande dat de laading van dien bodem volgens het rapport der voorseijde gecommitteerde zeeluijden naar zeemans gebruijk wel afgestuuwt en geg[ar]niert is gevonden, gelijk ook dat de leggers met aracq wel besorgt geleegen hebben; weshalven heeft men, dit alles in consideratie neemende, moeten besluijten dat het een en ander onder de geeerde goedkeuringe nogtans van Haar Wel Edele Groot Agtbre. de Heeren van de Hooge Indiaasse Regeering sal werden gepasseert en bij de negotieboeken deeses Gouvernements afgeschreeven; dog ten opzigte der te kort komende lijwaaten, is schoon uijt alle omstandigheeden scheen te blijcken dat dikwilsgen. overheeden daaraan geen schuld hebben of dat sulx in hunnen onderhebbenden bodem kan geschied sijn, egter best gedagt dat volgende de ten deesen subjecte gegeevene ordres, het montant van dien, bedraagende over de volgende posten Rds. 165 3/4, te weeten 2 ps. bengs . guinees Rds. 9 1/4, 9 ps. zeijlkleeden Rds. 18, 10 ps. fijne zaanen Rds. 50, 9 ps. gemeene zaanen Rds. 31 1/2, 6 ps. gerrassen Rds. 12, 21 ps. smalle souratse chitsen Rds. 27, 16 ps. cheronse chitsen Rds. 18, bij provisieuijtkoopsprijs10 op haarl. soldijreekg. sal werden gestelt, hun des niet te min gereserveert laatende om sig diesweegens op Batavia nader te kunnen verantwoorden, werwaarts tot speculatie van Generaal en Raaden, neevens de gevondene origineele afpakbriefjes in de voorsz packen, ook sal werden overgesonden de gonnijen en gruijssand die geleegen hebben in de packen no. 3, 4 en 5, waarenboven men gedagte Haar Hoog Edelens nog sal laaten toekomen copia des verbaals van gecommitteerde leeden uijt den Raad van Justitie deeses Gouvernements, dewelke volgens raadsbesluijt van den 5 der jongst afgeweekene maand April, genomen op de eerste ontdecking dat er onder de hier aangebragte packen met voorsz provisieschip Nieuwerkerk eenige defect waaren gevonden, hebben gevaceert, bij het weegen, besigtigen en openen der overige packen door de daartoe gestelde gecommitteerdens;11 sullende onvermindert dit alles met soo eevengen. schip Nieuwerkerk desgelijx van hier na Batavia werden overgeschikt de gesalveerde en thans uijtgeverschte twintig geldkisten van het ter deeser plaatse agter de soogenaamde waterplaats verongelukte schip de Visch .12

Maar gemerkt van het eijland Ceijlon 13 op onsen in den voorleedenen jaare hiervan gedaanen eijsch, dan alleen een gering getal van 14 leijfeijgenen herwaarts heeft kunnen werden afgesonden en dat het ook seer onseeker blijft wanneer den hoeker de Brak , denwelken gedestineert is om slaven van het eijland Madagascar ten behoeve deeses Gouvernements af te haalen, uijt het vaderland alhier wel sal komen aan te landen, boven en behalven dat sulx nog soo laat soude kunnen geschieden, dat de mousson daartoe reets verloopen sijnde, men dien hoeker gevolglijk niet voor het aanstaande jaar derwaarts soude kunnen laaten vertrecken, is hierom, insiende het groot gebrek dat men hier aan sulke dienstbare menschen heeft, beslooten dat met het aanweesend schip Berkenroode de regeering van voorsz eijland Ceijlon sal werden versogt bij bequame geleegentheijd hier na toe soo veel slaven te willen afsenden als die aldaar te bekomen sullen weesen;14 inmiddels dat om in steede van den in het vaderland bij indispositie verbleevenen ondercoopman Adrianus van Volbergen de boeken op gesegde schip Berkenroode waar te neemen en te houden, onder sijn thans winnende gagie is aangestelt den ten deesen comptoire dienst doende adsistent Hendrik Pont.15

Sijnde al wijders goedgevonden dat conform het diesweegens thans in Rhaade geproduceert werdende berigtschrift van d’ E.Es. Nicolaas Heijning en Marthinus Bergh16 de bij reekg. van burgerraaden deeser plaatse te hoog in prijs gebragte huurpenningen voor de wagens die anno passo. hebben moeten werden gebruijkt ten dienste der hier van de Caab uijtgesonden geweest sijnde burger manschap teegens de Bosjesmans en andere Hottentotten in overeenkoming met dat geen het welk over het selfde subject is te goed gedaan bij land-drost en krijgsraad der buijten districten, gereduceert blijvende van 3 Rijxds. tot twaalf schellingen voor ider waagen des daags; gedagte huurpenningen oversulx ook op dien voet sullen moeten afgegeeven en betaalt werden.

Dan ten aansien den baas metselaar, Barent Smit,17 nu hierom bij geschrift versoek doende,18 uijt den dienst der E. Comp. ontslagen en in vrijdom gestelt is en dat derhalven deese hier door open gevallene plaats met een ander bequaam subject diend te worden vervult, heeft men, dewijl daartoe geen ervaarender persoon kan werden uijtgevonden als den burger Jan Bout,19 denselven dienvolgens wederom in dienst aanneemende, moeten aanstelle[n] tot baas metselaar, met een maandelijxe besolding van dertig guldens en een vijf jaarig verband, sijnde insgelijx om deselfde reedenen en met sodanige gagie en verband als eevengemeld meede in den dienst der E. Comp. aangenoomen en tot baas wagenmaaker bevordert den burger Jan Berthold Herweij,20 ende sulx in steede van Jan Simon Modeman,21 denwelken op desselfs versoek thans ook uijt ‘s E. Comps. dienst ontslagen werdende, als burger aangesteld word.

Terwijl laatstelijk uijt aanmerkinge dat den tijd der verpagting van ‘s lands gemeene middelen en inkomsten deeses Gouvernements wederom begint aan te naderen, vastgesteld is dat men na het voorgaand gebruijk nogmaals billiëtten sal doen affigeeren in selvervoegen als jongst anno passo. is geschied, onder anderen meede behelzende dat het een igelijk sal weesen gepermitteert die geneegen mogt sijn om een perceel van de pagt der coele wijnen oftewel deselve in het generaal aan te neemen, bij den Heer Gouverneur in het particulier schriftelijk te koomen opgeeven wat ider geneegen is voor een perceel der wijnpagt dan wel voor die geheele pagt uijt te boven, sodanig als dit bij resolutien van den 17 Maij 1735 en 5 Junie 1736 omstandiger word aangehaalt.22

Aldus geresolveerd ende gearresteerd in ‘t Casteel de Goede Hoop, ten dage en jaare voorsz.

[Signed:] HK. SWELLENGREBEL.

[Signed:] R. TULBAGH.

[Signed:] D. V. D. HENGHEL.

[Signed:] NS. HEIJNING.

[Signed:] CL. BRAND.

[Signed:] MNS. BERGH.

[Signed:] CORNS. EELDERS.

[Signed:] JS. DE GRANDPREEZ. Rt en secrets.

## Footnotes

  1. C.293Memoriën en Rapporten, 23.5.1740, pp. 47-55. ↩

  2. Die skrywers van sowel die oorspronklike memorie as die Haagse kopie het geskryfsmoorpan. ↩

  3. Waarskynlikschuijmspanen. ↩

  4. C.293Memoriën en Rapporten, 24.5.1740, pp. 59-62. ↩

  5. C.293Memoriën en Rapporten, 17.5.1740, pp. 71-74. ↩

  6. Die antwoorde van die skipper en boekhouer is gekursiveer. ↩

  7. C.293Memoriën en Rapporten: verklaring, 24.5.1740, pp. 75-76. ↩

  8. C.357Attestatiën, 5.5.1740, pp. 137-138. ↩

  9. Waarskynlik word bedoelgestuuwt. ↩

  10. Die gekursiveerde woord is tussen die reëls ingeskryf. ↩

  11. C.357Attestatiën, 9.5.1740, pp. 249-254. ↩

  12. ‘n Besluit van die Raad om tekorte in skeepsladings en voorrade in die pakhuis as verliese af te skryf, is hier weggelaat. (C.32Resolutiën, 24.5.1740, pp. 216-218.) ↩

  13. Ceylon , ‘n groot eiland in die Indiese Oseaan aan die suidpunt van Indië, het sedert 1656 handelsbetrekkinge met die Nederlanders gehad. ↩

  14. C.525Uitgaande Brieven: Goew. en Raad - Goew. en Raad, Colombo , 1.6.1740, pp. 583-592. ↩

  15. Hendrik Pont van Amsterdam was sedert 1736 as assistent aan die Kaap werksaam. ↩

  16. C.294Memoriën en Rapporten, 2.5.1740, pp. 51-53. ↩

  17. Hy is in Gröningen gebore en het in 1727 as soldaat na die Kaap gekom. In 1730 is hy as baasmesselaar aangestel en op 15.11.1733 is hy met Hester van Zyl, die weduwee van Heinrich Nusser, getroud. ↩

  18. C.239Requesten en Nominatiën, ongedateer, pp. 229-230. ↩

  19. Jan Bout van Amsterdam het in 1735 as soldaat na die Kaap gekom en het twee jaar later ‘n vryburger geword. ↩

  20. Dit is Jan Barthold Hertzog, die stamvader van die Hertzogs in Suid-Afrika. Hy was die derde kind van Matthias Hertzog en Ilse Katherine Käsemeyer en is in 1714 in Brunswyk gebore. In 1734 kom hy as ‘n soldaat in diens van die V.O.C. na die Kaap en word as wamaker in diens geplaas, maar op 13.9.1735 het hy die diens verlaat en ‘n vryburger geword. Hertzog is op 30.12.1736 met Anna Maria Roos getroud. Een seun, Johannes Mattheus, is uit die huwelik gebore. (J. C. Visagie:Willem Fredrik Hertzog, 1792-1847, pp. 1-4.) ↩

  21. Hy het in 1730 na die Kaap gekom en was getroud met Johanna Eleonora Lotterstedt. ↩

  22. C.29Resolutiën1-11, 17.5.1735 en 5.6.1736, pp. 173-176 en 419-421; G. C. de Wet (red.):Resolusies van die Politieke Raad IX(17.5.1735 en 5.6.1736) , pp. 22-25 en 68-70. ↩