C186 C187 v1.20
C. 186, p. 313 en C. 187, pp. 2-91.¶
Woensdag den {17900504} 4. May 1790.
S’ voordemiddags alle present dempto de Heeren Gordon en Van Reede van Oudtshoorn by indispositie
In overweeging genoomen Zynde de meenigvuldige Inconvenientien Welke telkens ontmoet worden, in ‘t depecheeren van ‘S Comp:s Scheepen, terstond na dat dezelve de monstering hebben gepasseerd, Zoo is Verstaan den Heer Secunde Rhenius te Verzoeken en te demandeeren, om aan deezen Raade op te geeven Zodanige middelen, als, Volgens Zyn Ed: gevoelen, Zoude behooren te worden aangewend, omme hier teegens in ‘t Vervolg te voorzien
Waarna door den Heer Independent Fiscaal van Lynden g’ exhibeerd wierd ‘t volgende Vertooge
Aan den WelEd: Gestr: Heer Cornelis Jacob van de Graaff Gouverneur en Directeur van Cabo de Goede Hoop en den Ressorte van dien &:a &:a &:a beneevens den Ed: Agtb: Raad van Politie.
‘Vertoond met gepasten eerbied de ondergeteek Independent Fiscaal Johan Nicolaas Steeven van Lynden.’
‘Dat nu eenige daagen geleeden aan den vert:r door den Koopman en Resident in de Baayfals ter Kennisse is gebragt geworden’
‘1:o dat hij tot Zyn leed Weesen ontwaard had, dat er in vilipendie van de Zeer gevenereerde en heilZaame ordres van UW Ed: Gestr: en E: Achtb: menschen gevonden wierden, Welke baatZugtig genoeg waaren om Van hunne eigen of daar toegeleende plaatzen Wyn na de Baayfals te doen brengen, en aan de aldaar leggende Scheepen te Verkoopen en te leeveren, Zonder deZelve in den Wyn rytyd Kaabwaards getransporteerd, en dus Zonder aan de Ed: Comp:ie daar van eenige Recognitie penningen te hebben betaald, waardoor ‘t Salutair oogmerk door UWEd: Gestr: en E: Achtb: by ‘t placcaat van den 21 May 1782 gebuteerd, geheel illusoir wierd gemaakt, ten merkelyken nadeele Zo wel van de Leverantiers Zelven, als van de E Comp:ie en de overige Zig met de wijn Negotie aan deeze hoofdplaats erneerende Ingezeetenen.’
‘2:o Dat hoe Zeer ‘t niet alleen een bepaalde ordre, maar ook aan deeze hoofdplaats in Viride observance is, dat niemand Zig mag Verstouten aan de aan Koomende Scheepen te Vaaren, aleer de daartoe bepaalde Commissie aan boord is geweest, en onderzogt heeft, of de gesteldheid der Scheepen wel toelaat dat men iemand permitteere na boord van dezelve te vaaren, hy Resident nogthans in de Baayfals had moeten ondervinden, dat de Zig in den Zoogenaamde Scheepentyd aldaar bevindende Ingezeetenen, en andere perzoonen, in Weerwil dier ordre, Zonder eenige Permissie afte Wagten, ja Zelfs voor dat gem: Resident aan boord is geweest, terstond na de aanKomst der Scheepen na boord te Vaaren, en daardoorteste experientiadeeze Colonie aan ‘t uytterste gevaar te exponeeren, ingevalle eenige besmettelyke Ziekte op dezelve Scheepen mogte grasseeren.’
‘3:o Dat daar men in de Baayfals de gewoonte had, van de Varkens onbepaald en Zonder wagter te laaten loopen, hier door dikwils Zeer Veel hinder en nadeel wierd toegebragt aan de alldaar Zynde weegen en thuijnen, VerZoekende voorn: Resident, dat de vert: omtrent deeze drie poincten Zodanige middelen wilde beraamen als dezelve ter voorKominge van daar uyt proflueerende Schaadelyke gevolgen dienstig Zoude oordeelen’
‘Dat de Vert: Zeer Klaar penetreerende de onaangenaame en Voor de Colonie ruineuse uitwerkzels, Welke ‘t niet Redresseeren der twee eerste beswaaren noodwendig Zou Veroorzaaken, en ook omtrent te laatste een Zeekere bepaaling niet ondienstig oordeelende, gemeent heeft ‘t een en ander aan UWEd: Gestr: te moeten voordraagen, ten einde door dezelve daar omtrent de nodige Voorziening worde gedaan.’
‘Waartoe de Vert: onder Verbetering de Vryheid neemt aan UWEd: Gestr: en E: Achtb: in eerbiedige Consideratie te geeven, of het, om aan ‘t eerste bezwaar te gemoed te Koomen, niet best Zyn Zoude, de daartoe relative beveelen de novo / gelyk in den Jaare 1783 is geschied / te doen publiceeren, met Zodanige ampliatie en nadere bepaaling als UWEd: Gestr: en Ed: Agtb: nodig Zal oordeelen, en dezelve beveelen Zodanig geamplieerd en nader bepaald te doen affigeeren, niet alleen op de gewoone plaatsen aan deeze hoofdplaats, maar ook in Zonderheid in de Colonie Stellenbosch , en in de Baay fals , ten einde de Zoo gereede uytvlugt van Onkunde aan een iegelijk te præcideeren, en daar door voor te Koomen niet alleen ‘t fraudeeren, der recognitie penningen, maar ook ‘t disCredit Waartoe de Caabsche Wyn door ‘t afscheepen van nieuwen en onbeleegen Wyn, Zo niet reeds geraakt is, ten minsten noodwendig Zoude geraaken.’
‘Welk middel van Publicatie en affixie in de Baaijfals , omtrend ‘t tweede bezwaar meede van emploij Zou Kunnen worden gemaakt Zoodanig namentlyk, dat het vaaren na de Scheepen in de Baayfals aan dezelfde bepaalingen, door den resident niet te oeffenen, worden onderheevig gemaakt, als ‘t officie Fiscaal aan deeze hoofdplaats ingevolge de daar van Zynde ordres gewoon is te executeeren, Waarby ‘t aan den Vert: behoudens beeter oordeel, is voorgekomen, dat UWEd: Gestr: en Ed: Agtb: behoorde te bepaalen dat ter voorKominge van Sluykenrijen met Landsproducten en andere waaren, een ieder, op Verbeurte van Zeekere daar toe te Stellen poenaliteiteiten Zal gehouden Zyn, alle goederen van ‘t Zee hoofd in de Baayfals even gelyk ter deezer Steede gebruykelyk is af te Scheepen mitsgd:s dat de aan wal koomende vaartuygen meedeSub certe pœnaaan ‘t Zeehoofd Zullen gehouden zijn aan te koomen.’
‘Terwyl de Vert: eindelyk vermeend aan ‘t derde beswaar te Kunnen Worden geremidieert, door te beveelen dat in de Baayfals een ygelyk die Zyne Varkens buyten Zyn eigendommelyken grond verkiest te laaten loopen, genoodzaak Zal Zijn, dezelve behoorlyk met een wagter voor Zien, te doen Jaagen buyten den omtrek, van de Huyzen weegen en thuynen in de Baaijfals geleegen, op Zoodanige poene als UWEd: Gestr: en Ed: Agtb: Zullen goed Vinden.’
‘Laatende de vert: voorts aan de Wysheid van UWEd: Gestr: en Ed: Achtb: over, omme ten opzigte van bovengem bezwaaren Zoodanige andremiddelen te beraamen, als dezelve tot maintien van S Lands Wetten en ter Voorkooming van ongeregeldheeden, Zullen oordeelen gevoeglykst te kunnen Strekken.’
‘/onderstond:/’
‘’T Welk doende &:a /was geteekend:/ J: N: S: van Lynden.’
Over welks inhoude gedelibereerd Zynde, is goedgevonden Zig met het daarby geadviseerde VolKomen te Conformeeren, en dienvolgens te renoveeren de Publicatie van den 21 Maij 1782 nopens ‘t transporteeren van Wynen naar de Baayfals gearresteerd, Zullende de permissie briefje, die ingevolge den inhoud dier PubliCatie daar toe door den Heer Gouverneur Worden verleend, door de eigenaars der wijnen bij ‘t passeeren der Patroullie wagt alhier, of Wel aan den Officier of wagthebbende Sergeant aan S’ Comp:s post Muysenburg moeten vertoond, en dadelyk bij arrivement in Baay Fals aan den Resident aldaar overgegeeven worden, terwyle op ‘t tweede poinct in Voorsz:Vertoog voor Komende Verstaan is, te ordonneeren, en Vast te Stellen, dat geen S’ Comp:ies Dienaaren of Burgers ‘t Zy Coloniers of anderen, om hun plaisier of eigenbelang wille voor ‘t uyt gaan van den derden Dag na ‘t arrivement der Scheepen in Baayfals aan boord over gelaaten of ontfangen Zullen mogen worden op eene Boete van drie maanden Gagie ten behoeve van den Heer Officier te Verbeuren, by den Capitain of andere Scheeps officieren die bij absentie van den Capitain, te Commando hebben zal, mitsgd:s gelyke boete, niet alleen de Stuurlieden of Quartiermeesters dewelke binnen dien tyd Zodanig een of meer perzoonen met S Comp:s vaartuyg of Vaartuijgen aan boord Zullen brengen, maar ook voor ieder S Comp:s Dienaar, die Zig by die of andere geleegentheeden daar na toebegeeven Zal, ofschoon er ook niemand van haar overgelaaten dat is, gepermitteerd wierde langs de Valreep of eenige andere weg, binnen Scheepsboord te Koomen, en Zonder eenige haarer oogmerken voldaan te hebben, het Schip hadde moeten Verlaaten
Zullende de Burgers of Vrylieden in deezen met S’ Comp: of andre Vaartuijgen overtreedende, telkens verbeuren een amende van 40 Rijxd:s ten behoeve van den Heer Officier
Vervolgens gerevideert Zynde de Soldy boeken deezes Gouvernements van ‘t gepasseerde Boekjaar, beneevens ‘t rapport van de tot derZelver examinatie gestelde Leeden deezer Raads de Heeren M:r Jacobus Johannes LeSueur en William Ferdinand van Reede van Oudtshoorn duydende.
Aan den WelEd: Gestr: Heer Cornelis Jacob van de Graaff Gouverneur en Directeur van Cabo de Goede Hoop en den Ressorte van dien &:a &:a &:a beneevens den Ed: Agtb: Raad van Politie.
‘WelEdele Gestr: Heer en Ed: Agtb: Heeren!’
‘UWelEd: Gestr: en E: Agtb:s de ondergeteek hebbende gelieven te Committeeren, om de Soldyboeken deezer Gouvernements d’ A:o 1788/9 te examineeren, Zo hebben wij die op ‘t naauwkeurigst nageZien en bevonden, dat dezelve Volgens de ordres der Ed: Comp:ie gehouden Zyn, en dat de afbetaalinge aan de Dienaaren naar gewoonte is Verrigt, Zo als dezelve dan ook neevens de Verteerde guastos by de Negotieboeken gedaan Zyn afgeschreeven en belast bedragende als Volgt’
‘
| Aan 't Negotieboek over Monteering | ƒ22299:14: | |
| d:o 't Guarnisoen Winkelboek | d:o 188907:11:04: | |
| d:o 't Hospitaal | d:o 62181:09:09: | |
| 'T Schip 't Duijfje | ||
| over betaalde Soldyen | ƒ3568: | |
| d:o Verteerde guastos | d:o 831-07: | |
| ƒ4399:07 - | ||
| 'T Scheepje de Helena Louisa | ||
| over betaalde Soldyen | ƒ905:04 - | |
| d:o Verteerde guastos | d:o 261:13:11: | |
| ƒ1166:17:11- |
| Aan 't Negotieboek over Monteering | ƒ22299:14: | |
| d:o 't Guarnisoen Winkelboek | d:o 188907:11:04: | |
| d:o 't Hospitaal | d:o 62181:09:09: | |
| 'T Schip 't Duijfje | ||
| over betaalde Soldyen | ƒ3568: | |
| d:o Verteerde guastos | d:o 831-07: | |
| ƒ4399:07 - | ||
| 'T Scheepje de Helena Louisa | ||
| over betaalde Soldyen | ƒ905:04 - | |
| d:o Verteerde guastos | d:o 261:13:11: | |
| ƒ1166:17:11- |
‘De boedelreekeningen van S Comp:s afgestorven Dienaaren, Welkers nalaatenschap door de Soldyboekhouder als Curator ad Lites g’administreerd en Verkogt, Zyn meede naar behooren onderzogt en bevonden, dat de inSchrijving en bereekening daar by naar den Indiaschen Stand Penning alhier is gedaan, mitsgd:s dat de Venduboeken met de origineele Memorien der gehoudene Vendutien, en deeze met de Inventarissen accordeeren, als meede dat de Doodreekening en der overleedene Perzoonen voor ‘t Zuijvere Rendement hunner Nalaatenschappen met Vermindering van 6 17/18 p:to voor wissel Verlies volgens ‘t Zeer geEerde aanschrijving van haar WelEd: Groot Agtb: de Heeren Majoores in ‘t Patria de dato 3 April 1778 een ieder voor Zyn aandeel Zyn gecredit:d , en dat bedraagen ter Somma van D:s 729 12/72 ofte ƒ2625:-:- beneevens nog een Somma van D:s 54 29/72 ofte ƒ195:17:-‘
‘Voor wissel verlies, door Voormelden Curator ad Lites onder Ult:o Aug:s Jongstl: alhier in S’ Comp:s Cassa geteld, en daarvan behoorlijk bij de Negotieboeken, Verantwoording gedaan, inVoegen daar omtrend in alles naar de gerenoveerde en g’emplieerde Ordre der hooge Indiasche Regeeringe is gehandeld geworden’
‘Hiermeede zoude de ondergeteek: dat hun rapport kunnen besluyten indien hun niet onder ‘t oog was geKomen dat men in dit Gouvernement ‘t zeedert eenige Jaaren Scheijnt afgegaan te Zyn, van, de gewoone wijze van afbetalinge der mindre Militaire Dienaaren, gestatueerd bij besluijt der hooge Tafel van 26 Jann: 1734. en naader bevoolen bij besluyt deezer Regeeringe Sub dato 3 DeC:r 1743, beyden deezeVerzellende; door welke wyze van afbetaalinge verscheide Dienaaren dewelken met Transporten beswaard loopen, buyten de mogelijkhijd werden gebragt hunne Schulden te betaalen, of wel de Zulken die onder Ult:o Aug:s bij ‘t Sluijten der boeken, een geliquideerd Saldo hebben gehad, of Zelf te vooren gestaan, op nieuw met Schulden by die Boeken Zijn belast geworden, tot merkelyke Schaade, Zoo der Transport Koopers, als der E. Comp:ie Wanneer de Zoodanigen in dien tussen tyd Waaren Koomen te Overlyden, dewyl die afbetaalinge maandelyks geschiedende ‘t genot van groote en Kleine monteering geduurig op Reekening worden gesteld, Zo als de ondergeteek: hebben bevonden dat Zulx voor al plaats heeft bij ‘t Corps Nationaale Arthilleristen en of wel die maandelykse afbetaalinge Steunt op een ordre deezer Regeeringe blykens besluyt van 10 April 1781 hier nevens gevoegd, scheijnd dezelve alleen geduurend den Oorlog geschied te Zyn, om den Soldaat als een Douceur in Steede van alle vier maanden Volgens de Vastgestelde ordre, maandelijks ‘t genot Zijner gagie te doen hebben Zonder evenwel dat de Regeering daar door zoude hebben willen beletten, den gewoonen matigen aftrek Syner Schulden, en Welke gewoonte Schoon naar alle Waarschynelykheid alleen voor dat tyd Stip bepaald, tot nu toe ongemerkt Scheijnt te hebben gecontinueerd’
‘Het is hierom dat de ondergeteek: meemen de vryheid te moeten neemen UWEd: Gestr: en E: Achtb: in Consideratie te geeven, of het niet best Zyn Zoude de gewoone Wyze van afbetaalinge, onder de Militairen, te weeten alle vier maanden weeder te doen Standgrijpen, te meer nog, daar de Heeren der Hooge Indiasche Regeering, die ordre wederom hebben gerenoveert, bij hoogst derZelver besluijt van den 19 Junij des gepasseerden Jaars hier annex en dat daar en boven den Soldijboekhouder wierde gelast, geen extra ordinaire belastingen, onder den naam van Klyne monteeringe aanteneemen, dan Voor Zo Verre den Soldaat door die belastinge niet worde Verhindert Zyne Schulden te betaalen of genoodzaakt nieuwe te Contracteeren.’
‘Gedenkende hiermeede aan de geEerde ordre van UWEd: Gestr: en E: Agtb: te hebben voldaan, laaten wy deeze dienen voor needrig Rapport.’
‘/onderstond:/’
‘In ‘t Casteel de Goede hoop den 20 Maart 1790 /was geteekend:/ J: J: Le Sueur, W: F: van Reede van Oudtshoorn’
Zo is verstaan van ‘t laatste gedeelte van dit Rapport te Stellen Extract in handen van den Heer Colonel en Chef der Arthillery Gilquin, ten einde daar op te dienen van Zyn Ed: berigt en Consideratien, en Voorts de Voorschr: Soldij boeken volgens Usantie Zo naar ‘t Vaderland als naar Batavia, en dit Rapport nopens de Examinatie derZelve, bovendien aan de Heeren der Hooge Indiasche Regeering te Zenden.
Wyders wierd door den onder afgesz: Gagie gestelden Boekhouder Fredrik Godhold Holtzapfel gepræsenteerd ‘t volgende Request.
Aan Den WelEd: Gestr: Heer Cornelis Jacob van de Graaff Gouverneur en Directeur van Cabo de Goede Hoop en den Ressorte van dien &:a &:a &:a beneevens den E: Agtb: Raad van Politie
‘Wel Edele Gestr: Heer en E: E: Achtb: Heeren!’
‘Geeft met alle Verschuldigde Eerbied te Kennen Uwer WelEd: Gestr: en E: Agtb:s Zeer gehoorzaame en onderdaanige Dienaar Fredrik Godlob Holtzapfel,’
‘Hoe hij Suppl:t in den Jaare 1788 in ‘S Comp:s Cassa heeft geteld eene Somma van 200 D:cs omme naar Neederland geremitteerd en alldaar wederom te worden ontfangen, door den Heer Godlob Silo, die deZelve egter van de WelEd: Groot Agtb:e Heeren Bewindhebberen niet heeft Kunnen ontfangen, door dien bij ‘t advijs van UWEd: Gestr: en E: Agtb:e deeze Remise betaalbaar is gesteld aan den Heer Justus Hendrik Pfeil’
‘En alzoo den Suppl:t ter Politicque Secretarij is onderrigt geworden; dat Zulx een abuis komt te Zijn, van de Clercq die voorm: advijs heeft geSchreeven, Zo neemt hy de Vryheid UWEd: Gestr: en E: Achtb: te Verzoeken, hier van aan de Hoog Gebiedende Heeren Meesteren Kennis te Willen geeven, ten einde de Erfgenaamen van Voorm: Silo die betaaling kunnen erlangen, met Verder ootmoedige beede dat UWEd: Gestr: en E: Achtb: hem omtrent het Verlies van ruim een Jaar Intrest op deeze Remisie gelieve Schaadeloos te doen houden’
‘’T Welk doende &:a /was geteekend:/ J: G: Holzapfel’
‘/onderstond:/’
Waarop gedelibereerd Zynde, is Verstaan, ingevolge des Suppl:ts verZoek aan de Hoog Gebiedende Heeren XVII eerbiedig Kennis te geeven, van ‘t abuijs en ‘t advijs deezer Regeering nopens des Suppl:ts assignatie ingesloopen, en de Schaade en intressen die door den Suppl:t daar door Zal worden geleeden en betaald, aan hem te doen Vergoeden door den eerstgesw: Clercq ter Politicque Secretarije, ten waare deselve Zig hier op Konde Verantwoorden, en aantoonen door Wiens negligentie Zulx is Veroorzaakt, in welkens gevalle gem: eerste gesw: Clercq van deeze Vergoeding Zal weezen gelibereerd, en dezelve vervallen ten lasten van den geenen die Zig in deezen niet van Zynen pligt geKweeten heeft
Door de Capitains van de alhier ter Rheede leggende Scheepen, Dirk Peek, Laurens Janson Jan Olhoff Simon Vaartjes, en A: J: Koek p:r Requeste Zynde Verzogt, dat hen door den Equipagiemeester mogten worden verstrekt, al Zulke equipagiegoederen als Zy, volgens de bij voorsz: Requesten g’annexeerde Lijsten betuygden nodig te hebben, Zo is Verstaan Copias van die Requesten en Lijsten te Stellen in handen van den Equipagiemeester deezes Gouvernements Cornelis Cornelisz, omme na onderZoek of de Suppl:ten alle deeze Articulen benodigd zyn, dezelve daarvan in dien gevalle te Voorzien.
En is voorts geleezen een Rapport van de Capitain Lieutenant der Arthillerie George Coenraad Kuchler en Hendrik Willem Rutz nopens eenig bedorven Buskruijt op ‘t alhier ter Rheede leggend Ceylons Rethour Schip Huysduijnen , luydende.
Aan den hoog Ed: Geb: Gestr: Heer Cornelis Jacob van de Graaff Gouverneur en Directeur van Cabo de Goede Hoop en den Ressorte van dien &:a &:a &:a
‘Hoog Edel Gebooren Gestr: Heer!’
‘Uwhoog Ed Geb: Gestr: ons ondergeteek: Officieren der Arthillerie hebbende gelieven te Committeeren, omme te Examineeren Twee hondert lb Buskruyt in Vier vaatjes â 50 lb ieder, geKoomen Zynde van S Comp:s Schip Huysduynen , en geborgen in een Kruythok onder de Battery Imhoff’
‘Zo hebben wij d’ Eer needrigst te berigten, dat wij gem: Vier vaatjes Buskruyt geopend en met de uitterste oplettendheid gevisiteert en bevonden, Drie derzelver tot eenig gebruik onbekwaam, maar het vierde goed en bruikbaar, het Welk onder Uwhoog Ed: Geb: Gestr: goedkeuren wederom aan gem: bodem kan te rug gegeeven worden’
‘En terwijl Zig nog een abondanten Voorraad van Pulver op dien Bodem Komt te bevinden, Zoo Zoude het onder gunstige approbatie van Uw hoog Ed: Gestr: niet Zeer nodig Zyn, in Steede der drie bedurven vaatjes uitmakende 150 lb Buskruijt, aan meerm: Bodem te Restitueeren.’
‘Waar meede gedenke aan ‘t hoog geagt beveel van UW hoog Ed: Geb: Gestr: voldaan te hebben, laaten wij deeze dienen voor Eerbiedig Rapport’
’/:onderstond:/’
‘Cabo de Goede Hoop den 28 April 1790 /was geteekend:/ G: F: Kuchler, W: H: Rutz.’
Waarop beslooten is van voorsz officieren ofte vorderen een nadere berigt, of de drie vaatjes met bedorven Kruit nog op Batavia Zouden Konnen worden hermaalen en welken gevalle deZelve derWaards zullen worden voortgeschikt, dan indien dit Buskruyt niet meer door hermaaling te Verhelpen is, Zal het Zelve door Voorsz: Gecommitteerde officieren in Zee Worden geworpen.
De Heer Cassier de Wet Zig zeer onpasselijk bevindende, heeft overzulx de Vergadering gequitteerd en de Volgende deliberatie niet bygewoond
Wijders wierd door den Heere Gouverneur te kennen gegeeven, dat aan Zyn Edele gepasseerde Saturdag ter hand Zynde gesteld, een Request van den Capitain van ‘t alhier gestrande Deensch Schip de Erfprins van Augustenburg Morgen Norager, houdende eenige Klagten teegens den Equipagiemeester deezes Gouvernements, als of dezelve nalatig Zoude Zijn gebleeven aan gedagte Capitains Norager toe te brengen alle die hulp en adsistentie die hij tot redding van Zynen voorschr: Bodem van ged: Equipagiemeester meent te Kunnen verwagten, bij heere Gouverneur terstond Zonder hier in eenigen tyd te Verliesen, aan Voorsz: Equipagie meester dit Request had doen inhandigen, met last, om zig op dier inhoude niet alleen Schriftelijk te verantwoorden, maar ook dadelyk Zo veel hulp aan meergem: Capitains Norager toe te brengen, als hy buiten præjuditie der alhier aanweesende S’ Comps Scheepen met eenig magelykheid Zoude kunnen doen, dat daar op door evengem: Equipagiemeester was ingediend Zodanig Berigt, als hij heere Gouverneur neevens het Voorschr: Request in Raade kwam overteleggen, en van Welk een en ander den inhoud bij Resumptie wierd bevonden als Volgd.
Aan den welEd: Gestr: Heer Cornelis Jacob van de Graaff Gouverneur en Directeur van Cabo de Goede Hoop en den Ressorte van dien &:a &:a &:a
‘WelEdeleGestr: Heer!’
‘Op heeden aan den ondergeteek: verZegeld ter hand gesteld Zynde Zeeker Request aan UWEd: Gestr: en den Ed: Agtb: Raad van Politie gerigt, en geteekend Norager, Welkers inhoud onder anderen dicteerd, dat den Capitain van ‘t gestrande Deensch Schip te kennen geeft, dat hij den geteekende Equipagiemeester heeft gesmeekt om een Landsboot, en genereuse offerte &:a hadt gedaan, mitsgd:s dat denZelven tot nog toe geen Boot had kunnen beKomen, Zig dierhalven genoodzaakt vond om hem tot UWEd: Gestr: en Welgem: Ed: Agtb: Raad te Wenden.’
‘Waarop den ondergeteek: de Eer heeft te berigten, dat het Wel in Zo verre Waar is, dat mij een boot is gevraagt, en ook belofte heb gedaan, om Zo spoedig de Dienst der E: Comp: Zulx gedoogde dezelve te geeven, dog Zynde egter mij ondergeteek: van de genereuse offertes en Smeeking door hem Capitain Norager gedaan niets bekend , nog bewust, en Zoude dezelve ook niet hebben Kunnen aanneemen.’
‘Reedenen waarom ik dien Capitain niet behulpzaam weezen kan, Zijn, Zyn deeze; dat ik te Sterk g’occupeert ben, met d’ aanweesende Ryke en dierbaare S’ Comp: Bodems, en toen ik eergisteren op den 29 April Jongstl: den meerm Deensche Capitain belooft had te Zullen helpen, kwam eens Klaps vier Hollansche Comp:s Scheepen ter deezer Rheede verSchynen, dien ik onvermydelyk verpligt was, zo ras mogelyk te doen vertuien, en d’ inhebbende geld Kisten aan Land te doen brengen, moetende thans d’ overige daagen, de boots beZig gehouden worden met de ladingen, Water Victualij ‘t Volk &:a aan boord te beZorgen, op de Vier Scheepen welke dato deeZer Zyn gemonsterd, niet alleen Zyn het deeze Vier Scheepen, dien het werk voor de boots in Overvloed verschaffen, maar daar en boven Zoo is ‘t Schip de Goede Trouw , die tot de Kiel moet lossen, meede aanweesig en Weederom Worden herballast, bovendien Zijn er thans nog 5 S Comp:s Scheepen die al meede Zo Spoedig mogelyk, om d’ op handen Zynde Winter Saisoen, van Water, provisien en het ontlossen van eenige inhebbende Lading, noodzaakelyk voor medio deezer moeten worden geholpen ter vervordering hunner verdre Reise, nog legd ter overhooping van beeZigheeden, ‘t permanent Hoeker Schip Sterrenschans in laading voor de Baaijfals , Zelvs heeft men aan ‘t meede permanent Schip ‘t Duijfje , door alle deeze Veelvuldige beezigheeden, niet teegenstaande Reeds ordres door den E: Agtb: Heer Secunde en hoofd administrateur, J: J: Rhenius is gegeeven, van de Wijnen &:a voor Ceilon ter transporteering naar de Baaij Fals in te laaden, om voorm reedenen niet Kunnen beginnen, te meer alzoo er thans maar 5 Landsboots tot al dit werk moet dienen, Zijnde de Sesde Boot naar de Saldanhabaaij , ter overbrenging der Vivres zoo voor ‘t posthoudend volk aldaar, als in de St: Helena Baaij , wordende op heeden de Zeevende Boot met Vivres naar ‘t Robben Eyland gedepecheerd.’
‘Myns bedunkens, heeft de dikwils gem: Deensche Capitain ook geen Reedenen van Klagten, gemerkt ik hem reeds een Anker agter het Schip heb uit gebragt, en behalven dien myn in eygendom toebehoorende Boot heb geleend, die den zelven ofschoon ik hem heb geprevenieert, niet te willen nog te konnen missen ofte Verkoopen, tot myn zeer groot ongerief by Zyn gestrand Schip aan Land, aan Stukken door de Zeen heeft laaten Slaan, en dus doen Verlooren Raaken.’
‘Hier meede gedenkt den geteek: vollkomen en genoegzaam d’ onmoglykheid om den Capitain Norager van de verdere adsistentie voor teegenwoordig, met een Lands boot, buijten merkelyke risico der E: Comp:ie Scheepen, en vertraging van dienst onser Heeren en Meesteren aangetoont te hebben, en heeft voorts d Eer met de Verschuldigste hoogagting Steeds zyn.’
’/:onderstond:/’
‘Wel Ed: Gestr: heer /:lager:/ UWEd: Gestr: onderdaanigste en Trouwschuldige’
‘Dienaar /was get:/ C: Cornelisz /:in margine/ Cabo de Goede hoop primo May 1790.’
Welk vertoog van den Equipagiemeester als Voldoende Zijnde aangemerkt, is verstaan daarmeede genoegen te neemen, dog denZelven teevens nogmaals te recommandeeren, om de Voorsz Capitain Norager Zo Veel den dienst der E: Comp:ie Zulx Zal gedoogen, te adsisteeren, om, des mogelijk Zijnen meermelde Bodem weder van Strand af te brengen.
Nog wierd door evengem: Capitain Norager gediend van ‘t Volgende Request
Aan den WelEd: Gestr: Heer Cornelis Jacob van de Graaff Gouverneur en Directeur van Cabo de Goede hoop en den resorte van dien &:a &:a &:a beneevens den Ed:Agtbaaren Raad van Politie
‘Wel Edele Gestr: Heer en E:E: Agtb: Heeren!’
‘De Capitain van ‘t gestrand deensch Comp: Schip de Erf Prinses van Augustenburg Morgens Norager, neemd de Vryhyd UWEd: Gestr: en E: Achtb: te Kennen te geeven, dat zig onder de goederen uit Zynen Bodem gesauveert, onder anderen Koomen te bevinden, Circa Agthien vaaten met Buskruijt, waartoe hy Supp:t geene bekwaame geleegenhijd kan bekoomen, dezelve in de Magazijnen in dit Vlek te bergen alwaar denzelven voor brand baare Stoffe die de Schrikkelykste gevolgen kan te weegen brengen, Kan gesecureerd Worden, Zo dat de Suppl:t Zig genecessiteert vind, bij UWEd: Gestr: en E: Achtb:s te insteeren, dat het hoogst deZelve gelieve te behaagen, dat geborge Buskruijt in eene der daar toe geschikte Magazijnen der E: Comp:ie op te Slaan, tot dat de Suppl:t geleegentheid Zal bekomen, het Zelve van hier te Kunnen Verzenden.’
‘/onderstond:/’
‘’T Welk doende &:a, /was geteekend/ M: Norager’
Van ‘t Welk verstaan is te Stellen Copije in handen van den Commis der MaguaZynen, ten einde te berigten of er in S Comp:s Kruyd Magazyn genoegZaame plaats is tot berging van des Suppl:t Buskruijt
Vervolgens wierd door den Heer Secunde Rhenius geproduceerd ‘t Volgend Vertoog
Aan Den WelEd: Gestr: Heer Cornelis Jacob van de Graaff Gouverneur en Directeur van Cabo de Goede Hoop en den Ressorte van dien &:a &:a &:a beneevens den E: E: Agtb: Raad van Politie.
‘Wel Edele Gestr: Heer en E: E: Agtb: Heeren!’
‘De ondergeteek: Secunde en hoofd administrateur deezes Gouvernements, neemt de Vryheid UWEd: Gestr: en E: Agtb: Zeer eerbiediglyk te Vertoonen.’
‘Dat hy reeds zeedert een geruime tyd, enzo lange aan hem is gedemandeerd geweest, het Successivelyk nieuw geintroduceerd Papiere geld onder Zyn opzigt, in gereed hyd te laaten brengen, tot dies beschryving altoos heeft moeten employeeren een Clercq van een der onder hem Sorteerende Comptoiren, niet alleen maar ook Zoodanig een, Waarop hy tot een werk van zoo veel aangeleegentheid en delicatesse, een gerust en Volkomen Vertrouwen Konde stellen, hoedanig een persoon hy bij ondervinding, vast stelt, te hebben gevonden in den ter Secretarije van Justitie fungeerende Adsistent Johannes Hendricus Fisscher, dan Welke adsistent Fischer hier door in de onmoglykheid Verseert, Zynen dienst op gem: Secretarije naar behooren te Kunnen præsteeren, zoo dat de assidue en onafgebrooke dienst die ged: Adsist:t Fischer hier aan moet besteeden, de Voorsz: Secretarye gestaadig van deezen Clercq komt te priveeren, en dus ‘t werk aldaar merkelyk Veragtend’
‘Weshalven de Vert: Zig Verpligt vind, aan UWEd: Gestr: en E: Achtb: in overweeging te geeven, aan de eene Zyde, de noodzaakelykheid dat tot een Werk van Zoo Veel verantwoording en Waar in zoo ligtelyk fraudes Zouden Kunnen worden gepleegd, een Vast en beEedigt perzoon wierde g’employeerd, en aan de andere zyde de Merkelyke prejudice welke Notoir aan de Zaaken der Justitie word toegebragt, Wanneer men een van het gering getal der aldaar bescheidene Clercquen Zoo gestadig tot eenig ander Werk af moet zonderen.’
‘En aangezien de Vert: insgelyks, Zeedert verleend ontslag van den ordin: Gecommitteerde Holzapfel zeer Veele inconvenienten heeft ontmoet, in ‘t doen laaden en lossen van S Comp: Scheepen als, daar in, door het getal van twee dienst doende, welke thans maar in die functie Zijn, met die voortVaarendheid niet Kunnende te Werk gaan, als hij wel wenschte in S’ Comp:s belangens Koomen te Vorderen, Zo oordeeld hy vert: al Verder aan UWEd: Gestr: en E: Achtb: te moeten voor draagen, de noodzaakelykheid dat bovengem: Holzapfel werderom door een ander bequaan perZoon in Voorsz Bediening van ordinaire Gecommitteerde worde geremplaceerde.’
‘Van Welk een en ander bij UWEd: Gestr: en E: Agtb: /: Zoo als de Vert: vertrouwt / de absolute en onvermydelyke noodzaakelykheid ingeZien Zynde, Zoude men, na der Vert:s oordeel, aan deeze twee objecten thans te gelyk redres Kunnen toebrengen, indien het UWEd: Gestr: en E: Achtb: Konde behaagen, den Voorschr: Adsistent Fischer aan te stellen tot ordinaire Gecommitteerde, onder deeze Expresse verpligting, dat hij, buyten en behalven het geene in Voorsz: dienste te verrigten is, Zo lang het Vervaardigen van Cartonne en Papiere Munt Specien plaats had, gehouden Zoude Zijn, deZelve Stukken, onder het opZigt van den vert: te beschrijven, even en in diervoegen als hij tot dus Verre gedaan heeft’
‘Hiermeede Vermeynt de Vert: dat aan het bedoeld oogmerk volkomen Zoude worden voldaan, en teevens de meest mogelyke besparinge voor de Maatschappije in ‘t oog gehouden, Weshalven hy Vert: eerbiedigst Verzoekt dat hier op by UWEd: Gestr: en E: Agtb: de nodige reflectie moge Worden geslaagen’
‘/onderstond:/’
‘In ‘t Casteel de Goede hoop den 3 May 1790 /was geteekend/ J: I: Rhenius’
Waar over gedelibereerd en daar bij in aanmerking genomen Zynde, de persuasive drang reedenen, welke gedagte Heer Secunde nog mondeling geliefde te allegueeren, tot Staaving van Zyn Ed: geposseerde, hoofd Zaakelyk hier in bestaande, dat, wanneer meer dan een Schip de Reede Komt op Zeilen, van dewelke Volgens te ordres, in mediaat de Kisten met Contanten moeten worden afgehaald, de twee thans maar in functie Zynde ordinaire Gecommitteerdens, met geen mogelijkheid die attentie Kunnen gebruiken in ‘t ontScheepen en ontfangen aan ‘t Zeehoofd van dezelve geld Kisten, die daartoe noodzakelijk moet worden aangewend, Zo is ter Voorkoming van de nadeelen, die hier uit voor de Comp:ie Zoude Kunnen Resulteeren, waar van dezelve nog Zoo onlangs het droevig gevoel heeft gehad, en teevens uit overtuijging van de noodzaakelykheid dat tot het Vervaardigen van ‘t Papieregeld; een Vertrouwd en beëedigt perZoon worde geëmploijeerd nodig geoordeeld in de Propositie van voorsz: heere Secunde te Condescendeeren, en dien Volgens ter plaatsvulling van den op Zyn verZoek ontslagenen ordinair Gecommitteerde Holtzapfel als zoodaanig wederom aan te Stellen, den adsistent Johannes Henricus Fisscher met de qualiteit van Boekhouder en Gagie van ƒ30 S’ maands, onder expresse Verpligting, dat hy buiten en behalven het geene in voorsz dienst te verrigten is, zoo lang het Vervaardiging van Cartonne en Papiere munt Specien plaats zal hebben gehouden Zal Zijn, deZelve Stukken onder het opzigt van Welgem: Heere Secunde te beschryven, even en in dier voegen als hij zulx tot dus verre gedaan heeft
Door den Deenschen Koninglyken Krijgsraad, en Secretaris bij het Gouvernement Tranquebaar Fredrik Christiaan Koevoed, alhier met het verongelukte Schip de Erfprins van Augustenburg aangeland, Verzogt Zynde, ten einde een langer Kostbaar Verblyf alhier te vermyden, omme beneevens Zyn Zoontje oud 12 Jaaren met een der twee thans in Baaij Fals leggende en naar Ceilon gedistineerd S Comp:s Scheepen de Unie of de Generaal Mossel derwards passage te mogen erlangen; hoedaanig Verzoek meede gedaan zynde door de met het Zelve Deensch Schip alhier gearriveerde Lieutenants in dienst Zijner Deensche Majesteit Pieter Brown en H: P: Horneman, Ze voor Zig zelfs als voor 7. Zoldaaten die op voorschr Bodem Zyn bescheiden geweest, voor dewelke Zijl: kwaamen te offereeren, dat voor de kost Scheeps dienst Zouden doen, Zo is verstaan deeze VerZoeken omtrend de 7 Soldaaten te Wijzen van de hand, edog met opzigte tot de Suppl:te hun Verzoek toe te Staan, voor Zoo verre de Ruimte op de Voorschr: Scheepen de Unie en de Generaal Mossel Zulx Zal gedoogen, dan by aldien het groot getal passagiers dat Reeds op die Bodems bescheijden is Zulx Zal Koomen te beletten, Zal men uit Consideratie voor zyn Deensche Majesteit Zoo Veel mogelyk klagten, de Suppl:ten bij een andere geleegentheid behulpzaam te Zyn, om aan hunne verlangst te Voldoen, terwyl in aanmerking van de droevige omstandigheeden die tot deeze Verzoeken van de Suppl:ten aanleiding hebben gegeeven, goedgevonden is; dezelve met de Voldoening van ‘t ordenair transport en Kostgeld; Zo als dezelve door de nationaale passagiers word betaald, te laaten Volstaan, En de Regeering op Ceylon worden Verzogt, dat aan hen ter Voortzetting hunner geprojecteerde ryze naar Tranquebaar eene gunstige geleegenhyd mooge worden Verschaft.
Hier na wierd door Jan George Lankhoff ingediend het Volgende VerZoekschrift
Aan den WelEd: Gestr: Heer Cornelis Jacob van de Graaff Gouverneur en Directeur van Cabo de Goede hoop en den Ressorte van dien beneevens den E: Agtb: Raad van Politie
‘Wel Edele Gestr:: Heer en E: E: Agtb: Heeren!’
‘Geeft met alle Verschuldigde Eerbied te kennen UWEd: Gestr: en E: Achtb: Zeer Gehoorsaame en onderdaanige Dienaar Jan George Langhoff matroos in dienst der E: Comp:ie gehuuwd met Judith Maria Nel: hoe hy met Voorkennis van Welop gem: heer Gouverneur heeft laaten meeten Zeeker Strookje Lands geleegen beoosten de Tijgerbergen aan de Zoogenaamde Pampoene Craal , groot in Zijnen grond Een Morgen en Vijf en Sestig quadraat Roeden, ten einde aldaar Zyn ambagt als Kleedermaker behoorlijk te Kunnen voorzetten, en Zijn Vrouw en huysgezin eerlyk te erneeren,’
‘Reedenen om Welke den Supp:lt Zig is keerende tot UWEd: Gestr: en E: Achtb: met ootmoedige beede, dat het hoogst deZelve mogt behaagen, hem Voorsz: Strookje lands beneevens neevensgaande figuur door den Landmeeter daar van geformeerd nader aangetoond, in eigendom te Willen Verleenen, op Zoodaanige voorwaarde en tot Zoodaanige prijs als UWEd: Gestr: en E: Aschtb: zullen goedvinden te bepaalen.’
‘Dan alzoo eenige bezitters der daar omstreeks leggende plaatzen, geen genoegen Scheijnen te neemen in de Uytgave van Voorsz: Strookje Lands, zoo agt den Suppl:t zig Verpligt UWEd: Gestr: en E: Achtb: ootmoedig te Verzoeken, omme Wanneer het zelve aan hem mogt worden vergunt, als dan expresse bepaaling, dat hy alvoorens daar eenige gebouwen te zetten, gehouden Zal Zijn het Zelve direct met een muur of hooge Sloot te om Schutten, mitsg:s te bepaalen dat op dat Erf nog door de namaalige bezitters nimmer eenige tapneering Zal mogen Worden gedreeven, ten einde daar door voortekomen dat de beZitters der daaromstreeks leggende plaatzen, en de Land bouwers, die deeze plaats altoos tot hunne Weide en uitspan plaats voor hun Vee hebben gebruykt, geene gegronde Klagten teegens dies uyt gaave Zoude kunnen inbrengen.’
‘/onderstond:/’
‘’T Welk doende &: /was geteekend:/ Judith Maria Nel, huysvrouw van J: G: Lankhoff.’
Van het welk Verstaan is Copije te Stellen in handen van Commissarissen uit den Raad van Justitie, omme ten overstaan van den Heer Independent Fiscaal deezes Gouvernements te examineeren of en in hoe verre de uitgifte van het Voorsz: Stuk Land tot præjudice der daar aangrensende Ingezeetenen en Van het algemeen Zoude Kunnen Verstrekken, en indien Zig hieromtrent geene gegronde reedenen van beswaar op doen, als dan te tauxeeren hoe Veel de Suppl:t voor het VerZogte Stukje Lands tot eene erKentenis aan D E Comp:ie Zoude behooren te betaalen, en onder Welke Conditien en Voorwaardens, het Zelve in dien gevalle aan hem Zoude Kunnen Worden uytgegeeven
Voorts is gelees en een memorie door den Heer Hoofd Administrateur Johannes Isaak Rhenius g’exhibeerd, houdende Zodanige aanmerkingen als de hoog Gebiedende Heeren Zeeventhienen aan deeze Regeering vrijheid hebben gelaaten ter kennisse van Hun WelEd: hoog Agtb: te brengen, nopens de Consideratien door de WelEd: Groot Achtb: Heeren Bewind hebberen van het vyfde Departement of dat der Indische Zaaken geformeerd, op de Negotieboeken deezer Gouvernements van 1784/5 in den Jaare 1786, in Neederland ontfangen, en Van Welke Consideratien ten deezen einde aan ged: heere hoofd administrateur Copije is ter hand gesteld; Zynde de voorsz: Memorie bevonden van navolgenden inhoude
Aan den WelEdelen Gestr: Heer Cornelis Jacob van de Graaff Gouverneur en Directeur van Cabo de Goede Hoop en den Ressorte van dien &:a &:a &:a beneevens den E: Achtb: Raad van Politie deezer Gouvernements.
‘Wel Edele Gestr:: Heer en E: E: Agtb: Heeren!’
‘Het heeft UWEd: Gestr: en E: Achtb: behaagd, aan den ondergeteek: hoofd administrateur ter hand te Stellen, de Consideratien door De WelEd: Groot Agtb: Heeren Bewindhebberen van het vyfde departement, of dat der Indische Zaaken geformeerd , op de Negotieboeken van 1784/5 in den Jaare 1786 in Neederland ontfangnen, om dezelve te beantwoorden UWEd: Gestr: en E: Agtb: omtrent deZelve Zodanige aanmerkingen te Suppediteeren, als de Hoog Gebiedende Heeren Zeeventhienen ons Vrijhijd hebben gelaaten ter Kennisse van Hun WelEd: hoog Agtb: te brengen.’
‘Den ondergeteek: Zal om de Confrontatie van opgem: geEerde Consideratien teegens Zyne aanmerkingen te faciliteeren, bij deeze beandwoording de d raad dier Consideratien Zo Veel mogelyk volgen, en op het Requisit van Hun WelEd: Groot Agtb:s dat in ‘t Vervolg bij overZending van de Caabsche Negotieboeken Zullen worden gevoegd, de byZondere administratie boeken die alhier worden gehouden eerbiedig aanmerken: dat de byZondere administratie boeken door de Respective administrateurs, eenelyk gehouden worden, over de quantiteiten van de goederen en effecten ter hunner Verantwoording Staande, dog dat dies Kostende, Zo min bij den ontfangst, als bij de Verstrekking van die goederen, aan hen word opgegeeven, en dat dus de overZending van die Boeken geenZints Zou Kunnen Strekken, om aan hun Wel Ed: Groot Agtb: de nodige, en by het examineeren der Negotieboeken onontbeerlijke ophelderingen te geeven, omtrent de onderscheidene deelen, der by het Grootboek geformeerde reekeningen van Equipagiegoederen, arbeids gereedSchappen en meer anderen, die alleen uit een groot getal posten bestaan, en onderscheidenlyk worden geboekt, by den aanteekenings boek, dat bij forma van een groot boek daar omtrent ten Negotie Comptoire word gehouden, en waar by wanneer het geheel montant Van alle Zodanige goederen als onder de benaaming van Arbeids gereedschappen Zyn begreepen; bij het formeeren der nieuwe boeken in het ordinair groot boek word overgedraagen, die Zelve gereed Schappen onder hunne by Zonder benaamingen van Dissels, Hamers, Bijtels &:a Zoo Veele Reekeningen worden geopend, als er articuls onder de hoofd benaaming van arbeids Gereedschappen of ander Reekeningen begreepen Zyn, deeze Reekeningen aldus bij dat aanteekeningboek geopend, werden maandelyks vervolgd door in het debet derzelve uit het Journaal overtebrengen, al het geene wat van ieder zoort dier goederen is aangeKom, Terwijl in ‘t Credit uit dat zelfde Journaal word overgebragt alles Wat van die goederen is Verstrekt of afgeschreeven moet worden tot het einde van ieder boekjaar, wanneer de geZamentlyke Saldos van alle die byZondere Reekeningen by het ordinair Groot boek onder eene algemeene benaaming van arbeids gereedschappen of anderZints loopende juyst Zoo Veel moeten bedragen als het groot boek Komt aantetoonen’
‘Dat deeze manier van boekhouden alleen ten deezen Gouvernemente Scheynd ingevoerd te Weezen, om Voor te Komen dat het ordinaire groot boek niet te volumineus worde, Waartoe het Zelve met de Vereischte attentie gehouden, ook Zeer dienstig is, dog dat daar uit de onvermydelyke noodzaakelykheid voortVloeyd, dat Zy die de Caabsche Negotie Boeken Zullen examineeren, en byZonder de regelmatigheid der bereekening van de verstrekte goederen nagaan, van dat ten dien einde ingerigt Boek /niet gepriveerd blyven/ weshalven den ondergeteek: niet af Kan Zyn, van UWEd: Gestr: en Ed: Agtb:s qualificatie te verzoeken, om by overzending van de byna ingereedhyd Zynde Negotie boeken van 1788/9 te mogen voegen, Copia van het aanteekening boek geduurende dat boek jaar gehouden, als het eenigst middel om aan het geEerd requisit van onze hooge Gebieders te Kunnen voldoen.’
‘Ten op zigte van diverse Reekeningen bij de Caabsche Negotieboeken in gebruik, over artikulen die daar by onder haar eige hoofd of benaming Zyn gebragt, als by voorbeeld, Lood, Glas, Kooper, Verwen en meer anderen, Kan den onderteek: meede niet ontkennen, dat het naZien van dezelve, niet Wynig omslag naar Zig Sleept, alzoo men daar toe noodzaakelyk meede moeilyke uittrekzelen uit het Journaal moet maaken dog den onderteek: Vermeend, onder eerbiedige correctie, dat, de wyze op Welke de WelEd: Groot Agtb:s Heeren Bewindhebberen van het Vyfde departement die Reekeningen voortaan gelieven behandelt te hebben, niet weinig moeijte aan den houder der Negotieboeken Zou veroorzaaken, die men Zou kunnen voorkomen; Wanneer de Goederen bij die Reekeningen gebragt, meede Zonder aantooning van hunne by Zondere quantiteiten bij het Grootboek wierden geboekt, en gelyk de Equipagie goederen arbeids gereedschappen en meer andere onder hunne byzondere benamingen overgebragt, by het hier vooren gemelde aanteekening boek, het Welk aan hun WelEd: Groot Agtb: neevens het Journaal en groot boek gesuppediteerd wordende, het naaZien van alle die ingeWikkelde Reekeningen ten hoogsten Zou faciliteeren.’
‘De reflexien door hun WelEd: Groot Agtb: gemaakt, omtrent de bereekening van het lood bij voorm: boeken, Zeer juyst zynde, Zal den onderteek: daarop alleen de Vryheid neemen te Observeeren, dat de prijs waar voor het Lood geduurende dat Boekjaar is bereekend, genoomen Scheynd te Weesen, na het Kostende van de restanten onder Ult:o Augustus 1784 - uitgeZondert het geen van dat metaal aan de Scheepen is Verstrekt geworden, het geen bereekend is na de pryzen waar voor het Zelve in het Voorige Boekjaar 178 3/4 is afgeschreeven geWorden’
‘Insgelyks is het geleegen met de bereekening van Veele andere Articulen, waar over hun WelEd: Groot Achtb:s hoogst derZelver Serieus ongenoegen te Kennen geeven, en die ook oorzaak Zyn, dat men nimmer Volkomen Staat kan maaken op de waare lasten van dit Gouvernement in het geheel; en nog veel minder op het montant van ieder Last post in het byZonder, dewijl den ondergeteekende bij naauwkeurig onderzoek, Zoo Van voorsz: Boeken, als anderen voor Zyne administratie en vooral Zeedert den Laatsten Oorlog gehouden , tot Zyn leedweesen heeft bevonden, dat al Veel maalen, wanneer door de onregelmatighyd der prijzen, van de aangeKoomen en ingeKogte goederen, en de onmogelykheid om die prysen ten tyde der Verstrekkingen door een te Slaan, men Zoo als op de Reekening van Glas, ten duijdelijksten blykt, Zyn toevlugt heeft moeten neemen, om de eene Reekening te beswaaren, met het geene men op een andere of in een voorgaand boekjaar op diverse Reekeningen te min heeft belast, waar door dan bij het Sluyten der boeken onder veele Schadelyke vertooningen nog word te weege gebragt, dat men geen Staat Kan maaken, op de Waarde van het geene bij expiratie van ieder Boekjaar ten deeze Gouvernemente Restant blyft’
‘De Verzeekering waar in den onderteek: Zig bevind, dat geduurende hy het ampt van hoofadministrateur, en dus ook als Negotieboekhouder ten deezen Gouvernemente heeft mogen beKleeden, gelyke abuisen en daar uitSpruitende onregelmatige belastingen bij de Negotie te Vinden Zyn, en die zeekerlyk het oplettend Oog van hun Wel Ed: Groot Agtb: niet Zullen ontgaan, noodzaakt hem onder het oog van UWEd: Gestr: en E: Achtb:s te brengen de reedenen, waar aan die te wyten Zyn, en heeft hy om deZelve met des te meerder Klaarheyd aan den dag te leggen, daar meede gewagt, tot dat de Negotie boeken van het Jaar 1787/8 Zoude weesen afgelooten, om daar door Zoo aan onZe hoog Gebiedende Heeren Meesteren, als aan UWEd: Gestr; en E: Achtb: ZonneKlaar te bewyZen, dat geen pligt Verzuim van hem, of de geene die het behandelen van het Negotie werk is toe betrouwd, maar wel de teegens alle regten Strydig manier van Boekhouden ten deezen Gouvernemente in gebruik, oorzaak van alle de Kwaade Cynosuren altoos Zyn geweest, en tot nu toe Zyn gebleeven’
‘Wanneer de Negotieboeken van den Jaare 1786/7 waaren afgeslooten, heeft men direct een aanvang gemaakt, om uit de daarby Verblevene restanten en Sluytposten de nieuwe boeken voor ‘t Jaar 1787/8 te formeeren, die dan ook met alle yver Zyn effe gesteld tot de maand July 1788. Wanneer men met dies Vervaardiging heeft moeten Stilstaan, om reedenen dat diverse goederen door de Hooggebiedende Heeren Majores uit Patria voor dit Gouvernement gezonden, in Baayfals waaren uitgeleevert, en volgens al oud gebruik by de loopende Boeken niet alleen moeten worden ingenomen, maar ook af geschreeven worden, het geen van die goederen Zoo defect gebrooken als te min by den ontfangst Zou worden bevonden, mitsgad:s ingenomen het geen die defecte en gebrookene goederen by Publicque Verkoop Zouden Kunnen Rendeeren.’
‘Om aan dat gebruik dan te voldoen, heeft men na de Compleet aanbreng van die goederen moeten Wagten tot de Maand November Wanneer deZelve aan de Respectieve administrateurs Zyn overgegeeve, en Volgens de ordre van de defecten gebrooken en te min uitgeleeverde, geformeerd eene memorie, die door de traage aanbreng dier goederen niet eerder als op den 27 Jann:y 1789 in raade van Politie heeft Kunnen werden overgelegd’
‘Waar in dan ook wierd beslooten die goederen Publicquelyk te Verkoopen, Zoo als op den 27 jl: 1788 ten einde daar mede alle mogelyke Spoed te maaken was geschied, Intusschen heeft de Heer Cassier, om aan het gebruikte voldoen Zig genoodzaakt gezien de Cassa Reekening van de maand Augustus te moeten open laaten, tot dat de ordonn: van die Vendutie by Zyn E: was ontfangen en den Cassa Reek:g van de maand Augustus 1788 eerst op de 25 Maart deezes Jaars overgelegt geworden, die Reekening ten Negotie Comptoire ontfangen, is daar wel onmiddellyk geboekt, dog het geene daarna het boeken derZelven moet werden Verrigt, Zo om de Ballans te dresseeren, de Winstreekening, Rendementen als anderzints te formeeren, de Confrontatien met de respective administrateurs te doen, om de boeken finaal te Sluijten, een Werk van Zeer veel omslag Zynde, en het welk dikwerf door de meer en meer toeneemende dagelykse beezigheeden ten Negotie Comptoire word verhinderd, heeft den ondergeteek: Zig dan ook in de onmogelijkheid bevonden om het Vertoog der lasten van het jongst Verloopen Boekjaar eerder, als op de 11 Aug:t ter tafel van UWEd: Gestr: en E: Achtb: te brengen, en qualificatie te Verzoeken de Lasten en Winsten te moogen vereffenen, en daar meede de boeken te Sluyten.’
‘Den ondergeteek: heeft dus tot Zijn innigst leedweesen moeten ontwaaren, hoe onregelmaatige gebruyken, oorzaak Zyn, dat het werk Zyne Zorge toe betrouwd, byna een Rond jaar ten agteren Staat, en uit een gevoel van het regtmaatig ongenoegen, dat onze hooge Gebieders daar over Zullen gevoelen, bereeds aan UWEd: Gestr: en E: Achtb: verzogt, om het Generaal Verslag van Zaaken na Neederland niet langer uit te Stellen, en teffens tot Wegneeming van de Schaadelyke en kwaade gevolgen, die nood wendig uit de voortgang van dusdanige behandeling van Zaaken moet Resulteeren van UWEd: Gestr: en E: Achtb: qualificatie verZogt en geobtineerd, om by de Negotieboeken eene Reekening te openen onder de benaming van Baayfals , en daar op te belast en alle de goederen die geduurende de Kwaade Moussons aldaar worden aangebragt, om bij dies aanKomst aan deeze hoofdplaats ‘t Zy in het Zelfde het Zy in een Volgende boekjaar op dies Reekening wederom ten goede en ten laste van die Reekeningen waartoe de aangebragte goederen Zullen Specteeren te worden geboekt’
‘Den onderteek: vertrouwd dat door dit eenvoudig Redres in de manier van Boekhouden dit Gouvernement voor geschreeven, het werk dermaaten Zal worden gefaciliteerd, dat men niet Zoo als Reeds eenige Jaaren tot merkelyk nadeel van S meesters dienst heeft plaats gehad, de Negotieboeken maanden na dat dezelve waaren afgeloopen heeft kunnen Sluyten, maar in teegen deel bij of Kort na het Verloopen van ieder Boekjaar de Vertooning der lasten ten berde te brengen, de Restanten trekken en de nieuwe boeken formeeren, als de eenigste Baak waar op men Zig in de administratie van de mercantile Zaaken der Edele Maatschappij met Zeekerheid verlaaten Kan.’
‘De manier van Boekhouden echter, Zo als den onderteek die ten deezen Gouvernementen heeft gevonden en Vervolgt, is de eenigste oorzaak van alle die Kwaade Cynosures in onregelmatige bereekeningen; waar meede Caabsche Negotieboeken tot nu Vervuld Zyn geweest, en die onmogelyke voor al by de Verstrekking aan de Passeerende Scheepen Kunnen worden voorgekomen; Zoo als den onderteek: hoopt dat UWEd: Gestr: en E: Agtb:s uit het Volgende onteegenZeggelyk Zal blyken.’
‘Voor ieder Schip dat van hier na Patria of India vertrekt, word geformeerd een aparte onKostreekening, waarop het kostende van de aan het zelve verstrekte provisien, benoodigdheeden &:a moet worden bereekend, om Vervolgens in Selver-voege bij het Negotie Journaal ten lasten der Reekening van Onkosten van Scheepen te worden geboekt, dan wanneer men zoo, Zoo als Jaaren agter een heeft plaats gehad, eerst in de maanden Maij, Juny, of zoo als thans in de maand Augustus het Waare Kostende van de Restanten van S Comp:s Effecten bij het Sluyten der boeken onder Ult:o Augustus van het Voorige Jaar te weeten Krygt, is het onmogelyk dat de Pryzen van het geen aan de Scheepen word verstrekt, bij de onkost reekening op eene goede en vaste voet bereekend kunnen worden, en hier door is alleen by de boeken van het Jaar 1784/5 ontstaan, dat de Rijst by alle onkost reekeningen van dat boekjaar tot de maand April is bereekend geworden a ƒ2 Ruijm het Cento, daar nog thans de 151835 lb op primo 7ber: uit de oude boeken by de nieuwe overgebragt en aldaar voor ƒ 623 -13: bereekend, niet hooger als ruim 8 Sts:s ‘t Cento Kwaamen te Staan.’
‘Dit eene Voorbeeld toont aan, dat hij die de onKost reekeningen vervaardigd heeft in dat boekjaar, tot de maand April is verstrooken geweest, van eene voor hem aller noodzaakelyste Kennis, namentlyk het ware Kostende van S Comp:s Effecten onder primo Septb:r dat hy om egter die Reekeningen Zo goed mogelyk te vervaardigen, recours heeft genoomen tot de prijZen van het Jaar 178 3/4 dat deeze, al meede om dezelfde en gealligueerde reedenen niet na behooren hebben Kunnen worden gesteld, en dus het eene abuys Zoo veele anderen met Zig heeft gesleept, dat Zoo door UWEd: Gestr: en Ed: Agtb: daarinne niet op voorslag van den ondergeteek: was voorZien, S Comp:s Negotieboeken in Weerwil van alle pogingen en betoonde yver een Chaos van Verwarring Zouden Zyn geworden.’
‘Den onderteek: vertrouwende de waare oorzaak der onregelmaatige afschryvingen te hebben aangeweesen, zal de Draad der Consideratien van de WelEd: Groot Agtb: Heeren van het vyfde departement volgende, omtrent de reflectien daar bij door welgem: heeren gemaakt, over de prijs van het Lood uyt S Comp:s pakhuys verkogt, en de winsten die vertoond worden, by die verkoop te Zyn behaald, alverder Observeeren, dat dewijl het lood een artikel is van Goed debit voor d E: Comp:ie Zoo als uit een Jaarlykse verkoop van Circa 10‘000 lb Komt te blijken, en men zig daar van niet Kan ontdoen, als ingevalle de aangebragt wordende quantiteyten daar toe de Ruimte geeven, over Zulx ook het verkogte lood heeft dienen te worden geconsidereerd te behooren tot het geen uit Patria tot Circa ƒ11 de 100 lb was aangebragt, en geen Zints tot de quantiteyten daarvan uyt hooge noodzaakelykheid voor S E: Comp:s omslag ingekogt, of tot buiten gewoone pryzen, Staande den oorlog, ontfangen, alzoo, wanneer men de verKoop prys daar van had willen Regelen, na de pryzen waar voor dat Metaal is ingekogt en aangebragt, men die dan aanzienelyk had moeten verhoogen, het welk Voor het Vervolg niet anders dan Zeer Schaadelyk voor de E: Maatschappij Zou Zijn geweest, alzoo de Verkoop van het lood naar gewoonte, voor Circa ƒ11: aangereekend en voor ƒ20: verKogt wordende, een bestendige winst voor d E: Comp:ie moet opleeveren.’
‘Den onderteek: Zal Stilswygende voorbygaan de Reflectien die hun WelEd: Groot Achtb: gelieven te maaken, omtrent de manier van afschrijven die bij de Reekening van Glas word gevonden, alZoo hy vermeend de waare Oorsprong van dat Kwaad te hebben aangetoond, en zig omtrent dat artikel alleen bepaalen, by de Reflexie die hun WelEd: Groot Achtb:s gelieven te Maaken, over den inkoop van Ruiten en daarby Remarqueeren dat die inKoop uyt dringende noodzaaklykheid is geschied tot het voorzien van S Comp:s gebouwen en Wel in de eerste daagen van de Maand January 1785 daar de ruyten [.....] Extra ordinaire Negotiegeschikt, eerst den 26:sten dier Maand per het Schip de Mentor ten deezen Gouvernemente Zijn aangebragt.’
‘Om volgens de begeerte van de WelEd: Gestr: Agtb: Heeren Bewindhebberen van het vyfde departement, en Zoo als een goede inrigting ook noodzaakelyk komt te vorderen, by de van hier aftezendene Eischen te Kunnen bekend stellen, welke Zoorten van Verwen aan handen zijn Zal het nodig weezen dat de Pakhuijs meester, van den ontfangst, verstrekking en Verkoop van yder dier Zoorten afzonderlyke Reekeningen vormt, zoo als het zelve bij meerm: aanteekeningboek Zal moeten geschieden, om by het groot boek onder een benaaming te Kunnen blyven voortloopen’
‘Omtrent de 800 Tonnen Zwartzel bij den Eijsch onder Ultimo February 1784 gedaan, Kan den onderteek: niet afzyn te Remarqueeren, dat toen die Eisch is geformeerd van die verw niet meerder als 488 Tonnetjes in Voorraad waaren, en alzo die quantiteit den onderteek: is Voorgekomen voor het Vertier van een Volgend Jaar toerykend te Zyn geweest, heeft hij Zig bij den Pakhuysmeester geinformeerd, over de Reedenen die tot die Eisch aanleiding hebben gegeeven, en Van hem Verstaan, dat het groot Restant dier verf onder Ult:mo Augustus 1784. ontstaan door de in die maand per het Schip de Vreede en Vrijheid aangebragte 800 Pakjes, en dus lang na het formeeren van dezelve, dat hij by ‘t opmaaken van die Eisch dat Artikel ten deezen Gouvernemente had beschouwd, als veel benodigd en Welgewild, en Over Zulx ook gemeend had niet kwalyk te Zullen handelen met te Zorgen, dat men daar van in voorraad Kwam te Zijn.’
‘Het verzoek bij de Eischen van 1784 gedaan, om te moogen worden voorzien van 100 Tonnetjes en 50 lb Zwartzel voor de Arthillery is, niet door den Pakhuysmeester maar door den Directeur der fortificatien den heer Phillipus Hermanus Gilquin gedaan, tot gebruik van de Arthillerie, en dus onder die behoeftens gesteld, dan alzoo differente Artikels als, Zeildoek, Loot, Cardoespapier, Blik, Juchten, Naaijgaaren &:a door voorsz: Heer Gilquin geeischt, gelyke welgepaste reflexiën naar Zig hebben getrokken, als die Welke Hun WelEd: Groot Agtb:s omtrent den Eisch van Zwartzel gelieven te maaken, vermeent den ondergeteek: het alhier de plaats te zijn om UWE: Gestr: en E: Achtb: te doen observeeren:, dat opgem: heer Gilquin door den onderteek: is geinjungeerd, voorthaan eenige Eischen te maaken, van Artikels die, Schoon voor de Arthillerie benodigt in de administratie; van den Dispencier, Pakhuys meester, Equipagiemeester en andere Administrateurs te vinden Zyn, en Zyn Ed; gerecommandeerd om by het formeeren der Patriase Eischen aan ieder der respective administrateurs op te geeven, hoe Veel Zijn Ed: Vermeend van de Goederen tot hunne Administratie behoorende in een Volgend Jaar benodigd te Zijn, die daarnaa hunne Eischen formeeren, en aan Zijn Ed: op Schriftelyke ordonnantie verstrekken, dat geene wat Zyn Ed: Zoo voor de Arthillerie als anderzints benodigd is, Zijnde hier door niet alleen voorgeKomen herhaalde Eischen van een en dezelfde benoodigd heeden, voor een en het Zelfde Gouvernement; maar ook veel omslag bij S Comp:s Negotieboeken, en bij die van differente administratien Vermydt.’
‘Het groot Restant van Ijzer dat onder Ultimo Augustus 1785 ten deezen Gouvernemente is geweest; Zoo Wel als de Eisch van 200‘000 lb op den 12 Maij van dat Jaar gearresteerd, de attentie van Hun WelEd: Groot Achtb: naar Zig getrokken hebbende, Zal den onderteek: daarop eerbiedig aanmerken: dat de 216250 lb ijzer by dat Restant getrokken en tot de Extraordinaire koopman Schappen gehoord hebbende, tot de Ordinaire en voordeelige prijs van Rd:s 8 ‘t Cento Zijn Verkogt geworden, dat het Restant van 303366 1/2lb yzer tot S Comp:s Werken en ook tot Negotie voorhanden, meest heeft beStaan in ligt dun en plat yzer, dat hier zeer Zelden kan worden gebruikt en ruim 30‘000 lb gegooten plaaten tot ploegschaaren, waar aan nog Smits nog Landbouwers hun lust betoonde, door dien dieZelve te dun Waaren, en niet Kunnen Worden Versmolten, om voordeelig gebruikt te worden, in de Swaare meestal klei- en - Steenachtige gronden, die tot de Graan Culture in dit gewest worden gebeZigd, Zo als bij den Eisch van den 12 Maij 1785. en daar op gevolgde Eisch duydelyk blijkt, alzoo by dezelve niets is gevraagd als Zwaar, plat beslag, Vierkant Affuit en Ploegschaar Yzer van 10 d:m breed en 3/4 d:m dik, dat den Pakhuysmeester bij opgaave van den Eisch van 200‘000 lb ook in Consideratie heeft genomen, het groot debiet het Welk dat Metaal ten deezen Gouvernemente heeft, voor al wanneer men van de benodigde assortimenten is VoorZien, Zo als bij de overgezondene Negotieboeken Zal blyken Zynde daarby Ruim 300‘000 lb Ijzer afgeschreeven, en daar Van circa 200‘000 lb voor de gewoone avantageuse prijs verkogte, dat ook deeze eisch voornamentlyk is ingerigt geweest, om voor te komen, dat men in tyd en van Oorlog, wanneer dat nuttig metaal onontbeerlyk voor S Comp:s dienst, in byzondere Sorteeringen is benoodigd, Zig niet genoodzaak Zou Zien om Zoo als in de Laatste Oorlog is geschied, het Zelve van Vreemdelingen teegen Rd:s 10 9/48 ‘t Cento of nog inormer prijzen in te Koopen.’
‘Aangaande het Yzer door de Hoog gebiedende heeren Meesteren tot Extra ordinaire Negotie uitgezonden, Kan men Zo by de Negotieboeken deezes Gouvernements als bij de aparte Cassa reekeningen van den Heer Cassier vinden, dat het Zelve voor de ordinaire prys van Rd:s 8 ‘t C:to is verkogt geworden:’
‘De Eisch in den Jaare 1783 gedaan van 12000 lb Tobak, is, volgens de informatien hier over door den ondert: ingewonnen Zynen oorsprong verschuldigd, aan de enorme pryzen die ter dier tyd voor dat Artikel aan de Kaap wierd betaald, te meer om dat men Zig genoodzaakt heeft gezien het zelve voor reekening der Edele Maatschappij in den oorlog ten duursten te moeten inkoopen, en dus heeft men ten besten voordeele der E: Comp:ie gedagt, daar Van een groote quantiteyt te eischen, en Vermits men de Wynige voorraad niet van den hand dorst Zetten, heeft men daarmede de zuynigste weg ingeslagen ‘t welk de Reeden is van het Klein Vertier in dat Jaar buiten twyfel zoude geeischte Tobak met aanzienelyke winsten van den hand gezete Zijn, Zoo niet voor dies ontfangst dit Land door Particuliere aanvoer daar van ten Volle Was voorZien geweest, Zoo als Uit de Eischen bij vervolg uit dit Gouvernement afgegaan ook ten volle blykt, als zijnde daar bij geen Tobak geEischt geworden.’
‘Omtrent de Qualiteit van de Tobak die alhier het best Kan worden verdebiteerd Zal den onderteek: aanmerken dat de Landbouwers en hottentotten door Wien dezelve ‘t Zy by Verkoop ruyling voor Kalveren, of Verstrekking moet worden geconsumeerd, doorgaans van Inlandsche Tobak Zyn voorzien, en ons geene uit heemsche begeeren, dan die Zuyver van Smaak en de daartoe verder gehoorende goede qualiteiten bezit op de reflexien van de WelEd: Groot Achtb: Heeren Bewindhebberen omtrent het afschryven van 2816 Gonnij Zakken, en dies verkoop voor rd:s 3 1/2 Kan den onderteek: weinig of niets met grond antwoorden, door dien de Heer van Schoor ter dier tyd Dispencier reeds in den Jaare 1786 naar Europa is Vertrokken: egter vind den onderteekende Zig Verpligt ter neder te Stellen, dat hy door den Capitain die in den Jaare 1785 met het Schip de Meermin is geretourneerd, geinformeerd is, dat alle de door hem te rug gebragte Zakken Zig in Zeer Slegte Staat bevonden, dat de Gonny Zakken in het geheel niet lang Kunnen worden gebruikt, dat men Zeekerlyk aan die bodem bij dies Vertrek geen nieuwe, maar wel half versleetene Zakken Zal hebben Verstrekt, door dien dezelve alleenlijk hebben moeten dienen, tot berging der Provisie Rijst die te Madagascar is in geKogt; dat jaarlijks uit ieder administratie de onbeKwaame goederen aan den hoofdadministrateur worden opgegeeven, door hem worden g’examineerd en ten Overstaan van hem bij publicque vendutie verkogt, en dat hy dus vermeent uit het bagatel van rd:s 3 1/2 dat voor die Zakken bij openbaare verKooping in het Casteel gehouden is behaald, te moogen opmaaken, dat deZelve geheel en al Versleeten en vergaan Zijn geweest’
‘Geene andere dan gelyke aanmerkingen kunnende maaken, over het artikel van Koorn zakken, vind den ondergeteek: Zig genadert tot dat van Vaatwerk, waar over hij den Heere M:r Jacobus Johannes Le Sueur Keldermeester ten deezen Gouvernemente heeft onderhouden, die aan hem heeft berigt dat de Verstrekkingen uit S Comp:s WijnKelder geschieden of aan de Scheepen de E: Comp:ie of aan de differente posten in dit Gouvernement, dat die aan de Scheepen, gaan per Onkost reekening of per factuur, en dat dus het daarby Verstrekt vaatwerk moet worden verantwoord ter plaatze der destinatie van Zoodanige Scheepen, alzo het Zelve bij de Negotieboeken alhier word afgeschreeven, dat tot de dranken diendende, tot randZoenen, aan de differente posten te Weeten het hospitaal, de afgeleegene baaijen en andere Militaire detachementen. het Vaatwerk op de Kuyperswinkel word Vervaardigd en aan dezelve tot gem: einders gegeeven, dan dat dit Vaatwerk het Zij per Vaartuygen het zij per as vervoerd wordende, doorgaans geSleept en geSmeeten en meestal geexponeerd aan eene bijna alles Verslindende Lucht, Zo als in dit Climaat plaats heeft, waarteegens Zelfs het Yzer niet bestand is, men ligt Kan nagaan dat Van al Zulk vaat werk weinig of liever niets Kan te regt koomen, te minder nog daar de UstanCules veel al worden gemaakt van oud hout te weeten van leedig gevallen randzoen vaaten, van de Uitkomende Scheepen: dat het verstrekt wordend vaatwerk, Zo lang word verkasd en voorzien als maar met mogelykheid kan geschieden, om het vogt binnen te houden, eer men overgaat om Zulke posten nieuw vaatwerk te geeven, terwijl de manSchappen Zo aan de hoofdplaats als der naby Zynde Posten, hun eigen vaatwerk of andere meubelen moeten aanschaffen, om daar in hunne rand zoenen te ontfangen en te bergen Ten aanzien van de gedaane Eisch van 3000 p:s heele Leggers banden heeft den onderteek van voorm: Heer Le Sueur verstaan, dat de Voorzigtigheid om daar van Zoo eene nieuwe Eisch te doen, Zoo Zeer niet te laaken is geweest en dat om dezelfde reeden de respective administrateurs bij het formeeren der Eischen vooral in aanmerking diende te neemen, de tyds omstandigheeden om daarna die Eischen te Calculeeren, dat de 2053 p:s Leggers banden onder de Negotie tot Extra Verkoop uytgeZonden, gehoord hebbende, Zeer Coulant Koopers hebben gevonden, Zeer Zeeker is, blykens de Winst die dezelve hebben opgeworpen, en dat het te Wensch waare geweest, dat naar de proportien der destyds meede voor extra Negotie uitgeZonden 10‘000 p:s Hamburger Pijpeduijgen, ook een evenreedig getal van yzere banden daar bij Was gevoegd geworden, als wanneer Zonder twijffel bijde die Partyen allervoordeeligst van de hand Zoude gezet Zijn geworden, daar men inteegendeel wanneer dat gering getal van banden was uitverkogt, heeft moeten ondervinden dat de Pryzen der Duijgen merkelyk begonnen te daalen, als Zynde de IngeZeetenen van dat Houtwerk van elders genoeg VoorZien geworden,’
‘Betreffende de vraage waar om men van de bij de boeken nog restant verbleeven legger banden niet het Zelfde Employ heeft gemaakt, als met die voor Extra Negotie geZonden, heeft meerm: heer LeSueur mij al Verder berigt, dat de banden in S Comp:s Wijn Kelder aan handen geweest, Zo wel als alle andere S Comp:s Effecten Steeds afgezonderd Zyn gehouden van Zodanige Koopmanschappen dewelke op den extra ordinaire Eisch tot Negotie Zyn uitgeZonden geworden, en dat dit gepretendeerd groote restant niet Zo overbodig is geweest, kan Consteeren uyt het Lysje Sub L:a A: deezes annex, als wordende daarbij aangetoond dat niet tegenstaande die restant in den Jaare 1784/5 - 4874 p:s Kwam te Zyn, en Successive nog een aanzienlyke quantiteit van dat Yzer uit Patria is aangebragt geworden, men egter in 1787/8 bij het allernood Zaaklykst opSlaan van nieuwe Leggers genood Zaakt is geweest, tusschen de heele Zig van halve Leggerbanden te moeten bedienen, gelyk dan ook onder Ultimo April van dat Jaar, het restant der Leggersbanden maar is geweest 71 p:s, dat ten belange dat de Leggerbanden uyt S Comp:s Wyn Kelder Zoude Verkogt Zyn geworden tot 27 St: ‘t Pees, het teegendeel daarvan kan Werden Ontwaard, uit de Negotie boeken, waar uyt Zal blyken dat in het opgegeeven Jaar die banden niet minder Zyn verkogt dan teegens 31 St:s en Zelf die prijs in het volgende Jaar is Verhoogd tot 35 St:s, terwijl eindelyk uit de Verantwoording van dikwil gem: Heer Keldermeester aan UWEd: Gestr: en E: Agtb:s overgelegd, en bereids naar Neederland Verzonden, Zal Kunnen blijken, in hoe verre het getal van 1939 heele Leggers, dat van andere Jaaren heeft overtroffen, en of dat getal tot den omslag der E: Comp:ie toerykende is geweest.’
‘Omtrent de Eisch van 100 Rolle Hollands Zeildoek, is den ondergeteek: door den Boekhouder van de Equipagie werf berigt gedaan, dat het Muscovisch Zeildoek niet Zoo deugdzaam Zynde tot Zeilen voor S Comp: Scheepen &:a en het Graauwe hennepe doek alleen tot presennings dienende, en tot geene Zeilen Kunnen worden gebruijkt, men uit aanmerking dat het eene Jaar het andere, verre overtreft in ongemakken aan het Verliesen van Zeilen, die S Comp:s bodems overkomen, Zelfs dat er tot over 3 â 400 Rollen Hollandsche Zeildoek in een boekjaar tot den omslag der E: Comp:ie Zyn Verbruijkt, desweegens 100 Rollen hollandsche Zeildoek uit Voorzorg heeft geEischt, om by Voorkomende geleegend heeden niet in ongerief te geraaken, te meer daar het Zeildoek in dit Climaat in de MaguaZynen Zelden of nooit verstikt; nog Zonder manquement daar inKoomende, eenig defect word toegebragt’
‘De reflexien die hoog Gebiedende Heeren Majores omtrent de reekening Van Lyfeigenen gelieven te maaken, is reeds lang voor den Ontfangste van hoogst derzelver Consideratien het onderwerp van des onderget[....] Verwondering geweest, als Zynde de behandeling derzelve van allen tyde her niet alleen Strydig met de begrippen van geZond vernuft, maar Strydig met de goede ordre en aan loopende teegens de regulen van boekhoude[.....] by alle handelaaren geadopteerd, den ondergeteek: Verblyd Zig over de ordres dienaan gaande door de Heeren Majores voorgeSchreeven, dewelke pligtSchuldig door hem Zullen worden agtervolgd, en Vleid Zig dat die ordre Zal Strekken om Veele andere absurditeiten uyt den weg te ruimen’
‘Omtrent diverse ArtiCulen bij den Eisch van den 12 Maij 1785 gevraagd, en die de Hoog Gebiedende Heeren Majores als onregelmaatig en onbetamelyk gelieven te beschouwen, heeft den onderteek: als ter dier tyd nog niet gesteld Zynde in het ampt dat hy d’ Eere heeft thans te moogen beKleeden, vermeent Zig te moeten addresseeren aan de respective administrateurs die deeze benoodigheeden hebben opgegeeven en van dezelve dienaangaande ontfangen, Zoodanige berichten als hij de Eer heeft bij ieder der geEischte Artikels te doen Volgen, waarvan hij egter Zal uitZonderen het geen ten behoeve van de Arthillerie is geEischt, alzo hij de vryhyd heeft genoomen daaromtrent reeds uit te Wyden.’
‘Lijm, waarvan gevraagd is 1000 lb daar het vertier in het Voorleeden Jaar Slegts 129 lb was geweest, dit gering Vertier is alleen door gebrek veroorzaakt, Zo als blykt by de Negotie boeken, van dat Jaar, dat de Verstrekte Lijm almeede ten duursten van Particuliere al hier ten dienste der E: Comp:ie heeft moeten werden ingekogt.’
‘Neederlandsch linnen, daar Van heeft men 300 Ellen fijn geVraagd, om dat het geen alhier aan handen Was niet fyn, maar Zeer, grof Linnen is geweest, het geen men wel Konde emploijeeren om ten dienste der E: Comp:ie te gebruiken, maar niet om uit te Verkoopen.’
‘Koper waar van men 3000 lb geel en 100 lb Staaf heeft gevraagd, onaangeZien het Vertier maar 11032 lb en het restant nog 23758 lb beliep, heeft men moeten eischen om dat het restant meest bestond in rood Koper, Staal daar Van was het vertier 2635 en het restant 5330 lb, waar onder Zig een groote quantiteijt Slegt Staal kwam te beVinden, door hooge nood Zaakelykheid in den Oorlog ingekogt, en is de Eisch van 2000 lb dus alleen geschied om met Slegte Staal door elkander te Kunnen Verstrekken’
‘Yzere balancen, de reedenen dat ‘t Vertier in het boekjaar voor den Eisch Slegts een is geweest, is alleen het gebrek, men heeft daar Van vier gevraagd, om dat de 6 p:s die restant verbleeven veel te Zwaar waaren, om S Comp:s wegen te worden gebruikt, en men van de Extra ordinaire Negotie niet dan by hooge nood zaakelykheid gebruik heeft willen maaken.’
‘Van pergament, Bordpapier, Lantaarn hoorns, huijzenblaas en Schaaven, heeft den Pakhuiysmeester een grooter Eisch gedaan dat tot S Comp:s ommeslag vereidcht word, door dien deeze Artikelen in eene ruime quantiteit aan handen weesende, Zeer Coulant en tot voordeelige pryzen koopers vinden’
‘Ankers de geEischte 24 van 2400 lb tot 3800 lb waaren benodigt voor S Comp:s Scheepen, terwyl onder de restant verbleevene toenmaals meer ligte dan van deeze Zwaarte Zig Kwaamen te bevinden.’
‘Lijken in Zoort, daar van Zijn 20 p:s geEischt om reedenen dat Van de middel zoorten het minste restant waaren, om daar en teegen geene andere dan van de ligste en Zwaarste Zoorten aanhanden Waaren’
‘De 1000 Bloknagels Zyn gevraagt ter oorzaake dat het restant allermeest bestond in Nagels voor enkelde en kleine Blokken, en de Zwaarder Nagels voor dubbelde blokken, en Mars Zeil Schooten kwaamen te ontbreeken.’
‘De remarques die de Hoog Gebiedende Heeren Majores gelieven te maaken omtrent de ruime verstrekkingen van Versch Vleesch aan het Hospitaal, heeft den onderteek: Zig geaddresseerd aan den Boekhouder Van het Hospitaal en aan die van het Slagt huys, Waar van hij tot Verantwoording heeft ontfangen de geschriften die hy de Eer heeft Sub L:s B: C: en D: deeze te annexeeren, dan naar dien daar uit blykt dat deeze ruyme Verstrekkingen meest geschied Zyn, door aloude gebruiken van welkers oorsprong geene aanteekening gevonden worden, dan de ordonnantien door de Edele Heeren Gouverneurs Tulbag en Van Plettenberg geteekend, en dat daarbij ook niet onwaarschynelyk eenige misbruiken Zijn ingesloopen, Zo is het den onderteek: onmoglyk hieromtrent iets met grond te Kunnen Zeggen, te meer daar hij ten tyde dat die ruyme verstrekkingen Zyn gedaan, de eere nog niet had eenig deel aan de administratie die Zaaken te hebben.’
‘Hij durft UWEd: Gestr: en E: Achtb:s Verzeekeren dat deeze gegronde remarques van Zyne Hooge Gebieders hem hebben aangezet om, ook in deeze met alle mogelyke exactitude te waaken voor het geen hem in Zyn post is toe betrouwd, en Vermeend dat de teegenSwoordige reekeningen van het Slagt huys daarvan bewyZen opleeveren, dus Zal hij in de Vaste verZeekering dat reeds lange de bestiering van het Hospitaal aan den WelEd: Gestr: Heer Gouverneur een onderwerp heeft toegeschreeven, om ter deliberatie van deezen raade te Worden gebragt en hervormd te Worden, afwagtende het tyd stip dat daartoe geleegendhijd Zyn Zal, en, als dan aan UWelEd: Gestr: en E: Achtb: Zyne bedenkingen omtrend dit essentieel poinct nader en pligtschuldig Suppediteeren.’
‘Den ondergeteek Verhoopt hiermeede aan UWEd: Gestr: en E: Achtb: geEerde intentie te hebben voldaan, en heeft de Eer Zig met alle Verschuldigde Eerbied te noemen’
‘/onderstond:/’
‘WelEd: Gestr: Heer en E: Achtb: Heeren /lager:/ UWEd: Gestr: en E: Achtb: zeer gehoorsaame en onderdaanige Dienaar /was geteekend:/ J: I: Rhenius /in margine: den 15 Februarij 1790.’
‘L:a A:’
‘
| Restant van heele Legger banden in S Comp:s Wijn Kelder. | ||
| 1784 Ult:o augustus restant | 5889 :- | |
| 1785 d:o d:od:o | 625 :- | |
| 6514 :- | ||
| VerKogt en Verbruykt | 1640 :- | |
| 1785 p:r restant | 4874 :- | |
| 1786 ontfangen | 2987 :- | |
| restant | 7861 :- | |
| P:r Contant en Verbruijkt | 3895 :- | |
| 1786 P:r restant | 3966 :- | |
| 1787 ontfangen | 1479 :- | |
| 5445 :- | ||
| p:r Contant en Verbruykt | 3926 :- | |
| 1787 p:r restant | 1519 :- | |
| 1788 Ontfangen | 479 :- | |
| 1998 :- | ||
| Contant en Verbruijkt tot Ult:mo April | 1927:- | |
| 1788 Ult:o April restant | Leggerbanden | 71 :-: |
| Restant van heele Legger banden in S Comp:s Wijn Kelder. | ||
| 1784 Ult:o augustus restant | 5889 :- | |
| 1785 d:o d:od:o | 625 :- | |
| 6514 :- | ||
| VerKogt en Verbruykt | 1640 :- | |
| 1785 p:r restant | 4874 :- | |
| 1786 ontfangen | 2987 :- | |
| restant | 7861 :- | |
| P:r Contant en Verbruijkt | 3895 :- | |
| 1786 P:r restant | 3966 :- | |
| 1787 ontfangen | 1479 :- | |
| 5445 :- | ||
| p:r Contant en Verbruykt | 3926 :- | |
| 1787 p:r restant | 1519 :- | |
| 1788 Ontfangen | 479 :- | |
| 1998 :- | ||
| Contant en Verbruijkt tot Ult:mo April | 1927:- | |
| 1788 Ult:o April restant | Leggerbanden | 71 :-: |
‘L:a B’
‘Aan Den WelEdele Achtb: Heer Johannes Isaak Rhenius Secunde en hoofdadministrateur ten Caapschen Gouvernemente’
‘WelEdele Agtb: Heer!’
‘Ter verantwoordinge volgens aanschrijvens door heeren Bewind hebberen van het vijfde departement dat er in den Jaare 1785 Sedert primo Januarij tot Ult:o December, Super presumptif Zoo een ruijme verstrekking van Versch Vleesch aan S Comp:s Hospitaal Zoude Zijn gedaan, daar op diend, in allen Eerbied, dat de afgaave aan het Zelve in ‘S Comp:s Slagt huys is geschied, naar aloude gewoonte en gebruyk, daagelyks volgens een Briefje door den Boekhouder van het gemelde Hospitaal onderteekend, aan den Kok of Koksmaat is afgegeeven, in presentie van mij ondergeteek: volgens aloude Usantie, Zoo in dit als Voorige en Volgende Jaaren maar in gem: Jaare 1785 en voorige 1783/4 is door de groote duurte en Schaarsheid van Schaapen, byna niet anders s daags dan rund Vleesch door de Gecontracteerde Slagters is Verstrekt, hun beroepende, dat in het Contract met d’ E: Comp:ie geen bepaaling daar omtrent is gemaakt.’
‘Dit zoo Zynde, Zoo heeft den ondergeteek volgens meede aloude Usantie, ter ordre van den WelEd: Groot Agtb:e Heere Gouverneur Tulbagh, het tantum van het dagelyks geEijschte Schaapen Vleesch als het er niet en Was, g’augmenteert met 20 p:Cto in Steede van de Swaare beenen aan rundvleesch is afgegeeven, dus dan ook alvoorens met primo Jann: 1785: weeder begonnen met 857 lb ‘S daags, en Vervolgens na rato blykens dagelijkse annotatie minder en ook meerder nadat er herstelde manSchappen Zyn uytgegaan of andere impotenten Zyn ingekomen’
‘Insgelijks is onder S Comp:s Hospitaal meede gereekend het dagelykse verStrekte versch Vleesch aan het Hospitaal van ‘t Regiment de Meuron, dat geduurig is geweest tusschen de 70, 80, 90 a 99 Ponden, dog met geen 20 pC:to vermeerdert, tot Ult:o xber: des zelvigen jaars, en als voorens en Zo geContinueerd tot hun Vertrek na Ceilon ‘
‘Ook hebben gem: Heeren Bewindhebberen in het generaal meede gereekend, het hospitaal in de Baaijfals , dat blykens de opgaave van den Heere Posthouder aldaar aan den onder geteek: in de Maanden Maij tot October is Verstrekt 14137 lb versch Vleesch, blykens Specificatie’
‘Voorts Zyn nog volgens aloud gebruik ter Consideratie van een bestaan voor den boekhouder van S Comp:s Slagt huys, S daags toegevoegd 8 lb Versch Vleesch, meede op het Hospitaal opgebragt, en eyndelyk is volgens inrigting van den WelEdele Heere Gouverneur van Plettenberg Seedert Octb:r 1779 volgens maandelyks briefje van den Boekhouder van het Hospitaal nog aan drie koppen op ‘S Comp:s post de Riet valleij verstrekt 3 ponden Versch Vleesch daags, en onder het hospitaal gereekend.’
‘En Zijn alle deeze gemelde afgaaven van Versch Vleesch op S Comp:s Hospitaal met maandelijksen ordonnantien van den WelEd: Gestr: Heer Gouverneur bekragtigd. -‘
‘Hiermeede Vermeijnd den ondergeteek ter illucidatie aan het oogmerk der Wel Ed: Groot Achtb: Heeren Bewind hebberen te hebben voldaan, in zoo verre mijn directie aangaat’
‘/onderstond:/’
‘WelEdele Agtbaare Heer /lager:/ UWelEdele Achtbaare onder daanige Dienaar /was geteekend:/ B: Seijdeler /in margine Cabo in ‘S Comp:s Slagt huys den 18 Julij 1788.’
‘L:a C’
‘
| Van P:mo Jann: 1785 tot Ult:o xber aan het Hospitaal | |||
| van p:mo tot 8 Januarij | aan 670 Impotente | in 8 daagen | lb 6564 |
| d:o 9 d:o 15 d:o | d:o 530 d:o | d:o 7 d:o | d:o 5265: |
| van 16 tot 22 Januarij | aan 494. Impot:n | in 7 dage | lb 4794 |
| d:o 23 d:o 29 d:o | d:o 615 d:o | d:o d:o d:o | d:o 5345 |
| d:o 30 d:o 5 feb:r | d:o 601 d:o | d:o d:o d:o | d:o 5859 |
| d:o 27 d:o 12 d:o | d:o 600 d:o | d:o d:o d:o | d:o 5746 |
| d:o 13 d:o 19 d:o | d:o 566 d:o | d:o d:o d:o | d:o 5580 |
| d:o 20 d:o 26 d:o | d:o 574 d:o | d:o d:o d:o | d:o 5673 |
| d:o 27 d:o 5 maart | d:o 479 d:o | d:o d:o d:o | d:o 5410 |
| d:o 6 d:o 12 d:o | d:o 477 d:o | d:o d:o d:o | d:o 5018 |
| d:o 13 d:o 19 d:o | d:o 456 d:o | d:o d:o d:o | d:o 4729 |
| d:o 20 d:o 26 d:o | d:o 463 d:o | d:o d:o d:o | d:o 4620 |
| d:o 27 d:o 2 April | d:o 441 d:o | d:o d:o d:o | d:o 4701 |
| d:o 3 d:o 9 d:o | d:o 513 d:o | d:o d:o d:o | d:o 4912 |
| d:o 10 d:o 16 d:o | d:o 516 d:o | d:o d:o d:o | d:o 5379 |
| d:o 17 d:o 23 d:o | d:o 596 d:o | d:o d:o d:o | d:o 5403 |
| d:o 24 d:o 30 d:o | d:o 574 d:o | d:o d:o d:o | d:o 5935 |
| d:o 1 d:o 7 maij | d:o 604 d:o | d:o d:o d:o | d:o 5655 |
| d:o 8 d:o 14 d:o | d:o 614 d:o | d:o d:o d:o | d:o 5768 |
| d:o 15 d:o 21 d:o | d:o 519 d:o | d:o d:o d:o | d:o 5456 |
| van 22 tot 28 May | aan 524 Impotenten | in 7 dage | lb 5219 |
| d:o 29 d:o 4 Juny | d:o 554 d:o | d:o d:o d:o | d:o 5220 |
| d:o 5 d:o 11 d:o | d:o 472 d:o | d:o d:o d:o | d:o 4825 |
| d:o 12 d:o 18 d:o | d:o 397 d:o | d:o d:o d:o | d:o 4303 |
| d:o 19 d:o 25 d:o | d:o 395 d:o | d:o d:o d:o | d:o 3701 |
| d:o 26 d:o 2 Julij | d:o 337 d:o | d:o d:o d:o | d:o 3669 |
| d:o 3 d:o 9 d:o | d:o 342 d:o | d:o d:o d:o | d:o 3269 |
| d:o 10 d:o 16 d:o | d:o 278 d:o | d:o d:o d:o | d:o 3283 |
| d:o 17 d:o 23 d:o | d:o 282 d:o | d:o d:o d:o | d:o 2970 |
| d:o 24 d:o 30 d:o | d:o 284 d:o | d:o d:o d:o | d:o 3044 |
| d:o 31 d:o 6 Aug:s | d:o 254 d:o | d:o d:o d:o | d:o 2991 |
| d:o 7 d:o 13 d:o | d:o 268 d:o | d:o d:o d:o | d:o 3075 |
| d:o 14 d:o 20 d:o | d:o 256 d:o | d:o d:o d:o | d:o 3022 |
| d:o 21 d:o 27 d:o | d:o 261 d:o | d:o d:o d:o | d:o 3058 |
| d:o 28 d:o 3 7ber | d:o 239 d:o | d:o d:o d:o | d:o 2988 |
| d:o 4 d:o 10 d:o | d:o 257 d:o | d:o d:o d:o | d:o 3062 |
| d:o 11 d:o 17 d:o | d:o 253 d:o | d:o d:o d:o | d:o 3040 |
| van 18 tot 24 7ber | aan 262 Impotenten | in 7 dage | lb 3115:- |
| d:o 25 d:o primo 8ber | d:o 226 d:o | d:o d:o d:o | d:o 3134:- |
| d:o 2 d:o 8 d:o | d:o 245 d:o | d:o d:o d:o | d:o 2898:- |
| d:o 9 d:o 15 d:o | d:o 222 d:o | d:o d:o d:o | d:o 3010:- |
| d:o 16 d:o 22 d:o | d:o 409 d:o | d:o d:o d:o | d:o 3578:- |
| d:o 23 d:o 29 8ber | d:o 418 d:o | d:o d:o d:o | d:o 4313:- |
| d:o 30 d:o 5 9ber | d:o 505 d:o | d:o d:o d:o | d:o 4867:- |
| d:o 6 d:o 12 d:o | d:o 492 d:o | d:o d:o d:o | d:o 4787:- |
| d:o 13 d:o 19 d:o | d:o 416 d:o | d:o d:o d:o | d:o 4366:- |
| d:o 20 d:o 26 d:o | d:o 397 d:o | d:o d:o d:o | d:o 4334:- |
| d:o 27 d:o 3 xber | d:o 365 d:o | d:o d:o d:o | d:o 4047:- |
| d:o 4 d:o 10 d:o | d:o 369 d:o | d:o d:o d:o | d:o 3889:- |
| d:o 11d:o 17 d:o | d:o 313 d:o | d:o d:o d:o | d:o 3651:- |
| d:o 18 d:o 24 d:o | d:o 317 d:o | d:o d:o d:o | d:o 3441:- |
| d:o 25 tot ult:o | Exber 271 d:o | d:o d:o d:o | d:o 3380:- |
| te Zaamen | 21682 d:o en | lb 225369 |
| Van P:mo Jann: 1785 tot Ult:o xber aan het Hospitaal | |||
| van p:mo tot 8 Januarij | aan 670 Impotente | in 8 daagen | lb 6564 |
| d:o 9 d:o 15 d:o | d:o 530 d:o | d:o 7 d:o | d:o 5265: |
| van 16 tot 22 Januarij | aan 494. Impot:n | in 7 dage | lb 4794 |
| d:o 23 d:o 29 d:o | d:o 615 d:o | d:o d:o d:o | d:o 5345 |
| d:o 30 d:o 5 feb:r | d:o 601 d:o | d:o d:o d:o | d:o 5859 |
| d:o 27 d:o 12 d:o | d:o 600 d:o | d:o d:o d:o | d:o 5746 |
| d:o 13 d:o 19 d:o | d:o 566 d:o | d:o d:o d:o | d:o 5580 |
| d:o 20 d:o 26 d:o | d:o 574 d:o | d:o d:o d:o | d:o 5673 |
| d:o 27 d:o 5 maart | d:o 479 d:o | d:o d:o d:o | d:o 5410 |
| d:o 6 d:o 12 d:o | d:o 477 d:o | d:o d:o d:o | d:o 5018 |
| d:o 13 d:o 19 d:o | d:o 456 d:o | d:o d:o d:o | d:o 4729 |
| d:o 20 d:o 26 d:o | d:o 463 d:o | d:o d:o d:o | d:o 4620 |
| d:o 27 d:o 2 April | d:o 441 d:o | d:o d:o d:o | d:o 4701 |
| d:o 3 d:o 9 d:o | d:o 513 d:o | d:o d:o d:o | d:o 4912 |
| d:o 10 d:o 16 d:o | d:o 516 d:o | d:o d:o d:o | d:o 5379 |
| d:o 17 d:o 23 d:o | d:o 596 d:o | d:o d:o d:o | d:o 5403 |
| d:o 24 d:o 30 d:o | d:o 574 d:o | d:o d:o d:o | d:o 5935 |
| d:o 1 d:o 7 maij | d:o 604 d:o | d:o d:o d:o | d:o 5655 |
| d:o 8 d:o 14 d:o | d:o 614 d:o | d:o d:o d:o | d:o 5768 |
| d:o 15 d:o 21 d:o | d:o 519 d:o | d:o d:o d:o | d:o 5456 |
| van 22 tot 28 May | aan 524 Impotenten | in 7 dage | lb 5219 |
| d:o 29 d:o 4 Juny | d:o 554 d:o | d:o d:o d:o | d:o 5220 |
| d:o 5 d:o 11 d:o | d:o 472 d:o | d:o d:o d:o | d:o 4825 |
| d:o 12 d:o 18 d:o | d:o 397 d:o | d:o d:o d:o | d:o 4303 |
| d:o 19 d:o 25 d:o | d:o 395 d:o | d:o d:o d:o | d:o 3701 |
| d:o 26 d:o 2 Julij | d:o 337 d:o | d:o d:o d:o | d:o 3669 |
| d:o 3 d:o 9 d:o | d:o 342 d:o | d:o d:o d:o | d:o 3269 |
| d:o 10 d:o 16 d:o | d:o 278 d:o | d:o d:o d:o | d:o 3283 |
| d:o 17 d:o 23 d:o | d:o 282 d:o | d:o d:o d:o | d:o 2970 |
| d:o 24 d:o 30 d:o | d:o 284 d:o | d:o d:o d:o | d:o 3044 |
| d:o 31 d:o 6 Aug:s | d:o 254 d:o | d:o d:o d:o | d:o 2991 |
| d:o 7 d:o 13 d:o | d:o 268 d:o | d:o d:o d:o | d:o 3075 |
| d:o 14 d:o 20 d:o | d:o 256 d:o | d:o d:o d:o | d:o 3022 |
| d:o 21 d:o 27 d:o | d:o 261 d:o | d:o d:o d:o | d:o 3058 |
| d:o 28 d:o 3 7ber | d:o 239 d:o | d:o d:o d:o | d:o 2988 |
| d:o 4 d:o 10 d:o | d:o 257 d:o | d:o d:o d:o | d:o 3062 |
| d:o 11 d:o 17 d:o | d:o 253 d:o | d:o d:o d:o | d:o 3040 |
| van 18 tot 24 7ber | aan 262 Impotenten | in 7 dage | lb 3115:- |
| d:o 25 d:o primo 8ber | d:o 226 d:o | d:o d:o d:o | d:o 3134:- |
| d:o 2 d:o 8 d:o | d:o 245 d:o | d:o d:o d:o | d:o 2898:- |
| d:o 9 d:o 15 d:o | d:o 222 d:o | d:o d:o d:o | d:o 3010:- |
| d:o 16 d:o 22 d:o | d:o 409 d:o | d:o d:o d:o | d:o 3578:- |
| d:o 23 d:o 29 8ber | d:o 418 d:o | d:o d:o d:o | d:o 4313:- |
| d:o 30 d:o 5 9ber | d:o 505 d:o | d:o d:o d:o | d:o 4867:- |
| d:o 6 d:o 12 d:o | d:o 492 d:o | d:o d:o d:o | d:o 4787:- |
| d:o 13 d:o 19 d:o | d:o 416 d:o | d:o d:o d:o | d:o 4366:- |
| d:o 20 d:o 26 d:o | d:o 397 d:o | d:o d:o d:o | d:o 4334:- |
| d:o 27 d:o 3 xber | d:o 365 d:o | d:o d:o d:o | d:o 4047:- |
| d:o 4 d:o 10 d:o | d:o 369 d:o | d:o d:o d:o | d:o 3889:- |
| d:o 11d:o 17 d:o | d:o 313 d:o | d:o d:o d:o | d:o 3651:- |
| d:o 18 d:o 24 d:o | d:o 317 d:o | d:o d:o d:o | d:o 3441:- |
| d:o 25 tot ult:o | Exber 271 d:o | d:o d:o d:o | d:o 3380:- |
| te Zaamen | 21682 d:o en | lb 225369 |
‘
| Onder het voorsz: Vleesch, word nog Extra Verstrekt per dag voor de Bediendens | lb 100 d:o |
| Extra | d:o 64 d:o |
| Aan de Gevangenen | d:o 15 d:o |
| Aan de Hottentotten die dikwils g'alimenteerd Zijn aan meurons hospitaal doorgaans aan 50 a 60 Impotenten daar en boven wierd de Boullion 15 lb opgelegt op de 100 lb rund Vleesch 20 lb advans - drie Jongens aan het Vissershok dienst doende 1 lb per dag d:o 1 d:o | lb: 180 d:o |
| Onder het voorsz: Vleesch, word nog Extra Verstrekt per dag voor de Bediendens | lb 100 d:o |
| Extra | d:o 64 d:o |
| Aan de Gevangenen | d:o 15 d:o |
| Aan de Hottentotten die dikwils g'alimenteerd Zijn aan meurons hospitaal doorgaans aan 50 a 60 Impotenten daar en boven wierd de Boullion 15 lb opgelegt op de 100 lb rund Vleesch 20 lb advans - drie Jongens aan het Vissershok dienst doende 1 lb per dag d:o 1 d:o | lb: 180 d:o |
‘L: D’
‘
| Voor de Bediendens van het Hospitaal | |
| 1. Schryver | lb 4:- |
| 1. opperZiekeVader | d:o 4:- |
| 1. Kok | d:o 4:- |
| 1. Koks Maat | d:o 2 |
| 2. Portiers | d:o 4 |
| 2. Handlangers in 't Verband | d:o 4 |
| 6. onderziekevaders | d:o 12 |
| 1. Poccagiemeester | d:o 2 |
| 1. Breukbandmaaker | d:o 2 |
| 2. Handlangers in de Combuis | d:o 4 |
| 1. Rapportganger | d:o 2 |
| 6. Vaste oppassers | d:o 6 |
| 1. Was mandoor | d:o 1 |
| Aan de losse oppassers in het getal van 26 man | d:o 20 |
| Voor de Impotenten tot Boullion | d:o 27 |
| 1. Zakkennaaijer | d:o 2 |
| Vleesch te Zaamen | lb 100 |
| Extra Verstrekt, en gereek:d onder de gem: Somma | |
| De Heer Westerhoff | lb 12 |
| d:o d:o Matthiessen | d:o 12 |
| De Heer Le Sueur | 12 |
| d:o d:o Domus | d:o 12 |
| d:o d:o Leuven | d:o 6 |
| d:o d:o Mader | d:o 6 |
| den Boekhouder Wentzel | d:o 6 |
| Te Zaamen | lb 66 |
| Voor de Bediendens van het Hospitaal | |
| 1. Schryver | lb 4:- |
| 1. opperZiekeVader | d:o 4:- |
| 1. Kok | d:o 4:- |
| 1. Koks Maat | d:o 2 |
| 2. Portiers | d:o 4 |
| 2. Handlangers in 't Verband | d:o 4 |
| 6. onderziekevaders | d:o 12 |
| 1. Poccagiemeester | d:o 2 |
| 1. Breukbandmaaker | d:o 2 |
| 2. Handlangers in de Combuis | d:o 4 |
| 1. Rapportganger | d:o 2 |
| 6. Vaste oppassers | d:o 6 |
| 1. Was mandoor | d:o 1 |
| Aan de losse oppassers in het getal van 26 man | d:o 20 |
| Voor de Impotenten tot Boullion | d:o 27 |
| 1. Zakkennaaijer | d:o 2 |
| Vleesch te Zaamen | lb 100 |
| Extra Verstrekt, en gereek:d onder de gem: Somma | |
| De Heer Westerhoff | lb 12 |
| d:o d:o Matthiessen | d:o 12 |
| De Heer Le Sueur | 12 |
| d:o d:o Domus | d:o 12 |
| d:o d:o Leuven | d:o 6 |
| d:o d:o Mader | d:o 6 |
| den Boekhouder Wentzel | d:o 6 |
| Te Zaamen | lb 66 |
Waarop verstaan is zig met de Posetiven bij voorsz: Memorie vermeld volkomen te Conformeeren, en dezelve in Copia over te Zenden aan hoogged: Heeren Meesteren ten einde te kunnen dienen tot onze eerbiedige beantwoording op de door welgem: Heeren van het Vyfde departement geformeerde Consideratien
En al wyders door den raade van Justitie ingeleeverd Zynde de twee volgende van haar gerequireerde berigten
Aan den WelEdel Gestr: Heer Cornelis Jacob van de Graaff Gouverneur en Directeur van Cabo de Goede Hoop en den ressorte van dien &:a &:a &:a beneevens den verderen Edelen Achtb: Politicquen raad deezes Gouvernements.
‘WelEdele Gestr: Heer en E: E: Achtb: Heeren!’
‘Ter pligtschuldige voldoening aan de Resolutie door UW Ed: Gestr: en E: Achtb: genoomen, bij de Resumptie van de missive door de WelEd: Groot Agtb: heeren Bewindhebberen ter Presiediaale Kamer Amsterdam aan UWEd: Gestr: en E: Achtb:s geschreeven, en Waarby Hun WelEd: Groot Agtb:s hebben gelieven overtezenden Zeeker request aan Zyne Doorlugtige Hoogheid gepresenteerd door ofte Van Weegens Adriaan van Zijl, geweezen oud veld wagtmeester alhier, en den burger Johannes Wieser verzoekende hoogst deselfs brieven van abolutie ter Zaake bij voorsz: requeste in het breede omschreeven, met last om hun WelEd: Gestr: agtb: daar op te dienen van berigt, hebben de ondergeteek Præsident en Leeden van den raad van Justitie deezer Gouvernements, na Vooraf te hebben ingenoomen de deezen in origineele g’annexeerde Consideratien van den Landdrost der Colonie Stellenbosch en Draakenstein Hendrik Lodewyk Bletterman, als hier in R:O: het regt der Hooge overheid waargenomen hebbende, noopens den toedragt der Proceduure door denzelven Landdrost der Colonien Stellenbosch en Draakenstein , op ende jeegens voorsz: Veldwagt meester Adriaan van Zijl en Burger Petrus van Zeil en Johannes Wieser geëntameerd de Eer te berigten’
‘Dat gem: Landdrost op den 6 November van het Jaar 1787 onder overlegging van 10 Stuk bylaagen, waar onder een beEedigd relaas van den Burger David Fredrik Straus, een beEedigde Verklaaring van den Burger Barend fredrik Lubbe en diverse gerecolleerde Verklaaringen van eenige Hottentotten uit dit Land aan den raade van Justitie bijvertoog heeft te kennen gegeeven:’
‘Dat den WelEd: Gestr: Heere Gouverneur op den 19 Maij 1786 aan hem Landdrost gezonden hebbende, een brief door den voorm: wagtmeester in den Hantam Adriaan van Zeil aan Zyn WelEd: Gestr: geschreeven, en gedateerd 13 April daar bevoorens, inhoudende VerZoek om Oliphanten te mogen gaan Schieten, en eenige Vrijwillegers te moogen meede neemen en teffens aan hem Landdrost gecommuniceerd dat Zyn WelEd: Gestr: aan den burger van dien brief had geZegd Zulx niet te kunnen permitteeren, als Vermeenende dat daar door aan de rovende Bossjes mans meerder geleegenheid Zou worden gegeeven om de ingezeetenen aldaar nadeel toe te brengen, met byvoeging dat Zijn WelEd: Gestr: niet Wist of hij van Zeijl met de beraamde Commandoos Zoude moeten uit gaan, Hy Landdrost ook had verwagt dat gemelde Van Zeijl zig uyt hoofde van deeze ordre niet land waards in Zoude begeeven, te meer, daar hij niet lange te Vooren als Veldwagtmeester bij den Krijgsraad te Stellenbosch de nood zaakelyk heid eener op de roovende bossjes mans te doene Commando, niet alleen had voorgedraagen, maar ook reeds ten dien eynde van de in Zyn district woonende opgeZeetenen om kruijt en loot af te haalen, Kar, Paarden en Provisie afgeeischt en beKoomen, dog niet tot dat einde geemployeerd had.’
‘Dat voorsz: van Zeil egter in het laatst der maand November des Voorsz: Jaars aan hem Landdrost ter kennisse hebbende gebragt, dat hij een togt had gedaan dog om geene Oliphanten te gaan Schieten, maar alleen om eenige Ossen voor hem in te ruijlen ofte te koopen, gelyk hij betuygde ook Slegts 6 a 8 beesten voor Zig te hebben ingeruild, en dat hij van Zeil bij die geleegend heid bij eene Natie der Hottentotten de Coraeoose genaamd geweest zijnde, door dezelve was voorzegt geworden, om hunlieden te adsisteeren teegens een partij roovende Hottentotten, dog dat die roovers in de hoolen en Klooven der bergen geVlugt geweest Zijnde, daar door dus niet teegens dezelve had kunnen worden ondernoomen’
‘Dat hij Landdrost gerepten van Zyl, Zyne verwondering hebbende te Kennen gegeeven, dat hij de togt teegens de ordre van op gem: Heere Gouverneur had gedaan; denzelven van Zeil als toen had aangenoomen, Zig behoorlyk bij Zyn WelEd: Gestr: te Zullen Verantwoorden, met nogmaalige betuijging geene Olyphanten te hebben geschooten.’
‘Dat eenigen tyd daar na den Burger Sebastiaan Valentijn van Rheenen bij hem Landdrost Klagtig was gevallen, dat voorm: van Zeil een groot aantaal beesten uit het groot Namaqua Land had gebragt, en Zijn plaats Voorbij getrokken Zynde, het gras van Zijn Vee had doen afwijden, met Verzoek hem Van Zeil te gelasten, om Zig voortaan daar Voor Zorgvuld te moeten wagten, Terwijl deeze en geene Ingezeetenen hem Landdrost hadde geinformeerd, dat het gerugt ging dat dezelve van Zeil twee Hondert en Tagtig Stuk beesten, zoo groot als Klijn in den Hantam Zou hebben aangebragt, en dat hy van Zeil tot Zyne gedaane togt de aldaar woonende en tot adsistentie der Christenen Zig bevindende bastaards Hottentotten, Zou hebben gecommandeert, Weshalven hy Landdrost Zeedert geen moeyte had gespaard, om van den waare toedragt der Zaaken eenig Voldoende bewijs te erlangen, gelijk hij dan ook eindelijk verZeekerd was geWorden welke perzoon den brief van gem: van Zeil aan welgem: heere Gouverneur had gebragt, en dat denzelven een Soldaaten Kiste met Koraalen en Messen, hier aan de Caab bij den burger Staadler ontfangen, aan gem: van Zeil Zou hebben bezorgde’
‘Dat hij Landdrost voorts op de verdere berigten bij hem ingeKomen, den tegenWoordigen Veldwagt meester in den Hantam Willem Adriaan Nel had aangeschreeven, om de Hottentotten en Bastaards Hottentotten, dewelke door Voorsz: van Zeil op den togt meede genomen waaren op te Zenden, en dat dus op den 7 october 1787, bij hem Landdrost gekomen Waaren, den Hottentot Piet Eyland, mitsg:s de Bastard hottentotten Paul en Gerrit, Zeggende teffens dat een der bastart hottentotten door voorsz: Veld wagtmeester Nel was te rug gehouden, alzoo hij Nel een nabestaande van Voorsz: van Zijl was, en dat zy lieden ook niet door hem Nel opgezonden, maar reeds lange voorneemens geweest waaren, en alleenlyk naar geleegend hyd hadden gewagt, om Weegens meerm: van Zijl hunne Klagten in te brengen, terwijl uit Vreeze voor het het duytsch volk, reeds eenige der op Togt meede geweest Zynde Hottentotten naar het Namacque Land waaren te rug geKeerd’
‘Welke hottentotten Conform de door hun naderhand voor Gecommittd:s uit den raad van Justitie gepasseerde verklaaringen, aan hem Landdrost het volgende verhal hadde gedaan.’
‘“Dat Zijl: in het regenSaisoen van het voorige Jaar 1786, zonder egter den positiven dag of maand te Kunnen bepaalen, neevens de Hottentotten KlynePiet Eyland, Piet Namacqua, de laatste in huur geweest Zynde bij den Burger Jan Wieser; de Hottentotten Andries en Ruyter, mitsg:s de bastaard hottentotten Paul, Gerrit, Stoffel en Gerrit Beer welke laastgem: bij voorsz: van Zijl woonagtig geweest, edog na hun terug Komst uit het Veld weeder naar het Namacqua Land vertrokken waaren; door voorsz: veldwagtmeester Adriaan van Zijl gecommandeerd geworden Zijnde, om de Bosjes mans hottentotten, dewelke voor het grootste gedeelte het Vee van den Burger Paul Karsten hadden geroofd, met hem Zyne beide Zoonen Petrus en Andries van Zijl, neevens den Burger Jan Wieser te agter volgen, Zy lieden Hottentotten en Bastaard hottentotten aan die ordre hadden voldaan, en hem van Zeil dewelke ook twee wagens had meede genomen gevolgd waaren.”’
‘“Dat zy alle geKomen Zynde in het Namaquas Land , gem: van Zeijl van de aldaar woonende Hottentotten eenige draag ossen had gehuurd, en dezelve met provissie en een partij Coraalen en Messen belaaden hebbende, als toen aan hun eerst gedeClareerd had niet nodig te Zyn de bosjes mans te agtervolgen, maar dat hij van meening was Oliphanten te gaan Schieten, ten eynde de tanden aan d’ E: Comp:ie te leeveren, en aan iedere van hen daar van een Portie te Zullen geeven, het gunt egter Voorsz: Piet Eijland niet gaarne had willen doen, om reeden dat Zyn vee in de Hantam daar door voor de roof van Bosjes mans bloot gesteld wierden; Terwijl hy egter door drijgementen van gerepten van Zeil daartoe genoodzaakt geworden Zijnde, Zylieden gevolglyk ook te Zaamen omtrent Een en Een halve maand langs de groote revier de ryze voortgezet hadden, allwaar de Voorschr: Bastaard Hottentotten Paul, Gerrit en Stoffel, onder voorwendzel dat Gerrit ziek was en gem Paul en Stoffel denZelven naar huys Zouden brengen, agtergebleeven waaren,”’
‘“Dat voorsz van Zeijl, Zyne bijde gem Zoonen den Burger Jan Wieser, met ged:tePiet Eyland,Klijne Piet Eiland,Piet NamaquaAndries RuyterenGerrit Beerhun weg Vervolgende, eerst de groote revier , en daar na twee Hottentotts Kraalen, gepasseerd Zynde, drie Schoften of drie dag reyzen verder geKoomen waaren, bij een derde Kraal, alwaar door evengem: van Zeil een getal van 100 Hottentotten gehuurd en meede genoomen wierd, terwijl hij van Zeil Zig op weg met Zeekoeijen te Schieten, om op de reyze te Consumeeren, had beZig gehouden :”’
‘“Dat wanneer Zyl: na gissing vijfthien Schoften of Vyftien dagen verder geKoomen waaren, Zy aan deeze Zyde van een Sprujt van de Groote revier degenaamd, des morgens circa Agt Uuren een kraal van de Nuncquinqua, een Zoort van Namacqua Hottentotten eeven aan de Overzyde hadden ontdekt, en uit deZelve apparent om te Zien wat er te doen was, meest alle de Hottentotten Zien te voorschijn Komen, Wanneer gem: van Zeil en Zijne Zoonen van het paard gesteegen Zijnde, Zonder dat die hottentotten met hen, of Zij met Voorsz: Hottentotten een Woord hadden gesprooken, terstond op meerm: Hottentotten met Scherp geschooten hadden, terwijl gem Wieser, na dat de derde School van van Zeijl en Zyn Zoons was gevallen, meede op die Hottentotten had los gebrand -“’
‘“Dat voorsz: van Zeil de vierde Schoot gedaan hebbende, en gewaar Wordende dat gem: Piet Eyland en Zyne meede makkers niet Schooten, Zig terstond met Zijn gelaaden geweer agter hen begeeven en hen onder het voortstooten met de Tromp van het geweer toegevoegd had /:S:V: verdoemde Goed waarom Schiet juluij niet? Ziet gy niete dat ik Schiet en als jij lieden niet Schiet, dan Zal jij luij van deZelve Sop Krijgen, waar op Zij meede, edog opZettelyk over die hottentotten heen geschooten hadden, terwyl egter verscheide Hottentotten door gerepten van Zeil, Zyne beide Zoons en Wieser waaren dood geschooten geworden, met Welk Schieten Zij van des morgens om Agt uuren tot laat in den namiddag hadden aangehouden:”’
‘“Dat na dat men met Schieten had opgehouden voorm: van Zeil hem, Piet Eiland en de overige Hottentotten had gelast, zig door de Revier naar de overZyde te begeeven en alle de Beesten van voorsz Hottentotten aan deeze Zijde te brengen, gelyk Zijl: dan ook tot dat eijnde door de revier Waaren gegaan, dog vermits de Beesten door het geduurig Schieten verwildert waaren geraakt, niet meerder bij elkander en door de revier naar deeze Zyde hadden kunnen brengen, als Twee Hondert Twee en Sestig Zo groot als Klein, dat Zy intusschen aan de overZyde van gem: revier Agt doodgeschooten hottentotten en twee KlijneKinderen hadden aangetroffen, mitsgd:s twee Wyven dewelke waarscheijnlyk uit vreese in het water Zullen Zyn gesprongen, in de revier Zien dryven; Terwijle zy aldaar van een Hottentottin hadden verstaan, dat er nog meer dooden en gequesten waaren, welke Hottentottin aan henl: had gevraagd of het de gewoonte van het Duytsche volk was, om hen Zoo moorddaadig dood te Schieten, waar op Zij hadden geantwoord: dat alle de Duytschers niet Zo Waaren, maar dat van Zyl: Zulx had gedaan, en hij een Kwaad man Was, met byvoeging, dat Zo zij naar booven kwaamen, Zij Zulx Zouden aangeeven.”’
‘“Dat eevengem: Piet Eiland daar na aan voorsz: van Zijl Substantieelyk geZegd hebbende Baas! daar is rykelijk Hottentotts doodgeschooten; hij van Zyl daar op hadde geantwoord:Het is voor mij even Zo goed als of ik een blaad van een boom trek en de Heeren vraagen niet eens na een Hottentot; Terwijle voorsz Piet Eiland nog had gedeClareed, dat die Hottentotten Zig in geenen deele hadden verweert, maar, geduurende het Schieten hunne dooden en gequesten in de Bosch gesleept”’
‘“Dat van Zeil en alle de overige Persoonen de Nagt aldaar verbleeven, en des anderen daags de terug ryze aangenomen hebbende, bij hun lieden komst aan de voorm: derde Craal de gehuurde Hottentotten van hun af waaren gegaan, aan ieder van Welke doorsz: van Zeijl een Streng Coraalen en Een Stuk Tobak tot een belooning was gegeeven.”’
‘“Dat zijlieden in de terug ryze genaadert Zynde tot een der naast bij de Christenen leggende Craalen, aldaar de Voorsz: agtergelaatene Bastaard Hottentotten Stoffel, Paul en Gerrit die, vermits Stoffel intusschen Ziek Was geworden, niet verder had kunnen trekken, hadden gerancontreerd -“’
‘“Dat voorsz van Zeijl op die plaats eenig vee ontdekt hebbende, aan evengem: Paul gevraagd had op welke plaats zig de kraal van Welke hij het vee Zag heen strijken, bevond? Terwijl hij van Zeyl na dat hem die plaats was aangeweesen gezegd had, Het is goed dat gij dat Weet, jij moet morgen met Kleine Piet yland, Gerrit Beer, Piet Namacqua, Ruyter en Gerrit, daar na toe gaan al het vee wegneemen ende Hottentotten al te maal dood Schieten, Want al de Hottentotten die in deeze streek woonen, Zyn maar Schelmen, Invoegen Zyl: nietteegenstaande ook door den Hottentot Paul daarteegen wierd ingebragt, dat het niet zoude gaan, want dat hy niet wist wat quaad de Hottentotten gedaan hadden, zig egter naar die Kraal hadden moeten begeeven, hebbende van Zeil nog Zyn eigen geweer aan denzelven Paul overhandigd, onder het zeggen; toe jijluij moet doen wat ik jijluij ordoneeren, en als jijluij dat niet doet dan Zal jij van het zelve overkoomen, want ik heb jijluij zoo ver in het Veld gebragt”’
‘“Dat, voorsz: Paul neevens de eeven gem: Hottentotten daar op weggegaan Zynde, Zy de Hottentotten van Voorm: Kraal bij het vee hadden aangetroffen, Welke hottentotten Zig terstond, na dat door hen op dezelve twee Schooten met Los Kruyd waaren gedaan, met agterlaating van hun vee Verstrooijd en op de Vlugt begeeven hadden, Waarop hij Paul en de overige bij Zig hebbende Hottentotten om van Zeyl te Voldoen, Slegts eenige beesten uit de Trouppen gejaagd en meede genoomen hadden, edog dat Zij een end weegs gevordert Zynde hen eenige Hottentottinnen en Kinderen van die kraal waaren gevolgd, en om hun vee gesmeekt hadden, weshalven Zij op vyfthien Stuks na, die Zyl: bij voorsz: Van Zeil hebben gebragt, al het overige geroofde vee te rug had gegeeven, en dat Zij van dit Voorgevallene niet het geringste aan Van Zeil hadden durven bekend maken, als allenlyk op de Vraage van van Zeil, Waar om Zij aan Zijn order om al de Beesten meede te brengen en de Hottentotten dood te Schieten niet hadden voldaan? Te hebben geantwoord, dat Zij Zulx uit meede lyden hadden nagelaaten!”’
‘“Dat wanneer Zylieden weder in de Hantam waaren aangekomen, het geroofde vee aldaar tusschen van Zeijl en zyne Zoonen, mitsg:s voorsz: Wieser was verdeelt geworden, Zonder dat zy hottentotten daar van het geringste hadden genooten, alzoo van Zeil wel aan gem: Piet Eyland en anderen drie, van de geroofde Beesten had willen geeven, mits dat zy al het gebeurde geheim moesten houden, en Zy daar voor bedankt hadden begeerende drie van Zijne aanteelbeesten het geen hij van Zeil niet had willen doen; Terwijl gem: Wieser voorts een gedeelte van Zyn geroofd vee aan den Burger Paul Karsten, en een Koe aan Christiaan Bok had verKogt”’
‘Gelyk het een en ander nader is gebleeken, Zoo uit de by het voorsz: vertoog meede geproduceerde Verklaaringen van gem: Hottentotten, als ook by het boovengem: beEedigd relaas van den Landbouwer David Fredrik Struys, en beEedigde verklaaring van den Burger Barend Lubbe meldende voorsz: Straus bij Zyn Relaas dat zo hy vermeend in de Maand April of Maij van het gepasseerde Jaar 1786, Zonder egter den Positiven dag te Kunnen bepaalen, bij hem gekomen Was desselfs Zwager den Burger Barend Hendrik Lubbe Andriesz, aan hem rel:t verhaalende dat hij aan de Caab by den Ed: heer Gouverneur met een Brief van den oud Veld wagtmeester in den Hantam Adriaan Van Zeil was geweest, behelzende een Verzoek of hij van Zeil neevens voorsz Lubbe en eenige andere perzoonen Zig op een Togt, om Oliphanten te Schieten mogten begeeven, en dat wel gem: Ed: Heer Gouverneur daarop had geantwoord Zulx niet te Kunnen permitteeren, terwijl men Vermits Kort bevooren over het rooven en Steelen der Bossjesmans Klagten waaren gedaan, de manschappen dus in hunne districten nodig had, Dog dat meerm: van Zeijl wanneer hem door Lubbe deeze boodschap was te rug gebragt, Zou hebben geantwoord, dat hy des niet teegenstaande een togt doen Zoude, Terwijl nogthans de Vader van gerepten Lubbe hem had verbooden om dien togt meede te doen, als willende niet dat Zijne Kinderen teegens de beveelen van hunne wettige overheid Zouden handelen, gelyk hij rel:t daarop ook Zijn Huijsvrouw met Zyn gem: Swager naar meerm: van Zeijl had gezonden, om hem Zyn voorneemen af te raaden.”’
‘“Dat hij relt: Straus nogthans op den 6 July daaraan gem: Van Zeil neevens desselfs byde Zoons Petrus en Andries mitsgd:s den burger Jan Wieser met twee Waagens had Zien Vertrekken meede neemende de Bastaart hottentotten Paul Gerrit en Stoffel mitsgd:s de Hottentotten Piet Eyland, klyne Piet Eyland Andries en ruyter alle Welke hottentotten gewoonlyk ter agtervolging van de roovende Bossjesmans Hottentotten ter adsistentie van de Ingezeetenen aldaar waaren geEmploijeerd geworden”’
‘“Dat wanneer voorsz van Zeijl neevens de eevengem: Perzoonen in het begin der Maand November in de Hantam waaren te rug geKoomen, voorm: Jan Wieser eenige dagen daarna op des relt: Vraage? hoe het met dien togt afgeloopen was, gezegd had, heel wel! En wij hebben twee honderd en Sestig Stuks aanteelbeesten meede gebragt, waar van ik voor mijn aandeel Tagtig heb bekoomen.”’
‘“Dat wyders in het Laatste der Maand April den Burger Jan Blom woonagtig op Zeekere plaats van den Burger Petrus Pienaar gel: aan de harte beeste revier ten huyze van den rel:t geKoomen Zynde, aan hem had verhaald: dat er wel omtrent vierhonderd Namacqua hottentotten op weg Waaren geweest om Voorm: van Zeijl C: S: te Vervolgen, dog dat deZelve op Zijn Zeggen dat van Zeijl te verre binnen het land woonde, en Zy dus de Plaatzen van veele andere ingeZeetenen ruineeren en gem: van Zeijl niet ligt Kunnen agterhaalen, weeder terug waaren geKeerd”’
‘“Terwijl voorsz: Barend Fredrik Lubbe voorts bij Zyn verKlaaring heeft gedeposeerd. Dat wanneer hy Lubbe even in het begin des Jaars 1786 Zig bevonden had op de Plaats van dikwils gem: veld Wagtmeester van Zeijl in de Hantam geleegen, voorsz: van Zeyl aan hem had te Kennen gegeeven, dat hy voorneemens was een togt op de Oliphanten jagt te doen, en hem Lubbe als toen had ter hand gesteld eene Missive aan den WelEdele Gestr: Heer Gouverneur geaddresseert, met verZoek of, terwijl die Missive ingerigt was, om by den Ed: Heer voorm: tot het aangaan van den togt verloff te Vraagen, hy Lubbe dezelve mits dien by Zyn oprid naar de Caab aan Welgem: Ed: Gestr: Heer Gouverneur wilde overbrengen, het geen den deposant had aangenoomen, te gelijk aan Van Zeil verzoekende, om by aldien hy van den Edele Heer Gouverneur daartoe permissie mogt verkrijgen, als dan Zig meede op Voorsz: Olyphanten jagt te mogen begeeven.”’
‘“Dat wanneer hij deposant na Zijn best geheugen in de Maand April of Maij des gem: Jaar van Zyn Vaders plaats naar de Caab was gereeden, hij als toen de hier vooren aangehaald Missive had meedegenoomen en, bij Zyne Komst aan deeze hoofd plaats, aan den Secretaris van den WelEd: Gestr: heer Gouverneur overhandigd”’
‘“Dat hy deposent daar na in perzoon voor den WelEd: Gestr: Heer Gouverneur verscheenen zynde van Zyn Ed: vernomen had, dat aan van Zeyl niet Konde worden toegestaan om Zig tot het Schieten van Oliphanten op den togt te moogen begeeven, aangeZien Zyn WelEd: Gestr: bevrees was, dat hier door aan de roovende Bossjesmans meerder geleegendheid Zoude worden gegeeven, om de Ingezeetenen in de Velden nadeel toe te brengen: Weshalven hy deposant dan ook van de Caab vertrokken Zynde aan meerm: veld wagtmeester van Zeijl in teegenwoordigheid van Bart van Zeijl en de Huysvrouw van David Struys had bedeeld, dat den Edele heer Gouverneur het Verzoek om op de Olyphanten jagt te gaan niet had willen toestaan, dan dat nietteegenstaande hy deposent voorsz van Zeyl de Zo duydelyke ordres des Heeren Gouverneur had bekend gemaakt, hy van Zeijl Zig egter met Zijne twee Zoons en den Burger Jan Wieser op de voorsz: togt of olyphanten jagt begeeven had, dat hij deposant om niet teegens de beveelen van Zyn overig heid aan te handelen, was te huys gebleeven.”’
‘“En dat deposant ook hier van de Caab van een Negotiant Stadelaar een Zoldaaten Kissye met glaaze Coraalen en Messen voor gem: van Zeil ontfangen had”’
‘“Dat voorsz: Landdrost Sustineerde dat dezelve door dikwils gem: oud veld wagt meester Adriaan van Zeyl beneevens Zyne Zoonen Petrus en Andries van Zeil mitsgaders den burger Jan Wieser gepleegde feitelykheeden in het Generaal en dat van meerm: Adriaan van Zeijl in het byzonder waaren van dien Aart, dat deZelve niet alleen Streeden met de natuurlyke vryheid, welke de Hottentotten en bij Zonder die in Vreede met de Colonisten alhier leeven, met andere vrije volkeren gemeen hebben, maar ook Voornamentlijk met de ten dien opZigte gestatueerde ordres en daarop geEmaneerde Placcaaten van S lands overheid, overzulks bij Zyn voorsz vertoog aan den raade van Justitie heeft Verzoek gedaan’
‘“Dat aan hem vertoonder mogt worden verleend decreet, uit kragte van het welke den Vert: Zal: of: mogt Worden gequalificeert om bovengem: oud veld wagtmeester Adriaan van Zeijl, neevens Zijne bijde Zoonen Andries en Petrus van Zijl, mitsg:s den Burger Jan Wiese te neemen in apperhensie, Zoodanig en indiervoegen dat bij het verleenen van een diergelyk decreete, de voorsz: perzoonen bij mandement per Missive mogten worden aangeschreeven, omme op Zeekere te bepaalene dagen, in den raade van Justitie verschijnen, ten einde het Voorsz: verleende decreet te Zien executeeren, of ter uitvoer brengen terwijl een diergelijk decreet volgens den ordinairen train, Zo door de Situatie als verre afgeleegend heid der Woonplaatzen van de meergem: per Zoonen, anderzints nooijd Zoude Kunnen worden geexecuteerd”’
‘Dat daar op bij den Raad van Justitie goedgevonden Zynde, jegens voorm: van Zeijls en Wieser te Verleenen dicreet van dagvaarding in perZoon, die dagvaarding dan ook bij mandement per missive behoorlyk is geExploicteerd, en Wanneer, op den 7. Februarij 1788 voorm: oud veld wagtmeester Adriaan van Zeil neevens Zyn Zoon Petrus van Zeijl en den burger Jan Wieser in Raade Zyn gecompareerd, door gem: Landdrost verzoek gedaan, dat de ged:ts mogten worden geordonneerd te gaan in besloote hechtenis, en Wijders te antwoorden op Zoodaanige Interrogatorïa, als bij hem Landdrost waaren geformeert, en aan hem voor Gecommitt:s leeden der Vergaaderinge Zoude worden voorgehouden, mitsgd:s dat weegens de non Comparietie van voorschr: Andries van Zeijl aan hem R:O: Eisscher mogt worden verleend, default, en Voor ‘t profyt van dien apprehens[.....] dan Wel eene tweede perZooneele dagvaarding op poene van apprehensie:’
‘En is allstoen het verZoek door den Officier ten aspecte van Voorm Andries van Zyl en Pieter Wiese gedaan g’accordeert, mitsgaders jegens voorsz: Andries Van Zeyl ook eene tweede dag vaarding toegestaan’
‘Dat meerm: Adriaan van Zeijl bij Zyn verhoor voor Gecommitt:s uit den raad van Justitie onder anderen tot Zijne verontschuldiging heeft bygebragt.’
‘“Dat hij uit het antwoord hem door Barend Fredrik Lubbe van den Wel Ed: Gestr: Heer Gouverneur op Zijne missive te rug gebragt niet Zoude hebben Kunnen bemerken, of Zyn verZoek toegestaan of van de hand geweesen was,’
‘Dat hij op reijs was gegaan Zo om nieuw veld te ontdekken, en om dat hij zag dat Zig meerder Lieden op de togt begaaven, als om nadien Zyne kinderen groot wierden, voor deZelve plaatzen uit te Zoeken &c:a”’
‘“Dat hij voorts in het Namaqua land geKomen Zijnde, aldaar eenige Draag ossen van de Hottentotten had gehuurd, en dezelve met provisie en een partij Cooraalen en Messen belaaden. Zeggende op Art: 15 van Zyn verhoor dat hy geenzints na dat hij in het Nomaacque Land was gekoomen aan Zyne Hottentotten Zoude hebben gezegd, dat hij het niet nodig agte de bossjesmans te agtervolgen, maar dat Zyne intentie Zyn Zoude om Olyphanten te Schieten, ten einde de tanden daarvan de E: Comp:ie te leeveren, en aan hen daar van een portie te Zullen geeven, maar Wel dat wanneer hij ged:t met zyn geselschap op de beesten van Paul Karsten jagt gemaakt had, zij over een harde streek grond het Spoor mis geraakt waaren, waarom Paul Karsten van hun af was gegaan, endat hij ged:te als toen Zyn rijs om Olyphanten te gaan Schieten had vervolgt, voegende hierbij dat de meede geweest Zynde hottentotten bij hun vertrek van huys reeds geweeten hadden,dat het project was om Olyphanten te gaan Schieten.”’
‘“Dat hij voorts de groote visch revier gepasseerd Zynde, aldaar geenZints de hottentotten uit de derde Craal ten getale van 440 had gehuurd en met zig meede genoomen, maar dat ter Contraire wanneer hij ged: met Zyn geselschap bij een Kraal genaamd Kaalkoppen geKomen Was, welke gereedstonden om na Zeekere Natie deNuncquinquate gaan, ten einde het vee dat door dezelve van hem gestoolen was, te rug te haalen, hy ged:te door deZelve als toen genoeg Zaam geprest was, om meede te gaan, zo als hy ged:te dan Ook uit vreeze meede derwards zoude Zyn getrokken.”’
‘“Dat hij gevr: vervolgens aan de overZijde van een Spruit van de groote revier een kraal van voorm: Nunquinqua hottentotten had ontdekt, en dat Wanneer hij die Kraal was genaderd, Zy al het Vee op een Eyland hadden gejaagd, en op hem ged:t met Zyn byhebbend volk op eene verregaande Wijze gescholden.”’
‘“Dat hij voorts met gem: Wiese en Zyn byde Zoons van ‘t Paart gesteegen Zynde, op die hottentotten met Scherp had geSchooten, en boven gem: Piet Eyland geenzints had aangeZet om meede op die Natie te Schieten, alzoo gerepten Piet Eyland zelve, door dien Zig ook van hem te vooren veel vee hadden geroofd verbitterd scheen”’
‘“Dat Zij wel te 9 uuren S morgens waaren begonnen te Schieten edog dat Zy allen niet meer dan op Zyn best 40. Schooten, welke meest te kort gevallen waaren, hadden gedaan, Dat wyders het vee door Piet Eyland en eenige van het ander volk door de Revier was gebragt.”’
‘“Dat ook al’t Vee aan de Zoogenaamde Kaalkoppen was overgegeeven en dat hy van Zeyl en Wieser ijder 40 p:s beesten van die Kaalkoppen ont fangen hebbende, de terug ryze hadden aangenomen, Terwyle hij ged: egter noch 80 Stuks beesten voor Koraalen en Messen van voorm: Kaal koppen hadden ingeruijlt, terwijl hij voorts niet weet dat er meer als eene hottentot bij voorsz: geleegend heid was gequest geraakt.”’
‘“Dat wyders belangende het voorgeeven van den Hottentot Paul dat hy ged:te op de te rug rijze hem en eenige van het volk Zoude hebben gedwongen, om Zeekere beesten van een Kraal weg te neemen, en op de Hottentotten te Schieten, en Waarvan aan hem 15 p:s beesten Zoude Zijn terug gebragt, inteegendeel voorSz: hottentotten aan hem hadden Verzogt, om het Vee dat Zij van de Kaalkoppen hadden geruijlt en door eeven gem: Kraal Hottentotten van hem geroofd was, te rug te mogen haalen, en dat hij ged:te daarin had toegestaan, mitsg:s nog verbooden om op die hottentotten te Schieten;”’
‘“Dat hij voorts aan de Hantam te rug gekomen Zijnde, met voorsz: Wieser ijder 80 Stuks beesten had gedeeld; En eendelyk dat hij ged:te niet wist eenig Kwaad te hebben bedreeven, nadien hij niet anders had gedaan als de Kaalkoppen het van hun geroofd vee weeder te bezorgen.”’
‘Komende voorts de beantwoorde Interrogatorien van voorm: Petrus van Zeijl en Jan Wieser, voor Zoo verre betrefd het verzoek van voorsz: zogenaamde Kaalkoppen om hen in het te rug haalen, van hun vee de behulpZaeme hand te bieden, en ‘t getal der beesten dat door gerepten van Zeijl en Wieser Zoude Zyn gedeelt, met de Interrogatoria van voorsz: Adriaan van Zeijl over een, Terwijl egter gem Petrus van Zeijl Contraire het voorgeeven van Zyn Vader, bij Zyn verhoor heeft gedeClareerd, gelyk dat ook door ‘t getuijgenis van Voorsz: Jan Wiese is geconformeerd, dat Zy opzettelyk waaren uitgegaan, om vee in te ruilen, met bijvoeging dat hij Pieter van Zeyl, om de ordre van Zyn Vader te gehoorZaamen, de reijze meede gedaan had &:a’
‘Dat meerm: Landdrost vervolgens op den 6 Maart van voorsz: 1788 op ende Jegens de gedetineerdens Adriaan van Zeyl Petrus van Zeijl en Jan Wieser R:O: heeft ingediend, eenen Schriftelyken Crimineelen Eisch, gemunieerd met Vythien Stuks bylaagen, en daar by breedvoerig gededuCeerd dat de misdaaden van de ge:te en ged:te hebben bestaan in de eerste plaats daar’
‘Dat zij Een Landtogt hadden gedaan en met Zig meede genoomen een quantiteit Koopmanschappen, mitsgaders daar voor een aantal vee ingeruijld: En voorts in de tweede plaats dat de gev: en ged: eene Natie de Nunquinquas Hottentotten genaamd, geweldig waaren aangevallen, en met Kogels op deZelve hadden geschooten, Zoodaanig dat daarvan eenige Dood geschooten en andere gequest waaren geworden.’
‘En naedien de gev: en ged: in de volstrekte Zin op eene verregaande Wyze hadden gepecceerd teegen de by herhaaling door de hooge overheid deezer lande geEmaneerde Placcaaten waar van nog bij de jongste op den 16 Junij 1774 gepubliceerd, en al omme geaffigeert, Zeer Uit drukkelyk is gestatueert.’
‘“Dat niemand Zig zal verstouten eenige de minste vee ruyling met de Hottentotten of Kaffers hoe gering Zulx ook weese mogte te doen Nog Zig ten dien einde in perZoon of met waagens of koopmanschappen Landwaarts in te begeeven.”’
‘“dan wel iemand anders daar toe te gebruiken, op poene dat bij aldien deZelve na deeze daar op agterhaald wierden, offschoon zy het vee ook maar in der minne en Zonder geweld hadden geruyld, Zo veel te meer dan, wanneer de geZegde hottentotten of kaffers desweegens eenig overlast zal weesen aangedaan, buyten confiscatie van haar eigen meede genomen mitsgd:s het ingeruijlde vee wagens en koopmanschappen, als stoorders van de gemeene rust, en Schenders van regt en Vrijheid, na Exigentie en omstandigheeden van Zaaken, Zonder eenige oogluyking arbitrarlyk aan den Lyve, ja Zelfs met de dood Zullen werden gestraft”’
‘Zo is door gem: Landdrost R:O: bij Zyn voorsz: Schriftelijken Crimineelen Eisch geconcludeerd, dat de ged:s bij Sententie van den raad van Justitie Zullen worden gecondemneert, omme gebragt te worden ter plaatze daar men alhier gewoon is Crimineele Sententiën ter Executie te leggen, en aldaar aan den Scherpt regter over geleeverd, de eerste en derde ged:ts Adriaan van Zeijl en Jan Wieser, hunne oogen geblind en voor een hoop Zand needergeknield Zynde onthoofd te worden, ten einde voorts hunne doode Lichaamen naar het buyten geregt gebragt, aldaar onder de Galg begraaven te worden, wyders den tweede gevangen en ged: Petrus van Zeijl, omme met rooden op de bloote rug gestrengelyk gegeeseld, vervolgens voor den tyd van vijf en twintig jaaren op ‘t robben Eyland gebannen te worden, met verbeurt verKlaaring van het door de gev:s en ged:s opgegeeven Vee ten getalle van Een honderd en Zestig Stuks, dan wel bij aldien reeds verKogt mogten Zyn, het provenu daar van ten voordeele der Ed: Comp:ie, en Verdere Condemnatie van de gev: en ged:s alle in de Kosten en misen van Justitie, ofte tot Zoodaanige andere Straffen als Zoude worden geoordeelt te behooren.”’
‘Zynde voorts nog aan de gev: en ged:s op hun diesweegens by het indienen van voors: Schtiftelijken Eisch, gedaan verZoek gepermitteerd, om nog iet ter hunner defensie Schriftelyk te mogen inleeveren, en Welk geSchrift hoofd Zakelijk niets anders heeft behelsd, als het geen door de ged:s by derZelver beantwoorde Interrogatoria tot hunne defensie of VerontSchuldiging is bijgebragt’
‘Over welke voorsz: proceduure den raad van Justitie, met alle mogelijke accuratesse gedelibereerd hebbende, is vervolgens in dato 21 Maart 1788 in die Zaak eene difinitive Sententie geveld, en den 27 deezer daar op ter rolle gepronuntieerd geworden, en bij welke Contentie den 1 en 3:e ged: Adriaan van Zeyl en Johannes Wieser ten eeuwigen daage uit deeze lande en de ressorte van dien Zyn gebannen, met bijvoeging dat de Zelve in gijzeling Zoude Verblijven, om met de eerste Scheeps geleegenthyd van hier naar ‘t Vaderland verzonden te worden, terwyl voorts gemelde 2:den gedetineerde Petrus van Zeijl voor den tyd van twee agtereenvolgende Jaaren op ‘t Robben Eiland is geconfineerd, met verbeurd verklaaring van het door de gedineerdens geruylde vee, ten getalle van Een honderd en Sestig Stuks, dan Wel wanneer reeds verkogt mogten Weesen het provenue daar van ten voordeele der E: Comp:ie, en verdere Condemnatie van de gedetineerdens alle in de kosten van deezen processe gevallen, mitsgaders ontzegging van den verderen gedaanen Eisch en genoomene Conclusie van den officier.’
‘Terwijl vervolgens door den Officier jegens voorsz: Andries van Zeyl, vermits zyne non Comparitie naar Stijl bij edictale indaging voort geprocedeert Zijnde, den Zelven dan ook bij vonnisse van 28 Maij 1789 bij Contumacie is gebannen uit dit Gouvernement, op poene Zo wanneer te eeniger tyd in handen van Justitie mogt koomen te geraaken, als dan na verdienste gestraft te Zullen Worden’
‘Met dit omstandig narré van te teegens voorsz: Adriaan van Zijl, Petrus van Zeijl en Jan Wieser in gebragte beschuldigingen, derzelver defensie bij de responsiven op de aan hen voorgehoudene Interrogtoria, ende teegens hen lieden gevoerde proCeduures, vertrouwende onder geteek: Præsident en Leeden van den raad van Justitie ten deezen Gouvernements, aan de Intentie van UWEd: Gestr: en E: Achtb: te hebben Voldaan, en hebben overZulx d’Eer met Verschuldigde hoogagting te Verblijven.’
’/:onderstond:/’
‘WelEd: Gestr: Heer en E: Achtb: heeren /lager/ UWEd: Gestr: en E: Agtb:n Zeer onderdaanige en Gehoorsaame Dienaaren /:was geteekend J: I: Rhenius J: N: S: van Leynden, Joh:s Smuts T: C: Ronnekamp, S: van Echten, G: H: Meijer C: Mappa R: J: van der Riet, M: J: De Wet /in margine/ overgegeeven in den E: Agtb: Raad van Politie van Cabo de Goede Hoop den 4 May 1790’
Aan Den WelEd: Agtb: heer Johannes Isaak Rhenius Præsident, beneevens de verdere Heere Leeden van den E: Agtb: Rade van Justitie deezer Gouvernements
‘WelEd: Agtb: Heere en Heeren!’
‘UWEd: Agtb:s bij besluyt van den 24. December der jongst afgeweekene jaars, hebbende gelieven goed te vinden, in handen van den ondergeteek: Landdrost van Stellenbosch en Drakenstein te Stellen Copia van Zodanig request, als, blykens het daar by gevoegd Extract uit het geresolveerde in Raade van Politie alhier aan Cabo de Goede Hoop bij de resumptie van de missive der hoog Gebiedende Heeren Seeventhienen Sub dato 31 Xber 1788 aan den WelEd: Gestr: heer Gouverneur en Welgem: Edele Achtb: Politicquen raade geschreeven, door de van hier gebanne burgeren Adriaan van Zijl en Johannes Jacobus Wieser, aan Zyne Doorlugtige Hoogheid, ter verkrijging van Brieven van gratie, pardon en absolutie is gepresenteerd; ten einde daarop van Consideratien te dienen, heeft den ondergeteek: om daar aan te voldoen, dezelve Consideratien bepaald op deeze twee Zaaken.’
‘En wel eerstelijk op de positiven van ‘t request, En tweedens op ‘t verleenen van de verZogte brieven van gratie, pardon en absolutie van de Condemnatie van banissement in perpetum’
‘Wat dan nu Eerstelijk de positiven van het request betreft waarop de Suppl:te hun verZoek van gratie &:a Schijnen te willen fundeeren, vermeent den ondergeteek: dezelve ten eenmaale ongefundeert te zijn, Zo als den ondergeteek: vertrouwt, middag Klaar te Consteeren, uyt Zijnen breedvoerig gedetailleerden Schriftelijken Eisch en bij gevoegde Stukken Ratione Officie teegens de voorm: van Zeijl neevens desselfs Zoons Petrus van Zeijl en boven gem: Wieser in UWelEd: Agtb:s van [.....] ingeleevert en waarop den voorm: Adriaan van Zijl en Johannes Wieser, na in haar defensien gehoort te zijn, by Sententie den, gepronuntieerd ten eeuwigen dage uit dit Gouvernement en den ressorte van dien gebannen Zyn; En om nu ten dien op Zigten alle nutteloose repetitien te eviteeren, Zal den ondergeteek: alleenlyk hier bij voegen opmerksaam te Zyn, de prætense onkunde Van den gebannen Adriaan van Zeijl, van een placcaat in den Jaare 1770 geEmuneerd, en Waar bij aan de Ingezeetenen verbooden Zou Zijn landwaards in te ryden, om bequame plaatzen te ontdekken, en ‘t te rug gebragte Vee te moogen Verkoopen, daar hy egter volgens Zijne eige gedaane Confessie aan den WelEd: Gestr: heer Gouverneur in dato 13 April 1786 Schriftelyk,verZogt heeft, niet om plaatzen te gaan Zoeken, maar Olijphanten te Schieten, en daartoe eenige Vrywilligers meede te moogen neemen, en daar behalven de Successivelijk bevoorens gepubliceerde placcaaten geduurende den tyd van Zyn veld wagtmeester schap, het geen hy Zelve Zegt 27 Jaaren te Zyn geweest, by Placcaat van den 26 April 1770 en 16 Junij 1774 verbooden is, niet om in de bewoonde districten plaatzen te gaan Zoeken, maar’
’” dat Zig niemand verstouten Zal eenige de minste vee ruijling met de Caffers of Hottentotten hoe gering ook Zulx weesen mogte meer te doen,nog Zig ten dien einde in perzoon of met Wagens en Koopmanschappen landwaards in te begeeven, dan wel iemand anders daartoe te gebruyken, op poene dat bij aldien dezelve na deezen daarop agterhaald werden, ofschoon Zy’t Vee, ook maar in der minne en Zonder geweld hadden geruyld,Zo veel te meer dan Wanneer de gezegde Hottentotten of Caffers dieswegen eenige overlast Zal weesen aangedaan, buiten Confiscatie van haar eigen meede genoomen, mitsg:s t ingeruilde vee, waagens en koopmanschappen, als stoorders van de Gemeene rust en Schenders van regt en vryhyd na Exigentie van Zaaken,Zonder eenige oogluijking aarbitralyk aan den Lyve ja Zelfs met den dood Zullen wedern gestraft” En wanneer men dan nu hier teegen oversteld dat Zyn eigen by voorz: Sententie voor den tijd van vier Jaaren ten Robben Eiland alhier gebannen Zoon Petrus van Zeijl, Zelve volmondig heeft geconfesseerd, dat hunne Intentie geweest Zij om Landwaarts in, door de Hottentots natiën na de Caffers te gaan, vhee in te ruylen, en dat Zy lieden,by een dier Natiën de, en hij Adriaan van Zyl en gem: Jan Wieser van de woonplaats Akkerendam niet 200 - maar 100 Uuren van de Caap geleegen, gewoond hebbende, bijna Jaarlyks ten minsten eens naar deeze hoofdplaats Zig hebben begeeven, byde immers niet onkundig van de voorsz placcaaten Kunnen Zijn, En is dit aller Conform de waarheid, dan is ‘t immers ontegenZeggelyk en Zo klaar als het dagligt beweesen, dat de positieven van het request Zyn ten eenemaale ongefundeerd’
‘Wat nuTweedens‘t verleenen van brieven van gratie pardon en absolutie in forma betreft, Zou den ondergeteek: mogelyk kunnen volstaan met te Verklaren dezelve alleenlyk van een bijZondere gratie te dependeeren, en Zig daaraan te moeten refereeren, dan, UWEd: Agtb:s besluyt dicteerende, dat den ondergeteek op ‘t request en niet op een enkeld Lid van ‘t Zelve Zyne Consideratien Zal Suppediteeren, reekent Zig dan ook Verpligt omtrent de voorsz: verZogte brieven van gratie &:a na Zijn gering doorZigt en eijgen ondervinding, Zeedert den tijd van Vyf Jaaren mitsg:s bekomenen Zijdelingsche Informatien te remarqueeren, dat gelijk de Straffe door de Supp:lten onder gaan veele andere niet hebben doen afzien nog afschrikken, om Zoo voor Tobak en Brandewijn als andere Kleinigheeden van de aan deeze Zyde der groote revier woonende klyne Namacqua Hottentotten, en Zelfs ook van de aan de overZyde derZelver revier woonende groote Namaqua Hottentotten, eene meenigte van Ossen aanteel beesten en Schaapen in te ruylen, en Zelfs met geweld af te neemen, Zonder dat men daarvan, als te verre afgeleegen Zijnde, met Zeekerheid geinformeerd, ende Perzoonen die Zig daar aan Schuldig maaken, magtig kan worden, en dat nog veel erger is, daar door aan andere Hottentotten en voornamentlyk aan de bij de Christenen gediend hebbende Bastaards Hottentotten, een voorbeeld te geeven, dat ook deeze troupsgewyZe gedeeltelyk met Snaphaanen kruyt en Lood voorZien, Zig insgelyks met het voorsz: oogmerk derwards begeeven, en Waar van natuurlyk ‘t gevolg Zal Zijn, dat deeze Weerlooze Natiën eeniglyk van de Wynige Cultuure van Vee Subsisteerende, door Zoortgelijke teegens de Zo hijlzaame ordres en daarom trent gestatueerde Wetten, indirecte middelen middelen met ter tyd Zig daar van beroofd Ziende, in naVolging der roovende bossjesmans hottentotten, Zig genoodzaakt Zullen vinden hun toevlugt te neemen tot de woon - en andere Vee plaatzen der Christenen, langs - en aan de Camiebergen en in ‘t klyne Namacqua Land aan deeze Zijde der groote revier geleegen, allwaar tot heeden geen Voorbeeld te Vinden is, dat door de aldaar woonende Namacqua Hottentotten den Christenen eenige overlast aangedaan Zijn, dezelve plaatzen te Verwoesten, ‘t vee weg te neemen, en ‘t geen Zij daar van niet kunnen wegvoeren, doden, en gevolgelyk Zo als in’t nieuwe veld aan de groote en Klyne Riet revier en reeds gedeeltelyk aan den Hantam en gedeeltelyk in ‘t groote - klyne - en middelste - roggeveld ‘t Land onbewoond, woest en onbebouwt moeten blyven leggen, ‘t ook niet buiten alle apparentie is, dat hij van Zijl en Wieser alhier weder in ‘t Land en Wel aan den Hantam Koomende hun wraak Zugtig hart, teegens over de hun geklaagd hebbende Hottentotten Zullen tragten voldoening, te Verschaffen, Zo als den ondergeteek: met Zeekerheid berigten kan, dat niet alleen de in den Hantam , maar Zelfs aan de Olyphants en aan deeze Zyde der doorn Revier woonende Hottentotten, Zodanig vol Vrees en angst Zyn, voor de Kinderen van gem: van Zeijl, en natuurlyk voor de Vader en gemelde Wieser Zullen Zijn, dat de Heemraaden welke nu onlangs ter Executie van ‘t laatste Lid der ten lasten der voorm: Supp:lten van Zeijl en Wieser gepronuntieerde Sententie, waarbij een aantaal van een Hondert en Sestig Stuks beesten ten voordeele der E: Comp:ie geConfisqueert Zyn, geComitteerd Zynde, om Zig ten dien einde na de woonplaats van Voorm: van Zeijl hebbende begeeven, naauwlijks een enKelden Hottentot te huur hebben kunnen beKomen, om het zelve geConfisqueerde vee herwaards over te brengen.’
‘De ondergeteek: dit een en ander laatende dienen voor Zijne Consideratien neemt de vryheid met allen eerbiedig Zig te noemen’
’/:onderstond:/’
‘WelEdeleAgtb: Heer en Heeren /lager/ UWelEd Achtb:s Zeer onderdaanigen Dienaar /:was geteek:/ H: L: Bletterman’
Aan den WelEd: Gestr: Heer Cornelis Jacob van de Graaff Gouverneur en Directeur van Cabo de Goede Hoop en den ressorte van dien &:a &:a &:a beneevens den E: Agtb: Raad van Politie
‘WelEd: Gestr: Heer en E: Agtb:s Heeren!’
‘De ondergeteek: Præsident en Leeden van den Raad van Justitie deezes Gouvernements, bekoomen hebbende Een Extract uit het geresolveerde in Raade van Politie by de resumptie van de Missives door de HoogGebiedende Heeren Zeeventhienen Sub 31 December 1788 aan UWEd: Gestr: en E: Achtb:s geschreeven, beneevens copia van zeekere Requeste door Philip Fredrik Wyland aan hun WelEd; Gestr: Achtb: gepresenteerd, ten einde UWEd Gestr: en E: Agtb:s op ‘t Laatste te dienen van berigt’
‘Hebben d’ Eer UWelEd: Gestr: en E: Agtb:s ter kennisse te brengen, dat aan de ondergeteek:, uit de respective geregts rollen niet is gebleeken, dat in den jaare 1786 ofte 1787. ten opzichte van het gehouden gedrag van gerepten Philip Fredrik Wyland, of de reedenen waarom hij; Zo als by het Zelve request word op gegeeven ten robben eylande Zoude Zijn geplaatst geworden, iets ter cognitie, van den Raad van Justitie alhier is gebragt, en dat de ondergeteek overzulx buyten staat zyn gesteld om, aan gaande de positiven door gem: Wijland in Zijn request ter needergesteld, aan UWEd: Gestr: en E: Agtb:s eenige elucidatie te kunnen Suppediteeren.’
‘Waar meede de ondergeteek: de Eer hebben met Verschuldigde hoog agting te blyven’
’/:onderstond:/’
‘WelEd: Gestr: Heer en E: Achtb: Heeren / lager:/ UWEd: Gestr: en E: Agtb: Zeer ootmoedige en Gehoorsaame Dienaaren /:was geteekend:/ J: I: Rhenius J: N: S: van Lynden Joh:s Smuts T: C: Ronnekamp, S: van Echten, G: H: Meyer C: Mappa R: J: van Riet, H: J: De Wet /in margine:/ overgegeeven in den E: Achtb: Raad van Politie aan Cabo de Goede Hoop den 4 Maij 1790.’
Zo is verStaan de Zelven insgelijks te Suppediteeren aan hoogstged: heeren Meesteren; en naardien men geinformeerd is, dat de van hier gebannen in voorsz: berigt vermelden Johannes Wieser Zig weederom op eene Klandestine wijze in deezen Lande heeft weeten te vervoegen, Zo is goedgevonden de drie respective Landdrosten der buyten districte aan te Schrijven, Zo na, voorschr: Wieser als na de insgelijks van ‘t Robben Eyland geevadeerte Meijer en Krugel alle mogelyke rechercher te doen, ten einde deZelve weederom inhanden der Justitie geraaken, en Zulx in dit Singulier geval, Zond der aanZien van Jurisdictie, omme in deezen alle delaije en retardementen voor te koomen, en daar door het heijlzaam oogmerk deezer regeering niet illusoir te maaken.
Aldus Geresolveerd en Gearresteerd in ‘t Casteel de Goede Hoop ten dagen en Jaare Voorschr:
[Signed:] C: J: van de Graaff
[Signed:] J: I: Rhenius
[Signed:] J: J: Le Sueur
[Signed:] J: N: S: van Lijnden
[Signed:] O: G: de Wet