contents

Inleiding tot die Resolusies van die
Politieke Raad van die Kaap die Goeie Hoop


’n Nederlandse fortjie in 1647

In Maart 1647 strand die Nederlandse retoerskip Haerlem, in Tafelbaai. Hoewel die skip nie gered kon word nie, het die kaptein en sy bemanning die land veilig bereik. Die kaptein het met ’n verbykomende skip na Nederland vertrek, maar laat die onderkoopman Leendert Janszen en 60 matrose agter. Hier moes hulle ’n jaar lank op ’n vloot wag om hulle na Nederland terug te neem. Intussen bou hulle ’n fortjie genaamd “Vastigcheyt Zandenborch”, vry vertaal as Vesting Sandkasteel. Gelukkig kon hulle wel die kosbare skeepsvrag aan wal bring. Verder het hulle tuin gemaak, wild gejag, en vee geruil by die Khoi met wie hulle op goeie voet verkeer het. In Maart 1648 daag die retoervloot onder aanvoering van admiraal Wollebrandt Geleynssen de Jongh op. Jan van Riebeeck, wat van die Ooste af op pad terug was na Nederland, was ook deel van die geselskap wat agtien dae aan die Kaap vertoef het.

Vanweë ’n dreigende oorlog met Engeland moes die Here Sewentien dringend oor die strategiese belangrikheid en moontlike besetting van die Kaap besin. St. Helena, ’n eiland in die Atlantiese Oseaan, was toe ook nie meer so ’n waardevolle verversingsoord vir die Nederlandse retoervlote nie en daar moes letterlik nuwe weivelde gevind word.

Omdat die bemanning van die Haerlem ’n jaar lank aan die Kaap kon oorleef en vanweë die praktiese ondervinding wat Leendert Janszen opgedoen het, is hy versoek om ’n dokument waarin die voordele van ’n Nederlandse besetting aldaar uiteengesit word, op te stel. Op 26 Julie 1649 lê hy sy “Remonstrantie”, mede-onderteken deur die ander opperhoof van die Haerlem, Matthijs Proot, aan die VOC-kamer Amsterdam voor. Hierin ondersteun hulle die vestiging van ’n verversingspos aan die Kaap, en voorsien dat die koste nie te hoog sou wees om ’n garnisoen van ongeveer 70 soldate te huisves en ’n fort te bou nie. Daar was volop vars water en vrugbare grond vir die kweek van groente en vrugte, en vee kon by die inheemse volke geruil word om die vleisvoorraad aan te vul. Die Kaap kon ook as hersteloord vir siekes dien.

Matthijs Proot is genader vir die pos as kommandeur aan die Kaap, maar hy het dit nie aanvaar nie. Jan van Riebeeck, gewese koopman in diens van die Kompanjie, het sy dienste aangebied. Op uitnodiging van die Bewindhebbers dat hy kommentaar op die “Remonstrantie” lewer, lê hy sy “Nader Consideratie” waarin hy die plan met enkele verdere aanbevelings ondersteun, in Junie 1651 aan die Here Sewentien voor. Met hierdie voorlegging is sy aanstelling beklink en is “Jan Van Riebeek bij de vergadering aangenomen in qualité als koopman en opperhoofd van het volk, gaande met het schip de Drommedaris naar de Cabo de bona Esperance” (Van Riebeek, Dagverhaal 1, VII, a:o 1648).

Top


vorige Inhoudsopgawe van Inleiding volgende

Site by Hic et Nunc