|
contents |
 |
Inleiding tot die Resolusies van die
Politieke Raad van die Kaap die Goeie Hoop
|
|
Plekname van Khoi-herkoms
Talle plekname van Khoi-herkoms kom as Suid-Afrikaanse plekname voor. Met die vestiging van die VOC aan die Kaap was hierdie name lank reeds bekend. Namate gebiedsuitbreiding plaasgevind het, het die koloniste wat toe ‘onbetrede’ grondgebied binnebeweeg het, nog meer plekname van inheemse herkoms aangetref (sien onder Ekspedisies veral Oloff Bergh se landtog, en Hendrik Hop en Jacobus Coetzee se reis na Namakwaland). Die herkoms van die plekname wat vervolgens bespreek word, is in Nienaber en Raper (1977, 1980) beskryf. Waar moontlik, word die eerste vindplek in die Resolusies verstrek.
Die oorspronklike Khoi-pleknaam word behou
- Hantam (hantams ... Districten, 17.5.1774, C. 152) is die vervorming van heyntama wat in 1685 in Simon van der Stel se Joernael deur sy kunstenaar-wetenskaplike Claudius geteken en beskryf is as “een soort van geranium met een soete en eetbare wortel, die dierhalven by d’ Inwoonders seer getrocken”. Die oudste optekeninge van die naam toon aan dat die beginpunt van die gebied die groot berg was waar hierdie wortelkos gevind is. Hamtam het vandag tot streeknaam ontwikkel.
- Kamdeboo (Camdebos ... Districten, 17.5.1774, C. 152) beteken ‘groengat’, ‘groenholte’ of ‘groenseekoeigat’ en is saamgestel uit Khoi Cam-/Kam- ‘groen’ en
-debo(o) ‘gat, seekoeigat, holte’. Die Khoi het die plek so genoem na die half sirkelvormige groen seekoeigat wat in dié streek geleë was.
- Karoo (Caro, 4.2.1794, C. 221) beteken ‘droog’, ‘harde grond’, so genoem na die aard van die landstreek. Die Khoi het met hul veekuddes oor die uitgestrekte Karooveld rondgetrek. Die koloniste noem hierdie gebied aanvanklik die Droogeveld, wat ’n vertaling van die Khoi-pleknaam was.
- Tsitsikamma (Citzij kamma, 19.5.1789, C. 182) is waarskynlik saamgestel uit Khoi sitse ‘begin’ en -kamma ‘water, rivier’, so genoem na die hoë reënval en die talle riviere en strome in die woudkusstrook tussen Plettenbergbaai en Humansdorp.
’n Khoi-stam word benoem en met ’n Ndl./Afr. element gekombineer
- Namakwaland (Namaquas, 1.2.1659, C. 1) is saamgestel uit die Khoi-stamnaam Namakwa ‘Nama-manne’ en Afr. -land. Brink (1761) het na dié streek verwys as “Amacquas Land” (Nienaber en Raper, 1977:846). Die landstreek is in die noordweste van die Kaapkolonie geleë.
- Obiekwaberge (Obiquâs, 26.3.1676, C. 9) is saamgestel uit die Khoi-stamnaam Obiekwa en Afr. -berge. Die stam was ook as die Ibekwa, Hawekwa en Abikwa bekend. Die berge kom wes van Tulbagh in die Wes-Kaap voor.
- Outenikwaland (Houteniquase, 31.3.1690, V.C. 12) is saamgestel uit die Khoi-stamnaam Outenikwa en Afr. -land. Dit is die naam van die streek tussen die huidige Knysna en Mosselbaai, suid van die Outenikwaberge.
- Gamtoosrivier (Gamtouerland, 11.3.1710, C. 27) is saamgestel uit die Khoi-stamnaam, Gamtouers vervorm tot Gamtoos en Afr. -rivier. Die stam het in die omgewing van dié rivier gewoon. Die Gamtoosrivier wat in 1770 die oostelike grens van die Kaapkolonie geword het, is veel vroeër reeds opgeteken deur reisigers soos vaandrig Beutler (sien Ekspedisies) wat dit as Gamtausch geskryf het.
- Gouritsrivier (Gourisse Hottentots, 1.10.1699, C. 23) is saamgestel uit die Khoi-stamnaam, Gowrikwas vervorm tot Gourits en Afr. -rivier. In 1667 het korporaal Hieronymus Cruse en sy geselskap tydens ’n binnelandse reis met hierdie mense kennis gemaak. Die krale van die stam was geleë aan die oewers van die rivier wat later as die Gouritsrivier bekend geraak het.
Die pleknaam bestaan uit ’n Khoi- asook Ndl./Afr. element
- Leeu-Gamka is saamgestel uit Afr. leeu en Khoi -gam- ‘leeu’ met -ka wat op ’n suigklank dui; dit is ’n verdubbeling van betekenis: ‘leeu-leeu’. Dit is die naam van ’n dorp by die sameloop van die Leeu- en die Gamkarivier, suidwes van Beaufort-Wes.
- Touwsrivier is saamgestel uit touw uit Nama tsao-s ‘asbos’, ‘brakbos’ (Salsola aphylla) en Afr. -rivier. Dit is moontlik so genoem na die asbosse wat daar groei, of meer waarskynlik na die voorkoms van die grond. In 1778 skryf kolonel Robert Gordon: “Vier uren na de draaij daar de Tow of Ass rivier langs loopt”.
Die Khoi-pleknaam of -sinsnede is volledig in Ndl./Afr. vertaal
- Botrivier (Bot Rievier, 3.1.1708, C. 26) is saamgestel uit bot - as verkorting van Ndl. boter/Afr. botter wat ’n vertaling is van Khoi Gouga ‘botter’, en Afr. -rivier. Die plek is skynbaar so genoem omdat die koloniste hier vroeg in die 18e eeu by die Khoi botter gekry het. Omdat die weiding in die omgewing so goed was, het die Khoi hul veekrale hier gebou.
- Riviersonderend (Rivier Sonder Eijnde, 11.3.1710, C. 27) is ’n vertaling van Khoi Kannakamkanna, met dieselfde betekenis. Die rivier is so genoem omdat dit moeilik was om vanweë die talle sytakke en hoofstrome te bepaal waar dit werklik ontspring.
Top
|